technik artykul 2013 01 38006

/ 2 0 1 3

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

TITLE

Materials and methods for

fabrication of temporary crowns and
bridges

SŁOWA KLUCZOWE

tymczasowe

mosty i korony, materiały do odbudowy
tymczasowej

STRESZCZENIE

Dobrze wykonane

prace tymczasowe wpływają
na osiągnięcie zadowalającego
ostatecznego rezultatu w postaci
uzupełnień stałych. W artykule
porównano dostępne materiały i metody
wykonawstwa klinicznego.

KEY WORDS

temporary crown and

bridge, provisional restorative materials

SUMMARY

Correctly performed

permanent restorations influence
on satisfactory final result in the form
of permanent restoration. The aim
of the article was to compare available
temporary crown and bridge materials
and methods used to their clinical
fabrication.

Materiały

i metody wykonywania

tymczasowych koron i mostów

Praca tymczasowa to ważny czynnik,
niezbędny do wykonania idealnego
uzupełnienia ostatecznego. Umoż-
liwia utrzymanie prawidłowego
kształtu i uzyskanie właściwej pozycji
dziąseł. Uzupełnienie prowizoryczne
powinno stanowić zarówno wierne
odzwierciedlenie wszystkich este-
tyczno-funkcjonalnych właściwości,
jak i precyzji w dopasowaniu krawę-
dzi, jakie będą uwzględnione w uzu-
pełnieniu końcowym.

Ważne jest, by leczenie tymczasowe

zaplanować z uwzględnieniem tech-
nik i materiałów optymalnych dla da-
nej sytuacji klinicznej. Etapy przejścio-
we są bardzo istotne dla zapewnienia
komfortu i bezpieczeństwa pacjenta
w trakcie całego leczenia. Wykona-
nie prac tymczasowych zapewnia dłu-
goterminowy sukces, a tym samym
kształtuje dobry wizerunek gabinetu
w oczach pacjenta (1).

ALETY

PRAC

TYMCZASOWYCH

Do zalet prac tymczasowych nale-
żą: ochrona oszlifowanych kikutów
przed czynnikami mechanicznymi,
chemicznymi oraz termicznymi,
utrzymanie stałej pozycji zęba, zacho-
wanie wysokości zwarciowej i prawi-
dłowego ustawienia głów stawowych,
zapewnienie odpowiedniej estetyki
oraz funkcji żucia i mowy.

Spełnienie tych kryteriów pogłębia

motywację do leczenia i zwiększa za-
ufanie pacjenta do lekarza. Pozwala
mu również ocenić i zaakceptować

dr n. med. Przemysław Rosak

, lek. dent. Andrzej Dyduch

, lek. stom. Bibiana Sobczyk-Rosak

rawidłowo wykonane
prace tymczasowe wpły-

wają na osiągnięcie bardzo

dobrego rezultatu ostatecz-
nego – uzupełnień stałych.

wygląd przyszłych uzupełnień sta-
łych.

Ważnym zadaniem protez tym-

czasowych jest także ich rola leczni-
czo-rehabilitacyjna w przypadkach
podwyższenia wysokości zwarcia,
translacji żuchwy, zapewnienia stałe-
go podparcia, jak również odtworze-
nia prawidłowych warunków okluzji
w przypadku zmiany prowadzenia
zębowego (2).

Jak donoszą statystyki zachodnie,

nawet 20% zębów wymaga leczenia
kanałowego w kilka miesięcy po spo-
rządzeniu koron lub mostów, jeśli
nie wykona się prac tymczasowych.
Natomiast odsetek ten zmniejsza się
aż do 0,25%, gdy zbadano żywotność
oszlifowanych zębów, zabezpieczo-
no je odpowiednim preparatem,
a następnie wykonano prace prowi-
zoryczne (3). Jednocześnie należy
pamiętać, że nieprawidłowo wyko-
nana praca tymczasowa w krótkim
czasie może zniweczyć osiągnięty
przez nas pozytywny wynik lecze-
nia na skutek np. brzeżnych zapaleń
(szczególnie w przestrzeniach mię-
dzyzębowych) (4).

