Microsoft Word - Monter_instalacji_gazowych_713[07]_Z1_01

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej obowiązujące

podczas wykonywania prac przygotowawczo-zakończeniowych w instalacjach
gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 18
4.1.3. Ćwiczenia 18
4.1.4. Sprawdzian postępów 20
4.2. Prace przygotowawczo – zakończeniowe podczas montażu instalacji gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 39
4.2.3. Ćwiczenia 40
4.2.4. Sprawdzian postępów 41
4.3. Wykopy pod przyłącza gazowe

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 49
4.3.3. Ćwiczenia 49
4.3.4. Sprawdzian postępów 51
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rodzajach i sposobach

wykonywania prac przygotowawczo-zakończeniowych niezbędnych dla montażu instalacji
gazowej. Pomoże Ci również w zdobyciu wiedzy na temat wykonywania wykopów pod
przyłącze gazowe, a także o zasadach bhp i p.poż obowiązujących przy tych pracach.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Wykonanie prac przygotowawczo-zakończeniowych podczas

montażu instalacji gazowych” jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się
z całokształtem prac związanych z montażem instalacji gazowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

713[07].Z1

Technologia montażu instalacji gazowych

713[07].Z1.01

Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych

podczas montażu instalacji gazowych

713(07).Z1.02

Wykonanie połączeń rur stalowych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.03

Wykonywanie połączeń rur miedzianych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.04

Wykonywanie połączeń rurociągów gazowych

z tworzyw sztucznych

713[07].Z1.05

Wykonywanie przyłączy do budynku

713[07].Z1.06

Instalowanie armatury i aparatury pomiarowej

713[07].Z1.07

Instalowanie szafek gazowych

i ich wyposażenia

713[07].Z1.08

Wykonywanie instalacji na gaz ziemny

713[07].Z1.09

Wykonywanie instalacji na gaz płynny

713[07].Z1.10

Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych

Schemat układu jednostek modułowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej obowiązujące podczas wykonywania prac
przygotowawczo-zakończeniowych w instalacjach gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

Przestrzeganie zasad higieny i bezpieczeństwa pracy (bhp) wynika z ustawodawstwa,

które gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do ochrony zdrowia. W zakresie bhp
ustawodawstwo nakłada na pracodawców i pracowników szereg obowiązków, głównie
z dziedziny technicznej i organizacyjnej wykonywanych czynności, szczególnie tych, które
dotyczą prac przygotowawczo-zakończeniowych przy instalacjach gazowych.

Zasady bhp dotyczą między innymi środków pracy (narzędzia, maszyny, materiały

pomocnicze), przedmiotów pracy (instalacje, prace przygotowawcze) oraz dobrej organizacji
miejsca pracy człowieka. Właściwe warunki w miejscu pracy, ochrona zdrowia, higiena
osobista zapobiegają wszelkim często tragicznie kończącym się wypadkom.

Problematyka bhp jest bardzo złożona i obejmuje zarówno zagadnienia techniki,

technologii, postępu technicznego, higieny, fizjologii pracy, ekonomii, jak również
statystykę wypadków przy pracy i chorób zawodowych, oraz wiele innych problemów.

W związku z tym zostało wydanych szereg aktów prawnych, które regulują te zagadnienia.
Znajomość przepisów, zarządzeń, instrukcji z zakresu bhp jest obowiązkiem każdego

pracownika, wymaganym z racji jego stanowiska, pełnionych obowiązków, wykształcenia.

Wszelkie lekceważenie przepisów, instrukcji może w konsekwencji przyczynić się do

bardzo przykrego wypadku, ze względu na charakter i różnorodność prac związanych z pracami
przygotowawczo-zakończeniowym w instalacjach gazowych.

Tak jak przy wszystkich pracach monterskich instalacji gazowych, tak też przy pracach

przygotowawczo-zakończeniowych obowiązują ogólne przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska oraz szczegółowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy z zakresu:
− stosowania odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej,

− prowadzenia robót budowlano-montażowych sieci gazowych,

− posługiwania się urządzeniami elektrycznymi,
− posługiwania się sprzętem mechanicznym.

Zatrudniony pracownik przed przystąpieniem do montażu rur gazowych z tworzyw

sztucznych powinien być przeszkolony w zakresie:
− bezpieczeństwa i higieny pracy,

− ochronny przeciwpożarowej,
− ochronny środowiska.

Ponadto każdy pracownik powinien zostać zapoznany z zakresem robót oraz zaopatrzony

w odzież roboczą i sprzęt ochrony indywidualnej, a w przypadku nagłego wypadku powinien
znać i umieć zastosować zasady udzielania pierwszej pomocy.
Podstawę prawną dla ww. wymogów bhp stanowi:
− Ustawa z dnia 26.06.1974 - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94

z późniejszymi zmianami),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z 1997 r.),

− Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 31.08.1993 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach produkcji, przesyłania i rozprowadzania gazu
(paliw gazowych) oraz prowadzących roboty budowlano-montażowe sieci gazowych.
(Dz. U. Nr 83 poz. 392 z 1993 r. z późniejszymi zmianami),

− Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów

prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. (Dz. U. Nr 62, poz.
288 z dnia 01.06.1996 r.),

− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.09.1999 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. (Dz. U. Nr 80, poz. 912
z dnia 8.11.1999 r.),

− Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3.11.1992 r. w sprawie ochronny

przeciwpożarowej, innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. Nr 92 poz. 460 z dnia
10.12.1992 r. wraz z późniejszymi zmianami),

− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20.09.2001 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas eksploatowania maszyn i innych urządzeń technicznych do robót
ziemnych, budowlanych i drogowych,

− Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14.03.2000 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. Nr 26 poz.
313 z dnia 10 kwietnia 2000 r. wraz z późniejszymi zmianami),

− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. (Dz. U. Nr 47 poz. 401 z 2003r.)

− Ustawa z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81 poz. 351 z 1991 r.

wraz z późniejszymi zmianami),

− Poradnik stosowania przepisów i zasad bezpieczeństwa w gazownictwie wydany przez

PGNiG S.A. w 1998 r.,

Do podstawowych obowiązków pracownika w zakresie bhp należy:

-  znajomość przepisów i zasad bhp,
-  uczestniczenie w szkoleniach z zakresu bhp i poddawanie się egzaminom sprawdzającym,
-  wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp,
-  stosowanie się do wydawanych poleceń i wskazówek przełożonych,
-  dbałość o stan maszyn, narzędzi i sprzętu,
-  dbałość o porządek i ład na stanowisku pracy,
-  stosowanie odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
-  poddawanie się badaniom lekarskim,
-  niezwłoczne zawiadomienie przełożonego o zauważonym wypadku lub zagrożeniu oraz

ostrzeżenie współpracowników o grożącym niebezpieczeństwie.

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie

odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownik albo wykonywana przez niego praca grozi niebezpieczeństwem innym osobom.
O powyższym pracownik musi powiadomić przełożonego.

Przed dopuszczeniem do pracy pracownik powinien zostać przeszkolony w zakresie bhp.

Szkolenie takie składa się z następujących etapów:

1) szkolenie wstępne składające się z:
- instruktażu wstępnego, ogólnego przed podjęciem pracy w zakładzie,
- instruktażu stanowiskowego, przed dopuszczeniem do pracy na stanowisku,
- szkolenia podstawowego na stanowisku pracy;

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) szkolenie okresowe:
Celem przeprowadzenia szkoleń okresowych jest aktualizacja wiadomości pracowników

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dla monterów instalacji gazowych zatrudnionych w firmie po raz pierwszy, szkolenie

okresowe przeprowadzić należy w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy.

Kolejne szkolenia okresowe powinny odbywać się co 5 lat.
Szkolenie odbywa się na seminariach, kursach i powinno być zakończone egzaminem

sprawdzającym potwierdzanym zaświadczeniem wydanym przez organizatora szkolenia.

Zagrożenia występujące podczas wykonywania prac przygotowawczo-zakończeniowych w
instalacjach gazowych

Zagrożenia na stanowisku przy pracach przygotowawczo-zakończeniowych są typowe, takie

jak przy wielu pracach budowlano – remontowych, pracach na wysokościach oraz pracach przy
wykonywaniu wykopów pod przyłącza gazowe do budynków mieszkalnych.

Są to prace ręczne i mechaniczne przy użyciu narzędzi, elektronarzędzi, sprzętu, rusztowań

pomostów, a także prace pomiarowe wytyczające trasy przewodów instalacji gazowych.

Bezpieczeństwo wykonywania robót budowlanych przygotowawczo–zakończeniowych
w budynku

Zalicza się tu prace związane z wykonywaniem przejść rurociągów przez przegrody

poziome i pionowe, wykonywanie bruzd, wnęk oraz ich wypełnianie czy też zamurowywanie.

Przed przystąpieniem do robót należy przygotować stanowisko robocze, a przede wszystkim:

− uporządkować zalegające odpady materiałowe i przedmioty utrudniające chodzenie i pracę,
− przygotować odpowiednią ilość i ułożyć materiały budowlane,

− przygotować i sprawdzić stan narzędzi, sprzętu i urządzeń,

− sprawdzić jakość wykonanych rusztowań i pomostów ,
− prace należy wykonywać tylko na pomostach, rusztowaniach i drabinach przepisowo

wykonanych, zabezpieczonych i dostatecznie wytrzymałych.

Rys. 1. Przykład rusztowania pomocniczego [5, s. 109] Rys. 2. Nie stosuj takiej drabiny [5, s. 108]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przemieszczanie lub przesuwanie rusztowań wewnętrznych bez rozbiórki jest dozwolone

po zdjęciu z pomostu roboczego narzędzi, sprzętu, przyrządów i materiałów budowlanych.

Nie wolno pracować na rusztowaniu ustawionym na luźnych podkładach, takich jak

np. cegły, pustaki itp. Gromadzenie nadmiernej ilości materiałów budowlanych na pomostach
rusztowań jest zabronione. Należy zadbać o właściwe rozmieszczenie materiałów, narzędzi
i urządzeń na pomoście roboczym. Szerokość swobodnego przejścia od strony ściany na
pomoście powinno wynosić co najmniej 50 cm.

