Automatyzm i kontrola w
Automatyzm i kontrola w
procesie uwagi
procesie uwagi
procesie uwagi
procesie uwagi
PROCES UWAGI
PROCES UWAGI
Uwaga to skierowanie świadomości na określony
przedmiot. W ka\
dej chwili coś przykuwa naszą uwagę
i jesteśmy czymś zajęci np. interesującą rozmową,
czytaniem ksią\
ki, słuchaniem radia, czy oglądaniem
telewizji. Na przykład gdy czytamy ksią\
kę i
równocześnie słuchamy radia i nasza świadomość jest
skierowana na treść ksią\
ki, lecz gdy usłyszymy naszą
skierowana na treść ksią\
ki, lecz gdy usłyszymy naszą
ulubioną piosenkę nastąpi przesunięcie uwagi, wtedy
przestajemy czytać albo czytamy mechanicznie a
wsłuchujemy się w muzykę.
Skierowanie świadomości na daną rzecz wydobywa tą
rzecz i ustawia ją w centrum świadomości.
RODZAJE
UWAGI
&
Uwaga mimowolna Uwaga dowolna
to taka uwaga, która jest wywołana bez
to proces świadomego
udziału dą\
eń i woli. Wyró\
niamy dwie
koncentrowania się na
główne przyczyny wywołujące uwagę
przedmiocie. Uwaga dowolna ma
mimowolną:
zasadnicze znaczenie dla
- nadzwyczajne cechy przedmiotów
działalności człowieka. Tylko przy
lub zjawisk
umiejętności koncentrowania się
- nasze zainteresowanie wynikające
na dowolnym przedmiocie
z wcześniejszych prze\
yć i
mo\
emy wykonywać powa\
ne
doświadczeń.
prace i odpowiedzialne zadania,
Uwaga mimowolna przewa\
a u małych
wymagające długiego skupiania
wymagające długiego skupiania
dzieci w wieku przedszkolnym i w
dzieci w wieku przedszkolnym i w
uwagi na jeden przedmiocie
uwagi na jeden przedmiocie
pierwszych latach szkoły podstawowej.
mimo, \
e chętniej zajęlibyśmy się
Jest z reguły wywoływana nie
czymś łatwiejszym lub
zainteresowaniem, lecz samymi
przedmiotami. Ma ona równie\
charakter
przyjemniejszym.
oscylacyjny, przerzuca się z przedmiotu
na przedmiot. Nale\
y to wykorzystywać
w nauczaniu na tym samym poziomie
przez dobieranie przedmiotów
podobnych i podkreślanie ich istotnych
cech.
CECHY UWAGI:
CECHY UWAGI:
- trwałość czyli zdolność koncentrowania się na jednym przedmiocie bez przerwy
w ciągu dłu\
szego lub krótszego czasu.
- napięcie jest ono związane ze stopniem zaanga\
owania świadomości w śledzeniu
jakiegoś procesu.
Skupiona uwaga bardzo wyczerpuje i dlatego zwykle du\
e skupienie nie mo\
e trwać
zbyt długo. Po wytę\
onym skupieniu następuje odprę\
enie.
- zakres to ilość przedmiotów obejmowanych jednocześnie przez uwagę. Badanie
zakresu uwagi jest bardzo trudne, gdy\
nigdy nie mo\
emy mieć pewności, \
e nie
nastąpiło szybkie przerzucenie uwagi z jednego przedmiotu na inny.
Dorosły człowiek mo\
e jednocześnie oglądać 5-6 przedmiotów i usłyszeć 7-8
Dorosły człowiek mo\
e jednocześnie oglądać 5-6 przedmiotów i usłyszeć 7-8
dz
więków, natomiast dziecko sześcioletnie mo\
e oglądać jednocześnie 2-3
przedmioty i usłyszeć 4-5 dz
więków. Przy zmniejszonym zakresie natomiast
następuje większe skupienie
- podzielność to właściwość wyra\
ająca się w mo\
liwości jednoczesnego
obserwowania dwu lub więcej przedmiotów lub te\
równoczesnego wykonywania
kilku czynności. Podzielność uwagi jest konieczna w wielu zawodach wymagających
bezpośredniego kierowania np. ruchem maszyn.
