Tytuł oryginału: Birth Order: What Your Position in the Family Really Tells You About Your Character

Tłumaczenie: Wojciech Białas

Projekt okładki: Magdalena Stasik

ISBN: 978-83-246-3654-9

Copyright © 2011 by Linda Blair

The moral right of the author has been asserted.

All rights reserved.

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any

form or by any means, without the prior permission in writing of the publisher, nor be otherwise

circulated in any form of binding or cover other than that in which it is published and without

a similar condition including this condition being imposed on the subsequent purchaser.

Polish edition copyright © 2012 by Helion S.A.

All rights reserved.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu

niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą

kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym

lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi

bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce

informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich

wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.

Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne

szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock Images LLC.

Drogi Czytelniku!

Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres

http://sensus.pl/user/opinie/kolnar
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION

ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

Printed in Poland.

•

Kup książkę

•

Poleć książkę

•

Oceń książkę

•

Księgarnia internetowa

•

Lubię to! » Nasza społeczność

Spis treści

Wprowadzenie ........................................................................................... 9

Cz I

Cztery gówne pozycje porzdku narodzin

Rozdzia 1. Pierworodni .......................................................................... 21

Rozdzia 2. rodkowe dzieci ................................................................... 43

Rozdzia 3. Najmodsze dzieci ............................................................... 65

Rozdzia 4. Jedynacy ................................................................................ 89

Cz II

Inne zasadnicze czynniki wpywajce na charakter

Rozdzia 5. Twoi rodzice ....................................................................... 115

Rozdzia 6. Twoje rodzestwo ............................................................. 133

Rozdzia 7. Wstrzsy w rodzinie .......................................................... 149

Rozdzia 8. Inne wane relacje ............................................................. 171

Kup książkę

Poleć książkę

8

KOLEJNOŚĆ NARODZIN A CHARAKTER

Rozdzia 9. Temperament kontra dowiadczenie
— czyli natura kontra wychowanie ...................................................... 179

Posowie .................................................................................................. 193

Przypisy ................................................................................................... 195

Kup książkę

Poleć książkę

ROZDZIAŁ 6.

Twoje rodzeństwo

T

EMPA WZROSTU ROLINY I TEGO

, czy bdzie jej dane

w peni si rozwin, nie mona przewidzie jedynie na podstawie ob-

serwowania tej roliny w izolacji od innych. Konieczne jest równie

wzicie pod uwag jej otoczenia — czyli tego, co ronie wokó niej

w tym samym czasie co ona. Przykadowo: czy ssiednie roliny nie za-

saniaj soca naszej rolinie, przez co moe ona dostawa za mao

wiata? Czy inne roliny nie zabior jej wikszoci skadników odyw-

czych, które s jej potrzebne do osignicia maksymalnej wysokoci?

Dobrze jest podej w podobny sposób do kwestii rodzestwa.

W jaki sposób rodzeństwo może wpływać

na Twój charakter: kluczowe czynniki

Nie uda Ci si dowiedzie o wasnym charakterze wszystkiego, czego
potrzebujesz, jeli nie zastanowisz si nad osobami, z którymi miae

w dziecistwie nieustanny kontakt, oraz nad relacjami czcymi Ci
z kad z tych osób. Aby móc dopracowa swoj charakterystyk pod k-
tem porzdku narodzin, naley przyjrze si wasnemu rodzestwu.

Kup książkę

Poleć książkę

134

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

Różnice wieku między rodzeństwem

Przyszli rodzice czsto pytaj, jaka rónica wieku bdzie najlepsza dla
ich dzieci. Moja odpowied brzmi, e bdzie to taka rónica, jaka najbar-
dziej odpowiada rodzicom, poniewa kada rónica wiekowa ma swoje

zalety i wady, a jedynym czynnikiem, który sprawia, e zalety przewaaj
nad trudnociami, jest nastawienie, jakie do rónic wiekowych midzy
swoimi dziemi maj rodzice. Na przykad niektórzy rodzice mog si

skary na picioletni rónic wieku, poniewa bardzo zrónicowane
potrzeby ich dzieci bd od nich wymagay podwójnego wysiku, nato-
miast dla innych rodziców taka rónica moe by ródem radoci, po-

niewa pozwoli im na pene skoncentrowanie si na potrzebach kadego
z dzieci wanie dlatego, e te potrzeby bd tak odmienne. Na podobnej
zasadzie niektórzy rodzice mog uzna, e nieplanowana przez nich
trzynastomiesiczna rónica wieku jest czym niekorzystnym, ponie-

wa obu dzieciom bdzie czsto potrzebna opieka w tym samym mo-
mencie — szczególnie noc — natomiast innych rodziców uraduje taka
maa rónica, poniewa dzieci mog wtedy korzysta z tych samych ele-

mentów rodzicielskiej opieki.

Ponadto zdanie rodziców na temat wyboru danego odstpu czaso-

wego zdecydowanie przewaa nad innymi czynnikami do tego stopnia,

e moemy bezpiecznie powiedzie, i nastawienie Twoich rodziców
do rónicy wiekowej midzy poszczególnymi dziemi miao zasadnicze
znaczenie dla tego, czy Ty sam uwaasz j za dobr, czy za z.

