/ Pozostałe /
/
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
3.5
Autor:
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
/ Pozostałe /
/
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Sprawdź nasze Korepetycje
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
lub
Prace
|
|
|
|
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Matura
|
Korepetycje
|
Studia i Kursy
|
Kalkulator
Angielski
|
Niemiecki
|
Hiszpański
|
Francuski
|
Włoski
|
Rosyjski
Forum
|
Klasa
|
Ludzie
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
Freshmind Sp. z o.o.
© 19982009 Sciaga.pl
O Sciaga.pl
|
Blog
|
Pomoc
|
Regulamin
|
Polityka Prywatności
|
Reklama
|
Kontakt
|
Zgłoś problem
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Zaloguj si ę aby zobaczy ć wi ęcej opcji
Drukuj
3.5
Autor:
djdeaka
Dodano: 20060105
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Sprawdź podobne prace w
Liceum
/ Pozostałe /
Geografia
/
Zagadnienia
Wojna polsko ukraińska,Powst wielko, 1919traktat pokojowywersalski ,Konflikt z Czechos łowacją
Śląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk Cieszyński, Konflikt z CzechosłowacjąŚląsk
Cieszyński, Bitwa warszawska, (nazywana też Cude
Kraj Węgry, charakterystyka
Chiny najludniejszy kraj świata
Brazylia kraj Ameryki Południowej
Opisz jeden kraj UE.
listopad 2002
KRAJ BASKÓW
KONFLIKT BASKIJSKI
Autorzy:
Marzena Belica
Katarzyna Wanat
Michał Podsiadło
Jakub Przybek
Czwarty Fakultet Ekonomiczny,
Geografia,
Prof. Paweł Kulka
Spis zagadnień:
1. Informacje ogólne
1.1. Położenie
1.2. Klimat i szata roślinna
1.3. Ludność
1.4. Język
1.5. Przemysł i rolnictwo
2. Konflikt baskijski
2.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
2.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
2.4. Działalność ETA
2.5. Rozłam w ETA
2.6. Demokracja hiszpańska
2.7. Po upadku dyktatury
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
2.9. Kryzys w ETA
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
2.12. Koszmar bez końca?
2.13. Eta dziś
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
2.16. Bilans konfliktu
3. Bilans konfliktu
4. Światowa opinia publiczna wobec separatystów baskijskich
4.1. Komentarze
1. INFORMACJE OGÓLNE:
1.1. Położenie
Kraj Bask ów (Baskonia, Vascongadas, Pas Vasco, Euzkadi) jest krain ą historyczną i regionem
autonomicznym leżącym w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską.
Baskonia składa się z 3 prowincji: lava, Guipzcoa i Vizcaya, które zajmują powierzchnię 7,3 tys. km2.
Hiszpański Kraj Basków i francuski Kraj Basków
Stolicą Baskonii jest miasto Vitoria (Gasteiz) le żace w prowincji lava. Inne większe miasta to: Bilbao,
San Sebastin, Baracaldo. Kraj Bask ów zajmuje g órzyste tereny we wschodniej cz ęśc i G ór
Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri
(1544 m n.p.m.), opadające na pólnoc ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
1.2. Klimat i szata roślinna
W Baskonii panuje klimat podzwrotnikowy morski ( śródziemnomorski), z rosn ącym w kierunku
południowym wpływem klimatu kontynentalnego.
Główne rzeki Baskonii to: Ebro, Nervión. Naturalna szata roślinna (lasy dębowe i bukowe) zachowała
się wyłącznie w górach.
1.3. Ludność
Baskowie to najstarsza przedindoeuropejska grupa etniczna P ółwyspu Iberyjskiego. Nar ód ten
zamieszkuje w Hiszpanii prowincje Guipzcoa, Bizkaia i lava oraz znaczn ą część Navarry i francuskie
okręgi Labourd, Soule i BasseNavarre. Po obu stronach Pirenejów na obszarze ok. 10 tys. km, nad
Zatoką Biskajską. Baskowie to lud pochodzenia praindoeuropejskiego, przyby ły prawdopodobnie z
okolic Kaukazu i Azji Mniejszej.
Nieformalnie obszar ten określany jest mianem Le Pays Basque (Kraj Basków). Liczebność Basków
w obu częściach, francuskiej i hiszpańskiej, szacuje się na
około 3 miliony, dalsze 170 tysi ęcy żyje na emigracji, g łównie w Meksyku, Argentynie, Wenezueli i
USA.
Swój kraj Baskowie nazywają EuskalErria.
Do tradycyjnych zajęć Basków należą rolnictwo i sadownictwo, hodowla (głównie bydła, owiec i kóz),
żegluga morska oraz rybołówstwo (byli jednymi z pierwszych łowców wielorybów w Zatoce Biskajskiej
oraz dorszów na Nowej Fundlandii), a także przemyt.
Nadal podtrzymuj ą swoją odrębnoś ć kulturową, widoczną w stroju, zwyczajach, folklorze i
architekturze. Narodowymi instrumentami Basków są txistu (klarnet) i txuntxun (bębenek). Żywa od
XIX wieku wśród Bask ów pozostaje idea towarzystw gastronomicznych, do których wstęp mają tylko
mężczyźni. Do najs łynniejszych da ń baskijskich należą kałamarnice w sosie w łasnym, potrawa z
dorsza oraz pilaw po baskijsku. Gr ą narodową Basków jest pelota, polegaj ąca na odbijaniu twardej
piłki r ękami lub rakietą. Ponadto organizują oni zawody w tradycyjnych dyscyplinach, m.in.: rąbaniu
drewna, przeciąganiu liny, podnoszeniu kamieni i wyścigach łodzi.
Na temat ich pochodzenia nadal trwaj ą naukowe spory; za pewnik mo żna uznać jedynie fakt ich
przybycia na P ółwysep Iberyjski przed wieloma tysi ącami lat. Niekt óre teorie utrzymuj ą, że ich
ojczyzną była Atlantyda. Inni widz ą w nich potomk ów paleolitycznego cz łowieka z Cro Magnon.
Baskami, a właściwie Vascami nazwali ich Rzymianie, którym nie udało się dokonać ich romanizacji.
1.4. Język
Język baskijski euskara jest jednym z najstarszych w Europie. Pochodzi z teren ów Kaukazu i
zaliczany jest do hipotetycznej azjanickiej rodziny j ęzykowej. Dzieli si ę on na 8 dialektów. Posiada
pewne związki z j ęzykami: walijskim, gruzińskim, szkockim, fińskim, węgierskim, a nawet japońskim
i eskimoskim. Mimo, i ż Baskowie posługują się także j ęzykiem francuskim i hiszpańskim euskara
wcią ż pozostaje j ęzykiem żywym, u żywanym przez oko ło 1 milion ludzi. Od X wieku j ęzyk ten
stopniowo wypierany by ł przez j ęzyk kastylijski, a w okresie re żimu generała Francisco Franco
Bahamonde posługiwanie się nim było wręcz zakazane. Aktualnie podejmowane są próby w kierunku
standaryzacji jego ortografii.