- szybkość z jaką potrafimy skupić się na nowym przedmiocie. Nazywa się ona
przerzutnością.
ROZTARGNIENI
E
to stan, w którym człowiek nie zauwa\
a wielu przedmiotów i
to stan, w którym człowiek nie zauwa\
a wielu przedmiotów i
zjawisk. Człowiek roztargniony nie kończy zaczętej pracy, mo\
e
gubić rozmaite przedmioty, zapominać. Roztargnienie mo\
e mieć
ró\
ne przyczyny. Jedną z nich to nie wyćwiczenie uwagi dowolnej.
W skutek tego uwaga jest ciągle przyciągana przez coraz to nowe
bodz
ce, przerzuca się z jednego przedmiotu na drugi. Ten typ
roztargnienia występuje u dzieci. Nale\
y go zwalczać przez
odpowiednie kierowanie i ćwiczenie. Inną przyczyną roztargnienia
mo\
e być silne skupienie uwagi na jednym przedmiocie. Na skutek
tego wszystkie inne przedmioty i zjawiska stają się niewa\
ne.
Człowiek nie zwraca na nie uwagi, poniewa\
nie łączą się one z
problemem, którym jest człowiek zaabsorbowany, pochłonięty. Jest
to właściwość ludzi o silnej koncentracji uwagi.
ODWRACANI
E UWAGI
Na ogół silne bodz
ce uboczne takie jak hałas,
zapach, czy błyski światła przeszkadzają w
skupieniu i je\
eli nawet człowiek potrafi
zwalczać ich działanie, to wyczerpują one
częściowo jego energię i osłabiają przez to
trwałość uwagi. Dlatego wa\
ne jest abyśmy
pracowali w warunkach, które pomagają w
skupieniu się.
ĆWICZENIE UWAGI
ĆWICZENIE UWAGI
Sprawne działanie uwagi, zwłaszcza uwagi
dowolnej jest jednym z warunków osiągnięcia
sukcesu. Pierwszym warunkiem rozwijania uwagi
jest wyrabianie silnych i trwałych zainteresowań
oraz ćwiczenie umiejętności koncentracji,
dokonywania wysiłku, który jest konieczny do
dokonywania wysiłku, który jest konieczny do
skupienia się na rzeczy interesującej. Do
skupienia się na rzeczy interesującej. Do
ćwiczenia uwagi dobrze jest nauczyć się pracować
w warunkach nie sprzyjających, przy obecności
wielu bodz
ców odciągających uwagę. Przy
rozwijaniu uwagi nale\
y tak\
e przestrzegać zasady,
aby nie pracować nieuwa\
nie, byle jak.
ADHD
ADHD
czyli zespół nadpobudliwości
psychoruchowej z zaburzeniami
koncentracji uwagi to  choroba ,
Schorzenie to kilkadziesiąt lat
która charakteryzuje się
temu leczono przez podawanie
zaburzeniami uwagi (trudność w
amfetaminy w celu obni\
enia
jej skupieniu), nadpobudliwością
nadpobudliwości
(niepokój ruchowy),
psychoruchowej.
impulsywnością, wahaniami
Psychostymulanty do dziś
nastroju, brakiem opanowania,
stanowią metodę leczenia ADHD.
zwiększoną wra\
liwością na stres
Do najczęściej stosowanych
oraz zmniejszoną zdolnością
oraz zmniejszoną zdolnością
nale\
ą METYLOFENIDAT i
nale\
ą METYLOFENIDAT i
tworzenia i realizacji planów.
tworzenia i realizacji planów.
właśnie amfetamina. Lekarstwa te
ADHD często występuje
poprawiają koncentrację uwagi,
rodzinnie i wiele przesłanek
wyniki szkolne, relacje z
przemawia za wysoką
otoczeniem a tak\
e zmniejszają
dziedzicznością.
impulsywność. Ich stosowanie
polepsza równie\
wyniki testów
behawioralnych.
