WZROST = PODZIAŁY KOMÓREK + WYDŁUŻANIE KOMÓREK

WZROST = POZIAŁY KOMÓREK + WYDŁUŻANIE KOMÓREK + ZRÓŻNICOWANIE KOMÓREK

* dzięki podziałom zachodzącym w tkankach merystematycznych powiększa się liczba komórek

* proces wydłużania (elongacji) - komórki powiększają swoją długość i objętość, a organy roślinne rosną

* proces zróżnicowania – komórki nabywają nowych właściwości strukturalnych i funkcjonalnych, których nie mają ich komórki macierzyste

(zróżnicowanie nie oznacza nabywania nowej informacji genetycznej)

* stadia rozwojowe w cyklu rozwojowym rośliny nasiennej: wegetatywne i generatywne

CZYNNIKI WARUNUKUJĄCE WZROST I KWITNIENIE ROŚLIN

STADIUM WEGETATYWNE

* rozpoczyna je rozwój embrionalny, który prowadzi do uformowania nasion

SPOCZYNEK NASION

* stan nasion nazywany ogólniej stanem życia utajonego (anabiozy)

* w nasionach ustają procesy wzrostu i rozwoju, a przemiana materii zostaje spowolniona (spowodowane jest to tym, że w pełni

wykształcone nasiona są organami mocno odwodnionymi)

* w czasie spoczynku nasiona są bardzo odporne na niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego

* dobrze wytrzymują nieodpowiednią temperaturę, niedostatek tlenu, brak wody czy szkodliwe czynniki chemiczne

SPOCZYNEK WZGLĘDNY

* właściwy nasionom, które osiągnęły
dojrzałość morfologiczną i fizjologiczną,
jednak nie kiełkują z powodu
niekorzystnych warunków środowiskowych
* ten typ spoczynku wykazują nasiona

większości naszych roślin uprawnych

SPOCZYNEK BEZWZGLĘDNY/GŁĘBOKI

* cechuje nasiona, które osiągnęły dojrzałość morfologiczną, ale nie są gotowe pod
względem budowy anatomicznej lub fizjologicznej do kiełkowania
* nawet optymalne warunki środowiska nie przerywają ich spoczynku
* przyczyny:
- zbyt twarda, nieprzepuszczalna dla wody łupina nasienna, jak u roślin
motylkowych (łubin, koniczyna), w warunkach naturalnych przeszkodę tę usuwają
bakterie i grzyby glebowe, które rozkładają składniki łupiny nasiennej, czyniąc ją
przepuszczalną dla wody
- stan zarodka - dojrzałego morfologicznie, lecz niedojrzałego fizjologicznie (np.
ziarniaki zbóż)
* działalność inhibitorów wzrostu i rozwoju roślin (np. kwas abscysynowy)

KIEŁKOWANIE

* w sprzyjających warunkach (dostęp wody i tlenu, odpowiednia temperatura, czasami światło) w pełni wykształcone nasiona kiełkują z

odpowiednią energią i siłą

* energia kiełkowania – określana procentem nasion, które wykiełkowały w krótkim czasie (3-10 dni), mówi o zdolności nasion do

szybkiego kiełkowania i jest wskaźnikiem ich żywotności

* siła kiełkowania – określana procentem nasion, które wykiełkowały w dłuższym czasie (5-28 dni), określa liczbę nasion żywych,

które są w stanie kiełkować, nawet z dużym opóźnieniem w stosunku do pozostałych

FIZJOLOGIA KIEŁKOWANIA

* skomplikowany, wieloetapowy proces, w którym następuje aktywacja różnych układów enzymatycznych zwykle przy czynnym udziale
regulatorów wzrostu i rozwoju:
- intensywne pobieranie wody i tlenu, czemu towarzyszy pęcznienie nasion i wzmożone oddychanie komórkowe
- dzięki uwodnieniu zachodzi synteza odpowiednich fitohormonów (głównie cytokinin) oraz giberelin i auksyn
- cytokininy – jeśli to konieczne przełamują hamujące działanie inhibitorów wzrostu i rozwoju, np. kwasu abscysynowego i etylemu
- gibereliny – indukują wytwarzanie hydrolaz (enzymów rozkładających materiały zapasowe gromadzone w bielmie lub liścieniach)
- uruchomione rezerwy pokarmowe odżywiają zarodek, który zaczyna intensywnie rosnąć (jego komórki dzielą się i wydłużają)
- pęka łupina nasienna i zarodek wydostaje się na zewnątrz
- pierwszym organem, który pojawia się w czasie kiełkowania jest korzeń zarodkowy, zaopatrujący siewkę w wodę i sole mineralne
- później pojawia się łodyżka zarodkowa
- dalszy rozwój przebiega różnie, w zależności od typu kiełkowania, które może być nadziemne lub podziemne