W czasie przerw w pracy np. śniadaniowej, przebywanie na rusztowaniu jest niedozwolone.
Wykonanie, użytkowanie i rozbiórkę rusztowań należy wykonać zgodnie z dokumentacją

techniczną producenta.

UWAGA!!!
Użytkowanie rusztowania dopuszczalne jest po dokonaniu jego odbioru przez nadzór techniczny,
potwierdzonego zapisem w dzienniku budowy

1. Na rusztowaniu powinna być wywieszona tabliczka informująca o dopuszczalnej wielkości

obciążników pomostu.

2. Pozostawienie narzędzi na krawędziach pomostów rusztowań jest zabronione.
3. Zrzucanie elementów rozbieranych rusztowań jest zabronione.

Podstawowe zalecenia dotyczące warunków bezpiecznej pracy

− Przed użyciem drabin należy sprawdzić, czy znajdują się one w przepisowym stanie.

Nadłamanych żerdzi i szczebli drabin drewnianych nie wolno łatać (podwiązywać). Nie
wolno używać wgniecionych lub ugiętych drabin metalowych. Drabin nie należy
przechowywać na wolnym powietrzu, aby nie były narażone na wpływy pogody. Drabiny
przystawiane należy umieszczać pod kątem od 65

do 75

. Rozszerzając stopki drabiny

osiągamy bezpieczniejsze jej ustawienie.

Rys. 3. Drabiny stojące do zadań specjalnych. [5, s. 109] Rys. 4. Łańcuchy zapobiegają „rozjechaniu

się” drabiny stojącej [5, s. 108]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− Praca polegająca na przygotowaniu frontu robót dla montera instalacji gazowych to często

praca na wysokościach. Zgodnie z przepisami bhp praca na wysokości to wykonywanie
czynności na poziomach wzniesionych 1 m nad terenem otwartym lub pod wodą,
w pomieszczeniach zamkniętych. Przy wykonywaniu prac na wysokościach należy
stanowisko pracy montera zabezpieczyć barierką o wysokości 1,1 m. Wolną przestrzeń
między deską krawężnikową a poręczą należy wypełnić częściowo lub całkowicie w sposób
zabezpieczający pracownika przed upadkiem z wysokości. Jeśli roboty wykonywane są
przejściowo lub ich charakter uniemożliwia zastosowanie barier ochronnych, należy
wprowadzić inne skuteczne zabezpieczenie pracowników przed upadkiem.

Rys. 5. Przykład barierki zabezpieczającej pracownika przed upadkiem z wysokości. [opracowanie własne]

− Zrzucanie materiałów, narzędzi lub innych przedmiotów z wysokości jest zabronione.

− Zabronione jest opieranie się o bariery zabezpieczające oraz wychylanie się poza krawędź

konstrukcji bez dodatkowego zabezpieczenia.

Wykonując otwory w ścianach lub stropach należy zabezpieczyć taśmą lub barierą

określoną strefę ściany, aby uniknąć uszkodzeń ciała pracujących tam osób, spadającym
z przebicia gruzem lub przechodzącym przez ścianę urządzeniem np. wiertłem, przecinakiem itp.

Podobne zabezpieczenia należy wykonać przy wykuwaniu wnęk i bruzd w ścianach.

Narzędzia używane przy robotach murarskich powinny być zdatne do użytku, nieuszkodzone,
codziennie starannie oczyszczone i konserwowane.

Przy ręcznym wykonaniu bruzdy lub przejścia przez ścianę należy założyć okulary

ochronne, rękawice i wyznaczyć wzdłuż ściany strefę niedostępną dla osób trzecich. Stalowe
przecinaki, kliny, przebijarki i łomy powinny mieć ostre krawędzie, bez grzybków, rozklepów,
pęknięć i zadr, a młotki trwale osadzone na trzonkach z twardego, suchego drewna, dobrze
obrobione i zaklinowane. Przy robotach tynkarskich wykonać przelotne zabezpieczenia, a przy
narzucaniu zaprawy założyć okulary ochronne.
Reperacje tynków po instalatorach mogą być wykonywane z rusztowań przestawnych.
Nie wolno stawać na urządzeniach i rurach wszelkich instalacji sanitarnych.
Podczas obróbki mechanicznej należy bezwzględnie przestrzegać zasad użytkowania urządzeń
oraz podanych w instrukcjach obsługi sposobów podłączenia ich do sieci elektrycznej
i uziemień. Nie wolno użytkować sprzętu bez przewidzianych przez producenta osłon.

Przypadki porażenia i pierwsza pomoc powypadkowa

W czasie eksploatacji urządzeń elektrycznych, elektronarzędzi na skutek niefachowej

obsługi lub naprawy oraz działania inny czynników, np. mechanicznych, wilgoci, wysokiej
temperatury, może powstać uszkodzenie izolacji i urządzenie takie staje się niebezpieczne dla
obsługi. Uszkodzenie izolacji jednego przewodu i pojawienie się napięcia na korpusie urządzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spawalniczego nie wpływa na pracę urządzenia i dlatego nie jest możliwe wcześniejsze
zaobserwowanie niebezpieczeństwa. Gdy człowiek dotknie obudowy takiego urządzenia,
to - w zależności od warunków, w jakich się znajduje - może nastąpić porażenie prądem
elektrycznym.

Rys. 6. Porażenie prądem elektrycznym w przypadku uszkodzenia izolacji w silniku (u góry) i dotknięcia

nieizolowanego uchwytu (u dołu) [6. s. 432]

Prąd elektryczny przepływając przez ciało człowieka może spowodować w organizmie

różne zaburzenia funkcjonalne, np. zaburzenia pracy mózgu, układu krążenia i oddychania lub
uszkodzenia ciała: oparzenia skóry, rozerwanie stawu lub mięśnia. Powoduje on także
uszkodzenie komórek tkanki mózgowej tak dalece, że porażonego nie da się już uratować. Krew
przestaje dopływać do mózgu, w którym na skutek niedotlenienia zachodzą nieodwracalne
zmiany i zaniki komórek mózgowych.
Przepływ prądu przez serce może spowodować paraliż serca, tj. zatrzymanie normalnej akcji serca
lub też niedostateczną jego pracę (migotanie komór serca). Ustaje wówczas miarowe bicie serca
i pojawiają się bezwładne drgania poszczególnych nerwów mięśnia sercowego. Następuje
także skurcz mięśni oddechowych, co utrudnia oddech i powoduje niedotlenienie krwi.

Wskutek braku krążenia krwi i braku oddechu następuje utrata przytomności i śmierć

kliniczna. Okres od śmierci klinicznej do śmierci biologicznej jest bardzo krótki
(ok. 4 minut), ale istnieje możliwość przywrócenia porażonemu życia, jeżeli tylko krew na
czas zasili świeżym tlenem tkanki mózgowe porażonego. Konieczna jest w związku z tym
szybka akcja ratowania poszkodowanego w sposób podany poniżej. W przypadku porażenia
należy przede wszystkim odłączyć porażonego od przewodu z prądem. Ratujący musi stać
na płycie izolującej (suchej desce, gumie), mieć rękawice gumowe i odłączyć porażonego
za pomocą izolowanych narzędzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawartość tlenu w powietrzu wydechowym wynosi około 16% i wystarcza ratowanemu. Ze

względów higienicznych są stosowane specjalne ustniki z tworzywa sztucznego, można też użyć
czystej chusteczki, przez którą wdmuchuje się powietrze ustami.
− Każdy pracownik musi znać miejsce ustawienia sprzętu przeciwpożarowego oraz posiadać

umiejętność ich użycia w przypadku pożaru lub zaprószenia ogniem. Pracownik
zobowiązany jest znać podstawowe przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przeciwpożarowego i współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w tym zakresie.

W przypadku powstania małego pożaru osoby znajdujące się w pobliżu powinny

natychmiast przystąpić do jego gaszenia. Do dyspozycji powinny być na miejscu środki
gaśnicze, tj. koc gaśniczy oraz gaśnica proszkowa, pianowa i śniegowa (rys. 9), a także
beczka z piaskiem. Na miejscu powinien być także hydrant z możliwością podłączenia węża
pożarowego.

a) gaśnica pianowa: 1- płyn gaśniczy, 2- kwas, 3- odbijak, 4- wylot, 5- bezpiecznik; b) gaśnica śniegowa:
1- ciekły CO

, 2- rurka wylotowa, 3- kółko zaworu, 4- rurka syfonowa; c) gaśnica proszkowa: 1- proszek

gaśniczy, 2- butla ze sprężonym CO

, 3- rurka z otworami doprowadzającymi C0

do proszku, 4- zawór

bezpieczeństwa, 5 - ochrona wylotu.

Rys. 9. Schematy gaśnic w przekroju. [6, s. 445]

Środki gaśnicze powinny być używane zależnie od rodzaju pożaru. Do gaszenia

urządzeń będących pod napięciem elektrycznym używa się gaśnic proszkowych
i śniegowych (pod warunkiem, że nie ma tam ludzi). W innych przypadkach do gaszenia
pożaru można używać wody i gaśnic pianowych (tabela 1.).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 1. Zastosowanie gaśnic zależnie od rodzaju palących się materiałów [6, s. 446]

Grupa pożaru

(oznaczenia gaśnic)

Rodzaj palącego się materiału

i sposób jego gaszenia

Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy
których powstaje zjawisko żarzenia, np. drewno,
papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny, dzieła
sztuki, księgozbiory - stosuje się gaśnice płynowe
lub pianowe.

1 )

Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących
się wskutek ciepła powstającego przy pożarze, np.
alkohole, aceton, benzyna, eter, oleje, lakiery,
tłuszcze, naftalen, smoła - stosuje się gaśnice
płynowe, pianowe, proszkowe lub śniegowe.

Pożary gazów palnych, np. acetylenu, propanu,
butanu, wodoru, gazu ziemnego, w tym urządzenia
elektryczne pod napięciem do 1000 V oraz pojazdy
samochodowe - stosuje się gaśnice proszkowe
i śniegowe.

Pożary metali lekkich, np. magnezu, sodu, potasu,
litu - stosuje się gaśnice proszkowe.

Oznaczenia literowe podawane są na korpusie gaśnicy (dwu- i trzyliterowe,

np. A.B.C.). Gaśnice z indeksem E zostały wycofane.