Jestem jednak pewna, e dla osób, które nie maj jeszcze dzieci, a take

dla tych z Was, którzy analizuj na nowo wasne dziecistwo, rozpa-
trzenie tego, jak poszczególne rónice wiekowe s postrzegane przez
rodzestwo, moe by pomocne.

Jeli sam masz rodzestwo, od którego wiekowo dzieli Ci niewielki

odstp czasu — czyli mniej ni dwa lata — oznacza to, e miae w dzie-
cistwie towarzystwo, poniewa Wasze fazy rozwoju i zainteresowania

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

135

Porada wychowawcza: podkrelaj pozytywy

Niezależnie od tego, ile wynosi różnica wieku między Twoimi dziećmi,

szukaj zalet takiego rozłożenia w czasie i rozmawiaj o nich z dziećmi.

Możesz na przykład zauważyć, jakie to wspaniałe, że Twoje pierwsze

dziecko jest starsze od swojej małej siostry, ponieważ może jej pomagać

w tak wielu sytuacjach. Albo powiedz swoim urodzonym w niewielkim

odstępie czasu córkom, jakie to szczęście, że tak długo mogą być w tej

samej szkole. Pamiętaj o tym nawet wtedy, kiedy poszczególne odstę-

py czasowe nie były planowane, a pojawiły się pewne związane z nimi

problemy. Dzięki temu każde z Twoich dzieci będzie się czuło wyróż-

nione i kochane.

bez wtpienia si nakaday. Jeli jeste starszy, to jest mao prawdopo-

dobne, by czu si zdetronizowany i zazdrosny po pojawieniu si nowego

brata lub nowej siostry — przynajmniej spogldajc obecnie wstecz na
swoje dziecistwo — poniewa trudno Ci byo zapamita dokadny
moment, w którym utracie wyczno na uwag swoich rodziców.

Jednak blisko wiekowa z kim z Twojego rodzestwa oznacza te,

e mielicie zapewne mniej wicej te same potrzeby w tym samym czasie,
wic byo midzy Wami duo rywalizacji. A to z kolei oznacza, e
wzrastao midzy Wami prawdopodobiestwo wzajemnych kótni i byo

wicej powodów do zazdroci.

Czteroipóletni odstp (albo wikszy) to zwykle wystarczajco duo, by

mie pewno, e potrzeby rodzestwa nie bd na siebie zbytnio zacho-
dzi, wic jeli taka wanie rónica wiekowa jest midzy Tob a Twoim
rodzestwem, to rzadziej rywalizowalicie o opiek i uwag rodziców.
Taka rónica wiekowa zwiksza te prawdopodobiestwo, e modsze
dziecko — szczególnie jeli jest ono innej pci ni jego starsze rodze-
stwo — bdzie traktowane jak nastpny pierworodny, wraz ze zwiza-
nymi z tym wikszymi oczekiwaniami i wzmoon uwag ze strony ro-
dziców. Jeli jeste wanie takim „drugim pierworodnym”, byo to dla

Kup książkę

Poleć książkę

136

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

Ciebie korzystne pod tym wzgldem, e moge liczy na wszelkie przy-
wileje zwizane ze statusem pierworodnego, a jednoczenie oszczdzo-
no Ci zwikszonego niepokoju, jaki jest udziaem pierworodnych. Stao
si to moliwe dziki temu, e Twoi rodzice, którzy mieli ju dowiad-
czenie w zajmowaniu si dziemi, byli w kwestii opieki nad Tob bar-
dziej sprawni i mniej przejci.

Skutki kadej z tych dwóch rónic wiekowych (tj. rónicy dwu-

i czteroletniej) zale w duym stopniu od podejcia rodziny — od te-
go, czy postrzega ona dan rónic jako du, czy jako ma. Innymi
sowy: ta sama rónica wiekowa moe oznacza w rónych rodzinach
odmienne dowiadczenia.

Wedle moich dowiadcze najsilniejsze i najtrwalsze przyjanie

wród rodzestwa tworz si midzy dziemi o najbardziej zblionym
wieku, nawet jeli — zaryzykuj i powiem wrcz: zwaszcza jeli —
w dziecistwie duo si one kóciy i rywalizoway. Im czciej dzielimy
z kim silne emocje (nawet gdy nie s one pozytywne), tym wiksz bli-
sko z t osob odczuwamy i tym lepiej we wasnym przekonaniu j zna-
my. Na podobnej zasadzie: im wicej wzajemnych konfliktów z kim
przejdziemy, tym wiksz blisko bdziemy odczuwa z t osob. Dla-
tego te jeli miae rodzestwo w podobnym do Ciebie wieku, to prawdo-
podobnie jako doroli cieszycie si blisk i trwa przyjani.

Rodzestwo, które dzieli dua rónica wieku, take moe w pó-

niejszym yciu pozostawa ze sob w bliskich stosunkach, cho natura
ich relacji jest inna ni u rodzestwa w zblionym wieku. W przypadku
duej rónicy wieku wyksztaca si relacja, której uczestnicy graj ra-
czej rol opiekuna/podopiecznego — a niektórzy mogliby nawet po-
wiedzie o rolach rodzica/dziecka. Modsze z rodzestwa czuje bezpie-
czestwo i opiek ze strony starszego, natomiast starsze czuje si silne
i potrzebne.