KONTROLA POZNAWCZA
KONTROLA POZNAWCZA
zdolność systemu poznawczego do
nadzorowania i regulowania własnych
procesów poznawczych, poznawczych tak\
e
do planowanego sterowania ich przebiegiem.
Trzy postaci kontroli poznawczej (Chuderski):
Trzy postaci kontroli poznawczej (Chuderski):
- monitorowanie
- regulacja
- sterowanie
Automatyzacja
Automatyzacja
nabywanie wprawy na skutek treningu
trening jednorodny- ta sama reakcja jest
odpowiedzią na ten sam układ bodz
ców
trening niejednorodny- ten sam typ reakcji przy
częstej zmianie bodz
ców
częstej zmianie bodz
ców
czynności automatyczne są szybkie, bezwysiłkowe,
pozbawione kosztów poznawczych;
realizowane bez namysłu i poza kontrolą świadomości;
balistyczne (rozpoczęta czynność
musi zostać ukończona)
&
&
Procesy nieautomatyczne dzięki nabywaniu
wprawy mogą stać się procesami
zautomatyzowanymi (wtórnie automatyczne)-
takie procesy są poza kontrolą
świadomości,
zmniejszają wysiłek umysłowy, są intencjonalne oraz
zmniejszają wysiłek umysłowy, są intencjonalne oraz
celowe
" przeciwieństwem są procesy pierwotnie
automatyczne, które są bezwysiłkowe, poza
kontrolą świadomości, nieintencjonalne
ę! procesy słabo i silnie automatyczne
Schneider i Shriffin teoria kontinuum (efekt
Schneider i Shriffin teoria kontinuum (efekt
nabywania wprawy przesuwa się od bieguna
nabywania wprawy przesuwa się od bieguna
kontroli w stronę automatyzmu)
kontroli w stronę automatyzmu)
- model procesów automatycznych i kontrolowanych
system poznawczy podzielony na dwie ście\
ki
" pierwsza wymaga kontroli ze strony uwagi,
" pierwsza wymaga kontroli ze strony uwagi,
pojawia się w przypadku pojawienie się
nowych bodz
ców i braku strategii postępowania
" druga jest związana z automatyczną detekcją
układu bodz
ców, jest poza kontrolą,
czynności zapisane są w pamięci długotrwałej, są
niemodyfikowalne
&
&
Schneider i Shriffin podzieli procesy
kontrolowane na dwa rodzaje
- procesy jawne (dostępne świadomości)
intencjonalne przeszukiwanie świadomości
" niewydajne, wolne
" niewydajne, wolne
- procesy zawoalowane (niedostępne
świadomości)
porównywanie elementów w pamięci świe\
ej
" szybkie, mo\
liwe zmiany na skutek
instrukcji werbalnych lub nabywania
wprawy
 Procesy automatyczne są nieświadome i
jednorodne, wymagają jedynie minimalnej
ilości zasobów (wysiłku mentalnego)
Ró\
nica w zakresie stopnia automatyzacji
- warunek spójny
- warunek niespójny (szybka identyfikacja)
 Proces automatyzacji wymaga długiego treningu, procesy
kontrolowane mogą stać się automatycznymi
Interakcje procesów automatycznych i kontrolowanych nie
musi wyzwalać efektów interferencji
Mo\
liwy jest transfer wprawy w zakresie zautomatyzowania
czynności z jednego zestawu bodz
ców na drugi
czynności z jednego zestawu bodz
ców na drugi
Mo\
liwość kontroli procesów automatycznych- modyfikacja
w takcie ich przebiegu (Logan, Tzelgov) np. przerwanie pisania
na maszynie, kiedy się popełni błąd
 Paradygmat SYGNAA
U
Paradygmat EFEKTU
STOP
STROOPA
Pisanie na maszynie z presją
Istotą efektu jest utrudnienie
czasową, w nieprzewidzianym
w przetwarzaniu bodz
ców
momencie zaprzestanie
niespójnych w porównaniu z
czynności
bodz
cami spójnymi
- zgodnie z teorią
- zahamowanie dobrze
- zahamowanie dobrze
egzemplarzy badani tym
egzemplarzy badani tym
wyuczonej czynności i
wyuczonej czynności i
szybciej zahamują czynność
zastąpienie jej inną
im krótszy będzie
niewyuczoną
interwał czasowy pomiędzy
- efekt interferencji
bodz
cem wzbudzającym a
bodz
cem stop. Mo\
liwe jest
tak\
e
powstrzymanie czynności
przy du\
ych interwałach
czasowych.