ABEZPIECZANIE

ZĘBA

Proces zabezpieczania zęba po za-
kończeniu preparacji jest bardzo
ważny, ponieważ chroni (blokując)
otwarte kanaliki zębinowe przed
drobnoustrojami, które mogą do nich
wniknąć podczas pobierania wyci-
sku w wyniku powstania wysokiego

O W O C Z E S N Y

E C H N I K

E N T Y S T Y C Z N Y

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

ciśnienia. W tym celu należy prze-
myć opracowane kikuty sterylnym
gazikiem nasączonym roztworem
soli fizjologicznej, delikatnie osuszyć,
a następnie pokryć warstwą leków
(Calcidor Liquid, Contrasil, Reogan),
które działają przeciwbakteryjnie,
przeciwzapalnie i pobudzają miazgę
do tworzenia zębiny reparacyjnej
(2, 5, 6).

YMAGANIA

METODY

Do wymagań stawianych koronom
i mostom tymczasowym należą: do-
bra retencja, wytrzymałość na obcią-
żenia okluzyjne, niepowodowanie
urazów i uczuleń tkanek jamy ustnej,
łatwość w oczyszczaniu oraz odtwa-
rzanie właściwego anatomicznego
kształtu koron (7).

Prace czasowe, a w szczególno-

ści korony, mogą być wykonywane
fabrycznie lub indywidualnie. Fa-
brycznie produkowane są głównie
z akrylu, poliwęglanu, celuloidu
oraz metalu (aluminium, cyna, ni-
kiel, srebro – dzięki plastyczności
można je łatwo dostosować w jamie
ustnej). Trzy pierwsze produkowa-
ne są w różnych rozmiarach i kształ-
tach, natomiast prace metalowe wy-
konywane są w postaci łusek, które
można docinać i kształtować klesz-
czami protetycznymi. Uzupełnienia
tego typu powinny służyć raczej jako
forma do kształtowania powierzch-
ni zewnętrznej. Pamiętać należy
również o tym, że aby spełniały one
podstawowe wymagania czasowych
uzupełnień, należy je podścielić ży-
wicą. Z kolei indywidualne protezy
czasowe można wykonywać w spo-
sób pośredni, bezpośredni i pośred-
nio-bezpośredni (8).

Metoda pośrednia
Metoda pośrednia charakteryzuje
się wieloma zaletami w porównaniu
z metodą bezpośrednią. Wycisk moż-
na zachować i ponownie użyć w razie
utraty uzupełnienia tymczasowego

przez pacjenta. Umożliwia wyelimi-
nowanie wpływu szkodliwej tempe-
ratury powstającej podczas procesu
polimeryzacji na oszlifowany ząb.
Zmniejsza ryzyko reakcji alergicznej
bądź uszkodzenia tkanek, ponieważ
brak jest kontaktu wolnych monome-
rów z oszlifowanym zębem lub dzią-
słem. Pozwala lekarzowi na przepro-
wadzanie danych procedur laborato-
ryjnych, natomiast pacjentowi daje
większy komfort.

Dzięki polimeryzacji na modelach

gipsowych (a nie w jamie ustnej)
występuje znacznie lepsze dopaso-
wanie przy obrzeżach protezy. Wadą
jest duża ilość czasu potrzebna na wy-
konanie pracy oraz większe koszty,
które wynikają z konieczności współ-
pracy z technikiem.

Metoda bezpośrednia
Metoda bezpośrednia oszczędza
cenny czas, obniża koszty, gdyż nie
jest wymagana współpraca technika.
Można ją również stosować, gdy wy-
posażenie gabinetu lub umiejętności
lekarza nie są wystarczające. Posia-
da ona jednak także wady, takie jak:
możliwość wystąpienia podczas poli-
meryzacji podrażnienia lub uszkodze-
nia tkanek oraz gorsze dopasowanie
na obrzeżach (w porównaniu z me-
todą pośrednią). Niedogodności tych
można uniknąć, stosując materiały
nowej generacji, jak również mody-
fikując metodę.

Adaptacja polega na pobraniu jed-

nego wycisku przed oszlifowaniem
zęba i drugiego po oszlifowaniu,
z którego wykonuje się model gipso-
wy. Przy użyciu pierwszego wycisku
i modelu oraz akrylu przygotowuje
się prowizoryczną koronę indywidu-
alną. Gdy mamy do czynienia ze zła-
maniem jednego lub kilku zębów lub
z ich znacznym zniszczeniem przez
próchnicę, możemy zastosować
kształtki standardowe.

