k l i n i k a

92

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niik

k lekarza

Narzêdzia oceny ryzyka rozwoju odle¿yn

Pressure ulcers risk assessment tools

Maria T. Szewczyk, Justyna Cwajda, Katarzyna Cierzniakowska, Robert Ślusarz, Alina Stodolska

S

S tt rr e

e s

s z

z c

c z

z e

e n

n ii e

e

Odle¿yny nale¿¹ do ran przewlek³ych. W najwiêkszym stopniu problem ten dotyczy chorych d³ugo-
trwale unieruchomionych oraz tych, u których równoczeœnie wystêpuj¹ liczne czynniki ryzyka. Prze-
wlek³y charakter owrzodzeñ odle¿ynowych i trudnoœci napotykane w ich terapii przyczyniaj¹ siê do ci¹-
g³ego doskonalenia ró¿norodnych metod prewencji w oparciu o europejskie i œwiatowe standardy pro-
filaktyki i leczenia ran przewlek³ych. Wa¿nym elementem tych standardów jest proces identyfikacji
chorych najbardziej zagro¿onych rozwojem odle¿yn, a nastêpnie dostosowanie opieki do stopnia zagro-
¿enia. Wykorzystywane w tym celu narzêdzia oceny ryzyka maj¹ charakter punktowych skal, za pomo-
c¹ których analizuje siê i ocenia najwa¿niejsze czynniki wp³ywaj¹ce na ich rozwój.

S

Słło

ow

wa

a k

kllu

uc

cz

zo

ow

we

e::

skale, Norton, Waterlow, Braden, Douglas, CBO.

A

A b

b s

s tt rr a

a c

c tt

Pressure ulcers are a type of chronic wounds. This problem concerns patients with chronic illnesses and
people with a number of risk factors. Chronicity of pressure ulcers and difficulties of therapy contribu-
te to constant development of many prevention methods based on European and international preven-
tion and treatment standards. Important part of these standards is process of patients identification in
aspect of pressure ulcers development. Main role play assessment tools based on point scales evaluating
the most important risk factors of pressure ulcers development.

K

Ke

ey

y w

wo

orrd

ds

s::

scales, Norton, Waterlow, Braden, Douglas, CBO.

Czêstoœæ wystêpowania ran odle¿ynowych jest naj-

wy¿sza wœród chorych d³ugotrwale unieruchomionych.
Powa¿ne konsekwencje ich rozwoju oraz trudnoœci
w leczeniu powoduj¹ koniecznoœæ stworzenia zinte-
growanego systemu profilaktyki i rejestracji odle¿yn.
Jego wa¿nym elementem jest rozpoznawanie chorych
zagro¿onych rozwojem odle¿yn i objêcie ich inten-
sywn¹ opiek¹ przeciwodle¿ynow¹, zgodn¹ z europej-
skimi i œwiatowymi standardami profilaktyki i lecze-
nia. Najbardziej znan¹ metod¹ identyfikacji chorych
znajduj¹cych siê w grupie ryzyka jest punktowa oce-
na ryzyka rozwoju odle¿yn, dokonana w oparciu
o skale oceniaj¹ce obecnoœæ i/lub intensywnoœæ wp³y-
wu poszczególnych czynników etiologicznych.

W praktyce pielêgniarskiej wykorzystuje siê wiele

narzêdzi oceny ryzyka, uwzglêdniaj¹cych ró¿ne czyn-
niki. Ka¿dy nowo przyjêty pacjent oceniany jest
w oparciu o skalê i przypisywany do grupy o okreœlo-
nej liczbie punktów, która sugeruje stopieñ zagro¿e-
nia. Pozwala to na podejmowanie zindywidualizowa-
nych dzia³añ opiekuñczo-pielêgnacyjnych [1, 2]. Ce-

lem pracy jest prezentacja skal oceny ryzyka rozwoju
odle¿yn najczêœciej stosowanych w praktyce klinicznej.

Do najczêœciej stosowanych skal zalicza siê skalê

Doren Norton, Waterlow, Braden, Douglas oraz ska-
lê wg Dutch Consensus Prevention of Bedsores (CBO).