KIEŁKOWANIE NADZIEMNE/EPIGEICZNE

* wydłuża się podliścieniowa część zarodka
(hipokotyl) i liścienie są wynoszone ponad
powierzchnię gleby
* następnie liścienie zielenieją – fotosyntezują, a
umieszczony między nimi pączek zarodkowy rozwija
się w łodygę
* ten typ występuje np. u fasoli, dyni, rzodkiewki,
cebuli i roślin szpilkowych

KIEŁKOWANIE PODZIEMNE (HIPOGEICZNE)

* wydłuża się nadliścieniowa część zarodka
(epikotyl)
* liścienie pozostają w glebie, a ponad jej
powierzchnię wydobywa się jedynie epikotyl
* wkrótce pojawiają się na nim liście, które
rozpoczynają proces fotosyntezy
* typ charakterystyczny np. dla traw, zbóż, grochu i
dębu

PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH FITOCHROMU P

660

i

P

730

ROZWÓJ MŁODOCIANY (JUWENILNY) ROŚLINY

* zapoczątkowany przez kiełkowanie

* roślina szybko rośnie i rozwija się, tworząc wyłącznie organy wegetatywne – korzeń, łodygę i liście

* rozwojowi towarzyszy proces zróżnicowania, polegający na tworzeniu określonych typów tkanek budujących organy wegetatywne

BIEGUNOWOŚĆ/POLARNOŚĆ

* zasadniczy warunek procesu różnicowania

* występuje od samego początku rozwoju

* polega na ustaleniu bieguna korzeniowego i pędowego rośliny

* zjawisko nie do końca poznane, ale łatwe do wykazania

* jeśli np. fragment gałązki wierzby zawiesimy w ciemnym pomieszczeniu nasyconym parą wodną to po pewnym czasie biegun

korzeniowy (dolna część gałązki) wytworzy korzenie, a pędowy (górna część gałązki) wytworzy pęd, stanie się tak nawet wtedy, gdy

gałązkę zawiesimy odwrotnie

* jeśli następnie przetniemy gałązkę na dwa czy więcej fragmentów, to każdy z nich również odtworzy korzenie i pędy na odpowiednich

biegunach

* dalsze różnicowanie organów wegetatywnych łączy się z procesami korelacji i regeneracji

KORELACJA

* współzależność występująca między organami
rośliny, które nie funkcjonują samodzielnie
(niezależnie), lecz wywierają na siebie wpływ
* ma często podłoże hormonalne, jak np.
dominacja wierzchołkowa, kiedy to wierzchołek
wzrostu pędu rośliny hamuje za pomocą auksyn
rozwój pąków bocznych

REGENERACJA

* zarastanie ran i odtwarzanie utraconych przez
roślinę organów
*w miejscu zranienia pojawia się początkowo
kallus (niezróżnicowana tkanka przyranna
zasklepiająca ranę)
* następnie rozpoczynają się procesy różnicowania i
odtwarzania utraconych komórek czy organów

STADIUM GENERATYWNE

* rozpoczyna się po zakończeniu okresu młodocianego

* roślina wykształca kwiaty, nasiona i owoce

Właściwości

Fitochrom

P

660

P

730

Pochłania światło

jasnoczerwone

ciemnoczerwone

Maksimum adsorpcji światła 660 nm

730 nm

W ciemności

trwały

nietrwały

Możliwość przekształcenia w

drugą formę

- w dzień pod wpływem

światła przekształca się w
P

730

- w nocy trwały

- w dzień pod wpływem światła

przekształca się w P

660

- w nocy nietrwały, bardzo
wolno przekształca się w P

660

Aktywność fizjologiczna

nieaktywny

aktywny (najprawdopodobniej
zmienia aktywność genów)