Osoby badane czytają
słowa spójne lub niespójne
albo nazywają kolor
atramentu u\
yty do
napisania słów spójnych lub
niespójnych. Czytanie słów
zwykle wymaga mniej
czasu ni\

czasu ni\

nazywanie kolorów,
poniewa\
jest czynnością
silnie zautomatyzowaną.
Jeśli chodzi o
nazywanie kolorów
czynność ta jest zwykle
znacznie dłu\
sza w
przypadku słów
niespójnych w
porównaniu ze spójnymi.
 Procesy automatyczne nie są całkowicie
balistyczne
siła automatyzmu zale\
y od proporcji bodz
ców
siła automatyzmu zale\
y od proporcji bodz
ców
np. mo\
na zredukować efekt Stroopa
zmniejszając liczbę kolorów
Modyfikacje zadania Stroopa:
a) Stroop emocjonalny  nazywanie koloru jakim napisano
słowo kojarzące się z lękiem
albo rzeczami lub sytuacjami o negatywnym zabarwieniu
emocjonalnym
b) Stroop rozproszony  nazywanie koloru obiektu
występującego w towarzystwie
występującego w towarzystwie
wyrazu oznaczającego zupełnie inny kolor
c) Stroop figuralny  nazywanie figury stanowiącej
tworzywo, a ignorowanie figury
głównej, osoby badane widzą figurę zbudowaną z innych figur
d) Stroop kierunkowy  badani mają za zadanie reagować
za pomocą odpowiedniego
klawisza kursora klawiatury na strzałkę pokazującą kierunek
przeciwny ni\
klawisz
 Teoria rywalizacji egzemplarzy (Logan)
uwzględnia mo\
liwość kontroli procesów automatycznych, które mają
właściwości:
- są autonomiczne (uruchamiane i wykonywane nieintencjonalnie)
" detekcja bodz
ca powoduje przywołanie informacji deklaratywnych
i proceduralnych
- mo\
na je wykorzystywać intencjonalnie (kontrola do momentu
uruchomienia reakcji 2 motorycznych)
- dostępność do pamięci długotrwałej
- brak introspekcyjnej świadomości przebiegu bezwysiłkowość
Najwa\
niejszym konstruktem tej teorii jest pojęcie egzemplarza-
reprezentacja bodz
ca (S) i sposobu reakcji (R).