Maa rónica wieku wpywa na wyksztacenie si u obojga rodze-

stwa pewnych cech typowych dla rodkowych dzieci, poniewa oboje
musz znale sposób na dzielenie si uwag rodziców i dobrami

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

137

materialnymi. Wiksza rónica wieku, szczególnie w sytuacji, kiedy jedno
z rodzestwa jest pci mskiej, a drugie eskiej, moe oznacza, e
u obojga wyksztac si cechy pierworodnych. Szczególnie modsze z ro-
dzestwa nabdzie pozytywnych waciwoci kojarzonych z pierwo-
rodnymi, ale nie bdzie raczej tak niespokojne ani zazdrosne jak jego
starsze rodzestwo.

Płeć rodzeństwa

Rodzice traktuj synów inaczej ni córki, nawet jeli staraj si tego nie
robi i maj z góry przyjte przekonania na temat synów odmienne od
przekona na temat córek. Rodzice s te, co zrozumiae, podekscyto-

wani, kiedy urodzi im si pierwsze dziecko innej pci, wic dziecko takie
bdzie pod wieloma wzgldami traktowane jak kolejne pierworodne. Poza
tym kiedy rodzina ma wicej ni dwójk dzieci, a jedno z nich jest od-

miennej pci ni pozostae, dziecko to bdzie prawdopodobnie traktowane
w szczególny sposób i bdzie mogo liczy na wiksz uwag ni inne
dzieci, które moe by czasem nazywane zbiorczym okreleniem „reszta”.

Nietrudno wic zauway, e rozkad pci w grupie rodzestwa

wpywa na to, jak traktuje si kad osob w rodzinie, i e jeli w rodzi-
nie jest tylko jedno dziecko o pci odmiennej od dzieci pozostaych, b-
dzie ono prawdopodobnie otrzymywao wicej uwagi ze strony rodziców.

Moe to mie jednak zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje!
Przykadowo: gdyby by jedynym chopcem wród swojego rodze-
stwa, a jednoczenie byby najmodszym z dzieci, mógby dorasta

rozpieszczany przez wszystkie otaczajce Ci kobiety, a w dorosym y-
ciu mógby oczekiwa od kobiet, e to one bd o Ciebie zabiega.
Natomiast gdyby by jedynym chopcem wród rodzestwa, ale jedno-

czenie byby pierworodnym, mógby dorasta pod przesadn presj
osigni, szczególnie gdyby Twoi rodzice byli przekonani, e chopcy
maj wiksz szans na zrobienie kariery ni dziewczynki.

Kup książkę

Poleć książkę

138

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

Kolejnym przykadem tego, e pe moe wywiera duy wpyw na

dynamik interakcji midzy dziemi, jest fakt, e prawdopodobiestwo,

i para rodzestwa bdzie ze sob rywalizowaa, jest wiksze, jeli oboje
s tej samej pci, szczególnie jeeli jest midzy nimi jednoczenie nie-
wielka rónica wieku. Prawdopodobiestwo, e chopak dorastajcy

z siostr zdecyduje si z ni rywalizowa, jest mniejsze ni w przypad-
ku, gdyby jego jedynym rodzestwem by brat.

Niektóre kombinacje mog minimalizowa rol rónicy wieku midzy

rodzestwem i pobudza je do rywalizacji — szczególnie para rodze-

stwa o rónej pci. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, e dziew-
czta dojrzewaj z reguy szybciej ni chopcy, szczególnie pod wzgldem
jzykowym. Dlatego te gdyby by chopcem majcym modsz siostr,

mógby si przekona, e nieoczekiwanie szybko przejawia ona wik-
sze zdolnoci i wiksz dojrzao (przynajmniej z jzykowego punktu
widzenia, a niewykluczone, e równie ze spoecznego) ni Ty. Mogoby

to bez wtpienia doprowadzi do nasilenia rywalizacji z siostr, a Ty
mógby cierpie z powodu niskiego poczucia wasnej wartoci.

Natomiast kiedy w rodzinie s zarówno chopcy, jak i dziewczta,

wydaje si, e charakterystyczne dla danej pci cechy jednej grupy wy-

wieraj wpyw na drug grup. Na przykad jeli w rodzinie jest wicej
synów ni córek, te ostatnie bd bardziej skonne zachowywa si jak
chopcy. Kiedy za w rodzinie jest wicej córek ni synów, synowie bd

czsto bardziej opiekuczy i wraliwi emocjonalnie ni inni mczyni.

Liczba dzieci w rodzinie

Im wicej dzieci byo w Twojej rodzinie, tym wiksze zdolnoci spo-
eczne udao si im wszystkim przyswoi i tym lepiej bd sobie one ra-

dziy — jeli zajdzie taka potrzeba — z forsowaniem swojego stanowi-
ska w kontaktach z innymi ludmi. To zwyka zdroworozsdkowa
obserwacja. Jednak im wicej dzieci mieli Twoi rodzice, tym mniej czasu

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

139

mogli powici kademu z nich, z czego wynika, e jest mao prawdo-
podobne, by potrzeby któregokolwiek z Was zostay naleycie zaspokojone.