Wzrost stężenie powoduje

- zakwitanie RKD

- hamowanie kwitnienia
RDD

- zakwitanie RDD

- hamowanie kwitnienia RKD

WPŁYW CZYNNIKÓW ZEWNĘTRZNYCH NA KWITNIENIE

* rośliny monokarpiczne – kwitną i owocują tylko raz, tak jak jednoroczne i dwuletnie

* rośliny polikarpiczne – większość roślin nasiennych kwitnących i owocujących wielokrotnie w ciągu życia, teoretycznie długość ich życia jest nieograniczona i zamierają zwykle na skutek

wyczerpania składników odżywczych podłoża albo jakiejś infekcji

* wiele roślin zakwita po uzyskaniu odpowiedniego stopnia rozwoju wegetatywnego (odpowiedniego wieku i biomasy)

* niektórym roślinom osiągnięcie wewnętrznego stanu gotowości do kwitnienia nie wystarcza, konieczne są jeszcze określone czynniki zewnętrzne (środowiskowe), są to: odpowiednia temperatura, a

także odpowiednia długość dnia i nocy (okresu światła i ciemności), czyli odpowiedni fotoperiod

TEMPERATURA

* wymagania termiczne roślin są wyraźnie zróżnicowane

KRIOFITY

* optimum

termiczne dla

wzrostu i rozwoju

poniżej 20°C

TERMOFITY

* optimum

termiczne dla

wzrostu i rozwoju

może przekraczać

40°C

MEZOFITY

* optimum

termiczne dla

wzrostu i rozwoju w

granicach 20°-

40°C

WERNALIZACJA/JARYZACJA

* indukcyjny (pobudzający) wpływ temperatury na procesy kwitnienia dotyczący
szczególnie niskich temperatur
* miejscem percepcji bodźca termicznego jest merystem wierzchołkowy łodygi
* wystarczy podziałać niską temperaturą na wierzchołek wzrostu łodygi, ab y uzyskać efekt,
jak przy oziębieniu całej rośliny
* przypuszcza się, że werbalizowana roślina syntezuje substancję wywołującą kwitnienie
(wernalinę)
* jednak do tej pory nie udało się wyodrębnić tej hipotetycznej substancji
* pewne rośliny (filodendron, lotos orzechodajny) wytwarzają podczas kwitnienia spore ilości
ciepła
* rośliny te mogą nawet utrzymywać temperaturę swoich kwiatów na stałym poziomie, o
prawie 20°C wyższa niż temperatura otoczenia
* prawdopodobnie taka temperatura pozwala łatwiej parować lotnym substancjom
zapachowym przywabiającym owady

ROŚLINY DWULETNIE

* kapusta, burak, cebula, czosnek
* w pierwszym roku wytwarzają
jedynie organy wegetatywne
* dopiero po przejściu zimy
(okresu niskich temperatur) w
drugim roku zakwitają

ZBOŻA OZIME/OZIMINY

* aby zakwitnąć muszą przetrwać
okres niskich temperatur
* dlatego wysiewa się je jesienią, a
nie na wiosnę, jak pozostałe zboża
(jare)
* możliwe jest wysiewanie ozimin
na wiosnę, ale pod warunkiem
wcześniejszej wernalizacji ich
nasion

ŚWIATŁO

* fotoperiodyzm - reakcja większości roślin na czas trwania okresów światła i ciemności i na ich

periodyczne następstwo w cyklach dobowych (konsekwencja ewolucyjnego przystosowania roślin

zmieniających się na różnych szerokościach geograficznych pór roku)

* roślinom wystarczy na ogół kilka (2-4) kolejnych cykli fotoperiodycznych dla wywołania kwitnienia, w

dowolnych warunkach oświetlenia

* nie stwierdzono jeszcze, jakie związki chemiczne są za ten proces odpowiedzialne

* przypuszcza się, że w skład regulatora kwitnienia (hipotetycznego florigenu) wchodzą co najmniej

dwie substancje – najprawdopodobniej giberelina i antezyna (nie wyodrębniona)

* zadaniem gibereliny byłoby wytwarzanie pędów kwiatowych, a anetyzyny wytwarzanie kwiatów