1.5. Przemysł i rolnictwo
Baskonia jest jednym z najwa żniejszych o środków przemys łowych Hiszpanii. Silnie rozwini ęty
przemysł wydobywczy skupiający si ę przede wszystkim na eksploatacji rud żelaza, cynku i ołowiu, a
także przemys ł metalurgiczny – hutnictwo żelaza i metali nie żelaznych. Skupia r ównież ośrodki
przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, stoczniowego, metalowego, chemicznego,
papierniczego, środków transportu i spożywczego. Rafinacja ropy naftowej (Bilbao) i produkcja energii
jądrowej (Lemóniz) to kolejne strategiczne gałęzie przemysłu Baskonii.
Uprawia się tu: kukurydz ę, buraki cukrowe, winorośle, warzywa i drzewa owocowych. Hoduje się
bydło i owce.
Ważną rolę odgrywa gospodarka morska (porty Bilbao i Pasajes). Rozwini ęta turystyka
liczne kąpieliska nadmorskie (San Sebastin, Zaruz) i uzdrowiska (Marquina, Elgóibar, Villaro).
2. KONFLIKT BASKIJSKI:
4.1. Przebieg walk Basków o niepodległość na tle wydarzeń historycznych
Wolne dotąd plemiona baskijskie (Vascones) zostały podbite przez Rzymian w I w.p.n.e. W V wieku,
wraz z reszt ą imperium, Baskowie przyj ęli chrze ścijaństwo. Jak w śród innych lud ów żyjących w
ubogich górskich okolicach Ko ściół i ksi ęża odgrywali w Kraju Bask ów wielką rolę. Po rozpadzie
Cesarstwa Zachodniego i podboju wizygockim, ziemie baskijskie stały si ę de facto niezależne. Gdy
Hiszpanie podbili w pocz ątku VIII wieku Arabowie, Kraj Bask ów z e s w y m g łównym miastem
Pampeluną pozostał w ma łej w ma łej strefie chrze ścijańskiej. Bask ów próbowali też bezskutecznie
uzależnić Frankowie. W 778 roku, w wąwozie Roncevaux Baskowie zniszczyli tylną straż armii Karola
Wielkiego, zabijając m.in. słynnego rycerza Rolanda.
Baskowie potwierdzili sw ą niezależnoś ć w 824 roku, zwyci ężając Frank ów w kolejnej bitwie i
zakładając k r ólestwo Nawarry. By ło to pierwsze i ostatnie jak dot ąd pa ństwo baskijskie, cho ć
zamieszkane także przez inne narody.
Po wyga śnięciu lokalnej dynastii w 1234 roku Nawarra po łączyła si ę w 1316 roku na sto lat uni ą
personalną z Francją i także później pozostała we francuskiej strefie wpływów, unikając podboju przez
sąsiadów. Jednak w 1474 roku Katylia i Aragonia po łączyły si ę poprzez małżeństwo ich w ładców,
Izabeli i Ferdynanda, daj ąc pocz ątek zjednoczonej Hiszpanii. W 1512 roku Ferdynand Arago ński
podbił Nawarrę. Tylko leżąca najbardziej na północ mała prowincja Dolna Nawarra, dzięki przymierzu
z Francją zachowała niepodległość.
W 1620 roku za syna Henryka IV (króla Francji), Ludwika XIII, Nawarra przestała istnieć jako odrębne
królestwo, a ostatnie pozosta łości dawnej niezależności utraciła podczas rewolucji w 1789 roku. Na
tym zakończyła się autonomia francuskich Basków.
Panowanie hiszpa ńskie po 1512 roku nie by ło dla Bask ów szczeg ólnie uci ążliwe, gdy ż król
Ferdynand pozostawi ł im szerok ą autonomię gwarantowaną tzw. Fueros (przywilejami), g łównie
ulgami podatkowymi i celnymi.
Aż do 1833 roku Kraj Bask ów pozostał spokojną, acz ubogą prowincją Hiszpanii. Zmianę przyniósł
podbój francuski w 1808 roku i jego nast ępstwa. Armia angielskohiszpańskoportugalska Wellingtona
wyparła Francuz ów z Hiszpanii w 1813 roku, ale kraj wyszed ł z wojny zrujnowany. Os łabienie
państwa Hiszpańskiego wykorzystały kolonie w Ameryce, wywalczając w latach 20. niepodległość.
Po utracie ameryka ńskich kolonii kr ól Ferdynand VII pr óbował przeprowadzić reformy, wzmocnić i
zmodernizować kraj, jednak zablokowało go stronnictwo ultrakatolickie, kt órego przywódcą był brat
króla, Don Carlos Maria Isidro (st ąd nazwa „karliści”). Gdy w 1833 roku Ferdynand VII zmarł, karliści
wywołali bunt przeciw sprawującej regencję królowej Marii Krystynie. Szczeg ólnie silnymi bastionami
karlistów były Kraj Basków i Katalonia, które obawiały się, że reformy zabiorą im przywileje i swobody
zagwarantowane jeszcze w XVI wieku. Gdy po stronie przegrywającej wojnę królowej interweniowały
Francja i Anglia, karli ści zostali pobici. Pok ój z Vergara w 1839 roku potwierdzał wszystkie dawne
przywileje prowincji, rz ąd jednak z łamał to porozumienie zaraz po rozbrojeniu ostatnich oddzia łów
karlistów.
Karliści wywo łali jeszcze jedno powstanie w latach 1872 – 1876 – również wtedy jego centrum
znajdowało si ę w Katalonii i Kraju Bask ów. Po kl ęsce rebelii kr ól Alfons XII zni ósł ostatnie z
przywilejów prowincji. Wtedy po raz pierwszy Baskowie zacz ęli myśleć o niepodległości.
4.2. Powstanie Partido Nacionalista Vasco (PNV)
W 1895 roku powstała Nacjonalistyczna Partia Basków PNV (z hiszpańskiego Partido Nacionalista
Vasco – PNV, z baskijskiego Euzco Alderdi Jeltzalea – EAJ). Partia ta d ążyła do utworzenia
niepodległego pa ństwa. Za łożył ją syn karlistowskiego oficera Sabino Arana y Goiri. On tak że
zaprojektował flagę baskijską, używaną dziś przez władze Kraju Basków, a także przez ETA.