Po dopasowaniu zakładamy je

(ewentualnie z małą ilością cemen-

tu – w celu stabilizacji) na oszlifowa-
ne kikuty, a następnie wykonujemy
wycisk, otrzymując powierzchnię
zewnętrzną, do której wprowadza
się materiał do prac tymczasowych.
Powierzchnię zewnętrzną oprócz
odwzorowania w masie wyciskowej
można uzyskać, stosując płytkę ter-
moplastyczną, którą umieszcza się
wraz z modelem gipsowym w urzą-
dzeniu podciśnieniowym. Kształt ta-
kiej powierzchni jest bardziej stabilny
niż w przypadku mas wyciskowych.

W sytuacji wykonywania mostów

można zastosować metodę modelo-
wania woskowych przęseł wykony-
wanych na modelach gipsowych. Od-
wzorowują one dokładnie brakujące
zęby, dzięki czemu unika się później-
szej czasochłonnej obróbki (2).

Nowym ciekawym rozwiązaniem

są ustandaryzowane tymczasowe
korony na bazie kompozytu Protemp
3M Espe, które mogą być dopasowane
w minimalnie krótkim czasie do po-
jedynczego zęba. Łączą one w sobie
zalety materiałów tymczasowych
na bazie kompozytów z zaletami ko-
ron prefabrykowanych. Są plastyczne
i dają się formować w stanie niespo-
limeryzowanym. Zachowują się jak
wosk lub glina i mogą być dostoso-
wywane do brzegów preparacji zęba
i proksymalnych kontaktów. Łatwo
także odtworzyć warunki zwarciowe.
Po dostosowaniu materiał należy spo-
limeryzować i uzyskać mechanicznie
stabilny kompozyt na bazie żywicy.
Na obecnym etapie jest stosowany
w kłach, przedtrzonowcach i trzo-
nowcach (9).

Metoda pośrednio-bezpośrednia
Metoda pośrednio-bezpośrednia łą-
czy obie powyższe metody. Jej zaleta-
mi są zredukowany kontakt między
monomerem a tkankami, co przyczy-
nia się do obniżenia ryzyka alergii.
Zmniejszeniu ulega także ilość cie-
pła powstała podczas polimeryzacji.
Ilość żywicy potrzebnej do podście-

/ 2 0 1 3

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

lenia jest dosyć mała. Znaczna część
czynności jest przeprowadzana przed
przyjściem pacjenta do gabinetu,
co pozwala na skrócenie czasu, który
spędza on na fotelu. Wadą tej meto-
dy jest to, iż uzyskana praca wymaga
obróbki, która może być czasochłon-
na, a także wymaga dosyć znacznych
zdolności manualnych.

ATERIAŁY

Materiały stosowane do wykonywa-
nia prac tymczasowych mają coraz
lepsze właściwości. Najważniejsze
z cech, które bierze się pod uwagę
przy ich wyborze, to: wytrzymałość
mechaniczna podczas użytkowania,
resiliencja, skurcz polimeryzacyjny,
szczelność brzeżna, biokompatybil-
ność, estetyka i stabilność koloru,
chropowatość powierzchni, tempe-
ratura oraz szybkość polimeryzacji,
wpływ rozpuszczalników na twar-
dość oraz stosunek do tkanek przy-
zębia. Mechaniczne właściwości za-

leżą od czasu, jaki upłynął od mie-
szania.