* miejscem percepcji bodźca fotoperiodycznego są młode liście

* zawarty w nich błękitny barwnik pochłaniający światło (fitochrom) odpowiada za reakcję

fotoperiodyczną

* związek ten dopasowuje rytm wzrostu i rozwoju rośliny do warunków świetlnych panujących w danej

porze roku

* cząsteczką fitochromu jest chromoproteina złożona z części białkowej połączonej z barwnikiem

* barwnik budują cztery pierścienie pirolowe, podobnie jak w cząsteczce chlorofilu

* nie tworzą one jednak układu porfinowego jak w chlorofilu, lecz są połączone szeregowo w łańcuch

* reagowanie roślin na czas trwania okresów światła i ciemności jest rożny (podzielono je na trzy grupy

fotoperiodyczne)

ROŚLINY KRÓTKIEGO DNIA

(RKD)/DŁUGIEJ NOCY

* kwitną, gdy w dziennym
fotoperiodzie przeważa faza
ciemna (ponad 12h)
* wymagają kilku cykli długiej
nocy i krótkiego dnia, aby po
pewnym czasie zakwitnąć
* w ciemności zachodzą w tych
roślinach reakcje, które
pobudzają kwitnienie (są to
reakcje wrażliwe na światło i
przerwanie okresu ciemności
powstrzymuje kwitnienie)
* rośliny sfer równikowych
(tytoń szlachetny, soja
uprawna, złocień ogrodowy –
chryzantema, komosa
czerwona, poinsecja)

ROŚLINY DŁUGIEGO DNIA

(RDD)/KRÓTKIEJ NOCY

* kwitną, gdy w dziennym
fotoperiodzie przeważa faza
jasna (ponad 12h)
* nie wymagają wcale okresu
ciemności
* zwykle najlepiej kwitną w
warunkach nieprzerwanego
oświetlenia (zbyt długi okres
ciemności hamuje kwitnienie)
* rośliny naszych szerokości
geograficznych (szpinak,
jęczmień – odmiany ozime,
owies, burak cukrowy i
pastewny)

ROŚLINY NEUTRALNE

(RN)

* nie wykazują
wrażliwości
fotoperiodycznej
* zakwitaj po
osiągnięciu określonego
wieku lub wielkości
* bób, ogórek, ryż
(odmiany jare),
większość odmian
grochu

KWIATY ROŚLIN

JEDNOPŁCIOWE

* osobnik wytwarza organy
jednej płci (męskie pręciki
albo żeńskie owocolistki)
* współczesne
nagonasienne i mniej liczna
grupa okrytonasiennych
(sosna, świerk, buk, dąb,
brzoza, leszczyna)

OBUPŁCIOWE

* osobnik wytwarza organy
zarówno płci męskiej
(pręciki) jak i żeńskiej
(owocolistki)
* owocolistki zrośnięte w
słupek
* większość
okrytonasiennych (cis,
osiki, wierzba)

POJEDYNCZE

* kwiat rozwija się na
szczycie nie rozgałęzionego
pędu (fiołek, tulipan, mak,
zawilce)

ZBIOROWE

* tworzą kwiatostany
* mogą przyjmować postać
grona, kłosu, baldacha,
wierzchotki, główki lub
koszyka

ZAPYLANIE U NASIENNYCH

* rozpoczyna rozmnażanie

* polega na przeniesieniu pyłku bezpośrednio na zalążek (nagozalążkowe) lub na znamię słupka (okrytozalążkowe)

SAMOZAPYLANIE

* najmniej korzystne zjawisko (zapylenie własnym pyłkiem)
* jedynie dla niektórych roślin (większość zbóż i motylkowych) jest
to normalne zjawisko
* ogranicza możliwość tworzenia nowych kombinacji genów
zapewniających zmienność organizmów
* bardzo często prowadzi do powstawania w pełni rozwiniętych
mało żywotnych nasion
* jest jak małżeństw blisko spokrewnionych osób, których
potomstwo może mieć defekty genetyczne