Flaga baskijska (zielony i biały krzyż na czerwonym tle)
Wkrótce PNV stała się główną partią na ziemiach baskijskich (obok socjalistów
i karlist ów), jednak d ługo nie zdo łała uzyska ć choćby symbolicznej autonomii. Sytuacje zmieni ć
dopiero wybuch wojny domowej w 1936 roku. Wśród Bask ów dosz ło wtedy do podzia łu: Nawarra i
Alava, gdzie silni byli karli ści, poparły Franco, natomiast PNV i socjaliści, dominujący w prowincjach
Viscaya i Guipozcoa, poparli obóz rz ądowy (republikański), w zamian za szerok ą autonomię. W ten
sposób powsta ł pierwszy autonomiczny Kraj Bask ów ze stolic ą w Bilbao. Baskowie walcz ący po
stronie republiki straszliwie ucierpieli – jedno z ich miast, Guernica, sta ło się 26 kwietnia 1937 roku
pierwszym w historii celem masowego nalotu na cele cywilne (zgin ęło ponad tysi ąc o s ób).
Ostatecznie wojska frankistowskie opanowały jesienią 1937 roku cały teren autonomii baskijskiej. Na
Viscaya i Guipuzcoa spad ły straszliwe represje – łącznie w wyniku walk i egzekucji zgin ęło 50
tysięcy ludzi, a ponad 300 tysięcy uciekło do Francji. Alava i Nawarra, kontrolowane przez całą wojnę
przez wojska Franco, prawie nie ucierpiały podczas wojny domowej, a miejscowi Baskowie – karliści
obsadzili wiele stanowisk w nowych władzach.
gen. Francisco Franco Bahamonde
Po zwyci ęstwie Franco w 1939 roku do Francji nap łynęły setki tysi ęcy hiszpa ńskich uchodźców.
Podczas II wojny wielu z nich walczyło w armii francuskiej a potem w ruchu oporu przeciw Niemcom
we Francji. Nie zabrakło wśród nich Bask ów – zarówno członków PNV, jak i komunistów. Po wojnie
hiszpańscy republikanie, zw łaszcza komuni ści, podj ęli pr óbę utworzenia zbrojnego ruchu oporu,
korzystając z pomocy francuskich komunist ów. Jednak partyzantka nie odnios ła sukces ów i do
połowy lat 50. ca łkowicie wygasła. Nawiązane wtedy kontakty francuskich Bask ów i komunistów z
ruchem oporu antyfrankistowskim w Hiszpanii miały się później przydać ETA.
2.3. Powstanie ETA (Euskadi ta Askatasuna)
W latach pi ęćdziesiątych g łówną siła polityczn ą wśród Bask ów by ła ciagle Baskijska Partia
Nacjonalistyczna. Chrze ścijańskodemokratyczna partia opowiadaj ąca si ę początkowo za pe łna
niepodległością Kraju Bask ów, a nast ępnie za autonomią w ramach Hiszpanii, czyni ła starania na
rzecz zachowania to żsamości j ęzykowej, kulturowej i tradycji Bask ów oraz dba ła o rozszerzenie
autonomii. Partia ta opowiadała się za autonomią na wzór tej, jaka istniała w latach 1936 – 1937, ale
już za niepodległą. Jednak część młodszych działaczy przyjęła z czasem bardziej radykalny profil.
31 lipca 1959 roku grupa lewicujących radykałów (Julen de Madariaga Aquirre, Lopez Adan, Larringo
de Vale, Jose Luis Alvarez Euparzuza) z PNV utworzyła grupę Kraj Basków i Niepodległość (Euskadi
ta Askatasuna), czyli ETA. Jej bojownicy s ą nazywani „Etarras”, choć sami wolą mówić o sobie
abertzales – patrioci. Celem ETA by ło zbrojne wywalczenie niepodległości Kraju Basków i utworzenie
marksistowskiej republiki ludowej.
2.4. Działalność ETA
W 1961 roku ETA przeprowadzi ła pierwsze symboliczne akcje – malowanie napisów, rozrzucanie
ulotek, wreszcie w lipcu zdetonowano pierwsze bomby, przerywając tory kolejowe w San Sebastian.
W 1967 roku „Etarras” wysadzili w powietrze stacje telewizyjn ą w Bilbao. Pierwszy „Etarra” zabity
został w strzelaninie z policj ą w czerwcu 1968 roku – był nim Txabi Etxebarrieta. Jednak dopiero 2
sierpnia 1968 roku separaty ści zabili sw ą pierwszą ofiarę, komendanta policji w Irun, Melitona
Manzanasa Gonzalesa, kt órego oskar żo n o o z n ęcanie si ę nad wi ęźniami politycznymi i o
spowodowanie śmierci jednego z członków ETA w Guipozcoa.
Organizacja początkowo nie stanowiła zagrożenia dla reżimu Franco. Policja szybko zdziesiątkowała
jej szeregi aresztowaniami, do ETA jednak licznie garn ęli młodzi Baskowie, którym imponowały ataki
na żołnierzy i policjant ów. W po łowie lat 70. ugrupowanie liczy ło prawdopodobnie kilka tysi ęcy
członków i sympatyk ów. ETA zyska ła wielką popularność w środowiskach lewicowych w zachodniej
Europie. W latach 1969 – 1970 ETA nawiązała pierwsze kontakty z IRA i środowiskami ultralewicy w
Niemczech i Francji. W tej ostatniej separaty ści mogli liczyć na azyl i tolerancję ze strony władz, nie
darzących re żimu Franco sympati ą. Innym schronieniem by ła Algieria, gdzie za zgod ą rządu
separatyści szkolili si ę i zaopatrywali w broń i materiały wybuchowe. „Etarras” nie byli jednak w stanie
przeprowadzić wielu efektownych akcji, a w 190 roku w Burgos 16 spośród ich głównych bojowników
aresztowano. 9 z nich skazano na śmierć za udzia ł w zamachach. Za skazanymi uj ęły si ę
środowiska lewicowe w Europie, ETA porwała zaś konsula Niemiec, Eugene Beihla, grożąc zabiciem
go, je śli dojdzie do egzekucji. Franco zgodzi ł się, wtedy na zamian ę kary na wi ęzienie, Beihl za ś
został wypuszczony po zapłaceniu przez Berlin okupu.
Separatyści baskijscy unikali tworzenia du żych grup bojowych, zdolnych do atakowania patroli i
posterunków wojska i policji. Przyw ódcy organizacji od pocz ątku stawiali na partyzantk ę miejską:
zamachy bombowe, likwidacj ę pojedynczych żołnierzy i policjant ów (w szczeg ólności oficer ów) i
zamachy na polityk ów. Zadania wykonywały 2 3 osobowe grupy uzbrojone w broń krótką lub pistolety
maszynowe. W odr óżnieniu od IRA separatyści z ETA nie u żywali trudnych do ukrycia moździerzy
ani karabinów maszynowych. Ugrupowanie podzielono na samodzielne „komanda”, złożone z grup
licząc y c h 5 10 aktywnych bojownik ów. Komanda wspierali sympatycy, wykonuj ący zadania
pomocnicze i niewtajemniczani w plany stanowili oni też rezerwę, z której uzupełnianio straty.