Rezultatem takiego ukadu jest fakt, e osoby dorastajce w wikszych ro-
dzinach (majcych czworo albo wicej dzieci) — a w szczególnoci
rodkowe dzieci — s mniej od innych skonne prosi o spenienie

swoich potrzeb i pragnie. Nie chodzi o to, e czuj si one w zwizku
z tym zrozpaczone i zrezygnowane. Chodzi o to, e za kadym razem,
kiedy proby takich osób nie zostan szybko spenione, s one skonne
si podda (albo przynajmniej i na kompromis), co przychodzi im a-

twiej ni osobom pochodzcym z mniejszych rodzin, których proby byy
zapewne w wikszym stopniu wysuchiwane i od razu speniane.

Osoby, które dorastay w wikszych rodzinach, z reguy preferuj

towarzystwo rówieników, co nie powinno nas dziwi. Nie ma to a tak
duego wpywu na rodkowe i najmodsze dzieci, które (podobnie jak
rodkowe i najmodsze dzieci z mniejszych rodzin) i tak preferuj to-

warzystwo rówieników. Ale ma to agodzcy wpyw na skonno pier-
worodnych do wybierania towarzystwa starszych osób. Tak wic pierwo-
rodni pochodzcy z wikszych rodzin mog si równie atwo zaprzyjani
z rówienikami, jak i z osobami starszymi od siebie, natomiast pierwo-

rodni pochodzcy z mniejszych rodzin czciej bd wybiera sobie
przyjació sporód osób starszych ni oni sami. Kiedy za doczaj do
towarzystwa rówieników, z reguy przewodz, a nie podaj za grup.

Kolejn cech wielkich rodzin jest to, e (jak zasugerowaam ju

w czci powiconej pci) im wicej dzieci tej samej pci ma dana ro-
dzina, tym bardziej ronie prawdopodobiestwo, i bd si one za-

chowyway w sposób zgodny ze stereotypami. Przykadowo: jeli dziec-
ko pci mskiej dorasta w rodzinie z pitk dzieci, a s to, poza nim,
same dziewczynki, jest bardzo prawdopodobne, e bdzie ono zacho-

wywao si, mylao i czuo w bardziej kobiecy sposób, ni gdyby przy-
szo mu dorasta z, powiedzmy, dwoma brami i dwiema siostrami.

Kup książkę

Poleć książkę

140

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

Ciąże mnogie — bliźniaki, trojaczki itd.

Wiele z tego, co napisano o wpywie porzdku narodzin na bliniaki,
jest do skomplikowane. Istnieje wprawdzie zaoenie, e jeden z blinia-
ków obejmie rol pierworodnego, podczas gdy drugi bdzie si zacho-

wywa jak najmodsze dziecko. Tyle e to „odkrycie” wydaje si oparte
gównie na anegdotach i atwo znale liczne wyjtki oraz przykady
odwrócenia ról.

Moim zdaniem najwaniejsze w odniesieniu do blinit — i do

dzieci z wszelkiego rodzaju innych ci mnogich — jest to, e dorastajc,
próbuj si one odróni od siebie. To wszystko, co musimy wiedzie,

a jeli spojrzymy na to pod ktem Darwinowskiej zasady rozbienoci
(patrz str. 47 – 48), atwo zrozumiemy, dlaczego tak si dzieje.

Blinita bd przejawiay wiele takich samych potrzeb równocze-

nie. Jeeli oprócz tego wygldaj one tak samo, to kade z nich bdzie si

musiao naprawd stara — duo bardziej ni w przypadku rywalizacji
z dowolnym rodzestwem innego rodzaju — aby odróni si od tego
drugiego i eby poinformowa rodziców o swoich szczególnych potrze-

bach. Jeli mama i tata uwaaj je po prostu za „bliniaki”, to prawdo-
podobnie bd one traktowane w taki sam sposób, ale otrzymujc tylko
poow uwagi. Moe si okaza, e nie odpowiada to potrzebom dziec-

ka, a na pewno nie spenia wszystkich jego pragnie.

Dlatego te wikszo blinit dorasta z silnym pragnieniem odró-

niania si od swojego brata/swojej siostry pod kadym moliwym

wzgldem. Wpyw ich pozycji w porzdku narodzin na ich charakter
jest w porównaniu do wpywu bliniactwa duo mniej istotny.

Myl, e powysze omówienie wyjania, dlaczego traktowanie bli-

nit przez rodziców tak, jakby byy one nie do odrónienia, jest niewa-

ciwe. Kady z nas jest wyjtkowy, nawet jeeli nasz kod genetyczny
jest taki sam jak u innej osoby, i nawet jeli dwoje ludzi ma dokadnie
takie same dowiadczenia w tym samym czasie, bd one miay na nich

róny wpyw i wywoaj róne reakcje.