ZAPYLANIE KRZYŻOWE/OBCOPYLNOŚĆ

* zachodzi między różnymi osobnikami tego samego
gatunku
* bardzo korzystne, ponieważ gwarantuje zmienność
genetyczną potomstwa
* z reguły prowadzi do powstawania dobrze
wykształconych nasion, z których następnie rozwijają się
silne i żywotne rośliny
* wiąże się z przenoszeniem pyłku na znaczne odległości
(szczególnie wtedy, gdy osobniki tego gatunku rosną w
dużym rozproszeniu)
* w procesie biorą więc udział różni „pośrednicy”, których
można by nazwać współcześnie - dystrybutorami

MECHANIZMY ZABEZPIECZAJĄCE ROŚLINY OBCOPYLENE

PRZEZ SAMOZAPYLENIEM

ROZDZIELNOPŁCIOWOŚĆ

DWUPIENNOŚĆ

NIERÓWNOCZESNE DOJRZEWANIE

SŁUPKÓW I PRĘCIKÓW

* powoduje tzw. czasowe rozdzielenie

płci

PRZEDPRĄTNOŚĆ

* wcześniej
dojrzewają pręciki
* rośliny z rodziny
złożonych i
dzwonkowatych

PRZEDSŁUPNOŚĆ

* wcześniej
dojrzewają słupki
* babka
okrągłolistna,
kokornak
powojnikowaty

RÓŻNOSŁUPKOWOŚĆ

* specjalna budowa słupków i pręcików
* występuje u pierwiosnka chińskiego, którego kwiaty tworzą
zrośniętą, rurkowatą koronę
* polega na występowaniu w kwiatach różnych osobników tego
samego gatunku słupków różniących się długością szyjki i nitek
pręcików
* połowa osobników danej populacji wytwarza kwiaty
długoszyjkowe (wejście do rurkowatej korony zamyka znamię
słupka) a druga połowa krótkoszyjkowe (wejście do rurki
kwiatowej zamykają pręciki)
* przystosowane do zapylania tych kwiatów owady o długich
trąbkach przenoszą pyłek z jednych kwiatów na drugie

SAMOPŁONNOŚĆ/

SAMOSTERYLNOŚĆ

* wytwarzanie przez roślinę
substancji przeciwdziałających
rozwojowi na znamieniu
słupka jej własnego pyłku
* żyto zwyczajne, gorczyca
biała

WIATR

WIATROPYLNOŚĆ

ZWIERZĘTA

OWADOPYLNOŚĆ

PTAKI

* kolibry,
wyjątkowo
nietoperze i
drobne
torbacze

GEKONY

WODA

* rośliny nadbrzeżne
i wodne

ZAPŁODNIENIE

* konsekwencja zapylenia

NASIONA

* zalążek przekształca się w nasienie (strukturę odpowiadającą z ochronę i rozprzestrzenianie nowej generacji osobników)

* nasiona czasem rozwijają się bez procesu zapłodnienia, w wyniku apomiksji, kiedy to diploidalny zarodek powstaje z komórek tkanki

wypełniającej ośrodek zalążka (wiechlina łąkowa)

BIELMOWE

* tkanka
odżywcza
występuje w
bielmie

BEZBIELMOWE

* tkanka
odżywcza
występuje w
liścieniach

OBIELMOWE

* tkanka
odżywcza
występuje w
obielmie

SKROBIOWE

* materiałem
zapasowym jest
skrobia (zboża)

OLEISTE

* materiałem
zapasowym są
tłuszcze (słonecznik,
rzepak)

BIAŁKOWE

* materiałem
zapasowym są białka
w postaci ziaren
aleuronowych
(fasola, groch)

NASIONA STORCZYKA

* bardzo małe nasiona (jeden waży 0,005 mg, a 200tys waży 1g)
* bielmo nie występuje
* zarodki są z reguły słabo wykształcone
* do kiełkowania i dalszego rozwoju konieczna jest symbioza nasion z odpowiednim grzybem
* symbiotyczny grzyb dostarcza witamin, wody i soli mineralnych, wytwarza również cukier niezbędny do rozwoju zarodka
* w ogrodnictwie stosuje się pożywkę zawierającą ten cukier

OWOCE

* u okrytonasiennych powstaje w tym samym czasie co nasiona

* w czasie owocowania (powstawania owocu) płatki korony, pręciki oraz szyjka słupka więdną i opadają, natomiast sam owoc rozwija się zwykle ze ścian zalążni słupka