W czasach dyktatury separaty ści mogli prowadzić tylko nieliczne akcje, starali si ę wieć uderzać w
cele symboliczne i zapewniaj ące im rozg łos lub sympati ę. 17 stycznia 1971 roku porwany zosta ł
bogaty baskijski przedsi ębiorca Zabala, kt órego pracownicy od d łuższego czasu bezskutecznie
strajkowali, aby uzyska ć podwyżki. Biznesmen zosta ł wypuszczony po wyra żeniu zgody na
roszczenia pracownik ów . E T A j u ż wtedy wprowadzi ła tzw. Podatek rewolucyjny pobierany od
baskijskich przedsi ębiorstw pod gro źbą ś mierci. Cz ęs t e b y ły t a k że porwania hiszpa ńskich
biznesmenów dla okupu i ataki na banki („rewolucyjna ekspropriacja” – czyli wywłaszczenie). Od 1970
do 1996 roku „Etarras” porwali dla okupu 76 osoby, głównie bogatych biznesmenów (wśród porwanych
na pocz ątku lat 80. by ł m.in. dr Julio Iglesias, ojciec słynnego piosenkarza, został on jednak odbity
przez grupę antyterrorystyczną policji GEO). Szacuje się, że łączna suma okupów wyniosła około 40
milionów dolarów.
W 1973 roku „Etarras” przeprowadzili zamach, dzięki któremu poważnie zaważyli na historii Hiszpanii.
W c i ągu pierwszych lat walki nie osi ągnęli wiele, ze wzgl ędu na skuteczno ś ć policji Franco,
potrzebny był im wi ęc spektakularny sukces, taki jak np. zabicie kt óregoś z przyw ódców reżimu.
Wyeliminowanie Franco uznano za niemo żliwe, ale premier, admirał Luis Carrero Blanco, był gorzej
strzeżony. Separatyści chcieli go zabi ć również dlatego, że by ł postrzegany jako jedyny frankista
zdolny do odziedziczenia w ładzy po starzej ącym si ę dyktatorze. Gdyby jego zabrak ło, mo żliwe
stawało się powrócenie do demokracji, z którą separatystom łatwiej byłoby walczyć.
Operacji wymierzonej przeciw Carrero Blanco nadano kryptonim Akcja „Ogr”. Separatyści
przygotowywali zamach przez rok. Łatwo ustalili drogę, jaką jeździł premier na mszę. Jego limuzyna
miała zawsze siln ą eskortę, zdecydowano więc u żyć bomby, umieszczonej w tunelu wykopanym z
pobliskiego domu pod drogą. W grudniu 1973 roku separatyści detonowali 150kilogramową bombę
pod limuzyn ą premiera – pojazd zosta ł przerzucony nad pi ęciopiętrową kamienicą. Lusi Carrero
Blanco, jego szofer i jad ący z nim ochroniarze zginęli. Gdyby premier Hiszpanii jechał standardową w
dzisiejszych czasach ciężką pancerną limuzyną miałby pewnie szanse przeżycia.
2.5. Rozłam w ETA
W 1973 roku w ETA doszło do rozłamu. Na VI Zgromadzeniu Generalnym mniejszościowi zwolennicy
walki zbrojnej przeciwni kompromisom z państwem hiszpańskim odeszli i założyli tzw. ETAwojskową
(ETAM). Wi ększoś ć utworzyła tzw. ETA politycznowojskową (ETAPM), kt óra zgadza ła si ę na
zaprzestanie walki i kontynuowanie działalności drogą legalną, jeśli w Hiszpanii powróci demokracja.
Tymczasem zamachy stawa ły si ę coraz groźniejsze: 13 1974 roku w Madrycie wybuchła bomba w
kawiarni, chętnie odwiedzanej przez policjant ów z Komendy G łównej. Zginęło 12 os ób, a ponad 80
zostało rannych.
P o śmierci dyktatora w 1975 roku w Hiszpanii przywr ócono demokracj ę w formie monarchii
konstytucyjnej. Tron objął prawowity spadkobierca, król Juan Carlos.
Przyszły król Hiszpanii Juan Carlos i gen. Francisco Franco na
kilka miesięcy przed śmiercią dyktatora.
Nowe władze nawiązały kontakt z obiema frakcjami ETA, w celu pokojowego rozwi ązania konfliktu. O
ile jednak ETAPM zgodziła się ograniczyć swą działalność, to ETAM odrzuciła wszelki kompromis.
Dla najskrajniejszych „Etarras” walka z dyktaturą Franco była tylko pierwszym etapem, ale prawdziwa
walka zaczynała się dopiero wraz z nastaniem demokracji. Powrót do państwa prawa był postrzegany
jako u łatwienie walki zbrojnej, gdyż policja straciła cz ęść swobody działania, a skrzyd ło polityczne
ETA mogło zacz ąc funkcjonować legalnie. Stanowiska ETAM nie zmieniło wypuszczenie z więzień
członków organizacji.
2.6. Demokracja hiszpańska
Młoda demokracja hiszpańska przeżywała poważne wstrz ąsy w marcu 1980 roku kiedy to wybrano
parlamenty lokalne w Katalonii i Kraju Bask ów. Rządząca Unia Centrum Demokratycznego doznała
porażki, tote ż w styczniu 1981 roku ust ąpił premier rządu centralnego Suarez, a jego miejsce zajął
Leopodlo Bustelo y CalvoSotelo. Osłabienie rządu zach ęciło skrajną prawicę w armii do akcji. 23
lutego 1981 roku grupa oficerów pod dowództwem ppłk. Antonio Tejero Moliny dokonała w Madrycie
próby puczu. Zamachowcy opanowali parlament biorąc 350 deputowanych za zakładników. Dowódca
okręgu wojskowego Walencji wysłał na ulice miasta czołgi. Przewrót udaremnił król Juan Carlos, który
wezwał wojsko do lojalno ści wobec rz ądu. Wi ększoś ć dowództwa armii opowiedzia ła si ę za
demokracją i kr ólem, przywódcy puczu za ś zostali skazani na wieloletnie wi ęzienie. W nast ępnym
roku poważne napięcia wywołało wejście Hiszpanii do NATO.
Wybory odbywające si ę w październiku 1982 roku przyniosły zwycięstwo socjalistom z PSOE. Nowy
rząd utworzył przywódca socjalistów Felipe Gonzalez. Po przyznaniu wszystkim prowincjom statusu
autonomicznego, w lutym 1983 roku Hiszpania przekształciła się w federację 17 prowincji. Mimo to
baskijscy separaty śc i z E T A n a d a l d o k o n y w a l i z a m a c h ów b o m b o w y c h , w k t órych gin ęli
przedstawiciele władz i postronni obywatele. Rz ąd Gonzaleza zorganizował specjalne formacje do
zwalczania terroryzmu baskijskiego, które, jak si ę później okazało, ucieka ły si ę do pozaprawnych
metod działania.