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

141

Mimo to, cho najpotniejszym skutkiem bycia jednym z blinit jest

to, e w kadym z nich budzi si pragnienie odrónienia si od drugie-

go, bliniaki czy równie z reguy niezwykle bliska wi. Dzieje si
tak nie tylko dlatego, e spdzaj one wspólnie tak wiele czasu, ale i dla-
tego, e musz zawzicie rywalizowa ze sob o uwag rodziców. Tak

jak w przypadku dowolnej innej pary rodzestwa, im bardziej inten-
sywna relacja czy je w dziecistwie — niezalenie od tego, czy miaa
ona przewanie pozytywny, czy negatywny charakter — tym blisza
bdzie prawdopodobnie ich wi w dorosym yciu.

Porada wychowawcza: traktuj swoje dzieci
jako odrbne jednostki

Jeśli wychowujesz bliźnięta albo trojaczki czy też jakąś inną grupę

dzieci w takim samym wieku, zawsze próbuj zwracać uwagę na ich

wyjątkowe cechy i staraj się je chwalić — chodzi o te cechy, które od-

różniają je od ich rodzeństwa. Unikaj nazywania ich zbiorowo, czyli

przy użyciu takich określeń, jak „bliźniaki” albo „trojaczki”. Spróbuj za to

zapewnić, aby każde z nich wyglądało inaczej od pozostałych, w sposób

podkreślający to, co w nim najlepsze. Potrzeba odróżniania się od swoje-

go rodzeństwa jest u dzieci niesamowicie silna, szczególnie kiedy są małe,

i daje im lepsze szanse na optymalne wykorzystanie swojego poten-

cjału. Dlatego też, mimo że koncentrowanie się na podobieństwach

między bliźniakami jest kuszące, ważniejszą sprawą jest podkreślanie

ich wyjątkowych zalet, tak jak w przypadku wszystkich innych dzieci.

Bliniaki (albo trojaczki, a jeszcze bardziej czworaczki) wywieraj

ogromny wpyw na swoje pozostae rodzestwo, jeli je maj, a szcze-
gólnie na te dzieci z rodzestwa, które urodziy si z ciy bezporednio
wczeniejszej lub póniejszej. Cho cie mnogie zdarzaj si w dzisiej-

szych czasach czciej ni dawniej, prawdopodobnie dlatego e wiele ko-
biet decyduje si na dzieci w póniejszym wieku i moe z tego powodu

Kup książkę

Poleć książkę

142

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

potrzebowa terapii hormonalnej dla polepszenia swojej podnoci, to
wci s na tyle rzadkie, by wzbudza zainteresowanie. Oznacza to, e

dzieci z takich ci bd przycigay wiksz uwag ni ich rodzestwo,
które moe si w rezultacie poczu pomijane — jakby nie byo w nim
nic szczególnego ani wanego. W nastpstwie takiej sytuacji rodze-

stwo to bdzie naraone na niskie poczucie wasnej wartoci albo prze-
ciwnie — bdzie zmotywowane do przesadnego denia do osigni,
w celu przycignicia uwagi i pochwa, na które w swoim poczuciu zasu-
guje, ale ich nie dostaje. Moe te mie przez cae ycie problemy z kon-

trolowaniem uczucia zazdroci, szczególnie kiedy inne osoby w jego
otoczeniu bd wyróniane i chwalone.

STUDIUM PRZYPADKU: RICHARD

Richard miał siedem lat, kiedy jego matka, Sarah, przyszła do mojego ga-

binetu. Według niej Richard był „wzorowym dzieckiem”, dopóki nie skończył

szóstego roku życia. Był postrzegany jako najbystrzejsze dziecko w swojej

klasie i wszyscy go lubili. Jednak w ciągu ostatnich sześciu miesięcy jego

zachowanie pogorszyło się zarówno w szkole, jak i w domu. Chłopiec

przejawiał skłonność do wybuchów gniewu albo płaczu, często zupełnie

nieoczekiwanych. Pojawiały się również doniesienia, że zastraszał inne

dzieci w trakcie zabawy, szczególnie dziewczynki.

Osiem miesięcy wcześniej Sarah urodziła bliźniaczki. Myślała przedtem

o tym, że Richard może się czuć pomijany, więc zatrudniła do pomocy

nianię, która miała zajmować się głównie jej synem, aby zapewnić mu

dodatkową uwagę. Sarah założyła, że ponieważ nowe dzieci były dziew-

czynkami, Richard wciąż będzie się wyróżniał, jako jedyny chłopiec.

W trakcie naszej rozmowy Sarah uświadomiła sobie, że chociaż decyzja

o zatrudnieniu dodatkowej pomocy w sytuacji, kiedy wiedziała, że będzie

miała pełne ręce roboty, była dobra, to ona sama nie wykorzystała jej tak

mądrze, jak powinna. Zaczęła dostrzegać, że tym, czego brakuje Richardowi,

jest nie tyle uwaga w ogóle, tylko uwaga ze strony rodziców. Dotarło też

do niej, że mimo iż syn był rozgniewany na swoje nowe siostry, to jedno-

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

143

cześnie bał się zdenerwować rodziców, którzy je po prostu uwielbiali. Dlatego

też przeniósł swój gniew z bliźniaczek na koleżanki z klasy.