Liczne skale punktowe, s³u¿¹ce do oceny czyn-

ników ryzyka rozwoju odle¿yn, zaczê³y siê pojawiaæ
ok. 1960 r. Pierwszym takim narzêdziem by³a praw-
dopodobnie skala Doren Norton, któr¹ zastosowano
w 1962 r. w badaniu ryzyka powstania odle¿yn
wœród populacji osób starszych [1].

Uwzglêdnia ona ocenê 5 elementów – stanu fizy-

kalnego, stanu œwiadomoœci, aktywnoœæ i samodziel-
noœæ przy zmianie pozycji cia³a oraz funkcjê zwiera-
czy odbytu i cewki moczowej. Ka¿dy czynnik analizo-
wany jest osobno, a liczba przypisywanych punktów
waha siê od 1 (przy z³ym funkcjonowaniu w danym
obszarze) do 4 pkt (gdy zaburzenia lub odchylenia od
stanu prawid³owego nie wystêpuj¹). Maksymalnie pa-
cjent mo¿e uzyskaæ 20 pkt i taki wynik jest dla niego
korzystny. 14 pkt stanowi wartoœæ graniczn¹ i oznacza
zwiêkszone ryzyko rozwoju odle¿yn [1–3].

k l i n i k a

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niik

k lekarza

93

Podobne czynniki ryzyka zosta³y uwzglêdnione

w skali Douglas. Obok oceny stanu œwiadomoœci, ak-
tywnoœci motorycznej oraz czynnoœci zwieraczy od-
bytu i cewki moczowej, w skali Douglas okreœla siê
tak¿e prawid³owoœæ stanu od¿ywienia, obecnoœæ bólu
i stan skóry. Stan œwiadomoœci oraz ból oceniane s¹
w skali 5-stopniowej – od 0 dla zaburzeñ o najwiêk-
szym nasileniu, do 4 pkt w przypadku braku jakich-
kolwiek zmian. Pozosta³e brane pod uwagê elementy
oceniane s¹ w skali od 1 do 4 pkt. Maksymalna licz-
ba uzyskanych punktów wynosi 24, ryzyko rozwoju
odle¿yn stwierdza siê natomiast u chorych z wyni-
kiem równym lub mniejszym 18 pkt [4].

Znacznie wiêcej czynników podlega ocenie

w 4-stopniowej skali CBO. Stosuj¹c j¹, ocenia siê ele-

menty obecne w skalach opisanych wy¿ej, takie jak
stan psychiczny, zdolnoœæ przemieszczania siê, stan
od¿ywienia oraz czynnoœæ zwieraczy. Jednoczeœnie pod
uwagê bierze siê tak¿e stan neurologiczny pacjenta –
ewentualn¹ obecnoœæ objawów ubytkowych, niedow³a-
dy czy pora¿enia koñczyn. Ocenia siê ³aknienie i dro-
gê przyjmowania pokarmów, wiek chorego oraz tem-
peraturê cia³a. Spoœród leków zwiêkszaj¹cych ryzyko
rozwoju odle¿yn w klasyfikacji CBO znalaz³y siê, ta-
kie jak kortykosteroidy, antykoagulanty, leki przeciw-
bólowe, nasenne i przeciwnowotworowe oraz antybio-
tyki. Dodatkowym czynnikiem wp³ywaj¹cym na wy-
nik punktacji jest obecnoœæ i sposób leczenia cukrzycy.
Skala obejmuje punktacjê od 0 (w przypadku braku
zaburzeñ) do 3 pkt (w przypadku najwiêkszego nasi-
lenia zmian). Maksymalna liczba punktów wynosi 30