Dobrobyt wynikaj ący z dobrej koniunktury utrwala ł mechanizmy demokratyczne w Hiszpanii i
Portugalii. W hiszpa ńskich wyborach parlamentarnych z czerwca 1986 roku zwyci ężyła, po raz
kolejny, socjalistyczna PSOE. G łównym problemem kraju pozostawał separatyzm baskijski. W lipcu
1987 roku w Barcelonie zgin ęło w zamachu ETA 17 os ób. Odpowiedzią mieszkańców by ła 700
tysięczna manifestacja przeciwników terroryzmu z 22 lipca. W po łowie marca 1989 roku dosz ło do
podobnej demonstracji w Bilbao. Separaty ści baskijscy tracili z wolna popularno ść. Choć polityczne
skrzydło ETA, Partia Harri Batasuna, zdobywa ła w wyborach lokalnych od 15 do 20% g łosów,
większość z jej zwolenników wspierała niepodległość Kraju Basków, ale odcinała się od terroryzmu.
Również współpraca policji francuskiej i hiszpa ńskiej w zwalczaniu ETA oraz spadek wsparcia
radzieckiego i libijskiego przyczyniały się do zmniejszenia skali terroryzmu baskijskiego.
2.7. Po upadku dyktatury
Po upadku dyktatury Franco w ładze hiszpańskie nie by ły w stanie zada ć organizacji decydującego
ciosu, ze wzgl ędu na brak kooperacji Francji, gdzie chronili się separatyści. Kolejne rządy francuskie
nie chcia ły zrazi ć swoich Bask ów, kt órzy mogliby rozpocz ąć również walkę zbrojną. Istniała ju ż
organizacja gotowa do akcji, Iparretarrak.
Władze hiszpańskie zdecydowały, że „francuskie sanktuarium” trzeba zlikwidować, nawet wbrew woli
Francuzów. Na najwy ższym szczeblu zapad ła decyzja, na pewno zatwierdzona przez premiera, o
akcji odwetowej przeciw „Etarras” we Francji. Oprócz eliminacji separatystów akcja ta mia ła też na
celu doprowadzenie do zmiany pozycji władz francuskich.
2.8. Powołanie GAL – Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia
Hiszpański wywiad skontaktował się z JeanPierre Cheridem, który zwebował i uzbroił za dostarczone
mu pieniądze oko ło 50 przest ępców, by łych najemników, dawnych żołnierzy Legii Cudzoziemskiej,
neofaszystów itp. Dzia łaniami tej grupy kierowali opr ócz Cherida dwaj oddelegowani policjanci, Jose
Amedo Fouce i Miguel Dominiguez. Nowy „szwadron śmierci” przybrał nazwę Antyterrorystyczne
Grupy Wyzwolenia (GAL).
Na początku października 1983 roku członkowie GAL porwali w Bayonne we Francji dwóch „Etarras”,
których po przerzuceniu do Hiszpanii torturowano, aby uzyska ć informacje. Jose Antonio Lasa (ps.
Joxan) i Jose Ignacio Zabala (ps. Joxi) zostali potem zamordowani. Zwłoki odkryto przypadkiem w
1985 roku. Do dziś nie ujęto sprawców tej zbrodni.
28 grudnia w Saint JeandeLuz zosta ł ciężko ranny Mikel Goicoetchea (ps. Txapela) – trafiony
pięcioma kulami zmar ł nie odzyskawszy przytomno ści pi ęć dni p óźniej. Niejako w rewan żu, 29
stycznia 1984 roku w Hiszpanii, od kul ETA zginął generał Guillermo Quintana Lacaci.
25 lutego snajper z GAL zabi ł w miasteczku Mauleon znanego separatyst ę, Eugenio Gutierrez
Salazara (ps. Tygrys). Jednak 1 marca cz łonkowie GAL zastrzelili przez pomy łkę pierwszą niewinną
ofiarę – od ich kul pad ł w Hendaye francuski kolejarz Jean Pierre Leibe. 19 marca w Biarritz od
wybuchu własnej bomby zginął dowódca GAL,
JeanPierre Cherid.
Następnie GAL zawiesi ł działalność, aby da ć władzom Francji czas na zareagowanie. Stosunki
między Pary żem i Madrytem by ły w tym momencie na granicy otwartego kryzysu, jednak w ładze
francuskie nie bardzo wiedziały, jak się zachować. Rząd w Paryżu zbyt obawiał się rozpoczęcia walki
przez Iparretarrak, aby rozpocząć działania przeciw ETA. Wobec pasywności Paryża i dalszego ciągu
zamachów ETA w Hiszpanii, władze w Madrycie uruchomiły ponownie grupy zabójc ów z GAL.
GAL zaatakował po raz pierwszy w Hiszpanii: w Bilbao zgin ął Santiago Brouard, jeden z liderów Herri
Batasuna. Z kolei ETA zabi ła w listopadzie kolejnego genera ła hiszpa ńskiej armii, Luisa Roson
Pereza, jej bojownicy zaatakowali też bombami biura hiszpańskich banków i linii lotniczych w Belgii.
W marcu 1985 pi ęcioosobowe komando ETA przybywaj ące z Francji, aby dokona ć zamachu,
próbowało przedostać się łodzią w okolice San Sebastian. Separatyści zostali wcześniej „namierzeni”
przez informatora hiszpańskiego wywiadu, przez co na miejscu l ądowania czekali na nich komandosi
z GEO, jednostki antyterrorystycznej policji. W strzelaninie zgin ęło czterech „Etarras”, piąty ci ężko
ranny, został ujęty. Dzi ęki papierom odnalezionym przy zabitych policja zlokalizowała m.in. potężny
arsenał, w którym znaleziono też pieniądze pochodzące z napadów i porwań.
14 czerwca GAL ponownie zabi ł niewinnych ludzi – Francuzi Emile Veiss i Claude Doer zostali
zastrzeleni w barze w miasteczku Ciboure. Ten atak wywo łał gwałtowną reakcję francuskiej opinii
publicznej i nasilenie akcji policji i kontrwywiadu Francji przeciw GAL.
Rok 1985 zakończył się znowu tragedią – w wigilię Bożego Narodzenia zabójcy z GAL postrzelili w
Biarritz Francuza, Roberta Caplane’a, biorąc go za poszukiwanego terrorystę.
Kolejne „wpadki” GAL zdyskredytowały t ę organizację i władze hiszpańskie zdecydowały ograniczyć
jej działania.
Bilans dzia łalności GAL by ł tragiczny – zginęło 8 niewinnych os ób, wiele zosta ło rannych. Rz ąd
hiszpański tym samym nie m ógł się nigdy przyznać otwarcie do odpowiedzialności za ataki tej grupy,
a gdy wymiar sprawiedliwości zacz ął odkrywać prawdę, tzw. afera GAL sta ła się jedną z przyczyn
upadku hiszpańskich socjalistów.