Rozwiązanie dla Sary było proste. Poprosiła nianię o to, by przejęła

część obowiązków wynikających z opieki nad bliźniaczkami, aby ona sama

i jej mąż mogli codziennie spędzać trochę czasu z Richardem. W rezulta-

cie chłopiec przestał dokuczać innym dzieciom, znowu dobrze się zacho-

wywał w szkole i generalnie był znacznie szczęśliwszym dzieckiem.

Rodzeństwo wymagające szczególnej uwagi

Kiedy jeden z czonków rodziny zmaga si z niepenosprawnoci, ozna-
cza to oczywicie, e ta osoba potrzebuje szczególnej opieki i uwagi. Nie-

którzy teoretycy zajmujcy si porzdkiem narodzin twierdz, e z tego
wanie powodu niepenosprawne dzieci tak naprawd staj si „naj-
modszymi dziemi z funkcjonalnego punktu widzenia”.

Wiem z dowiadczenia, e takie twierdzenia nie maj adnych pod-

staw. Na charakter niepenosprawnego dziecka wpywaj o wiele moc-
niej jego wrodzone cechy, konkretne symptomy jego niepenosprawnoci,
sposób sprawowania nad nim opieki oraz postawa jego opiekunów wobec

tego kalectwa. Wszystkie te czynniki s duo waniejsze ni zajmowa-
na przez te dzieci pozycja w porzdku narodzin. Na przykad jednostki
cierpice na autyzm i zespó Aspergera nie s towarzyskie i nie lubi

by w centrum uwagi; w gruncie rzeczy wikszo z nich preferuje tak
dalekie ograniczenie interakcji spoecznych, jak to moliwe. Bdzie tak
nawet wtedy, kiedy osoba dotknita tymi zaburzeniami jest najmod-

szym dzieckiem, mimo e dla najmodszych dzieci typowe jest pragnienie
pozostawania w centrum uwagi.

Kolejny przykad. Wiele osób dotknitych niepenosprawnoci fi-

zyczn zdaje sobie spraw, e prowadzenie normalnego ycia bdzie je
kosztowao wicej wysiku. Wic jeli kochajcy opiekunowie zaszczepi
w nich wiar, e maj prawo do takich samych przywilejów jak wszyscy
inni, a osoby te bd miay w swoim otoczeniu zdrowe rodzestwo mogce

Kup książkę

Poleć książkę

144

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

suy dobrym przykadem, bd one najprawdopodobniej niezwykle
zdeterminowane i pewne siebie, podobnie jak jedynacy. Dlatego te nie
wierz, by sama kolejno narodzin moga nam duo powiedzie na
temat osób ze specjalnymi potrzebami.

Ale kiedy jedno z dzieci w rodzinie jest dotknite trwa niepeno-

sprawnoci, jego obecno nieodparcie wywiera olbrzymi wpyw na
rodzestwo. Bracia i siostry takiego dziecka bd sobie prawdopodobnie
dobrze radzili z opiek nad innymi ludmi i ze sprawowaniem odpo-
wiedzialnych funkcji — w rezultacie wszystkie upodobni si troch do
pierworodnych. Jednoczenie mog si te troch upodobni do rod-
kowych dzieci, w tym sensie, e chtnie bd ordownikami sabszych
i pokrzywdzonych. Bd te prawdopodobnie bardziej ni wikszo
ludzi wraliwi na potrzeby innych osób i bardziej skonni ustpi, byle
tylko nada tym potrzebom priorytetowy status.

STUDIUM PRZYPADKU: ANNA

Przypadek Anny jest dobrym przykładem tego, jak cechy związane z ko-

lejnością narodzin mogą być czasem przezwyciężone przez życie.

Anna została skierowana do mojego gabinetu w związku z „chronicz-

nym stresem, zmęczeniem i depresją”. Była prawniczką w małej firmie,

gdzie wypracowywała bardzo długie godziny i gdzie koledzy bardzo ją

poważali. Była znana z angażowania się w „beznadziejne” sprawy i wyka-

zywała się dużą sprawnością w pomaganiu swoim klientom w uzyskiwa-

niu pomocy lub odszkodowania.

Nie zdołałabym się jednak niczego dowiedzieć o jej sukcesach i o sza-

cunku ze strony innych, gdybym wytrwale jej o to nie wypytywała. Anna

powiedziała mi, że postrzega siebie jako „prawdziwe rozczarowanie”, po-

nieważ nie udało jej się dostać posady w najbardziej prestiżowej firmie

prawniczej działającej w okolicy jej miejsca zamieszkania. Z własnej inicja-

tywy opowiedziała, że nie dostała się na pierwszy wybrany przez siebie

uniwersytet, na który uczęszczali wcześniej oboje jej rodzice.

Kiedy zapytałam, co najbardziej się jej podoba w pracy, ożywiła się i po

raz pierwszy okazała prawdziwy entuzjazm. Powiedziała, że bez wątpienia

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

145

najbardziej cieszy ją pomaganie osobom, które inni uważają za „przypadki

beznadziejne”. Dodała, że najbardziej satysfakcjonującą rzeczą w jej życiu

było oglądanie prawdziwego zadowolenia u ludzi, którym pomogła wy-

grać sprawę.