Do gaszenia pożarów używane są także hydronetki wodne i pianowe (rys. 10).

Hydronetki wodne stosuje się do gaszenia małych pożarów, np. przy zapaleniu się drewna,
skóry, gumy, papieru, tkaniny itd. Hydronetki pianowe stosuje się do gaszenia płynów
łatwopalnych (benzyna, nafta, rozpuszczalniki, farby, oleje mineralne, itd.), ponieważ piana
rozpływająca się po powierzchni takiego płynu wytwarza warstwę izolującą go od
dostępu powietrza i w ten sposób gasi pożar.

a) hydronetka wodna, b) hydronetka pianowa.

Rys. 10. Hydronetki gaśnicze. [6, s. 447]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku powstania pożaru, w którym niezbędna jest akcja straży pożarnej, należy

natychmiast powiadomić telefonicznie zakładową lub miejską straż pożarną i przełożonych.
Przy składaniu meldunku straży pożarnej miejskiej (tel. 998) należy podać:

• nazwę zakładu, w którym powstał pożar,

• co się pali i jakie są rozmiary pożaru,

• najbliższą drogę dojazdu,
• nazwisko osoby zgłaszającej pożar,

• numer telefonu zakładowego,

• osoba zgłaszająca pożar powinna stać przy bramie wjazdowej zakładu i skierować

straż w odpowiednie miejsce,

• całość akcji przejmuje wówczas komendant straży.

Kierownictwo zakładu i załoga w porozumieniu z komendantem straży pożarnej

powinni się włączyć do akcji pożarowej.

[9, s. 448]

Obsługa gaśnic

Nie wszyscy spawacze znają sposoby prawidłowego posługiwania się gaśnicami

w czasie pożaru. Dlatego podaje się kilka przykładów obsługi gaśnic.

Przy gaśnicy śniegowej należy odkręcić uchwyt zaworu w lewo i skierować dyszę na

płomień. W gaśnicy śniegowej znajduje się dwutlenek węgla (CO

), który z gaśnicy

wypływa w postaci śniegu o bardzo niskiej temperaturze (rys. 11). Śnieg przy zetknięciu się
z płomieniem chłodzi go, a sam zamienia się w gaz. Dwutlenek węgla jest cięższy od
powietrza i pokrywa palące się miejsce, a odcinając dopływ powietrza gasi płomień.

Rys. 11. Obsługa gaśnicy śniegowej [6, s. 448]

Inaczej postępuje się z gaśnicą pianową. Odwracamy ją do góry dnem i po zbliżeniu do

ognia uderzamy iglicą o ziemię. Wtedy z dyszy wydziela się strumień piany, która pokrywa
płomień i odcina dopływ powietrza.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Obsługa gaśnicy pianowej [6, s. 449

]

Bezpieczeństwo wykonywania robót ziemnych.

Zaliczamy tu prace związane z wykonywaniem wykopów do wykonywania przyłączy

gazowych od sieci gazowych do ściany budynków mieszkalnych.

Roboty ziemne muszą być prowadzone zgodnie z posiadaną dokumentacją projektową.

Przed przystąpieniem do prac ziemnych należy :
− wyznaczyć przebieg instalacji podziemnych, a szczególnie linii elektrycznych, sanitarnych

lub łącznościowych,

− roboty w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji podziemnej należy prowadzić szczególnie

ostrożnie i pod bezpośrednim nadzorem kierownictwa robót,

− w odległościach mniejszych od 2,5 m od istniejących instalacji roboty należy prowadzić

ręcznie, bez użycia sprzętu mechanicznego narzędziami na drewnianych trzonkach. Trzonki
narzędzi powinny być okrągłe i gładkie,

− teren, na którym prowadzone są roboty ziemne, powinien być ogrodzony i zaopatrzony

w odpowiednie tablice ostrzegające,

− wykopy zwłaszcza głębokie powinny być ogrodzone barierami o wysokości 110 cm,

ustawionymi w odległości co najmniej 1,0 m od krawędzi wykopu lub po szczytowej stronie
nasypu z urobku, .

− w przypadku braku możliwości obejścia wykopu, należy ułożyć w poprzek mostek z bali lub

metalowy jako wejście dla pieszych, szerokość co najmniej 120 cm, wysokość barier 110 cm.

− w przypadku prowadzenia robót w terenie dostępnym dla osób postronnych wykopy należy

nakryć szczelnie balami,

− wykop należy zabezpieczyć przed zalaniem wodą opadową lub gruntową, a nasypy przed

rozmyciem.

Konieczna jest szczególna ostrożność podczas mechanicznego wykonywania robót

ziemnych :
− przy robotach zmechanizowanych należy wyznaczyć w terenie strefę zagrożenia,

dostosowaną do rodzaju użytego sprzętu tj. zachowanie bezpiecznej odległości od
pracujących maszyn i sprzętu transportowego itd.,

− koparki powinny zachować odległość co najmniej 0,6 m od krawędzi wykopu,

− nie dopuszczać, aby między koparką, a środkiem transportu znajdowali się ludzie,
− samochody powinny być ustawione tak, aby kabina kierowcy była poza zasięgiem koparki,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− do obsługi maszyn do robót ziemnych są upoważnione wyłącznie osoby mające odpowiednie

uprawnienia. Maszyny pozostawione okresowo bez obsługi muszą być zabezpieczone przed
uruchomieniem przez osoby niepowołane,

− w przypadku konieczności dokonania jakichkolwiek prac w pobliżu pracujących maszyn

należy je bezwzględnie wyłączyć.

Przy zasypywaniu wykopów należy zwrócić uwagę na czystość wykopu, czy nie ma w nich

ludzi, narzędzi czy zbędnych przedmiotów, wyłożyć i zagęścić wykop ubijakami.

Materiał z taczek wysypać na bok, nigdy do przodu na tzw „przez koło”.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakie niebezpieczeństwo są narażeni pracownicy przy wykonywaniu prac

przygotowawczo-zakończeniowych?

2.  Jakim szkoleniom musi być poddany pracownik przed dopuszczeniem go do pracy?
3.  Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
4.  Kiedy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonanej pracy?
5.  Jakich pomostów należy używać przy pracach budowlanych?
6.  Jakich rusztowań wolno używać przy pracach przygotowawczo-zakończeniowych?
7.  Jakich drabin wolno używać przy pracach przygotowawczo-zakończeniowych?
8.  Kto ma prawo dopuścić rusztowanie do wykonywaniu prac na wysokościach?
9.  Jak zabezpieczyć miejsce pracy przy wykonywaniu otworów w przegrodach budowlanych?
10.  Jak bezpiecznie obsługiwać elektronarzędzia?
11.  Jak postępować w przypadku ratowania porażonego prądem elektrycznym?
12.  Jak udzielić pierwszej pomocy nieprzytomnemu?
13.  Jaki znasz rodzaj podręcznego sprzętu gaśniczego?
14.  Jakiej gaśnicy użyjesz do gaszenia pożaru grupy C?
15.  Jak postępuje się w przypadku zauważenia pożaru?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję wykonywania pracy podczas robót ziemnych tak, by były zachowane

warunki bhp i p.poż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie bezpiecznej pracy przy wykonywaniu prac

przygotowawczo-zakończeniowych (pkt 4.1.1),

3)  przeanalizować materiał ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa robót ziemnych,
4)  wykonać ćwiczenie,
5)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy

− stolik,

− krzesło,

− zeszyt,
− ołówek,

− gumka,

− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sztuczne oddychanie metodą usta-usta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować sobie stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie udzielania pierwszej pomocy

powypadkowej (pkt. 4.1.1),

3) dokonać analizy materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem metod udzielania

pierwszej pomocy przy utracie przytomności poszkodowanego,

4)  zapoznać się z instrukcją obsługi fantoma do ćwiczeń w zakresie pomocy powypadkowej,
5)  wykonać ćwiczenie,
6)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
7)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  fantom,
–  ustnik z tworzywa sztucznego,
–  chusteczki higieniczne,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj gaszenie pozorowanego pożaru urządzenia pod napięciem przy pomocy gaśnicy
śniegowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować sobie stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń,
2)  zapoznać się z instrukcja obsługi gaśnicy śniegowej,
3)  zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie bezpieczeństwa p.poż. na stanowisku

pracownika robót przygotowawczo - zakończeniowych (pkt. 4.1.1),

4) przeanalizować materiał nauczania ze szczególnym uwzględnieniem rodzajów gaśnic i ich

przeznaczenie,

5)  wykonać ćwiczenie,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– gaśnica śniegowa do gaszenia pożarów grupy C,
− literatura z rozdziału 6

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) przygotować pomost do pracy na wysokościach ?

2) bezpiecznie obsługiwać elektronarzędzia?

3) skutecznie zabezpieczyć miejsce pracy przy wykonywaniu otworów

w przypadkach budowlanych ?

4) bezpiecznie wykonywać wykopy pod przyłącze gazowe ?

5) prawidłowa zasypywać wykop po wykonaniu przyłącza do budynku ?

6) ratować porażonego prądem elektrycznym ?

7) poprawnie wykonać sztuczne oddychanie usta – usta ?

8) obsługiwać gaśnicę śniegową ?

9) obsługiwać gaśnicę pianową ?

10) prawidłowo postąpić w momencie zauważenia pożaru ?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Prace przygotowawczo-zakończeniowe podczas montażu

instalacji gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

Instalacje gazowe powinny być montowane zgodnie z kompletną dokumentacją techniczną.

Podkład budowlany przedstawiający rzut poziomy kondygnacji z wrysowaną instalacją gazową
jak i rozwinięcie instalacji w pionie określa przebieg rur na przegrodach budowlanych,
rozmieszczenie armatury i urządzeń. Korzystając z odpowiednich narzędzi do pomiaru długości
i wysokości, właściwie odczytując rysunki na podkładach budowlanych (uwzględniając skalę
tych rysunków), zaznaczmy na przegrodach budowlanych przebieg rur, miejsca przejść przez
przegrody budowlane i montażu armatury.

Podstawowymi narzędziami służącymi do wyznaczania i odmierzania trasy instalacji

gazowej są: liniał, taśma miernicza, sznur traserski, poziomnica. Przy pomocy tych narzędzi
zmierzymy długości odcinków rur instalacji, wyznaczymy miejsca montażu uchwytów, przejść
przez przegrody budowlane i miejsc montażu armatury i urządzeń instalacji.