Dentyści powinni być świadomi,

że mechaniczna stabilność koron
i mostów jest porównywalnie niska
w pierwszych godzinach od ich spo-
rządzenia, dlatego należy doradzać
pacjentom, aby ostrożnie używali
protez tymczasowych. Wykazano,
że Protemp II ma lepsze właściwości
wytrzymałościowe w porównaniu
z innymi materiałami (10). Structur
Premium miał wyższy moduł i siłę
zgięcia wśród dimetakrylanów niż
inne testowane materiały (11). Jed-
nocześnie wykryto, że dimetakrylany
wykazują niską odporność na szerze-
nie się pęknięcia zaraz po spolimery-
zowaniu, w przeciwieństwie do mo-
nometakrylanów, które rekompensu-
ją szerzenie się pęknięcia dzięki de-
formacji plastycznej – odkształcaniu
się. Lekarz powinien zdawać sobie
sprawę, że oparte na dimetakryla-
nach mosty i korony tymczasowe

mają większą skłonność do kruchych
złamań (12). Należy zwrócić uwagę,
iż materiały kompozytowe na bazie
żywicy są preferowane w porów-
naniu do żywic metakrylanowych,
ze względu na bardziej pożądane wła-
ściwości mechaniczne.

W przypadku gdy wymagana jest

duża wytrzymałość mechaniczna, za-
lecane są materiały tymczasowe po-
dwójnie utwardzane, np. Luxatemp
AM Plus Solar (13).

Następną istotną cechą jest skurcz

polimeryzacyjny, który przyczynia się
do licznych problemów klinicznych.
Może powodować zniekształcenie,
które uniemożliwia dokładne przy-
leganie do opracowanego zęba, oraz
prowadzić do naprężeń wewnątrz uzu-
pełnienia. Bardziej polecane pod tym
względem są materiały dimetakryla-
nowe, ponieważ skurcz polimeryza-
cyjny jest w nich mniejszy, szczególnie
w pierwszych 10 minutach od miesza-
nia, co ma wpływ na efekt kliniczny.

O W O C Z E S N Y

E C H N I K

E N T Y S T Y C Z N Y

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Wykazano również, że materia-

ły wolno twardniejące cechują się
mniejszym skurczem w porównaniu
z materiałami szybko wiążącymi. Naj-
mniejszy skurcz wykazuje materiał
Luxatemp (14).

Niektórzy badacze uważają, że naj-

większy skurcz w trzech wymiarach
zachodzi w pierwszych 30 minutach
po wykonaniu prac tymczasowych.
Dlatego, aby wyeliminować większą
niedokładność przylegania, nie po-
winno się opracowywać wnętrza ko-
rony przed upływem tego czasu (15).

Kolejną właściwością jest przylega-

nie brzeżne. Gdy jest ono złe, to umoż-
liwia przenikanie bakterii i płynów
ustrojowych do przestrzeni, a w dłuż-
szym okresie może przyczyniać się
do powstania próchnicy lub zapalenia
miazgi. Powoduje także mechanicz-
ne podrażnienie otaczających tkanek
i ułatwia osadzenie płytki nazębnej.
W wyniku tego prawidłowy stan przy-
zębia oraz integralność opracowanego
zęba mogą być naruszone.

W badaniach nie zauważono istot-

nej zależności między szerokością
szpary brzeżnej a skurczem (15).
Pod tym względem Protemp 3 Ga-
rant i Integrity wykazują podobną,
niską nieszczelność brzeżną (16).
Jednocześnie zanotowano niższe
wartości dla monometakrylanów niż
dimetakrylanów (15). Jeżeli chodzi
o biokompatybilność, to wykazano,
że wszystkie materiały do wytwa-
rzania prowizorycznych koron i mo-
stów, światło- lub chemoutwardzalne,
były cytotoksyczne przez pierwsze
24 h. Aby przyczynić się do zacho-
wania zdrowej tkanki, należałoby
używać prowizorycznych uzupełnień
dobę po polimeryzacji (17).

Następną cechą mającą wpływ

na ocenę naszej pracy przez pacjenta
jest stabilność koloru oraz estetyka.
Wyniki wskazują na obecność silnej
interakcji między materiałem a roz-
tworem do przechowywania, bez
względu na jego kolor.

Wykazano, iż roztwór kawy w po-

równaniu ze śliną miał największy
wpływ na zmianę koloru, w szczegól-
ności w przypadku preparatów: Luxa-
temp, Protemp i Temphase (po 4 tyg.);
największą całkowitą zmianę koloru
wykazał Provipont – zarówno w ka-
wie, jak i w ślinie. Najmniejszą zmia-
nę całkowitą miał Zeta CC (18).