Egzemplarz przechowywany jest w postaci wiedzy trwałej
Pojawienie się bodz
ca mo\
e spowodować jeden z dwóch sposobów
przetwarzania informacji
- zastosowanie ogólnego algorytmu (automatyczna procedura)
- znanego z przeszłości sposobu poradzenia sobie z bodz
cem (kontrolowane
przetwarzanie)
 Egzemplarze podlegają procesowi nabywania
pojawienie się bodz
ca powoduje zapis w pamięci
odmienne pojawienie się tego samego bodz
ca powoduje
ukształtowanie się odrębnej reprezentacji egzemplarzowej
gromadzenie egzemplarzy jest to\
same z nabywaniem wprawy
początkowe efekty gromadzenia egzemplarzy gwałtownie skraca
czas reagowania, dalsze ćwiczenia skracają go w coraz mniejszym
stopniu
Nabywanie wprawy jest związane z wtórna automatyzacją
Automatyzmy związane są z dostępnością egzemplarzy
Dzięki automatyzacji uwalniane są zasoby systemu, które mo\
na
przeznaczyć na wykonywanie innych zadań, co przyspiesza i
większa poprawność reagowania, redukuje efekt przetargu między
poprawnością a szybkością
 Efekt przetargu między szybkością a poprawnością
z presją czasową
im płytszy poziom analizy bodz
ców tym szybszy i mniej poprawny proces selekcji
informacji, na głębokich poziomach przetwarzania informacji analizy selekcyjne są znacznie
bardziej zło\
one, wymagają więcej czasu, ale w konsekwencji są bardziej poprawne
zwiększona szybkość powoduje wzrost błędów, jednak\
e efekt ten ulega sukcesywnemu
zmniejszaniu w ka\
dej kolejnej próbie tego samego testu, najbardziej istotne ró\
nice na
początku (Szymura, Słabosz)
Negatywne konsekwencje automatyzacji- deproceduralizacja
Trzy stadia nabywania automatyzacji
- poznawcze (zrozumienie i przyswojenie instrukcji)
- poznawcze (zrozumienie i przyswojenie instrukcji)
- asocjacyjne (proceduralizacja sposobu wykonania czynności)
- autonomiczne (uzyskanie statusu autonomicznego, przebieg bezwysiłkowy)
Innym negatywnym zjawiskiem jest transfer negatywny  dobrze wyuczona
czynność utrudnia wykonanie czynności podobnej, ale nie to\
samej z poprzednio
wyuczoną
HAMOWANIE
HAMOWANIE
jest mechanizmem kontrolnym polegającym na, z jednej strony, utrudnieniu
dostępu do informacji nieistotnych, a z drugiej, na powstrzymaniu niepo\
ądanej w danym
momencie aktywności neuronalnej, mentalnej lub behawioralnej.
Podstawowym zadaniem hamowanie jest blokowanie pobudek zarówno zewnętrznych, jak i
wewnętrznych.
Hamowanie jest konstruktem niejednorodnym.
Hamowanie ze wzbudzeniem alternatywnej reakcji motorycznej jest trudniejsze ni\
proste
powstrzymanie dominującej reakcji (warunek stop- zmiany, warunek stop- ogólny)
Najtrudniejsze jest hamowanie selektywne- powstrzymanie tylko jeleniej z dwóch mo\
liwych do
wzbudzenia reakcji motorycznych (stop- selektywny) nale\
y, bowiem zablokować energię
potrzebną do wykonania ruchu, ale nie ka\
dego ruchu, a jedynie takiego, który zostanie centralnie
wskazany do zablokowania.
ODPORNOŚĆ NA
ODPORNOŚĆ NA
DYSTRAKCJ

DYSTRAKCJ

DYSTRAKCJ

DYSTRAKCJ

&
&
Francolini i Egeth (1980) twierdzą, \
e w pewnych warunkach proces odrzucania dystrakcji
mo\
e być całkowicie skuteczny dzięki przestrzennej separacji konfliktowych aspektów bodz
ca:
- udane próby redukcji efektu Stroopa
- udane próby redukcji efektu flankerów
Bodz
ce zakłócające przetwarzanie poza ogniskiem uwagi są w stanie wzbudzić reakcję
konkurencyjną względem wykonywanej czynności.
W Teście flankerów badani reagują na literę pojawiającą się w centrum ekranu. Litera ta jest
otoczona przez dwa bodz
ce zakłócające (flankery), którymi są inne litery pojawiające się po
obu stronach sygnału w jednym rzędzie. Flankery mogą być to\
same z sygnałem lub te\
mogą
być zupełnie innymi literami. Zadania testowe ró\
nią się w zakresie przestrzennej lokalizacji
bodz
ców zakłócających (bli\
ej lub dalej od sygnału).