* typowy owoc składa się z nasienia (nasion) i chroniącej go owocni

OWOCOSTANY

* zbiory owoców, które powstają z przekształcenia
całych kwiatostanów
* w ich wytwarzaniu biorą udział nie tylko zalążnie i
dna kwiatowe, ale również elementy okwiatu, liście
przykwiatowe, a nawet oś kwiatostanu
* jagodostan ananasa, owocostan pestkowcowi figi,
owocostan orzeszkowy morwy

ZBIOROWE

* powstają z wielu zalążni jednego
wielosłupkowego kwiatu
* w ich powstawaniu dużą rolę odgrywa
rozrastające się dno kwiatowe, łączące owoce
w jedną całość
* wielopestkowiec maliny i jeżyny,
wieloorzeszkowiec truskawki i poziomki

POJEDYNCZE

* powstają z kwiatu pojedynczego z jednym słupkiem

* powstają zasadniczo z jednej zalążni, utworzonej z jednego lub kilku owocolistków

SUCHE

* mają skórzastą lub zdrewniałą owocnię

PĘKAJĄCE

* owocnia podczas dojrzewania pęka (otwiera

się), wysypując nasiona

NIEPĘKAJĄCE

* owocnia podczas dojrzewania nie pęka, lecz odpada w całości

MIESZEK

* utworzony z jednego
owocolistka
* pęka wzdłuż szwu
(miejsca zrośnięcia się
owocolistka)
* ma cienką, skórzastą
owocnię
* najprawdopodobniej
pierwotny typ owocu,
który pojawił się u
nasiennych
* ostróżka wyniosła

TOREBKA

* zbudowany z wielu zrośniętych
owocolistków, często podzielonym
wewnątrz na komory z nasionami
* owocnia jest skórzasta, czasami
zdrewniała i może otwierać się w różny
sposób (wzdłuż szwów i nerwów lub
otworkami w ścianie)
* tulipan ogrodowy, len siewny, mak

STRĄK

* zwykle wielonasienny
utworzony z jednego
owocolistka
* pęka wzdłuż szwu i
nerwu środkowego
owocolistka
* owocnia skórzasta i
cienka, morfologicznie
niezróżnicowana
* rośliny z rodziny
motylkowych (łubin,
groch, fasola, koniczyna,
bób)

ORZECH

* zdrewniała owocnia
zrośnięta z kilku
owocolistków i otaczającej
zazwyczaj jedno nasienie
* ma skrzydełka, kolce
lub szczecinki służące do
ich rozsiewania
* orzech laskowy
leszczyny, żołądź dębu,
bukiew buka zwyczajnego
* w krajach
śródziemnomorskich
(Włochy, Hiszpania,
południowa Francja)
uprawia się kasztan
jadalny, jego owoce są
bardzo pożywne, zjada się
je gorące zaraz po
upieczeniu

ZIARNIAK

* jednonasienny owoc traw o
szczególnej budowie
* skórzasta owocnia zrasta się
całkowicie z łupiną nasienną tworząc
okrywę owocowo-nasienną
* początkowo jest ona zielona,
później drewnieje i zapewnia dobrą
ochronę zarodkowi
* bielmo wypełniające wnętrze
ziarniaka stanowi 80% masy owocu
* składa się z kilku warstw białka
aleuronowego, leżącego pod
okrywą i bardzo grubej warstwy
skrobi
* pod wpływem płynu Jugola
(wodny roztwór J w KJ) obie warstwy
różnicują się kolorystycznie, co widać
na preparacie mikroskopowym
(białko – żółty, skrobia – fioletowo-
niebieski)
* bielmo decyduje o wysokiej
wartości użytkowej ziarna zbóż jako
pokarm dla człowieka

MIĘSISTE

* mają soczystą owocnię zasobną w cukry i witaminy (zgromadzone w środkowej

warstwie owocu)

* dzięki temu niektóre owoce są smaczne i pożywne

JAGODA

* wielonasienny owoc
z soczystą owocnią
(powstałą z kilku
owocolistków)
* czarna jagoda,
pomidor, porzeczki,
agrest, winorośl,
ogórek, dynia,
ziemniak, kabaczek,
arbuz