W badaniach nad chropowatością

wykazano, iż między poszczególny-
mi materiałami istnieją bardzo duże
różnice po ich wypolerowaniu w ta-
kich samych warunkach. Żywice
metakrylanowe wykazują generalnie
gładszą powierzchnię po wstępnym
polimeryzowaniu. Wyjściowa szorst-
kość była najmniejsza dla materia-
łów: Temphase, Temporary Bridge
Resin, Instatemp, Unifast, Jet i Zeta.
Natomiast pięć materiałów: Protemp,
Instatemp, Unifast, Jet i Zeta tworzą
grupę mającą najniższe wyniki chro-
powatości po przechowywaniu. Miała
na to wpływ chropowatość wyjścio-
wa. Powierzchowna szorstkość wzro-
sła dla prawie wszystkich materiałów
po przechowywaniu w wilgotnym
środowisku (19).

Kolejno ocenianym, bardzo waż-

nym parametrem jest temperatura
polimeryzacji. Jest ona szczególnie
ważna dla zębów, które nie były
wcześniej leczone endodontycznie.
Należy pamiętać, że temperatura kry-
tyczna dla żywych tkanek zęba wyno-
si 42ºC. W czasie przeprowadzanych
prób najwyższą temperaturę podczas
polimeryzacji osiągnął Structur 2 Do-
minant: 45ºC, natomiast najniższą –
Structur 2SC: 36ºC (10). Materiały,
których polimeryzacja przekracza
wartość temperatury krytycznej, po-
winny być stosowane z zachowaniem
szczególnej ostrożności.

W miarę możliwości zaleca się rów-

nież stosowanie dodatkowych sposo-
bów, które ograniczają wpływ tem-
peratury na żywe tkanki jamy ustnej
lub niestosowanie tych materiałów
w metodach bezpośrednich.

Istotną cechą jest także wpływ

spożywczych rozpuszczalników
na twardość materiałów do produkcji
tymczasowych rekonstrukcji. W ba-
daniach wykazano, iż wszystkie ma-
teriały przechowywane w różnych
stężeniach etanolu miały mniejszą
twardość niż w wodzie i powietrzu.
Natomiast Temporary Bridge Restora-
tion, Unifast i Provipoint były znacz-
nie zmiękczone po przechowywaniu
w heptanie. Stwierdzono również,
że materiały na bazie bis-akrylowej
żywicy były generalnie bardziej od-
porne na zniszczenie rozpuszczalni-
kami odżywczymi (20).

Pod względem periodontologicz-

nym odnotowano znacznie większe
osadzanie się płytki nazębnej na zę-
bach leczonych protetycznie, w po-
równaniu z zębami zdrowymi. Dlate-
go nie należy zapominać o pouczeniu
pacjenta o konieczności przestrzega-
nia właściwej higieny. W przypadku
integralności przestrzeni międzyzę-
bowych i kontaktów okluzyjnych naj-
lepsze wyniki uzyskał Luxatemp.

W badaniach nad właściwościami

mechanicznymi i retencyjnymi wyka-
zano, że 5% wykonanych uzupełnień
tymczasowych należało powtórnie
wykonać z powodu ich utraty (21).

ODSUMOWANIE

Stosowanie prac tymczasowych
umożliwia zachowanie estetycznego
wyglądu, poprawnej wymowy i efek-
tywnego żucia pokarmów. Użytku-
jąc prowizoryczne korony i mosty,
pacjent adaptuje się do przyszłych
stałych uzupełnień protetycznych.
Lekarzowi z kolei pozwalają one
zmniejszyć ryzyko niepowodzeń
poprzez ochronę przed czynnikami
zewnętrznymi, negatywnie wpływa-
jącymi na zęby filarowe.



1,2,3

ZOZ Prywatna Opieka Stomatologiczna Clinica

41-300 Dąbrowa Górnicza, ul. Tysiąclecia 7

tel. 32 264 22 62

www.stomatologia-clinica.pl

p.o. kierownika: dr n. med. Przemysław Rosak

/ 2 0 1 3

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Piśmiennictwo
1. Rondowi D.: Prace tymczasowe a ostatecz-

ny rezultat estetyczny. „Nowocz. Technik
Dent.”, 2007, 3, 38-44.