T

Taab

b.. 1

1.. Skala Doren Norton

Czynnik ryzyka

Punkty

4

3

2

1

A stan fizykalny

dobry

dość dobry

średni

bardzo ciężki

B stan świadomości

pełna przytomność

apatia

zaburzenia

stupor lub śpiączka

i świadomość

świadomości

C aktywność

chodzi samodzielnie

chodzi z asystą

porusza się

stale pozostaje

(zdolność

tylko na wózku

w łóżku

przemieszczania)

inwalidzkim

D stopień samodzielności

pełna

ograniczona

bardzo ograniczona

całkowita

przy zmianie pozycji

niesprawność

E czynność zwieraczy

pełna sprawność

sporadyczne

zazwyczaj nietrzymanie

całkowite

odbytu i cewki moczowej

zwieraczy

moczenie się

moczu

nietrzymanie stolca

T

Taab

b.. 2

2.. Skala Douglas

Czynnik ryzyka

Punkty

4

3

2

1

0

1 stan odżywienia

dieta

dieta

tylko płyny

żywienie

pełnowartościowa

niewłaściwa

pozajelitowe

lub Hb >10 g proc.

2 aktywność

chodzi

chodzi

porusza się

stale pozostaje

samodzielnie

z trudnością

tylko na wózku

w łóżku

inwalidzkim

3 czynność

pełna sprawność

sporadyczne

nietrzymanie

nietrzymanie

zwieraczy odbytu

zwieraczy

moczenie się

moczu

moczu i stolca

i cewki moczowej

4 ból

bez bólu

ślad bólu

okresowo

związany

stały ból lub

z ruchem

dyskomfort

5 stan skóry

bez zmian

skóra sucha,

uszkodzenia

uszkodzenie tkanki

cienka, zaczerwieniona

powierzchowne

głębokiej lub jamy

6 stan

pełna przytomność,

apatia

stupor

brak współpracy

śpiączka

świadomości

świadomość

k l i n i k a

94

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niik

k lekarza

i oznacza najwy¿sze ryzyko. Jednak¿e wynik równy
ju¿ 8 pkt oznacza ryzyko rozwoju odle¿yn [2].

Skala Waterlow powsta³a na bazie skali Doren Nor-

ton. Zosta³a stworzona i po raz pierwszy zastosowana
w 1985 r. w Musgrove Park Hospital w Wielkiej Bry-
tanii. Uwzglêdnia 10 ró¿nych czynników. Nale¿¹ do
nich: budowa i ciê¿ar cia³a, stan skóry, wiek i p³eæ pa-
cjenta, czynnoœæ zwieraczy, ruchliwoœæ, ³aknienie, od-
¿ywianie komórkowe, przebyte urazy i zabiegi, przyj-
mowane leki oraz obecnoœæ chorób neurologicznych,
naczyniowych i zaburzeñ metabolicznych. Ka¿dy
z czynników jest stopniowany i punktowany osobno,
jak przedstawiono w tabeli. Sumê punktów interpretu-
je siê w zale¿noœci od przedzia³u, w jakim siê mieœci.

0 pkt oznacza brak ryzyka. Osoby, które uzyska³y
0–10 pkt, znajduj¹ siê w grupie niskiego ryzyka,
10–15 w grupie œredniego, a w przedziale od 15 do
20 pkt w grupie wysokiego ryzyka. Ryzyko jest naj-
wiêksze w przypadku ogólnej sumy przekraczaj¹cej
20 pkt [1, 6, 7].

W 1987 r. w Stanach Zjednoczonych, w wyniku

poszukiwañ najbardziej skutecznego narzêdzia do
przewidywania rozwoju odle¿yn i badañ nad wywo³u-
j¹cymi je czynnikami, stworzono kolejn¹ skalê – ska-
lê Braden. Powsta³a ona w oparciu o za³o¿enie, ¿e
w etiologii ran odle¿ynowych najwiêksz¹ rolê odgry-
wa obecnoœæ 2 g³ównych czynników – si³y i czasu
trwania ucisku oraz tolerancji skóry i poszczególnych