- Czas reakcji na sygnał znacznie się wydłu\
a, gdy pojawiają się flankery, w porównaniu do
sytuacji, gdy ich nie ma lub są to\
same z sygnałem. Wydłu\
a się tym bardziej, im bardziej
podobne do siebie są sygnały i dystraktory oraz im mniejsza jest ich wzajemna odległość
(Eriksen i Eriksen)
[np. C A C / CCC/CAC/C C C]
&
&
Efekt flankerów wynika z konieczności zahamowania potencjalnej reakcji na bodziec
zakłócający. Wykonanie tego testu jest bardziej związane z hamowaniem reakcji
konkurencyjnej (na dystraktor) ni\
z odpornością na dystrakcję rozumianą jako
powstrzymywanie się od przetwarzania bodz
ców zakłócających (przetwarzanie tak, dopiero na
poziomie reakcji jest STOP).
Karen, O Hara i Skelton wykorzystali w swoim badaniu zadanie Posnera i Mitchella (1967).
Badani mieli podjąć decyzję, czy para prezentowanych liter spełnia narzucone przez instrukcję
kryterium selekcyjne:
a) identyczności fizycznej (AA)
b) identyczności nominalnej (Aa)
c) identyczności opartej o regułę (np. Ae) 4
c) identyczności opartej o regułę (np.Ae) 4
Wg nich przetwarzanie bodz
ców mo\
e być powstrzymywane bardzo wcześnie, na poziomie
ich rozpoznania (1), lub te\
bardzo póz
no, na poziomie przetwarzania ich znaczenia (2)
(1) dystraktory powodowały interferencję tylko w zadaniach, w których zastosowano
kryterium fizycznej identyczności (skutecznie odrzucane w warunkach wymagających
uwzględnienia znaczenia bodz
ców)
(2) interferencja stwierdzona w zakresie wszystkich zadań, niezale\
nie od kryterium selekcji
Dynamiczna wersja zadania Posnera i Mitchella- DIVA- pokazał, \
e sposób przeszukiwania pola
percepcyjnego jest zale\
ny od odporności na dystrakcje.
 Efekt tłumienia dystrakcji (Neill)  zastosowano zadanie
Stroopa układając w specyficzny
sposób porządek bodz
ców na liście niespójnej. N+1 bodziec tej
listy był napisany kolorem atramentu, który był to\
samy ze
znaczeniem bodz
ca N-tego
Reakcja na tłumiony wcześniej aspekt bodz
ca konfliktowego jest
wolniejsza ni\
wówczas, gdy aspekt ten nie był uprzednio
odrzucany.
Efekt ten jest zale\
ny od strategii rozwiązania przetargu między
Efekt ten jest zale\
ny od strategii rozwiązania przetargu między
poprawnością a szybkością (Neill, Westberry). Gdy badani,
wykonujący zadanie Stroopa, poświęcali poprawność na rzecz
szybkości, nie stwierdzono efektu tłumienia dystrakcji, gdy zaś
poświęcali szybkość na rzecz poprawności, efekt ten wystąpił z
jeszcze większą siłą.
Tłumienie dystrakcji jest krótkotrwałe- proces ten jest aktywny
przez najwy\
ej 1000ms.
Paradygmat POPRZEDZANIA NEGATYWNEGO (Neill)
Własną wersję zadania w tym paradygmacie stworzył tak\
e Tipper
- N-ty bodziec- pryma, N+1- próba testowa
- prezentowanie prymy utrudnia przetwarzanie bodz
ca właściwego
- wydłu\
enie czasu potrzebnego na przetworzenie bodz
ca
właściwego
- efekt występuje tylko w kontekście konieczności dokonywania
procesu selekcji w obrębie pary bodz
ców
procesu selekcji w obrębie pary bodz
ców
Zagadnieniem odporności na interferencję pamięciową zajęli się
Andersen, Bjork i Bjorkokreślili oni zjawisko zapominania z
powodu przywoływania- odpamiętanie informacji z konkretnej
kategorii mo\
e spowodować brak mo\
liwości przypomnienia
innej informacji z tej samej kategorii.