Jednak w 1986 roku działalność GAL przyniosła oczekiwane przez rząd hiszpański wyniki. Zamachy,
strzelaniny i śmierć francuskich cywilów sprawiły, że Paryż zmienił politykę wobec ETA, w zamian za
powstrzymanie akcji GAL. Śmierć własnych obywateli była niemożliwa do tolerowania, a ponieważ
rząd hiszpa ński pokaza ł, że jest gro źniejszy i bardziej zdecydowany ni ż ETA, należało si ę z nim
porozumieć. Wiosną 1986 roku „francuskie sanktuarium” ETA przestało istnie ć. Francuska policja
zaczęła poszukiwać separatystów.
Mimo zmiany polityki Pary ża nie dosz ło do gwa łtownej reakcji ze strony miejscowych Bask ów.
Iparretarrak i powstała w 1986 roku organizacja Patxa przeprowadzi ły serię zamachów, ale by ły one
wymierzone głównie w tory kolejowy i transformatory elektryczne i nie spowodowały strat w ludziach.
2.9. Kryzys w ETA
Utrata francuskiego sanktuarium była dla ETA wielkim ciosem, dlatego jej dowództwo zdecydowało o
nasileniu akcji zbrojnych, zanim organizacja poniesie dalsze straty. 14 czerwca 1986 roku w
Madrycie wylecia ł w powietrze autobus wioz ąc y żandarmów z Gwardii Cywilnej – zginęło 12
funkcjonariuszy i przechodni ów, a 42 osoby zosta ły ranne. Grupy bojowe zastosowały tak że nową
taktykę – detonowano słabą bombę w publicznym miejscu, a gdy zjawia ła si ę policja odpalano
główny, pot ężn y ładunek umieszczony w zaparkowanych na ulicy samochodzie. Zgin ęło w ten
sposób kilkunastu funkcjonariuszy.
W połowie lat 80. pomoc dla grup terrorystycznych w Europie Zachodniej, napływającą dotąd z ZSRR,
NRD i Czechos łowacji przez Libi ę, Syrię i Algieri ę, zaczęła by ć ograniczana, aby po 1989 roku
zaniknąć zupełnie. Wielu cz łonków ETA miało dość walki i konspiracji, przez co podnosi ły się głosy
domagające się negocjacji z rządem.
Kierownictwo organizacji zdecydowało zastraszy ć wątpiących. Dow ódca ETA „Artapalo” wybrał na
ofiarę młodą 32letnią kobietę, Marię Dolores Gonzalez Katarain (ps. Yoyes). Katarain opuściła ETA w
1979 roku i wyjechała za granicę, gdzie skończyła studia i wysz ła za m ąż, po czym wr óciła w 1985
roku do Hiszpanii w ramach amnestii. 10 wrze śnia 1986 roku, gdy wyszła z dzieckiem na spacer w
rodzinnym miesteczku Oridizia, grupa „Etarras” popchęła ją pod ścianę i rozstrzelała. Śmierć „Yoyes”
sprawiła , że w Kraju Bask ów ETA zacz ęła by ć po raz pierwszy postrzegana w nowy, mniej
sympatyczny spos ób. Od tej pory do dzi ś wielu Basków wrogich ETA raczej się do tego publicznie
nie przyznaje, a miejscowi politycy i dziennikarze starannie cenzurują swoje wypowiedzi. Niektórym
baskijskim umiarkowanym politykom niewiele to pomog ło, gdyż od połowy lat 80. separatyści zaczęli
atakować miejscowych socjalist ów i umiarkowanych nacjonalist ów z PNV, a tak że cz łonków ETA
PM.
19 czerwca 1987 roku, ETA dokona ła najkrwawszego ze swych zamach ów. Bomba podłożona w
domu handlowym „Hipercor” w Barcelonie wywołała po żar, w kt órym zgin ęło 21 os ób, wy łącznie
cywilów. Ten zamach sta ł się przełomem w konflikcie, gdy ż od tej pory zwolennicy walki zbrojnej
utracili poparcie większości ludności w samym Kraju Basków.
Tymczasem rozmowy prowadzone przez ETA i rz ądem hiszpa ńskim w Algierii znalaz ły si ę w
impasie. Separaty ści domagali si ę natychmiastowego wypuszczenia wszystkich uwi ęzionych
członków ETA (prawie 500 os ób), wycofania z Kraju Bask ów wszystkich si ł hiszpańskiej policji
Gwardii Cywilnej, przyłączenia Nawarry do baskijskiej autonomii, uznania roszczeń baskijskich do
francuskiego Kraju Basków i prawa do ogłoszenia niepodległości.
8 stycznia 1989 roku ETA ponownie zaproponowa ła zawieszenie broni i wznowienie negocjacji w
Algierii. W Algierze reprezentowali ją weterani ruchu, Eugenio Etxeveste, Ignacio Aracama Mendia i
Maria Belen Gonzalez Penalra – rozmowy jednak nie da ły rezultat ów. Zawieszeni broni było tym
razem respektowane, tylko w Galicji miejscowi sprzymierze ńcy ETA zastrzelili 10 marca dw óch
żandarmów. Zawieszeni broni oficjalnie zakończyło się 4 kwietnia.
Na skutek nacisków rządów Francji i Hiszpanii, władze algierskie zaczęły wyrzucać z kraju członków
ETA, wydalaj ąc ich do Dominikany, sk ąd mogli szuka ć schronienia w innych krajach Ameryki
Łacińskiej.
11 sierpnia „Etarras” wysłali list pułapkę strażnikowi więziennemu, jednak otworzyła go jego matka.
Śmierć tej kobiety znów solidnie zaszkodziła separatystom w opinii publicznej.
13 wrze śnia 1990 bomba wys łana w paczce zabi ła niewinną osobę, właściciela sklepu rybnego w
Bilbao. Separatyści chcieli zabić policjanta, ale pomylili adres.
2.10. Walka ETA pod nowym dowództwem
W ko ńcu 1992 roku wyłonione zostało nowe dowództwo ETA. Dowódcą został Ignacio Garcia Arregui
(ps. Inaki de Rentieria). ETA szybko wznowiła swoje ataki.
W styczniu 1993 roku w San Sebastian zamordowano stra żnika więziennego, potem co kilka tygodni
separatyści dokonywali zab ójstw. Jednak organizacja w dalszym ci ągu ponosiła straty. 14 lutego w
Bidart francuska policja odkryła pod luksusową willą największy sk ład broni ETA w historii konfliktu.
Oprócz kilkuset pistolet ów maszynowych rozmaitych typ ów (Steny, Uzi, Skorpiony) i prawie stu
tysięcy naboi, policjanci znale źli podziemną fabrykę bomb i znakomicie dzia łającą wentylację, a
także salę do dyskretnego wypróbowywania broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
ETA cierpiała także coraz bardziej na brak funduszy. Haracze płacone przez przedsiębiorców, okupy,
dochód z przemytu narkotyk ów, haracz na łożony na miejscowych przest ępców i s k ładki by ły
niewystarczające, gdy ż według wylicze ń baskijskiej policji Ertsanza organizacja potrzebowa ła w
końcu lat 80. oko ło 10 – 20 tysięcy dolarów dziennie. Kosztowało utrzymanie struktur legalnych, jak i
nielegalnych, plus ponad 2 tysięcy uchodźców i współpracowników, utrzymanie rodzin aresztowanych
i zabitych, łapówki, czynsz lokali, zakup sprzętu, broni i materiałów wybuchowych, podróże itp.