Przy pomocy poziomnicy będziemy wyznaczać właściwy przebieg instalacji zachowując

zasady obowiązujące przy montażu instalacji gazowych.

Przed przystąpieniem do prac przygotowawczo-zakończeniowych istotną sprawą jest

ustalenie zapotrzebowania materiałowego niezbędnego do zrealizowania założonego zakresu
prac.

Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych

Sporządzenie zestawień materiałów wykonuje się często dla określonego rodzaju prac czy

fragmentów instalacji, albo dla całości robót budowlano-instalacyjnych.

Dokumentacja projektowo-kosztorysowa zawiera pełne zestawienia koniecznych

materiałów dla całego zakresu prac. Sporządzenie zapotrzebowania materiałowego dla
fragmentów robót jest istotne ze względów organizacyjnych szczególnie tam, gdzie budowa jest
oddalona od kierownictwa robót, a monter musi przygotować przedmiar robót samodzielnie.

Prawidłowo przygotowane zapotrzebowanie materiałowe jest warunkiem organizacji pracy.
Powinno zawierać wykaz potrzebnych materiałów oraz ich ilości.
W celu sporządzenia zapotrzebowania materiałowego należy wykonać przedmiar robót,

czyli obliczyć ich ilość na podstawie dokumentacji technicznej. Obliczeń dokonuje się na
podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych, które uwzględniają ubytki materiałów w procesie
technologicznym. Ubytkiem materiału nazywamy zmniejszenie ilości materiałów, które może
wystąpić w wyniku odpadów przy jego obróbce na placu budowy i podczas transportu.

Straty materiałów są to ubytki, których można uniknąć przy odpowiedniej staranności

wykonania (strat nie uwzględniamy w zapotrzebowaniu materiałowym).

Zestawienie materiałowe rozpoczynamy od materiałów podstawowych, a na zakończenie

podajemy materiały pomocnicze.

Obliczenie ilości materiałów podstawowych nie nastręcza problemów, gdyż ilości te

otrzymuje się na podstawie projektu technicznego. Natomiast ilości materiałów pomocniczych
uzyskuje się z katalogów, bądź przyjmuje się na podstawie doświadczeń. Zużycie materiałów
pomocniczych nie wymienionych w KNR używanych do wykonania danego elementu robót,
określa się procentowo od wartości materiałów wymienionych w tablicy. Wielkość wskaźnika
procentowego materiałów pomocniczych jest różny w zależności od pozycji kosztorysowej.

Pomierzone, wyliczone i dobrane materiały podstawowe i pomocnicze wpisuje się w tabele,

zachowując odpowiedni układ.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozliczenie Robocizny, Materiałów i Sprzętu.

Elementem wyjściowym do rozliczenia wykonanych robót jest prawidłowo sporządzony

przedmiar. Przedmiar robót wykonujemy na podstawie dokumentacji technicznej, która oprócz
rysunków rzutów kondygnacji i przekrojów pionowych z wrysowanym schematem przebiegu
instalacji gazowej, zawiera również opis techniczny określający sposób wykonania instalacji,
rodzaj i średnicę zastosowanych rur, kształtek i zaworów, a także typ i parametry zastosowanych
urządzeń .

Przedmiar przedstawiamy w formie tabelarycznej, w której podajemy takie dane jak:

− numer pozycji obmiarowej,

− oznaczenie elementu robót (np. roboty przygotowawcze, zakończeniowe, instalacyjne itp.),

− opis pozycji kosztorysowej w formie skróconej,
− jednostka miary,

− ilości obmiarowe.

Tab. 2. Przykładowy przedmiar prac przygotowawczo-instalacyjnych [opracowanie własne]

Przedmiar

Instalacja gazowa

Nr Podstawa

Opis

robót

Ilość

Roboty przygotowawcze

KNR 4-03

1004/12

Mechaniczne przebijanie otworów długości do 30cm w stropach betonowych dla rur o
średnicy do 40mm

szt 2,0

KNR 4-03

1003/12

Mechaniczne przebijanie otworów długości do 1 cegły w ścianach lub stropach z cegły dla rur
o średnicy do 25mm

szt 1,0

Roboty instalacyjne

KNR 2-15

0303/01

Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 32mm o połączeniach spawanych, na
ścianach w budynkach mieszkalnych

m 8,0

KNR 2-15

0301/01

Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 15mm o połączeniach gwintowanych, na
ścianach w budynkach mieszkalnych

m 3,0

KNR 2-15

0310/01

Kurki gazowe przelotowe o średnicy 15mm

szt 1,0

Zasady przedmiarowania poszczególnych rodzajów robót podane są w założeniach ogólnych

i szczegółowych części opisowej Katalogów Nakładów Rzeczowych (KNR) lub innych
Katalogów Normatywnych stosowanych do rozliczania robót . Katalogi te stanowią materiał
źródłowy, w którym znajdują się:
− normy robocizny, czyli czas pracy potrzebny do wykonania określonego rodzaju czynności,

− materiały potrzebne do wykonania danego zakresu robót np.: ilość, rodzaj, średnicę rur

zastosowanych w instalacji, ilość kształtek lub łączników występujących na określonym
odcinku przewodu instalacji oraz materiały pomocnicze i procentowy naddatek dla
materiałów użytych w instalacji wynikający z nieuniknionych ubytków i odpadów
związanych z procesem technologicznym powstałym przy wbudowywaniu tych materiałów,

− czas pracy sprzętu potrzebnego do wykonania danego rodzaju pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 3. Przykładowy kosztorys prac przygotowawczo-instalacyjnych [opracowanie własne]

Kosztorys

Instalacja gazowa

Podstawa, opis robót, nakłady Jm Norma Cena

Robocizna

Materiał Sprzęt

Roboty przygotowawcze

KNR 4-03 1004/12 Mechaniczne przebijanie otworów długości
do 30cm w stropach betonowych dla rur o średnicy do 40mm

2 szt

Robocizna

Elektromonterzy gr.II

r-g

1,1907

0,00

Razem pozycja
Cena jednostkowa

0,00
0,00

KNR 4-03 1003/12 Mechaniczne przebijanie otworów długości
do 1 cegły w ścianach lub stropach z cegły dla rur o średnicy do
25mm

1 szt

Robocizna

Elektromonterzy gr.II

r-g

0,3938

0,00

Razem pozycja
Cena jednostkowa

0,00
0,00

Roboty instalacyjne

KNR 2-15 0303/01 Rurociągi instalacji gazowych o średnicy
nominalnej 32mm o połączeniach spawanych, na ścianach w
budynkach mieszkalnych

8 m

Robocizna

Monterzy instalacji sanitarnych
Spawacze gr.II
Robotnicy gr.I

r-g
r-g
r-g

0,2206
0,5908
0,1739

0,00
0,00
0,00

Materiały

Rury stalowe czarne dn=32mm
Haki i uchwyty do rur
Tlen techniczny sprężony
Acetylen techniczny rozpuszczony
Drut stalowy do spawania
Materiały pomocnicze

M
szt
m

kg
kg
%

1,03
0,66
0,014
0,013
0,019
1,1

0,00
0,00
0,00
0,00
0,00

0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00

Sprzęt

Samochód skrzyniowy 5t

m-g 0,0189

0,00

Razem pozycja
Cena jednostkowa

0,00
0,00

KNR 2-15 0301/01 Rurociągi instalacji gazowych o średnicy
nominalnej 15mm o połączeniach gwintowanych, na ścianach
w budynkach mieszkalnych

Robocizna

Monterzy instalacji sanitarnych
Robotnicy gr.I

r-g
r-g

0,5908
0,1739

0,00
0,00

Materiały

Rury stalowe czarne gwintowane dn=15mm
Łączniki żeliwne czarne 15 mm
Haki i uchwyty do rur
Materiały pomocnicze

m
szt
szt
%

1,04
0,948
0,84
1,4

0,00
0,00
0,00

0,00
0,00
0,00
0,00

Sprzęt

Samochód skrzyniowy 5t

m-g 0,008

0,00

Razem pozycja
Cena jednostkowa

0,00
0,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KNR 2-15 0310/01 Kurki gazowe przelotowe o średnicy 15mm

1 szt

Robocizna

Monterzy instalacji sanitarnych
Robotnicy gr.I

r-g
r-g

0,14
0,09

0,00
0,00

Materiały

Kurki gazowe przelotowe kulowe o średnicy 15mm
Materiały pomocnicze

szt
%

1,0
0,6

0,00
0,00

Razem pozycja
Cena jednostkowa

0,00
0,00

Na podstawie przedmiarów i tablic KNR sporządzamy zestawienie potrzebnych materiałów.
Wpisane do tabeli materiały powinny mieć wszystkie oznaczenia i ewentualnie podany

numer PN. Opisy te powinny być zgodne z oznaczeniami występującymi na rysunkach i opisem
technicznym projektu technicznego.

Podanie dokładnych danych jest bardzo ważne gdyż wiąże się to z prawidłowym

wykonaniem instalacji, jej funkcjonowaniem i bezpieczeństwem pracy.

Tab. 4. Przykładowe zestawienie materiałów [opracowanie własne]

Zestawienie materiałów

Instalacja gazowa
Lp Nazwa

Ilość Cena

Wartość

Acetylen techniczny rozpuszczony kg

0,104

0,00

Drut stalowy do spawania

0,152

0,00

Haki i uchwyty do rur

szt

7,80

0,00

Kurki gazowe przelot. kulowe ch/n 15 mm

szt

1,0

0,00

Łączniki żeliwne czarne 15 mm

szt

2,844

0,00

Rury stalowe czarne dn=32 mm

8,24

0,00

Rury stalowe S czarne gwintowane d=15 mm

3,12

0,00

8 Tlen

techniczny

sprężony m

0,112 0,00 0,00

Razem

0,00

Dobór materiałów i narzędzi do uzupełnienia ubytków w przegrodach zależy od materiału,

z którego jest ona zrobiona.

Ubytki w ścianach murowanych z cegieł ceramicznych ułożonych na zaprawie cementowo-

wapiennej:
– duże – uzupełniamy używając cegieł i zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej.
– małe - zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej.