Sądząc na podstawie samego wywiadu, podejrzewałam, że Anna jest

albo pierworodnym (z racji jej wysokich ambicji i odwołań do sukcesu ro-

zumianego w taki sposób, jaki spodobałby się zapewne jej rodzicom), al-

bo środkowym dzieckiem (z racji jej chęci niesienia pomocy pokrzywdzo-

nym). Ale okazało się, że była czwartym dzieckiem, najmłodszym w swojej

rodzinie, a przy tym jedyną dziewczyną. Jej najstarszy brat również był

prawnikiem i wyprowadził się na Nową Zelandię, więc rzadko się z nim

widywała. Ale pomiędzy nią a jej bratem rodzicom Anny urodziły się bliźniaki,

obaj cierpiący na porażenie mózgowe. Duża część dzieciństwa Anny upły-

nęła na pomaganiu rodzicom w sprawowaniu opieki nad braćmi. Najwy-

raźniej kombinacja w rodzinie bliźniaków i rodzeństwa ze specjalnymi

potrzebami sprawiła, że Anna zaczęła wierzyć, iż jest „coś warta” jedynie wte-

dy, kiedy do upadłego walczy o prawa innych, a nie zajmuje się własnymi

potrzebami. Działo się tak częściowo dlatego, że była to rola, do której od-

grywania była przyzwyczajona, a częściowo ponieważ poszukiwała w ten

sposób uwagi i pochwał ze strony innych osób, których to pochwał i uwagi

nie otrzymywała w wystarczającym stopniu od swoich rodziców.

Śmierć któregoś z rodzeństwa

Jest zrozumiae, e mier kogo z rodzestwa moe wywrze gboki
wpyw na ca rodzin. Po pocztkowym przytaczajcym alu i aobie,
odczuwanych po mierci bliskiej osoby, naturaln rzecz jest wspomi-
nanie szczliwych chwil spdzonych z t osob i jej najlepszych zalet,
z pominiciem wad. Kiedy rodzice przechodz przez ten proces po
mierci dziecka, wpyw takiej selektywnoci wspomnie na wszystkie
inne osoby w rodzinie moe by naprawd gboki. Jeli miae brata
lub siostr, którzy zmarli, kiedy bye may, moge poczu, e nie masz ra-
czej szans na dorównanie komu, kto w oczach Twoich rodziców staje
si wraz z upywem czasu coraz bardziej doskonay.

Kup książkę

Poleć książkę

146

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

W przypadku rodzestwa zmarego dziecka próby dorównania komu,

kto jest idealizowany i kogo nie ma ju na wiecie, wic nie moe popenia

bdów, mog by totalnie demoralizujce. Mog podsyci ambicj osiga-
nia sukcesów — jej jedynym celem jest zwrócenie na siebie uwagi rodziców
i uzyskanie ich akceptacji, za któr takie dziecko oczywicie niezwykle moc-

no tskni — ale nie zapewni poczucia zadowolenia ani pewnoci siebie.

W jaki sposób przeomowe momenty
mog wpyn na charakter

Jak widzieliśmy na stronie 119, przełomowe momenty mają przeróżną

postać. Poniżej przedstawiam przykład bardziej osobistego przełomo-

wego momentu, który wiąże się ze śmiercią kogoś z rodzeństwa.

Był to zwykły powszedni poranek. Gina szykowała się właśnie do pracy,

kiedy zadzwonił telefon. Na drugim końcu linii była jej matka. W jej

głosie pobrzmiewała histeria i Gina miała trudności ze zrozumieniem

tego, co matka mówiła. Było to coś o samolotach uderzających w bu-

dynki w Nowym Jorku.

„W Nowym Jorku”. To właśnie w tej chwili ten moment stał się dla

Giny przełomowy. Jedna z jej trzech starszych sióstr, ta, od której dzie-

liła ją najmniejsza różnica wieku, rok wcześniej przeprowadziła się do

Nowego Jorku, by pracować w firmie reklamowej. Jej śmiała decyzja

zainspirowała Ginę, która sama miała nadzieję znaleźć pracę w Nowym

Jorku, żeby dołączyć do siostry.

Kolejnych pięć minut zapisało się w pamięci Giny w najdrobniej-

szych szczegółach. Pamięta, że włączyła telewizor i dowiedziała się, co

się dokładnie wydarzyło, a następnie uświadomiła sobie z mrożącym

krew w żyłach przerażeniem, że jej siostra prawie na pewno nie żyje.

Począwszy od tego dnia, charakter Giny zmienił się. Poprzednio była

poszukującą przygód, towarzyską i raczej impulsywną młodą kobietą,

a teraz stała się niespokojna, zalękniona i mniej skłonna do próbowania

nowych lub niekonwencjonalnych rzeczy. Krótko mówiąc: zaczęła w mniej-

szym stopniu odpowiadać wizerunkowi typowego najmłodszego dziecka.