W lutym 1995 roku, na rozkaz przyw ództwa ETA, m łodzież skupiona w organizacji Jarrai (oko ło 2
tysięc y c z łonków) rozpocz ęła wojn ę szarpaną z w ładzami Kraju Bask ów. Grupy nastolatk ów
demolowały i podpala ły budki telefoniczne, przystanki autobusowe, sklepy, obrzucały kamieniami i
butelkami z benzyn ą policję i budynki administracyjne. Z czasem akcje sta ły s i ę coraz
gwałtowniejsze, gdy rozzuchwaleni chłopcy zacz ęli bi ć wzywających ich do opami ętania ludzi, bez
względu na wiek i płeć. W kilku przypadkach bojówkarze oblali swoje ofiary benzyną i podpalili.
W styczniu 1996 roku w całej Hiszpanii rozpoczęły się marsze wzywające do uwolnienia zakładników
ETA. Organizacja odpowiedzia ła 17 stycznia uprowadzaj ąc stra żnika wi ęziennego, Jose Antonio
Ortegę Larę, będącego także działaczem Partii Ludowej Aznara.
Lara spędził 532 dni w podziemnej celce pozbawionej światła o wymiarach 3 na 1 metr i wysoko ści
niespełna 2 metrów. Gdy go uwolniono był na pół ślepy, ciężko chory z niedo żywienia i nie mógł już
chodzić. Gdy policjanci otworzyli drzwiczki do lochu, zakładnik wziął ich za porywaczy i poprosił, aby
go dobili. Na skutek cierpień Lara popadł w chorobę umysłową.
2.11. „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha)
Tym razem hiszpa ńskie spo łeczeństwo miało dość. Na ulice wszystkich miast kraju spontanicznie
wyległy s e t k i t y s i ęc y l u d z i p o t ępiając y c h E T A i n i o s ących transparenty z napisami „Basta
ya!” (Dosyć!) i „ETA – Kaupora” (ETA – Wynocha). Jednak dla ETA największym problemem stała się
reakcja Bask ów, kt órzy wylegli na ulice tak samo t łumnie jak inni mieszka ńcy Hiszpanii. T łumy
baskijskich manifestantów, po raz pierwszy w historii, zaatakowa ł lokale Herri Batasuna i bary, w
których spotykali si ę sympatycy ETA. Jednak ETA i organizacje stanowi ące jej legalną witrynę nie
zamierzały ugiąć się pod presją opinii publicznej.
Największym rezultatem wybuchu gniewu społeczeństwa było to, że rząd po raz pierwszy otrzyma ł
od wszystkich Hiszpan ów, w tym tak że od Bask ów, niepisany mandat na zaatakowanie ETA i
bliskich jej organizacji na wszystkich frontach.
Po akcjach rz ądu hiszpańskiego utrudniających pracę ETA i po zawieszeniu broni w 1998 roku, rząd
chciał doprowadzić do porozumienia z ETA i wykona ł całą serię gestów dobrej woli. Zwolniono
kilkudziesięciu aresztantów lub przeniesiono ich do więzień o mniej zaostrzonym rygorze bliżej Kraju
Basków.
Jednak ETA ogłosiła koniec zawieszenia broni. Policja i wojsko zostały postawione w najwyższy stan
gotowości. Pierwsze próby zamachów nie powiodły się. Doszło do kolejnych aresztowań.
Niestety, 21 stycznia 2000 roku w Madrycie separatystom udało się ponownie zabić. Wybuch bomby
przed budynkiem zamieszkanym przez wojskowych i ich rodziny zabił ppłk Pedro Antonio Blanco
Garcię.
2.12. Koszmar bez końca?
Konflikt w Kraju Basków powoli wygasa, ale ciągle nie można go definitywnie zakończyć. ETA, mimo
iż bardzo osłabiona, ciągle jest w stanie wznowi ć ataki i zabijać od kilku do kilkunastu osób rocznie.
Jej walka o pełna niepodległość ma małe widoki na powodzenie, gdyż jej działalność jest popierana w
wyborach tylko przez około 15% Basków hiszpańskich i około 10% Basków francuskich.
Około 50 tysi ęcy wyborc ów Herri Batasuna stanowi baz ę, z kt órej wywodzi si ę kilka tysi ęcy
aktywistów, w tym m łodzi bojówkarze z Jarrai. Z tej praktycznie niewyczerpalnej rezerwy uzupełniane
są szeregi ETA, kt óra mo że w t e n s p o s ób kontynuowa ć swą działalnoś ć praktycznie w
nieskończoność. Dopóki więc ci ludzie b ędą popierać ETA, dopóty w Kraju Bask ów dalej będzie lała
się krew.
Konflikt ten pokaza ł też, iż niemożliwa jest walka ze zdeterminowanymi terrorystami przy
jednoczesnym zachowaniu przez cały czas, w ka żdym miejscu i wobec wszystkich regu ł państwa
prawa. Dzi ś nie ulega w ątpliwośc i , że w ładze hiszpa ńskie u żywały przeciw cz łonkom ETA
„szwadronów śmierci”, gdy nie było innej możliwości działania.
Dziś prawie wszyscy w Europie pragn ą, aby po łożono kres zamachom w Kraju Bask ów, ale
jednocześnie stawia si ę przed s ądem osoby, kt óre doprowadziły do prze łomu w walce z ETA i
umożliwiły znaczne ograniczenie poziomu przemocy w Kraju Bask ów wymuszaj ąc na w ładzach
Francji, aby włączyły się w walkę z separatystami mającymi bazę na ich terytorium.
2.13. ETA dziś
Na czele organizacji ETA stoi obecnie kobieta, 38 letnia Soledad Iparraguire, pseudonim Anboto,
która w ten spos ób m ści si ę za śmierć swego narzeczonego Jose Manuela Arisimuo, zabitego w
latach 80tych przez policję w czasie ulicznej strzelaniny.
2.14. Ważniejsze wydarzenia w działalności ETA
1961 – próba wykolejenia pociągu do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej
1968 – zabójstwo szefa policji M. Mauzanasa, znanego z torturowania bojowników ETA
1969 – policja aresztowała prawie całe kierownictwo ETA.