T

Taab

b.. 3

3.. Skala wg Dutch Consensus Prevention of Bedsores CBO

Czynnik

Punkty

ryzyka

0

1

2

3

stan

dobry

obojętność, przygnębienie,

głęboka depresja,

stupor, śpiączka

psychiczny

dezorientacja, lęk

objawy psychopatyczne,
splątanie, apatia

stan

prawidłowy

śladowe objawy ubytkowe,

zaburzenia czucia,

hemiparesis (x2),

neurologiczny

osłabienie siły mięśniowej

niedowład połowiczny

paraplegia poniżej

średniego stopnia obu

Th6 (x3), powyżej

kończyn (x2)

Th4 (x4)

zdolność

dobra

niewielkie ograniczenie,

leżący przez większość dnia, całkowicie obłożny,

przemieszczania

chodzi z pomocą, chodzi przez poza łóżkiem tylko w celu

tzn. stale leżący

się

cały lub większość dnia,

umycia się i zmiany pościeli,

pacjent na wózku inwalidzkim

całymi dniami siedzi w fotelu

ze sprawnymi kończynami
górnymi

stan

dobry

średni, nie jadł przez kilka

zły, nie jadł przez ponad

wyniszczenie, jak

odżywienia

poprzednich dni

tydzień, wymioty, biegunka u pacjentów w fazie

terminalnej choroby
nowotworowej

sposób

zjada samodzielnie

odżywianie

karmienie przez sondę

całkowity brak

żywienia

lub jest karmiony

pozajelitowe

przy braku apetytu

odżywiania

przez sondę,
ma dobry apetyt,

czynność

dobra

sporadyczne nietrzymanie

nietrzymanie moczu

całkowite

zwieraczy

moczu

i/lub stolca,

nietrzymanie moczu

odbytu i cewki

cewnik w pęcherzu

i stolca

moczowej

moczowym, Uritip

wiek

poniżej 50 lat

powyżej 50 lat

powyżej 60 lat

powyżej 70 lat

temperatura

poniżej 37,5°C

powyżej 37,5°C

powyżej 38,5°C

powyżej 39°C lub

ciała

poniżej 35°C

leki

żadne

kortykosteroidy, nasenne,

przeciwbólowe,

antybiotyki i.v.

antykoagulanty

uspokajające,

(nie dotyczy Calciprimu)

przeciwnowotworowe,
antybiotyki p.o.

cukrzyca

nie ma

tylko na diecie

dieta i leki doustne

dieta i insulina

k l i n i k a

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niik

k lekarza

95

tkanek na obecnoœæ tych bodŸców. Skala sk³ada siê
z 6 czêœci, opisuj¹cych osobno takie zagadnienia, jak
percepcja bodŸców, stan skóry, aktywnoœæ i ruchliwoœæ,
stan od¿ywienia oraz obecnoœæ i dzia³anie si³ mecha-
nicznych. Ka¿demu, osobno ocenianemu czynnikowi
przypisuje siê 1–3 (4) pkt, co daje mo¿liwoœæ uzyska-
nia 6–23 pkt ³¹cznie. Niska ocena oznacza wiêksze ry-
zyko rozwoju odle¿yn. Za graniczn¹ liczbê punktów
przyjêto 16, natomiast w odniesieniu do osób w pode-
sz³ym wieku autorzy (Braden, Bergstrom i wsp.,

1987) proponuj¹ podniesienie granicznej liczby punk-
tów do 18, sugeruj¹c tym samym wiêksz¹ czêstotli-
woœæ wystêpowania i wy¿szy stopieñ nara¿enia na roz-
wój odle¿yn w tej grupie chorych [1, 3, 7].

Prezentowane skale zawieraj¹ tylko niektóre,

aczkolwiek najistotniejsze, czynniki zwiêkszaj¹ce
ryzyko rozwoju odle¿yn. Wybór i zastosowanie
w³aœciwej skali zale¿y od specyfiki oddzia³u, sytuacji
i stanu pacjentów.

T

Taab

b.. 4

4.. Skala Waterlow

Czynniki ryzyka:

Punkty

budowa ciała, ciężar, wzrost

przeciętna

0

powyżej przeciętnej

1

otyłość

2

poniżej przeciętnej

3

stan skóry

zdrowa

0

marmurkowa, cienka

1

sucha

1

obrzęknięta

1

lepka (podwyższona temp.)