Najczęściej stosowane narzędzia do prostych prac budowlanych: kielnia, młotek murarski,

paca murarska, poziomnica, metrówka, kista do zaprawy, piła, przecinak.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytyczenie i oznaczenie trasy instalacji i montażu urządzeń gazowych

Posługując się projektem instalacji odczytujemy podstawowe informacje o przebiegu,

sposobie prowadzenia i miejscach umieszczenia urządzeń i armatury instalacji.

Przewody wewnętrznych instalacji gazowych mogą być prowadzone: na wierzchu ścian,

pod tynkiem i w bruzdach.

Przy układaniu przewodów na wierzchu ścian szczególnie ważne jest wyznaczenie trasy

prowadzenia przewodu, określenie ilości, położenia i konstrukcji uchwytów stałych oraz
kompensatorów.

Dane na temat sposobu prowadzenia, długości odcinków rur i miejsca montażu, rodzaju

armatury odczytamy z projektu.

Sposób zamocowania lub montażu odbiornika gazu - określa instrukcja jego montażu.
Zaznaczamy miejsca przejścia przez przegrody budowlane rur – tak ścian jak i stropów

wiedząc, że wszystkie przejścia wykonuje się w tulejach ochronnych i w obszarze tulei nie może
być wykonane żadne połączenie na przewodzie.

Zgodnie z oznaczeniami w projekcie zaznaczamy trasę przebiegu przewodów rurowych

z uwzględnieniem długości odcinków (uwzględniając wysokość prowadzenia przewodów)
oznaczeniem miejsc wystąpienia i rodzaju złączek.

Pomiary względem przegród budowlanych pomieszczenia, wyznaczanie linii poziomych
i pionowych

Pomiary wykonujemy za pomocą sztywnych przymiarów kreskowych (liniały drewniane,

metrówka) z dokładnością do 1 działki elementarnej. Najpierw wyznaczamy punkty (co najmniej
2), a potem przez nie prowadzimy linię prostą używając liniału i ołówka. Rys. nr 13 pokazuje,
w jaki sposób należy przykładać i w jaki sposób oznacza się wyznaczane punkty

Rys. 13. Wyznaczanie linii równoległej [opracowanie własne]

Rysunki 14a, 14b, 14c pokazują wyznaczanie linii pionowej względem otworu drzwiowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kucie bruzd

Coraz częściej ze względu na estetykę pomieszczeń przewody instalacji gazowej ukryte są

w ścianach w bruzdach.

Z wyjątkiem prowadzenia przewodów gazowych w piwnicach i suterenach, gdzie przewody

gazowe powinny być prowadzone po wierzchu ścian, na innych kondygnacjach dopuszcza się
prowadzenie ich w bruzdach osłonowych nie uszczelnionymi ekranami lub wypełnionych – po
wcześniej wykonanej próbie szczelności instalacji i jej zabezpieczeniu przed korozją – łatwo
usuwalną masą tynkarską. Masa ta nie może powodować korozji przewodów instalacji gazowej.

Przewody gazowe miedziane mogą być prowadzone w bruzdach, lecz zabronione jest

wypełnianie ich masą tynkarską.

Jeśli bruzdy poziome i pionowe muszą być wykonane w istniejących już ścianach nośnych,

np. przy renowacji starych budynków, to ich wymiary i położenie nie mogą naruszać konstrukcji
budynku.

Dopuszczalną ilość bruzd poziomych w jednej ścianie oraz ich usytuowanie względem

siebie określa się następująco:
− w jednej ścianie mogą być maks. 2 bruzdy poziome,
− zalecana odległość między 2 bruzdami poziomymi z jednej strony ściany wynosi min. 50

cm,

− jeśli 2 bruzdy są z dwóch stron ściany, zalecana odległość między nimi wynosi min. 50 cm,

− bruzdy mogą być wykonane w odległości od stropu wynoszącej maks. 1/3 wysokości

kondygnacji,

− w ścianach z pustaków jednokomorowych nie należy wykonywać bruzd,

− w ścianach z pustaków dwukomorowych głębokość bruzd jest znacznie ograniczona,

np. w ścianie o grubości 24 cm dopuszczalna głębokość bruzdy wynosi maks. 1 cm.

Rys. 29. Ściana nośna z bruzdami poziomymi. [12, s. 59]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymiary bruzd i wykonywanie ich w różnych materiałach

Przewody układane w bruzdach powinny być na całej długości owinięte elastyczną osłoną

lub otuliną izolacyjną zabezpieczającą rurę przed uszkodzeniem mechanicznym na skutek tarcia
o ścianki bruzdy i stanowiącą równocześnie izolację cieplną.

Przy wykonywaniu bruzd uwzględniamy wielkość przewodu rurowego, grubość

pokrywającej go otuliny oraz warstwy nałożonego tynku. Minimalna grubość tynku

w przypadku małych średnic (tj. Ø 16÷32) wynosi od 2.0 cm do 4.0 cm.

W przypadku średnic przewodów rurowych powyżej Ø 32 na bruzdy zakładamy siatkę

Rabitza lub podobną w celu wzmocnienia warstwy tynku.

S - grubość tynku

D - średnica zewnętrzna przewodu rurowego

Rys. 30. Przykład ułożenia rury z izolacją w bruździe poziomej [12, s. 59]

Głębokość bruzdy powinna zapewniać całkowite skrycie przewodów wraz z izolacją,

z zachowaniem odstępu od izolacji do krawędzi tynku rzędu 1cm. W ścianie z cegły pełnej kucie
bruzdy jest bardzo pracochłonne, dlatego jej głębokość powinna być minimalna. Dla przewodów
o średnicy Ø 15÷20 głębokość bruzdy (niezależnie od tego, czy ściana będzie z glazurą, czy bez)
wynosi 4÷5 cm (rys. 31 a, b).
Przy prowadzeniu w ścianie przewodów o średnicy większej niż Ø 20 mm głębokość bruzdy
musi być odpowiednio większa

a - przewód nieizolowany, b – przewód izolowany prowadzony pod glazurą.
1 - kołek drewniany, 2 - hak stalowy, 3 - glazura, 4 - zaprawa klejowa, 5 - tynk, 6 - izolacja przewodu, 7 - obejma
stalowa, 8 – sztucer

Rys. 31. Różne rozwiązania izolacji podtynkowych w ścianie z cegły pełnej. [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie bruzd jest czynnością bardzo uciążliwą, szczególnie w ścianach betonowych.

W tym wypadku do wykucia bruzd warto użyć narzędzi z napędem mechanicznym, np. młota
udarowego i szlifierki kątowej z tarczą diamentową. Miejsce wytrasowania przewodu w ścianie
betonowej jest bez znaczenia, gdyż wykuwanie bruzd w ścianach betonowych jest jednakowo
uciążliwe we wszystkich miejscach.

Najłatwiejsze jest wykonywanie bruzd w ścianie z bloków gazobetonowych, w których

korzystniej jest wykuwać bruzdy w blokach, a nie wzdłuż spoin.

W ścianach z cegły pełnej bruzdy najłatwiej wykonać wzdłuż spoin. Wykonywanie bruzdy

rozpoczyna się od wybrania części zaprawy ze spoiny (rys. 32.), po czym wybija się wzdłuż
bruzdy przecinakiem zbędne części cegieł. Można również posłużyć się tarczą diamentową
i wyciąć dwie szczeliny wzdłuż krawędzi bruzdy, a następnie wybrać przecinakiem lub młotem
udarowym zbędne części cegieł.

Rys. 32. Wykonywanie bruzdy w ścianie z cegły [opracowanie własne]

Podobną metodą wykonuje się bruzdy w ścianach z cegły dziurawki.

Bruzdy w ścianach z cegły dziurawki są głębokie. Korzystnie jest podeprzeć przewody na

trójnikach i w końcowych odcinkach instalacji drewnianymi klinami.

1 - drewniany klin, 2 - hak mocowany na spoinie, 3 – drewniany klin

Rys. 33. Przykłady krytych prowadzeń przewodów w ścianie z cegły dziurawki [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wiercenie otworów w przegrodach budowlanych

Wiercenie otworów w przegrodach budowlanych związane jest z mocowaniem elementów

instalacji do tych przegród oraz wykonywaniem otworów na przejścia przewodów przez ściany
(otwory - przepusty). Zasadniczo w ścianach i stropach betonowych przejścia te powinny być
wykonane w trakcie wykonywania przegrody przez osadzenie tulei ochronnych o odpowiednich
średnicach. Wiercenie lub kucie otworu w tych przegrodach jest uciążliwe i wymaga
specjalistycznego sprzętu.
Do wiercenia otworów stosuje się przenośną wiertarkę elektryczną obrotowo – udarową.

W trakcie trasowania przebiegu trasy przewodów instalacji, traser stosuje różne sposoby

oznaczania otworów pod uchwyty lub przejścia przez ścianę.

Najczęściej zaznacza się środek otworu i podaje średnicę Ø w mm w sposób pokazany na

rys. 36.

Rys. 36. Oznaczenie miejsca usytuowania otworu na przegrodzie budowlanej. [opracowanie własne]

W przypadku większych otworów można odmierzyć średnicę i narysować okrąg w sposób

pokazany na rys. 37.

Rys. 37. Sposób oznaczenia otworu o większej średnicy na przegrodzie budowlanej. [opracowanie własne]

Opis średnicy powinien znajdować się poza polem otworu.
Średnica i głębokość otworu zależy od wielkości kołka rozporowego. Przy wykonywaniu

otworów pod uchwyty do rur średnicę wiertła można dobrać na podstawie informacji podanych
przez producenta uchwytów.

Tab. 5. Uchwyty do rur [źródło własne]

TYP RURY

Ø″

WIERTŁO

Ø mm

WKRĘT

Ø x długość

KOŁEK

⅜″

6 x 50

S 8

½″

8 x 60

S 8

¾″

8 x 60

S 8

1″

8 x 70

S 10

1 ¼″

8 x 70

S 10

1 ½″

10 x 60

S 10

2″

10 x 60

S 12

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby zapewnić prawidłowe zamocowanie kołka, należy zachować odpowiednią średnicę

i głębokość otworu. Zużyte wiertła zmniejszają wartość połączenia i powodują konieczność
dodatkowego nakładu pracy, z reguły nie opłacalnego.