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE RODZEŃSTWO

147

Kiedy umiera dziecko, kolejnym problemem dla jego rodzestwa

jest to, e moe ono dorasta w poczuciu odpowiedzialnoci za t mier.
Dzieci w wieku poniej piciu lat wierz, e maj wiksz moc, ni to
jest w rzeczywistoci, i trudno im sobie wyobrazi, e co moe si wy-
darzy bez zwizku z ich wasnymi yczeniami i postpkami. Wzajemna
zazdro midzy rodzestwem jest czym naturalnym, a bardzo prawdo-
podobne, e brat lub siostra chorego dziecka byliby szczególnie zazdroni,
poniewa dziecko to bez wtpienia otrzymuje mnóstwo szczególnej uwagi
ze strony rodziców, prawdopodobnie ich kosztem. Jeli dziecko to nastp-
nie umiera, rodzestwu moe si wydawa, e to ono spowodowao t
mier poprzez swoje pragnienie, by usun chorego brata lub chor siostr
z ich drogi. Wiem, e dla nas, dorosych, nie ma to adnego sensu, ale mae
dzieci z atwoci uwierz, e spowodoway jakie wydarzenie po prostu
dziki temu, i yczyy sobie, by do tego zdarzenia doszo.

Po pewnym czasie moe si zacz wydawa, e rodzina otrzsna

si po mierci dziecka. Ale poczucie winy jego rodzestwa moe prze-
trwa, ukryte gboko w ich podwiadomoci. Kiedy takie osoby dorosn,
mog by przesadnie opiekucze wobec swoich bliskich i odruchowo
poczuwa si do odpowiedzialnoci, cierpic na skutek poczucia winy,
kiedy tylko co pójdzie nie tak. Ten wzorzec zachowania mona przezwy-
ciy, ale wymaga to subtelnej i profesjonalnej pomocy, dziki której
uda si przywoa wspomnienia i uwiadomi sobie faszywe dziecice
przekonania, aby cierpica przez nie osoba moga stawi im czoo.

STUDIUM PRZYPADKU: VIC

Po tym, jak w wieku 46 lat przeżył zawał serca, Vic został przez swojego lekarza
skierowany na terapię z wykorzystaniem treningu mindfulness (w skład
którego wchodzi nauka relaksu, czasem medytacji, jak również doświad-
czania każdego momentu w sposób tak pełny i wolny od osądów, jak to
możliwe). Vic był prezesem rozwijającej się szybko firmy, bardzo dużo praco-
wał (czternastogodzinny dzień pracy nie był dla niego niczym niezwykłym)
i rzadko — jeśli w ogóle — wykorzystywał na urlop tyle czasu, ile mu się

Kup książkę

Poleć książkę

148

INNE ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER

należało. Był żonaty i miał dwoje nastoletnich dzieci. Dwukrotnie już był
z żoną w separacji, ponieważ, jak stwierdził, nie spędzał z nią nigdy wy-
starczająco wiele czasu.

Potężna i nieustająca motywacja do działania nie była w przypadku Vi-

ca skutkiem tego, że jest on pierworodnym, odznaczającym się przesad-
nym pragnieniem odnoszenia sukcesów. W rzeczywistości był młodszym
z dwóch synów, a jego nadmierny popęd do sukcesu stał się bardziej zro-
zumiały, kiedy opowiedział mi o swoim dzieciństwie.

Swoich rodziców opisał jako „tradycjonalnych, surowych i trochę sta-

roświeckich”. Jedyny brat Vica, James, był od niego o cztery lata starszy.
Vic powiedział, że jego brat był „dużo bystrzejszy, bardziej wysportowany
— po prostu lepszy ode mnie”. Powiedział, że zawsze zdawał sobie spra-
wę, iż rodzice wolą jego starszego brata. Ale kiedy James miał szesnaście lat,
zginął w wypadku samochodowym. Vic stwierdził, że jego rodzice nigdy
się nie podźwignęli po tej stracie. Dodał też, że wszystkie jego osiągnięcia
wydawały się nie mieć znaczenia dla rodziców prawdopodobnie już przed
śmiercią Jamesa, a na pewno po niej. W centrum starań Vica leżało jego nigdy
niespełnione pragnienie zdobycia uwagi i akceptacji swoich rodziców.

Cechy związane z porządkiem narodzin a rodzeństwo:

podsumowanie

Mam nadziej, e ten rozdzia pomóg Ci wyklarowa i wyostrzy obraz
wasnych cech zwizanych z kolejnoci narodzin, kojarzonych z pozy-
cj zajmowan w rodzinie. Rozwaajc bardziej szczegóowo rol swo-
jego rodzestwa i czce Ci z nim relacje, moesz lepiej zrozumie,
dlaczego typowe cechy zwizane z kolejnoci narodzin nie odpowia-
daj dokadnie Twojemu charakterowi, a moe nawet dlaczego widzisz
u siebie jedn lub dwie cechy kojarzone zazwyczaj z innymi pozycjami
w porzdku narodzin ni ta, któr zajmujesz.

W kolejnym rozdziale przyjrzymy si wpywowi, jaki na rodzin mog

wywiera separacja, rozwód i ponowne maestwo, oraz temu, jak takie
dowiadczenia mogy wpywa na cechy wynikajce z kolejnoci narodzin.

Kup książkę

Poleć książkę

Kup książkę

Poleć książkę