1

przebarwiona

2

uszkodzona punktowo

3

płeć, wiek

mężczyzna

1

kobieta

2

14–49 lat

1

50–64 lat

2

65–74 lat

3

75–80 lat

4

powyżej 80

5

trzymanie moczu i stolca

całkowite (cewnikowanie)

0

sporadyczne nietrzymanie moczu

1

cewnik, nietrzymanie kału

2

nietrzymanie moczu i kału

3

ruchliwość pacjenta

prawidłowa

0

ciągła (nerwowość)

1

apatyczność

2

ograniczona

3

nieruchomy (tarcie)

4

pozycja siedząca

5

łaknienie

przeciętne

0

małe

1

cewnik żołądkowy

2

całkowity brak łaknienia

3

odżywienie komórkowe

krańcowa kacheksja

8

zawał serca

5

choroby krążenia obwodowego

5

anemia

2

palenie tytoniu

1

choroby neurologiczne i inne

stwardnienie rozsiane

4–6

cukrzyca i inne

urazy i zabiegi

ortopedyczne poniżej talii kręgosłupa

5

powyżej 2 godz. na stole operacyjnym

5

przyjmowane leki

cytostatyki, steroidy,

4

przeciwzapalne

klinika

96

pp

rrzz

ee

ww

oo

dd

nn

iikk

lekarza

T

Taab

b.. 5

5.. Skala Braden

Czynniki

Opis

Przypisywane wartości punktowe

podlegające

czynnika

ocenie

1

2

3

4

percepcja

zdolność percepcji

całkowicie ograniczona:

bardzo ograniczona: pacjent może odbie-

niewielkie ograniczenia: chory może

chory rejestruje

bodźców

bodźca;

pacjent nie rejestruje stymulacji

rać stymulację bólową i zakomunikować

zakomunikować werbalnie obecność bólu

bodźce bólowe

możliwość reakcji

bólowej (zaburzona przytomność/

jej obecność tylko w formie jęku/niepokoju

lub konieczność zmiany ułożenia

i zgłasza werbalnie

na bodziec

świadomość) lub: pacjent

lub: możliwość percepcji bólu ograniczona

lub: ograniczona/zmniejszona

uczucie

(długotrwały ucisk,

ma ograniczone możliwości

do jednej połowy ciała (paraplegia,

percepcja bodźców do 1 lub 2 kończyn

dyskomfortu

ból)

odczuwania bólu (tetraplegia)

porażenie/niedowład połowiczy)

wpływ

stopień, w jakim skóra

stała obecność wilgoci: skóra stale

obecność wilgoci: skóra często,

niewielka obecność wilgoci:

skóra zazwyczaj

/obecność

poddawana jest

utrzymywana jest w obecności

ale nie zawsze jest wilgotna,

skóra rzadko jest wilgotna,

jest sucha

wilgoci

działaniu wilgoci

wilgoci (pot, mocz, kał), skóra

bielizna zmieniana jest często,

bielizna wymaga zmiany raz dziennie

jest wilgotna podczas każdorazowej

ale nie podczas każdorazowej zmiany

zmiany bielizny chorego

pozycji chorego

aktywność

stopień, w jakim

unieruchomienie:

unieruchomienie na krześle/fotelu:

okazjonalnie porusza się:

chory porusza się,

podejmowana jest

chory stale przebywa w łóżku

zdolność chodzenia poważnie ograniczona

większość dnia spędza w łóżku lub krześle,

opuszcza łóżko

aktywność fizyczna

lub niemożliwa/chory wymaga asysty

chodzi z asystą lub bez, pokonuje krótkie

kilkakrotnie w ciągu

podczas przebywania w fotelu, nie jest

dystanse kilkakrotnie w ciągu dnia

dnia, znajduje się

zdolny do podtrzymania własnego ciężaru

w ruchu przynajmniej

ciała w pozycji stojącej

2 godz. dziennie

mobilność

zdolność samodzielnej całkowicie ograniczona mobilność:

bardzo ograniczona: chory niekiedy

niewielkie ograniczenia: chory może

chory samodzielnie

kontroli i zmiany

brak możliwości samodzielnej

może ześlizgiwać się lub nieznacznie

zmienić pozycje ułożenia, gdy ciało

zmienia pozycję ciała

pozycji ciała

zmiany pozycji ciała, wymagana

obracać w łóżku, nie jest jednak zdolny

ześlizguje się po powierzchni spoczynku

w łóżku

pomoc innych osób

wykonać pełnego obrotu i w sposób

lub w sytuacji krytycznej (np. ból)

znaczący zmienić ułożenie ciała

odżywianie

stosowana dieta

dieta bardzo uboga: chory nie

prawdopodobnie nieadekwatna do zapo-

adekwatne: pacjent spożywa ponad

właściwy stan

spożywa pełnowartościowych

trzebowania dieta: chory rzadko spożywa

połowę przeznaczonej porcji,

odżywienia: chory

posiłków; zjada mniej niż 1/3

kompletny posiłek, zwykle zjada około

spożywa przynajmniej 4 posiłki

zjada pełną porcję,

zalecanej porcji; spożywa 2 lub

połowy przeznaczonej porcji; pokarmy

zawierające białko, żywienie tylko drogą

spożywa przynajmniej

mniej składniki białkowe (mięso,

białkowe spożywa ok. 3 razy dziennie;

dojelitową; dieta częściowo uzupełniana

4 posiłki zawierające

nabiał); chory przyjmuje dietę płynną,

przyjmuje dietę płynną lub jest karmiony

(witaminy, mikroelementy)

składnik białkowy;

niepełnowartościową

przez sondę

nie wymaga

lub: otrzymuje żywienie drogą

uzupełnienia diety

parenteralną powyżej 5 dni

drogą parenteralną

tarcie, siły

obecność/potencjalne

pacjent wymaga pomocy podczas

gdy chory przebywa w pozycji siedzącej,

pacjent zmienia pozycję w łóżku/

poprze-

zagrożenie

zmiany pozycji ciała, całkowite

w łóżku, skóra niekiedy doznaje działania

krześle, posiada wystarczają siłę

cznie

działaniem sił

uniesienie chorego bez ześlizgiwania

tarcia lub sił tnących, ciało zsuwa się po

mięśniową, by utrzymać ciężar ciała,

tnące

mechanicznych

jest niemożliwe; chory zsuwa się z fotela, powierzchni spoczynku, jednak czasami

zazwyczaj utrzymuje właściwą pozycję

łóżka lub wózka inwalidzkiego; skurcze chory utrzymuje właściwą pozycję

ciała

spastyczne mięśni, złamania
zwiększają tarcie podczas zmiany pozycji

Ryzyko rozwoju odleżyn <18 pkt

k l i n i k a

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niik

k lekarza

97

Przyjête klasyfikacje mog¹ byæ dowolnie modyfi-

kowane i wzbogacane o dodatkowe informacje, istot-
ne z perspektywy podejmowanych dzia³añ prewencyj-
nych. Trudno jest jednak oszacowaæ, które z prezento-
wanych narzêdzi jest najbardziej skuteczne
w przewidywaniu i ocenie ryzyka rozwoju odle¿yn,
tym bardziej, ¿e ka¿de uwzglêdnia inne czynniki
i przypisuje im ró¿ne znaczenie. Prowadzono bada-
nia i oceniano skutecznoϾ przewidywania ryzyka
przez ró¿ne rodzaje skal. Wyniki prezentowane przez
ró¿nych autorów [6–10] wskazuj¹ na ró¿n¹ czu³oœæ,
zdolnoœæ ró¿nicowania chorych z grupy ryzyka czy
zdolnoœæ przewidywania najwa¿niejszych czynników
etiologicznych. Niejednakowe wyniki by³y nastêp-
stwem specyfiki poszczególnych oddzia³ów, w których
prowadzono badania. Fakt ten wskazuje na koniecz-
noœæ doboru w³aœciwego narzêdzia, indywidualnie do
cech charakteryzuj¹cych grupê pacjentów i specyfikê
oddzia³u, który wykorzystuje skale w realizacji oddzia-
³owych standardów zapobiegania odle¿ynom. Wa¿ne
jest, by skala pe³ni³a swoj¹ funkcjê – pozwala³a na wy-
selekcjonowanie osób z grup wiêkszego ryzyka
i umo¿liwi³a objêcie chorych adekwatn¹ do stanu i po-
trzeb opiek¹ medyczn¹.