Oczyszczenie otworu

Oczyszczenie nawierconego otworu z pyłu odgrywa istotną rolę, chociaż często się o tym

zapomina. Resztki pyłu działają bowiem jak warstwa smarna między kołkiem a ścianką otworu
i zmniejsza skuteczność połączenia. Zbyt duże momenty obrotowe przy zakładaniu kołka
powodują przeciążenie części nagwintowanej i niepotrzebnie zwiększają siłę rozporu na podłoże.
Skutkiem tego może być wadliwy montaż.

Kołki o zbyt krótkim odcinku zaciskania zmniejszają głębokość zakotwienia i przez to

nośność podłoża. Jeżeli nie jest potrzebne pełne wykorzystanie długości odcinka zaciskania,
należy nawiercić otwór o dany wymiar głębiej.

Nowoczesne środki kotwiące odpowiadają zróżnicowanym wymaganiom i są w związku

z tym różnorodne. Należy przestrzegać instrukcji montażowych, podanych na opakowaniu lub
do nich dołączonych.

Rys. 40. Wiercenie i oczyszczenie otworu. [opracowanie własne]

W przypadku wykonywania przebić przez ścianę dla przejść rur instalacji, z uwagi na

większe średnice tego rodzaju przebić, stosujemy następujące metody wykonania:
• Wiercenie wiertłem widiowym o średnicy otworu.

• Wiercenie wiertłem widiowym o mniejszej średnicy niż otwór i ponowne wiercenie

wiertłem o średnicy otworu.

• Wiercenie wiertłem koronkowym na żądany wymiar.
• Nawiercanie szeregu otworów wokół obrysu wykonywanego otworu i wybicie rdzenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przejście przewodów instalacji gazowej przez przegrody budowlane zarówno stropy jak

i ściany wykonuje się w rurach ochronnych. Przy wierceniach należy uwzględniać średnicę rury
ochronnej, której wymiar wewnętrzny jest większy od średnicy instalacji gazowej o grubości
szczeliwa tzn. co najmniej o 10 mm. Przykłady przejść przez przegrody budowlane pokazano
poniżej.

Rys. 43. Przejście przewodu przez ścianę [12, s. 81] Rys. 44. Przejście przewodu przez strop [12, s. 81]

Przepusty instalacji gazowej prowadzone przez ściany budynku także wykonuje się w rurach

ochronnych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz narzędzia do wyznaczania trasy instalacji gazowej?
2.  Gdzie mogą być prowadzone przewody wewnętrzne instalacji gazowej?
3.  Co jest ważne przy trasowaniu przejścia przewodu gazowego wzdłuż ściany?
4.  Jakie narzędzia pomiarowe używane są do wyznaczania trasy przewodów gazowych?
5.  Jak należy zabezpieczyć przewody prowadzone w bruzdach?
6.  Jakie materiały mogą być używane do wypełniania bruzd?
7.  Ile bruzd może być wykonane w jednej ścianie poziomej?
8.  Od czego zależy głębokość wykonania bruzd w przegrodzie budowlanej?
9.  Co uwzględniamy przy ustaleniu wymiaru bruzd?
10.   Jakimi metodami wykonuje się bruzdy w ścianach?
11.   Jakie narzędzia służą do wykonywania bruzd?
12.  Po co wykonuje się otwory w przegrodach budowlanych?
13.  Jak wykonuje się otwory pod kołki rozporowe?
14.  Jak wykonuje się otwory dla przejść instalacji przez ściany i sufity?
15.  Jakie są narzędzia do wykonywania otworów w przegrodach budowlanych i w ścianach

zewnętrznych budynku?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj bruzdę w ścianie betonowej o wymiarach 7 cm x 7 cm na długości 3 m przy

pomocy bruzdownicy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałami nauczania ( poz. 4.2.1) w zakresie sposobów wykonywania oraz

narzędzi stosowanych przy kuciu bruzd w przegrodach,

3)  dobrać odpowiednie ubranie i sprzęt ochrony indywidualnej,
4)  dobrać odpowiednie narzędzi do kucia bruzd,
5)  zabezpieczyć teren przeprowadzania kucia bruzd,
6)  wykonać dwa równoległe cięcia bruzdownicą na długości 3 m,
7)  wykuć przecinakiem i młotkiem resztki betonu,
8)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
9)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− fragment ściany betonowej do ćwiczeń,

− ubranie robocze i sprzęt ochrony osobistej (maskę, okulary, kask ochronny),

− bruzdownica,
− tarcza diamentowa,

− młotek,

− przecinak,
− sznurek traserski,

− przymiar taśmowy,

− poziomnica,
− ołówek,

− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj otwór – przepust o średnicy Ø 40 mm w ścianie ceglanej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania ( poz. 4.2.1) w zakresie sposobów wykonania otworów

w przegrodach budowlanych z różnych materiałów oraz narzędzi stosowanych przy
wierceniu,

3)  dobrać odpowiednie ubranie i sprzęt ochrony indywidualnej,
4)  dobrać odpowiednie narzędzia do wiercenia w ścianach,
5)  dobrać odpowiednie elektronarzędzia,
6)  zabezpieczyć teren wykonania otworu z obu stron ściany,
7)  wykonać otwory Ø 8 mm wokół otworu Ø 32 mm,
8)  dłutem udarowym wybić rdzeń otworu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9)  wyrównać młotkiem i przecinakiem kształt otworu Ø 40 mm,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− fragment ściany ceglanej do ćwiczeń,

− ubranie robocze i sprzęt ochrony osobistej ( kask, maska, okulary ochronne),

− wiertarka udarowa,
− dłuto udarowe,

− wiertło Ø 8 widiowe,

− młotek, przecinak punktak,
− suwmiarka,

− ołówek,

− przymiar składany (metrówka),
− literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wytrasować linie poziome na ścianach budynków?

2) wykonać linie pionowe na ścianach budynków?

3) oznaczyć miejsce występowania uchwytów?

4) wybrać odpowiednie narzędzi do odpowiednich prac przygotowawczo

– zakończeniowych?

5) obsługiwać bezpiecznie bruzdownicę?

6) obsługiwać bezpiecznie wiertarki i młoty udarowe?

7) wykonać bruzdy na przegrodach wykonywanych z różnych materiałów

budowlanych?

8) wykonać prawidłowo otwory pod kołki rozporowe?

9) wykonywać otwory – przepusty przez ścianę różnymi metodami?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wykopy pod przyłącza gazowe

4.3.1. Materiał nauczania

Układanie gazociągu w wykopie dla przyłącza gazowego

Odcinki rur łączących gazociąg z kurkiem głównym przed budynkiem obecnie buduje się

głównie w wykopach o tradycyjnych szerokościach. Prace ziemne są zaliczane do robót
podstawowych przy układaniu przyłącza gazowego do budynku.

Wykonywanie prac ziemnych powinno być określone w dokumentacji technicznej

uwzględniającej zarówno sposób prowadzenia robót ziemnych jak też sposób zabezpieczenia
skarp wykopów.

Rozróżnia się dwa rodzaje sposobów prowadzenia robót ziemnych:

− ręczny,

− mechaniczny.

Wykopy przy pracach ziemnych przy układaniu przyłącza do budynku wykonuje się

przeważnie ręcznie. Wykopy nie są głębokie, a głębokość ich najczęściej nie przekracza
80÷100 cm.

Stosowanie sprzętu mechanicznego jest dozwolone tylko wówczas, gdy trasa wykopów

przebiega w warunkach terenu niezabudowanego, co najmniej 3 m od jakiegokolwiek innego
uzbrojenia terenu.
Sposób zabezpieczenia skarp wykopów zależne są od głębokości wykopu i rodzaju gruntu.

Rozróżnia się zabezpieczenie przez:

− podparcie lub rozparcie ścian wykopów (przy wykopach o ścianach pionowych o głębokości

poniżej 2m w gruncie skalistym i poniżej 1 m w pozostałych gruntach ),

− pochyłe skarpy o nachyleniu zależnym od kategorii gruntu (zaleca się dla wykopów

o głębokości do 2 m w zależności od kategorii gruntu)

Tab. 6. Nachylenie skarp wykopów [10, s. 162]

Rodzaj gruntu

Pochylenie skarpy

b/a

Piasek suchy

1 : 1,5

Grunty mało spoiste

1 : 1,25

Spękane skały

1 : 1

Grunty spoiste gliny

2 : 1

Skały lite

Ściany pionowe

Wykopy pod przyłącze gazowe z racji swojej głębokości zabezpieczane są głównie przez

skarpy pochyłe. Wykopy pod przyłącza gazowe przeznaczone są do zasypania po zakończeniu
robót montażowych. Zalicza się więc je do wykopów tymczasowych, które należy wykonać tak,
aby nadać im możliwie najbardziej bezpieczne nachylenie.
Pionowe ściany wykopów bez zabezpieczeń można z powodzeniem wykorzystać w gruntach
powyżej V kategorii, ale tylko do 1 m głębokości ze względów bezpieczeństwa znajdujących się
w wykopie ludzi.
Przy gruntach skalnych, dopuszcza się wykonywanie wykopu pionowego do głębokości 2 m.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaj gruntu

Wykop A

Wykop B

Grunt sypki (piaski, żwiry) 1,00

1,20

Grunt średnio spoisty (piaski gliniaste)

1,25

1,40

Grunt spoisty (gliny, iły) 1,50

1,60

Rys. 45. Zalecane maksymalne głębokości wykopów h ze skałkami nieumocnionymi [źródło własne]

Wyznaczenie trasy

Prace ziemne powinny rozpocząć się od dokładnego zapoznania się z dokumentacją

techniczną i sprawdzenia jej zgodności ze stanem faktycznym w terenie.
Inwestor zleca służbie geodezyjnej wyznaczenie w sposób trwały trasy wykopu.

Wytyczanie trasy przyłącza powinno odbywać się w obecności kierownika budowy

i inspektora nadzoru.