PESTKOWIEC

* jednonasienny owoc powstały z jednego
owocolistka
* zewnętrzna warstwa owocni ma postać skórki
* środkowa jest najczęściej mięsista i soczysta,
a wewnętrzna wykształca się jako twarda i
zdrewniała pestka, chroniąca nasienie
* pestkowce: wiśnia, czereśnia, śliwka, orzech
włoski, migdał

OWOC

RZEKOMY/POZORNY

* jabłkowy owoc szupinkowy
* w jego powstawaniu,
oprócz zalążni bierze udział
inna część kwiatu, tworząca
tzw. szupinkę
* właściwą owocnię jabłka,
powstałą ze ścian zalążni,
stanowi sam pozostający
ogryzek
* soczysta część owocu
powstaje z rozrośniętego dna
kwiatowego
* podobny owoc wytwarza
grusza

ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ROŚLIN - DIASPORY

* rośliny nie są zdolne do wykonywania ruchów lokomotorycznych, czyli nie przemieszczają się

* ich występowanie niemal na wszystkich lądach możliwe jest dzięki rozprzestrzenianiu się diaspor (każda część rośliny, która przeniesiona na pewną odległość od rośliny macierzystej, daje

początek nowemu organizmowi)

NASIONA

SAMOSIEWNOŚĆ

* zachodzi przy wykorzystaniu własnych sił i
sposobów rośliny macierzystej
* z reguły nie są to wielkie siły, więc nasiona nie
oddalają się zbytnio od organizmu macierzystego
* ten typ rozsiewania odgrywa ważną rolę w
zagęszczaniu populacji i zasiedlaniu zajętego
przez nią biotopu

WZROST PĘDÓW

NA DŁUGOŚĆ

* tworzące się na

pędach nasiona
zostają

doprowadzone
bezpośrednio do

miejsca ich
kiełkowania

* np. rdest ptasi
(podróżnik),

występujący
pospolicie na

ścieżkach, drogach

i boiskach,
wytwarza pędy

płożące się po
podłożu (do 1m

długości)

RUCHY HIGROSKOPIJNE

* związane ze zdolnością do

pochłaniania wody i pary

wodnej
* dotyczą martwych części

roślin
* są odwracalne

(powtarzalne) i polegają na
nierównomiernym

pęcznieniu i wysychaniu
ścian komórkowych

* dużą rolę mechanizmy te
odgrywają np. w

wysychających strąkach

wielu roślin motylkowych
* w owocach tych warstwy

wewnętrznych komórek
reagujące na wysychanie

usytuowane są skośnie w
stosunku do zewnętrznych,

dlatego klapy otwierającego
się strąka skręcają się

śrubowato

* pękanie strąków odbywa
się często tak gwałtownie,

że nasiona są wyrzucane na
dużą odległość, np. u łubinu

palczastego aż do 7m
* odgrywają ważną rolę w

otwieraniu się owoców
pierwiosnka i mydlnicy oraz

dojrzałych (3-letnich)

szyszek sosny

OBCOSIEWNOŚĆ

* dotyczy większości roślin, które nie

wytworzyły własnych mechanizmów

rozprzestrzeniania diaspor

WIATROSIEWNOŚĆ

ANEMOCHORIA

* rozprzestrzenianie

diaspor przy
wykorzystaniu energii

ruchów powietrza
* ważne są tu: siła

wiatru, wysokość
rośliny i wilgotność

powietrza
* nasiona roślin

wiatrosiewnych są
małe i lekkie

(storczyki)

* często
przystosowane do

latania mają
skrzydełka (sosna,

świerk, jawor),
baloniki (bawełna) lub

puch (mniszek

lekarski)