 Hamowanie pamięciowe (Pefrect, Mulin, Conway,
Perry)- redukcja w zakresie poziomu
aktywacji reprezentacji
pamięciowej.odpamiętywane są przede wszystkim
egzemplarze ćwiczone
Klasyfikacja rodzajów hamowania (Nigg, 2000):
1) kontrola interferencji
2) hamowanie percepcyjne (tłumienie odruchu kaskadowego)
2) hamowanie percepcyjne (tłumienie odruchu kaskadowego)
3) hamowanie poznawcze (tłumienie irrelewantnych
reprezentacji umysłowych)
4) hamowanie behawioralne
5) hamowanie powrotu
6) hamowanie uwagowe odruchu orientacyjnego
 Odmienna taksonomia rodzajów hamowania (Friedman i
Miyake, 2004)
1) hamowanie dominującej reakcji [zadanie Stroopa]
2) odporność na dystrakcję (mo\
liwe jest odrzucenie
2) odporność na dystrakcję (mo\
liwe jest odrzucenie
informacji niepotrzebnych, z punktu widzenia aktualnie
przetwarzanych danych) [Test flankerów]
3) odporność na interferencję proaktywną (proces aktywny i
wysiłkowy, prowadzonym przy wykorzystaniu głębokich,
trwałych reprezentacji umysłowych) [zadanie
Petersonówopamiętywanie egzemplarzy pojedynczej
kategorii, które wcześniej są sukcesywnie prezentowane]
FUNKCJE ZARZ
DCZE
FUNKCJE ZARZ
DCZE
&
&
1) przerzutność (pomiędzy zadaniami,
procesami, czynnościami) [Wisconsin
Card Sorting Test]
2) hamowanie (niepo\
ądanej reakcji,
2) hamowanie (niepo\
ądanej reakcji,
bodz
ców zakłócających) [Wie\
a z Hanoi]
3) odświe\
anie informacji w zakresie
pamięci roboczej [Test Sternberga]
MODELE KONTROLI
MODELE KONTROLI
POZNAWCZEJ:
POZNAWCZEJ:
- MARKERY SOMATYCZNE
- MARKERY SOMATYCZNE
- MARKERY SOMATYCZNE
- MARKERY SOMATYCZNE
- MECHANIZMY
- MECHANIZMY
UWAGOWE
UWAGOWE
- MECHANIZMY
- MECHANIZMY
PAMI
CIOWE
PAMI
CIOWE
Koncepcja uwagi Posnera-
Koncepcja uwagi Posnera-
podstawowe mechanizmy
podstawowe mechanizmy
uwagowe:
uwagowe:
- mechanizm aktywacyjny- podtrzymanie
umysłu w sta nie pobudzenia niezbędnego do
wykonania danej czynności poznawczej
- mechanizm orientacyjny- odpowiada za
przenoszenie uwagi w polu percepcyjnym z
obiektu na obiekt
- mechanizm zarządczy- kontrola wykonania
czynności celowych; mechanizm zarządczy
bierze górę nad mechanizmem orientacyjnym.
 Mechanizm zarządczy Zarządczy mechanizm
mo\
e skutecznie uwagi odpowiada za
ograniczyć interferencję hamowanie wagowego
płynącą z bodz
ców odruchu orientacyjnego
zakłócających, jeśli system oraz kontrolę interferencji
poznawczy z pochodzenia
wyprzedzeniem zna np. zewnętrznego;
wyprzedzeniem zna np. zewnętrznego;
kolor, odró\
niający oba niepowodzenia w
kolor, odró\
niający oba niepowodzenia w
rodzaje bodz
ców: sygnał i funkcjonowaniu tego
dystraktor odpowiada hamowanie
powrotu-
niedopuszczanie do
powrotu uwagi do
wskazanego miejsca
pojawienia się sygnału
 Kontrola uwagowa jest
sprawowana odgórnie i ma
charakter wewnętrzny.