Piśmiennictwo

1. Pang SM, Wong TK. Predicting pressure sore risk with the Norton,

Braden, and Waterlow scales in a Hong Kong rehabilitation hospital.
Nurs Res 1998; 47 (3): 147-53.

2. Kruk-Kupiec G. Odle¿yny. Poradnik dla pielêgniarek i po³o¿nych.

PLIK, Piekary Œl¹skie 1999.

3. Balzen K, Schrniedl C, Dassen T. Norton, Waterloo and Braden

and the care dependenci scale: comparing their valid predicting patinets’
pressure sore risk. EPUAP Review 2001, 4: 1.

4. Mi³osz B, Woldañska-Okoñska J. Przydatnoœæ skali Douglas do

oceny ryzyka rozwoju odle¿yn. Kwart Ortoped 1998; (1): 50-7.

5. Schonhoven L, Haalboom JR, Bousema MT, et al. Prospecti-

ve cohort study of routine use of risk assessment scales for prediction of
pressure ulcers. BMJ 2002; 12: 797.

6. Anthony D, Reynolds T, Russell L. A regression analysis of the

Waterlow score in pressure ulcer risk assessment. Clin Rehabil 2003;
17: 216-24.

7. Wellard S. Comparing Norton, Braden and Waterlow risk asses-

sment scales for pressure ulcers in spinal cord injuries. Contemp Nur-
se 2000; 9: 155-60.

8. Lindgren M. A risk assessment scale for prediction of pressure sore

development: reliability and validity. J Adv Nurs 2002; 38: 190.

9. Boes Ch. Reliability and validity of the Braden Scale for predicting

pressure sore risk. Pflege 2000; 13: 397-402.

10. Gould D. Examing the validity of pressure ulcer risk assessment sca-

le: a replication study. Int J Nurs Stud 2004; 41: 331-9.

dr med. Maria T. Szewczyk

mgr Justyna Cwajda

mgr Katarzyna Cierzniakowska

mgr Alina Stodolska

Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego

Collegium Medicum im. L. Rydygiera

kierownik Zakładu dr med. Maria T. Szewczyk

SPZOZ Wojewódzki Szpital im. dr. J. Biziela w Bydgoszczy

dr med. Robert Ślusarz

Zakład Pielęgniarstwa Neurochirurgicznego

Collegium Medicum im. L. Rydygiera

SP Szpital Kliniczny im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy

T

Taab

b.. 6

6.. Czynniki ryzyka oceniane w ró¿nych rodzajach skal punktowych s³u¿¹cych do oceny ryzyka rozwoju odle¿yn

Rodzaj czynnika

Skala Doren Norton

Skala Waterlow

Skala Braden Skala Douglas

Skala CBO

ruchliwość

tak

tak

tak

–

tak

aktywność

tak

–

tak

–

tak

łaknienie

–

tak

–

tak

tak

żywienie

–

–

tak

tak

tak

stan psychiczny

tak

–

–

tak

tak

percepcja bodźców/ból

–

–

tak

tak

–

wilgoć/czynność zwieraczy

tak

tak

tak

tak

tak

ogólna kondycja/stan fizykalny

tak

tak

–

–

–

stan skóry

–

tak

–

tak

–

leki

–

tak

–

–

tak

tarcie/siły tnące

–

–

tak

–

–

masa ciała

–

tak

–

–

–

wiek

–

tak

–

–

tak

płeć

–

tak

–

–

–

inne predyspozycje
(np. choroby/zabiegi)

–

tak

–

–

tak