WODOSIEWNOŚĆ

HYDROCHORIA

* nasiona i owoce

pływające mają
wiele przystosowań

do przemieszczania
się w wodzie

* zawierają z
reguły przestwory

wypełnione
powietrzem,

dzięki czemu
utrzymują się łatwo

na wodzie

* wiele z nich
otacza

wodoodporna
okrywa, pokryta

kutyną lub
woskiem

* chroni ona
zarodek przed

wodą i zbyt

wysokim stężeniem
soli mineralnych

* strzałka wodna,
grzybień biały,

babka wodna

ZOOCHORIA

* polega na

przenoszeniu

diaspor przez
zwierzęta (głównie

ptaki i ssaki)
* liczne nasiona i

owoce wytwarzają
wyrostki, kolce,

haczyki, lepkie
włoski, za pomocą

których
przyczepiają się do

ciała zwierzęcia

(lucerna, łopian)
* nasiona mogą

mieć okrywy
odporne na

działanie enzymów
trawiennych

* w taki sposób
szpaki transportują

np. nasiona wiśni,

a ślimaki nasiona
poziomek

OWOCE

ZMODYFIKOWANE ORGANY WEGETATYWNE

NADZIEMNE

ROZŁOGI

* bezlistne łodygi

powstające jako

odgałęzienia dolnej
części nadziemnego

pędu
* mają charakter

płożący, tzn. rosną
poziomo, zwykle tuż

przy ziemi
* po pewnym czasie

wierzchołek rozłogu
wypuszcza korzenie

przybyszowe oraz

tworzy zaczątek
przyszłej, skierowanej

ku górze łodygi
* w ten sposób

wegetatywnie
powstaje nowa

roślina, zdolna do
samodzielnego

rozwoju (jej łodygowe

połączenie z rośliną
macierzystą z czasem

zostaje przerwane)
* przy pomocy

rozłogów bardzo
szybko i skutecznie

rozmnażają się
poziomki i truskawki

PODZIEMNE

* dzięki gromadzeniu dużych ilości substancji

zapasowych przystosowują rośliny do przetrwania

niekorzystnych okresów zimy czy suszy

* są grube bez chloroplastów

* nie wytwarzają kwiatów ani liści asymilacyjnych

* charakterystyczne dla bylin (pozwalają im na

zimowanie a następnie szybkie wznowienie wegetacji

na wiosnę)

KŁĄCZA

* zgrubiałe pędy

podziemne

przypominające
wyglądem korzenie

* ich łodygowego
charakteru

dowodzą: poziomy
wzrost, wytwarzanie

korzeni
przybyszowych i

uproszczonych oraz
łuskowatych liści, a

także brak czapeczki

na stożku wzrostu
* ich budowa

anatomiczna
podobna do budowy

łodygi i zasadniczo
różna od budowy

korzenia
* najczęściej

zgrubiałe i mięsiste,

ponieważ gromadzą
materiały zapasowe

* rabarbar,
konwalia, kosaćc,

paprocie
* podziemne kłącza

z chwytnikami
przytwierdzały do

podłoża psylofity

BULWY

* łodygi podziemne,

które ulegają silnemu

zgrubieniu i skróceniu,
a ich liście całkowicie

zanikają
* bulwy ziemniaczane

* na młodych bulwach
widoczne są drobne,

łuskowate liście
* na ich miejscu w

dojrzałej bulwie
powstają skupienia

pąków bocznych

zwane oczkami
* na dojrzałej bulwie

widoczna jest także
blizna po jej

oderwaniu od rozłogu
oraz (na przeciwnym

biegunie) pąk
wierzchołkowy

* wiosną wyrasta z

niego nowa roślina
ziemniaka

* z każdego fragmentu
bulwy zawierającego

oczko może się
rozwinąć roślina

potomna, dlatego
rolnicy rozmnażają

ziemniaki

wegetatywnie nawet z
kawałków bulw

CEBULE

* organy podziemne,

których zasadniczą

część stanowią
przekształcone

liście (okrywające i
spichrzowe)

* łodygę tworzy silnie
skrócona „piętka”

(krótkopęd), z której
wyrastają wąsikowate

korzenie
przybyszowe

* na szczycie

krótkopędu znajduje
się pąk

wierzchołkowy, z
którego wiosną

wyrasta nadziemny
pęd

* w pachwinach
mięsistych liści

umiejscowione są pąki

boczne, z których
powstają nowe cebule

* rośliny
jednoliścienne: z

rodziny liliowatych
(cebula, czosnek,

tulipan, narcyz, lilia,
hiacynt)

ZAWLEKANIE PRZEZ CZŁOWIEKA

* nieświadomy udział ludzi (zawlekanie różnymi
środkami transportu) lub świadomy (uprawa
roślin użytkowych – introdukcja)