Mechanizm zarządczy
Dwustopniowy system
determinuje, co i w jaki sposób
kontroli zachowania
będzie dalej przekazywane.
Percepcja podą\
a wiec za uwagą.
(Shallice)
Jeśli mechanizm zarządczy nie
Zachowanie jest kierowane
jest dostatecznie ukształtowany-
przetwarzanie informacji
w większości przez
sterowane jest oddolnie i ma
automatyzmy (rutyny),
automatyzmy (rutyny),
charakter zewnętrzny, przez
charakter zewnętrzny, przez
co uwaga podą\
a za
zarówno pierwotne
percepcją, będąc automatycznie
(odruchy), jak i wtórne
nakierowaną na spostrzegany
obiekt.
(nawyki)
System kontroli czynności
System kontroli czynności
automatycznych&
automatycznych&
decyduje, w przypadku konfliktu czynności automatycznych,
automatycznych kolejności realizowania czynności;
jego zadaniem jest hamowanie wszystkich rutyn, które są w mniejszym
stopniu dostosowane do sytuacji bodz
cowej.
Ogólnym zadaniem mechanizmu automatycznego, selektywnego
hamowania działań rutynowych jest ustalenie rozkładu jazdy
hamowania działań rutynowych jest ustalenie rozkładu jazdy
czynności automatycznych.
czynności automatycznych.
System kontroli czynności automatycznych jest nieskuteczny w
sytuacjach nowych.
W takich sytuacjach trzeba zahamować dominującą reakcję,
monitorować i korygować błęd wynikające z prób dostosowania
posiadanych schematów do nowych układów bodz
ców je
wyzwalających, a tak\
e podejmować zło\
one decyzje i tworzyć
nowe plany działań.
 Kontrolą przetwarzania informacji w sytuacjach nowych zajmuje się nadzorczy system uwagi SAS
(polska nazwa tego sytemu: dominujący system zadaniowy).
Zadaniem SAS jest układanie  rozkładu jazdy czynności kontrolowanych oraz ich bie\
ący monitoring:
- tworzenie nietrwałej reprezentacji umysłowej dla sytuacji problemowej
Konsekwencje wynikające z zało\
eń modelu kontroli zachowania (Shallice):
- działanie systemu kontroli czynności nieautomatycznych mo\
e zostać upośledzone w sytuacji wykonywania
zadań jednoczesnych o porównywalnym priorytecie
- system kontroli nieautomatycznych mo\
e funkcjonować skutecznie jedynie przy efektywnym hamowaniu
interferencji ze strony danych zawartych w pamięci jednym z najwa\
niejszych mechanizmów kontrolnych
SAS powinien być mechanizm przerzutności pomiędzy elementami aktualnie przetwarzanych schematów
działań
Centralny system wykonawczy pamięci roboczej (Baddeley)
Do tego modelu Baddeley zapo\
yczył model SAS. System ten jest jednym z elementów pamięci roboczej.
Do tego modelu Baddeley zapo\
yczył model SAS. System ten jest jednym z elementów pamięci roboczej.
Centralny system wykonawczy jest odpowiedzialny za kontrolę zadań jednoczesnych. Jego
głównym zadaniem jest zarządzanie zasobami uwagowymi systemu poznawczego i przeznaczenie ich do
wykonywania czynności jednoczesnych. Kontrola czynności jednoczesnych jest mo\
liwa, a redukcja
kosztów poznawczych w wyniku efektywnej kontroli wydajna.
Np. test generowania liczb losowych
Centralny system wykonawczy zlokalizowany jest w przednich płatach czołowych mózgu.
System ten jest kandydatem na poszukiwanego przez psychologię poznawczą homunculusa
kierującego zachowaniem.