Niewielkie ilości mas ziemnych przy niedużych wykopach odsącza się i przemieszcza

ręcznie prostymi narzędziami. Do ręcznego kopania używa się, w zależności od spoistości, łopat,
szpadli (rydli), kilofów i motyk. Do ręcznego odspajania gruntów bardzo spoistych,
kamienistych i skalistych lub zamarzniętych stosuje się ławy i kliny wbijane w grunt młotkami
lub młoty pneumatyczne z różnymi wymiennymi końcówkami. Do załadunku lub
przemieszczania gruntów sypkich służą szufle, a gruntów bardziej spoistych – łopaty.

Ziemię wydobywaną z wykopu należy składać w odległości 0,5÷0,7 m od jego krawędzi,

aby utworzyć przejście wzdłuż wykopu. Przejście to powinno być stale oczyszczane
z wyrzucanej ziemi. Jest to szczególnie ważne podczas pogody deszczowej. Drugą stronę
wykopu należy pozostawić wolną dla dostarczenia materiałów na przyłącze gazowe. Na całej
długości wykopu od gazociągu do budynku z szafką redukcyjną należy dno wykopu wyrównać
zachowując właściwy spadek 4‰ w kierunku gazociągu rozdzielczego.

Zasypywanie rur polietylenowych

Przed ułożeniem odcinka przyłącza do wykopu, należy oczyścić dno wykopu z gruzu,

kamieni, resztek roślinnych itp. Rury polietylenowe należy układać na podsypce piaskowej
o grubości warstwy minimum 0,1 m.
− wokół ułożonego przewodu gazowego wykonać obsypkę do wysokosci górnej krawędzi

rurociągu,

− po około 1 do 2 godzin niezbędnych na stabilizację termiczną, zagęścić obsypkę i wykonać

nadsypkę piaskową o grubości warstwy min. 0,1 m,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− kolejne etapy zasypywania wykopu powinny być wykonane warstwami o grubości około 20

cm przy zastosowaniu technologii i sprzętu gwarantującego osiągnięcie wymaganego, przez
właściciele terenu stopnia zagęszczenia gruntu,

− na wysokość 40 cm powyżej powierzchni rury należy ułożyć żółtą taśmę ostrzegawczą.

Taśma powinna mieć czytelny nadruk : GAZ oraz nr tel. Pogotowia gazowego ,

− wypełnienie wykopu musi bezwzględnie być dokonywane gruntem sypkim, pozbawionym

gliny, kamieni, gruzu, resztek roślinnych itp.,

− ściany wykopów o głębokości do 1,0 m nie wymagają szalowania,

− w przypadku zaistnienia potrzeby ustawienia pomostu, gwarantującego swobodę ruchu

pieszego, wysokość jego poręczy winna wynosić 1,1 m,

− miejsce prowadzonych robót winno być wygrodzone i oznakowane, a od zmierzchu do świtu
dodatkowo oświetlone.

Rys. 46. Taśmy stosowane przy budowie sieci gazowej[http://www.weba.com.pl]

Uwaga:
• Ułożony w wykopie przewód gazowy podlega przed jego zasypaniem, inwentaryzacji

geodezyjnej.

• Roboty ziemne prowadzić w oparciu o:

PN-B-06050: 1999; BN-83/8836-02; Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego
2003 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót
budowlanych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 47. Profil gazociągu z PE w terenie nieuzbrojonym (np. w gruntach ornych) [10, s. 167]

Zasypywanie rur miedzianych

Z rur miedzianych można wykonywać przyłącza niskiego i średniego ciśnienia przy

zabezpieczeniu rur i armatury przed uszkodzeniem mechanicznym i korozyjnym. Próbę
szczelności takiego przyłącza należy wykonywać wg PN-92/M-34503.

Rury te z związku z tym, że układane są w ziemi muszą być zabezpieczone przed

uszkodzeniami:
a)  mechanicznymi,
b)  korozyjnymi.
Ad a) Aby zabezpieczyć instalację przed uszkodzeniami mechanicznymi należy:
−  Ułożyć rury miedziane izolowane antykorozyjnie w ziemi w wykopie o szerokości 0,2 m + d

(średnica zewnętrzna) i o głębokości minimum 0,6m (od gazociągu do powierzchni ziemi).
Obszar wokół rury wypełnić odpowiednio: min. 10 cm podsypką i min. 20 cm nadsypką
z piasku lub ziemi nie zawierającej grud, kamieni i innych zanieczyszczeń stałych
i organicznych; wykop należy zasypywać kolejnymi warstwami ziemi, stopniowo ją
utwardzając.

− Ułożyć taśmę ostrzegawczą w odległości 40 cm od górnej powierzchni rury; taśma powinna

być w kolorze żółtym, o szerokości równej średnicy nominalnej (zewnętrznej) rury, lecz nie
węższej niż 10 cm.

− Zachować właściwe odległości od pozostałych instalacji wg zasad jak dla rur stalowych.
Ad b) Miedziane instalacje gazowe prowadzone w ziemi powinny posiadać osłonę

antykorozyjną (otuliny z tworzywa sztucznego np. rury WICU klasy B-2, taśmy izolacyjne,
materiały powlekające) spełniają wymogi dla danej klasy obciążenia ziemi. Dla gruntów
torfowych należy dodatkowo zabezpieczyć instalację przed powstawaniem ogniw
galwanicznych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszelkie połączenia rur muszą być również zabezpieczone antykorozyjnie (materiały
izolacyjne, termokurczliwe).
Przy stosowaniu rur miedzianych w otulinie oraz materiałach izolacyjnych do miedzi
postępować zgodnie z zaleceniem producenta.

Metody zapobiegania korozji rur gazowych.

Przewody stalowe i miedziane prowadzone w ziemi w sieciach gazowych na odcinkach

przyłączy narażone są na niszczenie czyli korozję.

Czynnikami wpływającymi korodująco na przewody gazowe w ziemi są: woda i gleba.

Podstawowymi metodami zapobiegania korozji rur gazowych w ziemi są :
a) odpowiednie powłoki ochronne,
b) działania ograniczające agresywność środowisk korozyjnych obejmujące głównie

zabezpieczenia przed prądami błądzącymi.
Wyróżnia się bierne i czynne systemy zabezpieczenia antykorozyjnego rur stalowych

gazowych. Metody bierne maja na celu ochronę zewnętrzną rurociągu gazowego natomiast
czynne ochronę przed korozją elektrochemiczną wywołaną działaniem na rurociąg elektrolitów,
to jest roztworów przewodzących prąd elektryczny.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30.07.2001 r. w sprawie warunków

technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055), rury stalowe
stosowane do budowy gazociągów powinny być zabezpieczone fabrycznie powłoką z tworzyw
sztucznych. Natomiast izolowanie za pomocą taśm z tworzyw sztucznych dopuszcza się dla rur o
średnicach nieprzekraczających DN 50. Zastosowana powłoka izolacyjna powinna wykazywać
odporność na przebicie co najmniej 14 kV i sprawdzona np. poroskopem iskrowym.
W przypadkach wykonywania przyłączy domowych, pracach naprawczych czy też przy izolacji
połączeń spawanych, prace izolacyjne wykonuje się ręcznie.

Aktualna technika zabezpieczeń antykorozyjnych polega na wielowarstwowym systemie

ochrony rury.

Pierwszą warstwę stanowi podkład, którego zadaniem jest utworzenie cienkiej warstwy

przylegającej bezpośrednio do rury i zabezpieczenie jej przed korozją, drugą – termoplastyczny
elastomer, spełniający rolę połączenia warstwy pierwszej z trzecią, trzecią – polimer
zabezpieczający całość systemu przed wpływami czynników powodujących korozję.

W wielowarstwowym systemie otrzymuje się jednolitą powłokę pokrywającą powierzchnię

rury, która łączy w sobie właściwości ochrony antykorozyjnej oraz zabezpieczenia
mechanicznego.
Aby skutecznie zabezpieczyć antykorozyjnie rurociąg podziemny powłoką z polietylenu, należy
na oczyszczoną rurę stalową nałożyć następujące warstwy:

– gruntującego podkładu, który jest roztworem butylokauczuku i żywic termoutwardzalnych

w toluenie,

– wewnętrznej taśmy składającej się z warstwy klejącej termoaktywnej i warstwy

zmodyfikowanego polietylenu,

– taśmy polietylenowej zewnętrznej,

Przygotowaną w ten sposób izolację podgrzewa się, w wyniku czego wszystkie warstwy

izolacji stapiają się z ze sobą, tworząc jednolitą pokrywę o dużej przyczepności do rury i dużej
wytrzymałości mechanicznej. Proces technologiczny zabezpieczania złączy spawanych odbywa
się albo na gorąco rękawami termokurczliwymi, albo na zimno taśmami polietylenowymi.
Odbywa się on w sposób następujący:
– oczyszcza się starannie zabezpieczaną powierzchnię z rdzy, zgorzeliny, odprysków

spawalniczych, tłuszczu i wilgoci. Odpryski spawalnicze usuwa się za pomocą szczotek
bądź tarcz szlifierskich. W celu usunięcia wilgoci korzystne jest podgrzanie powierzchni

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

palnikiem propan-butan do temperatury około 30

C. Kurz i tłuszcz usuwa się przez

przetarcie powierzchni szmatami nawilżonymi toluenem,

– końcówki istniejącej izolacji fabrycznej na każdej z łączonych rur usuwa się na długości

około 20 cm i oczyszcza z pyłu i tłuszczu,

– na tak przygotowana powierzchnię nakłada się podkład gruntujący antykorozyjny,
– taśmę wewnętrzną nawija się spiralnie i tak aby zachodziła około 5÷10 cm na izolację

fabryczną rury spawanej,

– taśmę zewnętrzną polietylenową ochrony mechanicznej owija się pojedynczo lub

dwukrotnie tak aby zachodziła około 15 cm na izolację fabryczną rury,

– sprawdzić szczelność izolacji poroskopem iskrowym.

Taśmy mają zdolność samowulkanizowania się na zimno w obrębie zakładek, tworząc

zespoloną ze sobą powierzchnię.
Przykład izolacji złącza spawanego pokazano na rys. 48.