1970 – w procesie sądowym 9 z 16 bojowników zostało skazanych na śmierć
1973 – zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco
1979 – Baskonia i Katalonia zdobywają status autonomii, lecz ETA uznaje go za zbyt
wąski i nie rezygnuje z walki
1988 – kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych
kwestii (spotkanie w Algierze 1989)
1995 – ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w
sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięciem
armii hiszpańskiej do procesu rozszerzenia autonomii w Kraju Basków
1997 – wszyscy cz łonkowie komitetu centralnego zostali skazani na 7 lat więzienia
2001 – policja aresztowała 7 członków ETA i przejęła 64 kg dynamitu
2.15. Organizacje współpracujące z ETA
• Partido Nacionalista Vasco (Baskijska Partia Nacjonalistyczna)
• IRA (Irlandzka Armia Republikańska)
• Czerwone Brygady
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny
3. BILANS KONFLIKTU:
Bilans ofiar i aresztowanych od pierwszych zamachów do 1996 roku.
Łączna liczba ofiar śmiertelnych 818
W tym:
osoby zabite przez ETA 717
separatyści zabici przez policję, żandarmerię i wojsko 19
separatyści zabici przed „szwadrony śmierci” i straceni 67
separatyści zaginieni bez wieści (prawdopodobnie zabici) 5
separatyści zmarli w więzieniach z przyczyn naturalnych 10
Łączna liczba osób aresztowanych od 1961 roku 10 796
separatyści w więzieniach hiszpańskich w marcu 1996 roku 616
baskijscy uchodźcy za granicą ponad 2000
osoby porwane przez ETA 76
Do 17 września 1998 ETA zamordowała 768 osób.
4. ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA WOBEC SEPARATYSTÓW
BASKIJSKICH
4.1. Komentarze
„Baskijscy separatyści z ETA pokazują się w czarnych ubraniach, czarnych beretach i z zas łoniętymi
białym materiałem twarzami. Ich dzia łania nie sprzyjają rozwojowi Baskonii, obdarzonej największą
spośród 17 hiszpa ńskich prowincji autonomią, a tak że przywilejami ekonomicznymi. Akty terroru
wciąż zniechęcają obcy kapitał”
Centrum Eukacji Obywatelskiej
„Po kampanii pełnej przemocy ze strony ETA, wszyscy z niepokojem oczekują na wyniki wyborów,
uważanych za najwa żniejsze od czasu śmierci gen. Franco w 1975 roku. Wi ększość sondaży
przedwyborczych potwierdza opinię, że koalicja antyniepodległościowa, na którą składają się Partia
Powszechna (PP) i Baskijska Partia Socjalistyczna (PSE), ma szans ę zaistnieć w parlamencie”
wiadomości Witrualnej Polski
„Wobec dramatów Czeczenii czy Kosowa trudno przejąć się żądaniami baskijskich separatystów i ich
tajnej organizacji ETA, kt óra ma już na sumieniu 800 ofiar. Ich prowincja ma największą spośród 17
hiszpańskich regionów autonomię.”
tygodnik „Polityka”
„Gdyby nie ETA, Kraj Basków byłby bogatym regionem Europy”
„Dziennik Polski”
„W dniu, w kt órym w Bilbao mia ły rozpocz ąć się polskohiszpańskie rozmowy gospodarcze – w
pobliskim miasteczku umiera ł przeszyty czterema kulami Jose Luis Lopez de la Calle, lokalny
komentator madryckiego dziennika „El Mundo ”. W swoich komentarzach pisa ł, że ogromna
większość Basków chce korzysta ć z owoc ów rozwoju Hiszpanii, a tylko drobna grupka terroryst ów
upiera się przy niepodległości swojej prowincji – i dlatego zginął.”
„Rzeczpospolita”
Literatura:
1. „Krwawiąca Europa – konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 19902000, tło historyczne i stan
obecny”; Maciej Kuczy ński; Dom Wydawniczy BELLONA; Biblioteka Wiedzy Wojskowej; Warszawa
2001
2. „Historia Powszechna po roku 1945 ”; Maria Adamczyk, Bo żena Chrząstowska, J ózef Tomasz
Pokrzywiak; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1990
3. http://www.ceo.org.pl Wydarzenia Tygodnia
4. http://priv.twojesudety.pl/~pedrosek/eta/rzad.html ETA i Rząd Hiszpanii
5. wiem.onet.pl – Wieka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
6. Centrum Edukacji Obywatelskiej – www.ceo.org.pl
7. Dziennik „Rzeczpospolita” – wydanie internetowe
8. Dziennik „Dziennik Polski” – wydanie internetowe
9. Tygodnik „Wprost” – wydanie internetowe
10. www.wp.pl Wirtualna Polska
Brak komentarzy
Serwis Sciaga.pl nie odpowiada za tre ści umieszczanych tekst ów oraz komentarzy pochodz ących od zarejestrowanych u żytkowników.
A
A
A
A
Tej pracy nie byłoby tutaj bez pomocy osób takich jak Ty!
Dodaj nową pracę!
Znajdź inne prace
Pozostałe
Geografia
Laborki
Notatki
Ściągi
Zagadnienia
Referaty
Prace
Ludność
Rolnictwo
Przemysł
Polityka
Państwa
Miasta
Krainy geograficzne
Sprawdź nasze Korepetycje
Korepetycje Geografia
Zgłoś naruszenie zasad (plagiat)
Geografia
Dodaj nową prace
|
Szukaj prac
|
Gimnazjum
|
Liceum
|
Student
|
Nauczyciel
|
Sciaga.mini
Polski
|
Historia
|
Wiedza o społeczeństwie
|
Angielski
|
Geografia
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Pomysł, wykonanie i cała reszta –
© 19982009 Sciaga.pl
|
|
|
|
|
|
|
PRACE
VADEMECA
NAUKA
SŁ OWNIKI
LUDZIE
Zaloguj się
lub
zarejestruj nowe konto.
Prace
|
Słowniki
|
Uczelnie
|
Kalkulator
|
Ludzie
Szukaj
Jeste ś niezalogowany
Dodaj nowy materiał
Gimnazjum
Liceum
Studia
Nauczyciel
Sciaga.mini
Start
Prace
Słowniki
Korepetycje
Studia i kursy
Klasa
Forum
Ludzie
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Kraj Basków Konflikt Baksyjski
Kraj Basków Konflikt bez końca
Konflikt Kraj Basków i Katalonia
Hajduk K, Kraj Basków17 czerwca 2010
Głuszek Szafraniec, Kraj Basków się dzieli
Kraj Basków
Głuszek Szafraniec, Co dalej Kraj Basków po zerwaniu dialogu z ETA
Dagmara GłuszekSzafraniec, Kraj Basków po zerwaniu dialogu z ETA
Pielegniarka w Instytucji Medycznej Konflikt rol i konflikt w roli
Teoria organizacji i kierowania w adm publ prezentacja czesc o konflikcie i zespolach dw1
Konflikt 6
163 Wybrane konflikty na swiecie
VIII Konflikt
II Rzeczpospolita – kraj wielu narodów 2
II Rzeczpospolita – kraj wielu narodów
konflikt w pracy
więcej podobnych podstron