2. Kasperski J., Rosak P.: Kliniczne postępo-

wanie protetyczne przy stosowaniu mostów
tymczasowych – modelowanie matrycy
przęsła. „Prot. Stom.”, 2006, 56 (6), 456-
59.

3. Zuchowski J., Kleinrok J.: Korony tymcza-

sowe w praktyce stomatologicznej. „Mag.
Stom.”, 2003, 13 (3), 28-31.

4. Behneke A., Behneke N., Baltz M.B., Hey-

decke G. i wsp.: „Korony i mosty”, wydaw-
nictwo med. Urban & Partner, Wrocław
2000.

5. Majewski S.: Rekonstrukcja zębów uzupeł-

nieniami stałymi. Wydawnictwo Fundacji
Rozwoju Protetyki, Kraków 2005.

6. Kraszewski Z.: Materiały na tymczasowe

korony i mosty. „TPS”, 2004 wyd. spec.
1, 11-14.

7. Wiśniewski G., Majewski S.: Tymczasowe

korony i mosty jako element profilaktyki
w protetyce stomatologicznej. „Mag. Stom.”,
1997, 7 (3), 17-19.

8. Rosenstiel F.S., Land F.M., Fujimoto J.:

Współczesne protezy stałe. Wydawnictwo
Czelej, Lublin 2002.

9. Ho C.: Provisionalisation: an innovative

technique using a malleable customised

temporary crown. „Australasian Dental
Practice”, 2008, 01/02, 152-56.

10. Lipski T., Witek D., Stania D., Karłow-

ska M., Chadek G.: Badania niektórych
właściwości fizycznych wybranych materia-
łów stosowanych do wykonywania mostów
tymczasowych. „Prot. Stom.”, 2003, LIII,
358-62.

11. Balkenhol M., Ferger P., Mautner M.C.,

Wostmann B.: Provisional crown and fixed
partial denture materials: Mechanical pro-
perties and drgree of conversion. „Dental
Materials”, 2007, 23, 1574-83.

12. Balkenhol M., Kohler H., Orbach K., Wost-

mann B.: Fracture toughness of cross- linked
and non-cros-linked temporary crown and
fixed partial denture materials. „Dental
Materials”, 2009, 25, 917-28.

13. Balkenhol M., Mautner M.C., Ferger P.,

Wostman B.: Mechanikal properties of pro-
visional crown and bridge materials: Che-
mical-curing versus dual curing systems.
„Jornual of Prosthetic Dentistry”, 2008, 36,
15-20.

14. Kim S.H., Watts D.C.: Polymerization shrink-

age-strain kinetics of temporary crown and
bridge materials. „Dental Materials”, 2004,
20, 88-95.

15. Balkenhol M., Knapp M., Ferger P., Heun U.,

Wostmann B.: Correlation between po-
lymeryzation shrinkage and marginal fit

of temporary crowns. „Dental Materials”,
2008, 24, 1575-84.

16. Givens E., Neiva G., Yaman P., Dennison J.:

Marginal adaptation and color stability
of four provisional materials. „Journal
of Prosthodontics”, 2008, 17, 97-101.

17. Ergu G., Sagesen L., Karaoglu T., Dogan A.:

Cytotoxicity of provisional clown and bridge
restoration materials: an in vitro study.
„Journal of Oral Science”, 2001, vol. 43,
No. 2, 123-28.

18. Haselton D., Diaz-Arnold A., Dawson D.:

Color stability of provisional crown and
fixed partial denture resins. „Jornual of Pro-
sthetic Dentistry”, 2005, 01, 70-75.

19. Haselton D., Diaz-Arnold A., Dawson D.:

Effect of storage solution on surface rough-
ness of provisional crown and fixed partial
denture materials. „Journal of Prosthodon-
tics”, 2004, vol. 13, No. 3 12, 227-32.

20. Yap A., Mah M., Lye C., Loh P.: Influence

of dietary simulating solvents on the hard-
ness of provisional restorative materials.
„Dental Materials”, 2004, 20, 370-76.

21. Luthardt R.G., Stossel M., Hinz M., Vol-

landt R.: Clinical performance and perio-
dontal outcome of temporary crowns and
fixed partial dentures: A randomized clini-
cal trial. „Jornual of Prosthetic Dentistry”,
2000, 01, 31-39.