1- podkład butylokauczukowy, 2- taśma zewnetrzna dodatkowa, 3- tasma zewnetrzna, 4- tasma wewnętrzna, 5-

istniejąca izolacja rury, 6- rur stalowa, 7- spaw

Rys. 48. Izolacja złącza spawanego taśmami polietylenowymi. [3, s. 175]

Firmy zajmujące się termoizolacją i antykorozją oferują mnogość taśm, past i systemów

antykorozyjnych rurociągów stalowych. Ciągłe i jednolite warstwy pokryć antykorozyjnych
powinny właściwie przylegać do metalu, powinny być nieprzenikalne dla, wody
i charakteryzować się odpowiednią odpornością elektryczną. Powinny być plastyczne oraz
odporne mechanicznie w temperaturze, w której będą układane. Materiały i wykonana powłoka
ochronna rurociągów gazowych w zależności od warunków eksploatacyjnych powinny
odpowiadać klasie wg. Normy PN-EN 12068.

Na rys. 49 pokazano przykłady izolacji z zastosowaniem materiałów termokurczliwych

Rys. 49. Przykłady izolacji z zastosowaniem materiałów termokurczliwych [www.anticor.pl]

Łata naprawcza

Izolacja połączenia kołnierzowego

Uszczelnienie rury osłonowej

Izolacja spawów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrona rurociągów przed prądami błądzącymi

Korozja rurociągów stalowych powstaje w wyniku oddziaływania na rurociąg prądów

błądzących przechodzących od szyn kolejowych, trakcji elektrycznych, kabli prądu stałego,
uziemień przewodów elektrycznych. Rurociągi gazowe mogą stać się w takich przypadkach
częścią instalacji elektrycznej odprowadzającej prąd do źródeł.

Rys. 50. Schemat rozchodzenia się prądów błądzących [11, s. 93]

Prądy błądzące wywołują m.in. w przewodach gazowych korozję elektrochemiczną. Miejsca

dopływu prądów błądzących do przewodów (strefa katodowa) nie są narażone na
niebezpieczeństwo korozji elektrochemicznej, natomiast miejsca odpływu prądów (strefa
anodowa), znajduje się przeważnie w pobliżu podstacji, ulegają silnej korozji.

Do ochrony rurociągów przed korozją stosujemy następujące metody elektrochemiczne :

a) protektorowa – polega ona na podłączeniu gazociągu do umieszczonej w pobliżu niego

anody (protektora), która jest wykonana z metalu o większym potencjale
elektrochemicznym ( Zn, Mg) niż potencjał gazociągu. Pozostałe ogniwo powoduje
niszczenie anody zamiast rurociągu. Z powodu tego, że moc ogniwa jest niewielka, układa
się szereg protektorów wzdłuż rurociągu .

Rys. 51. Schemat ochrony protektorowej [11, s. 94]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) ochrona katodowa – polega na stworzeniu takiej sytuacji, że przewód gazowy w strefie

anodowej staje się katodą, a osiąga się to przez podłączenie podlegającego ochronie do
katody

Źródła prądu, a anodę przyłącza się do zakopanych kawałków szyn i rur. W konsekwencji

zniszczeniu ulegają zakopane kawałki metalu, a nie przewody gazowe.

Rys. 52 Schemat ochrony katodowej [11, s. 94]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są sposoby prowadzenia robót ziemnych?
2.  Gdzie powinien być określony sposób wykonania wykopu pod przyłącze gazowe?
3.  Od czego zależy sposób zabezpieczenia strefy wykopu?
4.  Kto wyznacza trasę wykopu pod przyłącze gazowe?
5.  Jak odkłada się ziemię wydobytą z wykopu?
6.  Z jakim dużym spadkiem należy kopać rów pod przewód przyłącza gazowego?

7.  W jaki sposób zasypuje się rury polietylenowe?
8.  W jaki sposób zasypuje się rury miedziane?
9.  Jak należy zabezpieczyć rury miedziane przed korozją w ziemi?
10. Jak należy zabezpieczyć rury stalowe przed korozją w ziemi?
11. Jakie znasz powłoki ochronne zewnętrzne?
12. Co to jest ochrona przed prądami błądzącymi?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz sposób zabezpieczenia wykopu pod przyłącze do budynku na osiedlu zasiedlonym i
zaplanuj kolejne etapy jego wykonania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałami nauczania ( pkt. 4.3.1) dotyczącym sposobów wykonania

wykopów i ich zabezpieczeń,

3)  przeanalizować materiał nauczania pod kątem wykonania i zabezpieczenia wykopu barierką,
4)  wyrysować trasę wykopu i zaplanować ilość materiałów do wykonania barierki,
5)  dobrać odpowiednie tablice ostrzegawcze i informacyjne,
6)  dobrać odpowiednie narzędzia,
7)  wykonać ćwiczenie,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenia,
9)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stolik,
− krzesło,

− ołówek,

− zeszyt,
− gumka,

− literatura rozdz. 7.

Ćwiczenie 2

Wykonaj zabezpieczenie rury stalowej, powłoką ZO1, która ma być ułożona w glebie
gliniastej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania (pkt. 4.3.1 ) dotyczącym metod zapobiegania korozji

rur gazowych,

3) przeanalizować materiał nauczania w zakresie metod zabezpieczenia rur w środowiskach

o podwyższonej i wysokiej agresywności,

4) wybrać odpowiednią metodę zabezpieczenia antykorozyjnego dla danych warunków

glebowych,

5)  dobrać odpowiednie materiały zabezpieczające,
6)  dobrać odpowiednie narzędzia,
7)  wykonać pokrycie podkładem gruntującym,
8)  nawinąć na rurę taśmę wewnętrzną dwuwarstwową,
9)  nawinąć na rurę taśmę zewnętrzną polietylenową ochrony mechanicznej,
10)  sprawdzić szczelność wykonanego pokrycia poroskopem iskrowym,
11)  oznaczyć na rurze rodzaj zastosowanego zabezpieczenia,
12)  wykonać ćwiczenie,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
14)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stół monterski,

− narzędzia monterskie,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− ubrania robocze i sprzęt ochrony indywidualnej,

− rura stalowa,

− podkład gruntujący – roztwór butylokauczuku i żywicy termoutwardzalnej w toluenie,
− wewnętrzna dwuwarstwowa taśma polietylenowa,

− zewnętrzna taśma polietylenowa ochrony mechanicznej,

− induktor 6V,
− literatura rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zabezpieczyć zgodnie z przepisami bhp wykop wykonany pod

przyłącze gazowe?

2) wykonać wykop z prawidłowo ukształtowaną skarpą?

3) wymierzyć wykop pod przyłącze gazowe?

4) określić, kto wykonuje wytyczenie trasy wykopu przyłącza gazowego?

5) układać rury polietylenowe przed zasypaniem wykopu?

6) układać rury miedziane i stalowe przed zasypaniem wykopu?

7) zabezpieczyć rury miedziane przed zasypaniem wykopu?

8) zabezpieczyć rury metalowe przed zasypaniem wykopu?

9) prawidłowo zasypywać wykop pod przyłącze gazowe?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część
1. Nadzorem i kontrolą przestrzegania przez zakłady pracy przepisów w zakresie bhp zajmuje

się:

a)  Państwowa inspekcja Sanitarno – Epidemiologiczna,
b)  Państwowa Inspekcja Pracy,
c)  Urząd Regulacji Energetyki,
d)  Państwowa Inspekcja Handlowa.

2. Praca na wysokościach, to praca powyżej:

a)  2 m,
b)  1,1 m,
c)  1,0 m,
d)  1,5 m.

3. Ratowanie porażonego prądem elektrycznym polega na:

a)  odciągnięciu go od urządzenia elektrycznego,
b)  odizolowaniu płytą izolującą od podłoża,
c)  wyłączeniu stacji energetycznych,
d)  wyłączenia napięcia przez wykręcenie bezpieczników.

4. Zawartość tlenu w powietrzu wdechowym podczas udzielania pomocy poszkodowanemu

metodą usta – usta wynosi:

a)  16 %,
b)  21 %,
c)  10 %,
d)  78 %.

5. Do gaszenia pożarów grupy A służą gaśnice:

a)  pianowe,
b)  halonowe,
c)  śniegowe,
d)  proszkowe.

6. W przypadku zastosowania przejścia przez wykop pod przyłącze gazowe jego szerokość

musi być minimum:

a)  2 m,
b)  1,2 m,
c)  1,5 m,
d)  0,8 m.

7. W przypadku wyznaczania trasy długiego odcinka poziomego stosujemy:

a)  przymiar kreskowy,
b)  metrówkę,
c)  sznurek traserski,
d)  poziomnice alkoholowe.

8. W jednej ścianie nienośnej w budynku nie może być więcej niż:

a) 2 bruzdy,
b) 3 bruzdy,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) 1 bruzda,
d) 4 bruzdy.

9. W ścianie z pustaka dwukomorowego głębokość bruzdy nie może przekroczyć:

a)  5 cm,
b)  1 cm,
c)  3 cm,
d)  10 cm.

10. Minimalna grubość tynku w przypadku średnic od Ø 19 do Ø 32 mm wynosi od:

a)  2÷4 cm,
b)  1÷2 cm,
c)  3 cm,
d)  powyżej 4 cm.

11. Przewody gazowe miedziane w bruzdach mogą być przykryte:

a)  nie uszczelnionym ekranem,
b)  łatwo usuwalną masą tynkarską,
c)  płytą kartonowo – gipsową,
d)  nie mogą być w ogóle przykryte.

12. Przewody gazowe miedziane w piwnicach mogą być układane:

a) tylko na wierzchu,

b) tylko w bruzdach otwartych,

c) tylko w bruzdach okrytych nieszczelnym ekranem,
d) w bruzdach przykrytych łatwo usuwalną masą tynkarską.

13. Rury ochronne dla instalacji stalowych przy przejściach przez ściany powinny być większe

o co najmniej:

a)  5 mm,
b)  10 mm,
c)  15 mm,
d)  25 mm.

14. Przewód stalowy na dnie wykopu pod przyłącze układany jest pod kątem:

a)  1 % w kierunku gazociągu rozdzielczego,
b)  4 promili w kierunku gazociągu rozdzielczego,
c)  4 % w kierunku przyłączanego budynku,
d)  1 % w kierunku przyłączanego budynku.

15. Podsypka piaskowa pod układane rury polietylenowe przyłącza musi mieć grubość warstwy

co najmniej:

a)  0,1 m,
b)  nie musi być w ogóle podsypki,
c)  0,4 m,
d)  0,2 m.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych podczas montażu
instalacji gazowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

Razem: