07 Przygotowanie skór wyprawianych z okrywą włosową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zbigniew Gregorczyk

Przygotowanie skór wyprawianych z okrywą włosową do
garbowania właściwego 311[09].Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Anetta Burandt
mgr inż. Aleksandra Matraszek

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jan Skiba

Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[09].Z1.02

„Przygotowanie skór wyprawianych z okrywą włosową do garbowania właściwego”
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik garbarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Wstępne przygotowanie skór z okrywą włosową do garbowania właściwego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Obróbka mechaniczna przed garbowaniem skór wyprawianych z włosem

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Chemiczne przygotowanie do garbowania właściwego skór wyprawianych

z włosem

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu metod przygotowania skór wyprawianych

z okrywą włosową do garbowania właściwego. Poradnik pomoże Ci dobierać metody i środki
oraz maszyny do procesów moczenia, odtłuszczania, piklowania i innych operacji
przygotowujących skóry do garbowania.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

–

cele kształcenia jakie powinieneś osiągnąć w czasie realizacji programu tej jednostki
modułowej,

–

materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwi samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,

–

zestaw pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści z materiału
nauczania,

–

ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono przykładowy zestaw zadań testowych
sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki oraz
instrukcję dla ucznia i kartę odpowiedzi,

–

wykaz literatury obejmujący z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Zwróć szczególną uwagę na problemy ochrony środowiska i przepisy UE w tym zakresie.
Opanowanie wiedzy i umiejętności praktycznych z tej jednostki modułowej jest bardzo ważne
w dalszej nauce zawodu i we właściwym wykorzystaniu surowca skórzanego.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie realizacji programu musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[09].Z1

Technologia przygotowania

skór do garbowania

311[09]. Z1.02

Przygotowanie skór

wyprawianych z okrywą

włosową do garbowania

właściwego

311[09].Z1.01

Przygotowanie skór

wyprawianych bez włosa do

garbowania właściwego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji zawodowych,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

charakteryzować metody i sposoby konserwacji skór surowych,

–

określać metody i sposoby konserwacji skór surowych w zależności od ich rodzaju
i sposobu zdejmowania,

–

charakteryzować środki konserwujące,

–

charakteryzować sposoby magazynowania i przechowywania skór,

–

określać warunki magazynowania skór surowych,

–

scharakteryzować wady i uszkodzenia skór powstające podczas konserwacji
i magazynowania,

–

wykonywać wszystkie prace zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

stosować odzież i środki ochrony osobistej,

–

pracować w grupie i indywidualnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić etapy przygotowania skór z okrywą włosową do garbowania,

–

zestawić skóry w partię produkcyjną,

–

obliczyć ilość środków pomocniczych,

–

nastawić kąpiele technologiczne procesów przygotowania skór z włosem do garbowania,

–

obsłużyć urządzenia garbarskie do procesów kąpielowych: bębny, cytroki, agregaty
pralnicze,

–

przeprowadzić procesy moczenia, prania, odtłuszczania, piklowania, zakwaszania
i rozluźniania tkanki skórnej skór wyprawianych z włosem,

–

dokonać obróbki mechanicznej tkanki skórnej i okrywy włosowej skór z włosem,

–

ustalić oraz skontrolować parametry technologiczne procesów przygotowania skór
z włosem do garbowania,

–

posłużyć się terminologią dotyczącą narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych
w procesie przygotowania skór z włosem do garbowania,

–

scharakteryzować urządzenia i agregaty do chemicznej obróbki skór z włosem,

–

scharakteryzować maszyny i urządzenia do obróbki skór w procesie przygotowania skór
z włosem do garbowania,

–

dobrać urządzenia, maszyny i narzędzia stosowane w procesie przygotowania skór
z włosem do garbowania,

–

dokonać oceny organoleptycznej przygotowania skór z włosem do garbowania,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wstępne przygotowanie skór z okrywą włosową do

garbowania właściwego

4.1.1. Materiał nauczania

W futrzarstwie przedmiotem wyprawy jest tkanka skórna z zachowaniem naskórka

i okrywy włosowej. Podstawowymi procesami produkcji są procesy chemiczne, oraz obróbka
mechaniczna tkanki skórnej i okrywy włosowej. Aby jednak przystąpić do procesów
technologicznych należy w pierwszym rzędzie dokonać doboru skór w partie produkcyjne.

Dobór partii produkcyjnej

Dobór partii produkcyjnej powinien być przeprowadzony tak, aby wszystkie skóry

przedstawiały możliwie jednorodny surowiec pod względem gatunku, klasy, rodzaju
konserwacji, wielkości, grubości tkanki skórnej, rodzaju okrywy włosowej oraz płci. Ilość
skór dobierana w partie produkcyjne zależy od udziału jakimi dysponujemy w danym
zakładzie, powierzchni skór rodzaju konserwacji oraz długości okrywy włosowej.

Lekceważenie tej operacji pociąga za sobą duże utrudnienia, a w konsekwencji źle

przeprowadzony proces wyprawy i niska jakość skór.

Każda partia produkcyjna posiada paszport macierzysty, w którym odnotowane są:

1. numer partii produkcyjnej,
2. ilość sztuk skór,
3. nazwa i charakter skór,
4. rodzaj konserwacji,
5. pochodzenie skór,
6. data rozpoczęcia procesu technologicznego.
Przykład:
Partia:

Nr 27

Ilość sztuk:

250

Skóry:

owcze cienkowełniste

Konserwacja:

sucha – solona

Pochodzenie:

skóry hiszpańskie

Data rozpoczęcia: 23.07.2006 r.

Dobrane skóry w partie produkcyjne i zaopatrzone w paszport macierzysty (produkcyjny)

dostarczane są na drodze produkcyjnej, gdzie rozpoczyna się proces technologiczny
wyprawy.

Dobór surowca w zależności od przeznaczenia

Przed przystąpieniem do obróbki chemicznej i mechanicznej dokonujemy również

doboru surowca w zależności od przeznaczenia. Dotyczy to przede wszystkim skór owczych
garbowanych i przeznaczonych na różne asortymenty. Mogą one być już w magazynie
surowca rozsortowywane na skóry przeznaczone do uszlachetniania:

–

na welur futrzarski,

–

na skóry barwione,

–

na różnego rodzaju imitacje,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

na polofix,

–

na pokolux,

–

na nappalan.

Przeprowadzając rozsortowanie na w/w asortymenty należy pamiętać, że takiego podziału
należy dokonywać po procesie wyprawy na biało, gdyż nie jesteśmy w stanie w 100% ocenić
i dobrać skóry w stanie surowym. Również błędy i uszkodzenia mogą nastąpić w procesie
wyprawy i nasze założenie może okazać się błędne.

W przypadku skór szlachetnych typu lisy, norki, kuny, tchórze czy (szynszyle) tego

rodzaju operacja jest zbędna i mija się z celem.

Aby skóry przekazać na produkcję do dalszej obróbki musimy dokonać kilka istotnych

czynności, do których należą:
1. cechowanie skór – oznaczenie wybiciem przez dziurkowanie cyfr lub liter na mniej

wartościowych częściach topograficznych skóry, łeb, łapy;

2. odcięcie części zbędnych (przy niektórych asortymentach skór – łeb, łapy, ogon);
3. rozkrój skór – ułatwiając ich obróbkę (przy skórach zdejmowanych workowo); rozkrój

stosujemy dla mniej cennych skór, wykonując cięcia wzdłuż linii brzucha (królik),
wzdłuż linii grzbietu lub brzucha (nutria) lub w linii boków (piżmak).

Moczenie skór

Celem moczenia jest doprowadzenie skóry do takiego stanu, w jakim była ona po zdjęciu

ze zwierzęcia, usunięcie środka konserwującego, krwi, brudu oraz białek bezpostaciowych –
rozpuszczalne w wodzie. Podczas procesu moczenia następuje uwodnienie tkanki skórnej,
a przy tym także jej pęcznienie. Prawidłowo przeprowadzony proces moczenia możemy
ocenić sprawdzając uwodnienie tkanki skórnej na całej powierzchni oraz przekroju skóry.
Skóra powinna się przelewać w rękach.

Na przebieg procesu moczenia skór mają wpływ następujące czynniki:

Rodzaj konserwacji – skóry mokro-solone zawierają około 45% wody i dlatego uwodnienie
ich następuje stosunkowo łatwo. Moczenie surowca zachodzi w roztworze wodnym
w obecności chlorku sodowego. Nieznaczna ilość soli powoduje spęcznienie tkanki skórnej.

W pierwszym etapie zachodzi energiczne wnikanie wody do wnętrza tkanki skórnej na

skutek dużej różnicy w stężeniu soli w skórze i w kąpieli. Sól znajdująca się w kąpieli sprzyja
wymywaniu białek bezpostaciowych (albumin i globulin) oraz hamuje rozwój bakterii.
W drugim stadium moczenia przy wymianie kąpieli następuje pełne uwodnienie tkanki
skórnej i usunięcie substancji zbędnych.

Skóry konserwacji suchej – zawierają około 15% wody i ich uwodnienie jest znacznie

trudniejsze. Moczenie wymaga dłuższego czasu i dodatku środków przyspieszających,
którymi są kwasy i sole, np. ok. 20 g/dm

NaCl. Jeśli surowiec jest biologiczne uszkodzony

korzystniejszy jest dodatek kwasów, które wstrzymują rozwój bakterii i powodują
umiarkowane pęcznienie, np. 0,5÷1 g/dm

kwasu mrówkowego. Najbardziej skutecznymi

środkami przyspieszającymi moczenie są związki powierzchniowoczynne (tensydy).
Współczynnik kąpielowy (K) – jest to stosunek kąpieli do ciężaru skór wyrażony w % lub
odniesieniu do 1 kg. Wynosi on: przy skórach suchych, dużych o długim i gęstym włosie do
10 do 15 względnie od 1000–1500%. Im skóry są mniejsze i słabiej pokryte włosem, tym
współczynnik K jest mniejszy. Przy zbyt małym współczynniku zachodzi obawa, że skóry
będą ściśnięte, a więc zostaną nie należycie rozmoczone, może również nastąpić sfilcowanie
włosa.

Przy skórach mokrosolonych, względnie odwirowanych, współczynnik kąpielowy waha

się w granicach od 6–8% (600–800%). Współczynnik K zależy nie tylko od rodzaju skór, ale
także od aparatury i urządzeń, w których przeprowadza się moczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki mechaniczne – jak obracanie skór w bębnie, płuczce lub kadzi, przyśpieszają
proces moczenia. Zmiany mechaniczne, jakim ulega tkanka skórna przyśpieszają proces
chłonięcia wody, a zarazem pozwalają na wydobycie ze skóry zbędnych składników. Skóry
mokrosolone wprawia się w ruch po zamoczeniu, suche dopiero po 2–3 godz. Skór o cienkiej
mizdrze, bądź o włosie puszystym skłonnym do filcowania nie należy obracać.

Temperatura kąpieli użytej do moczenia odgrywa dużą rolę. Wpływa na stopień i szybkość
uwodnienia skóry oraz na rozwój bakterii. Przy moczeniu powinno się stosować temperaturę
normalną, w granicach 18°C, gdyż umożliwia to uzyskanie skór miękkich, normalnie
napęczniałych. W temperaturze poniżej 15°C otrzymuje się skóry szorstkie i wyraźnie
napęczniałe. Proces moczenia w niższych temperaturach przebiega wolniej. W temperaturze
powyżej 18°C szybkość moczenia wzrasta i skóry stają się bardziej cienkie, płaskie, nie
kurczą się. Jednakże przy moczeniu nie stosuje się podwyższonej temperatury, gdyż osłabia
to obsadę włosa i stwarza warunki sprzyjające rozwojowi drobnoustrojów, które mogłyby
spowodować zniszczenie skóry.

Zmiana kąpieli – ma, zwłaszcza w lecie, duże znaczenie w procesie rozmaczania skór. Im
więcej razy zmieniana jest kąpiel, tym w większej czystości i bezpieczeństwie, ze względu na
drobnoustroje, utrzymane są skóry. Pierwszą wodę po 2–3 godz. maczania skór brudnych
należy wylać i skóry pozostawić na noc w drugiej, czystej kąpieli. Jeżeli następnego dnia
skóry nie są rozmoczone, należy zmienić wodę. Nie wolno pozostawić skór w jednej kąpieli
dłużej niż 1 dobę.

Rodzaj wody – należy stosować wodę miękką, ponieważ duża twardość węglanowa działa
szkodliwie. Natomiast niewielka twardość węglanowa wynikająca z zawartości CO

i wodorowęglanów nie jest szkodliwa i powoduje umiarkowane spęcznienie tkanki skórnej.

Czas moczenia – skór normalnych wynosi 16-48 godzin. Skóry cienkie, nietłuste, o luźnej
tkance, mokrosolne lub suche moczy się przez 16 godzin. Skóry grube, tłuste, ścisłe moczy
się 48 godzin. W przypadku, gdy skóra nie ulegnie rozmoczeniu w ciągu 2 dni w warunkach
normalnych, należy uznać ją za małowartościową.

Technika moczenia skór z okrywą włosową

W zależności od sposobu konserwacji, rodzaju skóry futerkowej, grubości i zwartości

tkanki skórnej proces jej uwodnienia przebiega z różną szybkością. Od dokładności moczenia
w dużym stopniu zależy miękkość, pulchność, ciągliwość tkanki skórnej oraz jakość okrywy
włosowej. Moczenie skór futerkowych przeprowadza się w cytrokach lub kadziach. Dobre
wyniki daje łączenie moczenia najpierw w kadziach, a potem w cytrokach. Podobnie jak
w przypadku skór garbarskich, moczenie przebiega w dwóch etapach: moczenie wstępne
i właściwe.

Moczenie skór mokrosolonych przeprowadza się, dla skór owczych – w cytroku, dla

cielęcych i źrebięcych w bębnie obrotowym. W cytroku skóry moczy się początkowo przez 4
h w wodzie o temp. 10÷20°C, przy K = 12÷15, a następnie przekłada do drugiej kąpieli
o temp. 20÷28°C, w której przebywają one 16-20 h. Moczenie właściwe przeprowadza się
z dodatkiem ok. 20 g/dm

NaCl z zastosowaniem tensydów 0,5÷l,5 g/dm

, a niekiedy dodaje

się taką samą ilość węglanu sodowego.

Moczenie skór suchych przeprowadza się w cytroku najpierw w kąpieli wstępnej

z dodatkiem 20÷30 g NaCl/dm

, natomiast skóry konserwacji suchosolonej moczy się

w czystej wodzie przy K = 12. Czas moczenia skór suchych owczych wynosi 15÷20 h,
suchosolonych ok.10 h. Następnie skóry wykłada się i rozbija maszynowo lub ręcznie.
Moczenie w drugiej kąpieli przeprowadza się z dodatkiem 0,5÷1,5 g/dm

tensydu

i z dodatkiem węglanu sodowego, aby pH wynosiło ok. 8. Czas moczenia trwa ok. 10 h. Do
moczenia skór konserwacji suchej w pierwszej kąpieli można dodać tensydu, zaś w drugiej
chlorku sodowego i środków zwilżających. Stosowanie podwyższonych temperatur kąpieli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w celu przyspieszenia moczenia wymaga dodatku środków o własnościach bakteriobójczych
lub bakteriostatycznych. Stosuje się wtedy fluorokrzemian sodowy lub wodorosiarczyn
sodowy. W praktyce stosuje się często także dodatek ok. 0,5 g/dm

formaliny, która hamuje

działanie bakterii oraz wzmacnia obsadę cebulek włosowatych.

Moczenie skór futerkowych przez nawilżanie mizdry przeprowadza się dla skór

szlachetnych o puszystej okrywie włosowej, np. lisów. Do wnętrza skór suchych zdjętych
workowo wlewa się wodę, układa w stos na 2÷3 h, a następnie wywraca mizdrą na zewnątrz,
naciera mokrą szmatką, mocniej zwilżając w miejscu łba i ogona i układa w stos – czynność
tę powtarza się kilkakrotnie. Dobre wyniki uzyskuje się przy zastosowaniu zużytych kąpieli
piklujących lub kąpieli zakwasowych rozcieńczonych 1:5. Niekiedy moczenie skór o bardzo
delikatnej mizdrze prowadzi się sposobem przesypywania wilgotnymi trocinami.

Moczenie skór futerkowych, podobnie jak większość procesów kąpielowych w wyprawie

skór futerkowych, przeprowadza się w cytrokach (rys.1).

Rys. 1. Cytrok – widok ogólny [5, s. 153]

Cytrok składa się ze zbiornika i mieszadła łopatkowego. Zbiorniki cytroków budowane

są w różnych wielkościach o objętości 1–5, a nawet 8 m

. Wypukłe dno osadza się na klinach

lub betonowych podstawach. Zbiornik cytroka ma zaokrąglony płaszcz, wykonany z drewna
modrzewiowego lub sosnowego. Zaokrąglone dno zmniejsza opory, ułatwia krążenie płynu
i ruch wirowy skór. Mieszadło łopatkowe składa się zasadniczo z 4–8 skrzydeł, osadzonych
w bocznych tarczach, zamontowanych na wale. Skrzydeł osadzone są w tarczach
promieniowo lub skośnie pod określonym kątem.

Skutki nieprawidłowego moczenia skór i kontrola procesu

Bardzo duży wpływ na jakość skór futrzarskich ma proces moczenia skór, który musi być

przestrzegany i kontrolowany w sposób bardzo dokładny, dlatego że:
1) krótkie moczenie skór powoduje niewystarczające wymycie białek bezspostaciowych,

włókna są posklejane, taka skóra jest sztywna, płaska, błachowata i łamliwa po jej
wyprawie;

2) długie moczenie powoduje znaczny ubytek substancji skórnej, przez co skóra staje się

luźna, słaba i łatwo nasiąkliwa. Dla skór futerkowych, w odróżnieniu od garbarskich,
długie moczenie jest czynnikiem dodatnim, jeśli zostanie zachowana trwałość osadzenia
włosa;

3) wysoka temperatura kąpieli namokowej powoduje peptyzację białka skórnego, co może

być przyczyną uszkodzeń tkanki skórnej, jeśli nie stosuje się wymaganych ilości środków
bakteriobójczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Różnego rodzaju uszkodzenia mechaniczne dla skór konserwacji suchej, jak: osłabienie

tkanki lub pękanie lica, mogą powstać przy rozluźnianiu skór, jeśli skóra nie jest odpowiednio
uwodniona.

Kontrolę moczenia przeprowadza się organoleptycznie. Skóra dobrze rozmoczona

powinna wykazywać poślizg mizdry, zwiotczenie struktury włókien i pewną pulchność tkanki
przy umiarkowanym spęcznieniu.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod określeniem „dobór partii produkcyjnej”?
2. Jakie dane powinny być zawarte w paszporcie macierzystym każdej partii skór?
3. Jak rozsortowujemy skóry przeznaczone do wyprawy z włosem?
4. W jakim celu prowadzimy moczenie skór?
5. Od czego zależy sposób moczenia?
6. Jakie czynniki mają wpływ na proces moczenia?
7. Jak przeprowadzamy moczenie skór futerkowych zakonserwowanych różnymi

sposobami?

8. Jakie skutki powoduje nieprawidłowo przeprowadzony proces moczenia?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz skóry w partie produkcyjne. Przygotuj paszport dla każdej partii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym doboru skór w partie produkcyjne,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) podzielić skóry ze względu na pochodzenie,
4) określić sposób konserwacji skór,
5) dobrać poszczególne rodzaje skór w partie produkcyjne,
6) przygotować paszport dla każdej partii,
7) przedstawić wykonanie ćwiczenia na forum grupy,
8) wziąć udział w dyskusji na poprawnością przeprowadzenia ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skóry królicze suche,
– skóry owcze konserwacji suchej i mokrosolonej,
– skóry jagnięce konserwacji suchej i mokrosolonej,
– rękawice ochronne,
– odzież ochronna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj moczenie skór owczych po konserwacji mokrosolonej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi sposobu moczenia skór mokrosolonych,
2) zważyć skóry i obliczyć współczynnik kąpielowy,
3) przeprowadzić moczenie wstępne, zwracając uwagę na temp. kąpieli,
4) przygotować kąpiel do moczenia właściwego: obliczyć ilość NaCl i tensydów,
5) przełożyć skóry do kąpieli właściwej zawierającej sól kuchenną i środki

powierzchniowoczynne,

6) ocenić organoleptycznie stopień rozmoczenia skór,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skóry owcze po konserwacji mokrosolonej,
– sól kuchenna,
– środki powierzchniowoczynne,
– cytrok,
– waga,
– termometr,
– zlewki,
– odzież ochronna.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź moczenie skór cielęcych po konserwacji suchosolonej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi prowadzenia procesu moczenia skór

suchosolonych,

3) zważyć skóry i przygotować kąpiel,
4) wykonać moczenie wstępne,
5) rozbić skóry ręcznie,
6) sporządzić kąpiel rozmaczającą właściwą dodając tensydów i węglanu sodowego do pH

ok. 8,

7) przeprowadzić rozmaczanie właściwe,
8) dokonać organoleptycznej oceny rozmoczenia skór,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skóry cielęce po konserwacji suchosolonej,
– tensydy,
– węglan sodowy,
– waga,
– cytrok,
– papierki wskaźnikowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– termometr,
– zlewki,
– odzież ochronna.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź moczenie skór króliczych po konserwacji suchej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi prowadzenia procesu moczenia skór

suchych,

3) zważyć skóry i przygotować kąpiel z dodatkiem tensydu
4) wykonać moczenie wstępne,
5) rozbić skóry ręcznie,
6) sporządzić kąpiel rozmaczającą właściwą dodając NaCl i środków zwilżających,
7) przeprowadzić rozmaczanie właściwe,
8) dokonać organoleptycznej oceny rozmoczenia skór,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skóry cielęce po konserwacji suchej,
– tensydy,
– środki zwilżające,
– waga,
– cytrok,
– papierki wskaźnikowe,
– termometr,
– zlewki,
– odzież ochronna.

Ćwiczenie 5

Rozmocz skóry z lisów zdjęte workowo przez nawilżanie mizdry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym moczenia skór szlachetnych,
2) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) wlać wodę do środka skóry, ułożyć w stos i zostawić do odleżenia,
4) wywrócić mizdrą na zewnątrz,
5) natrzeć mizdrę szmatką,
6) ocenić namoczenie skór i powtarzać czynność tyle razy, aż skóra będzie prawidłowo

nawilżona

7) efekty swojej pracy przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skóry z lisów,
– stół do przeprowadzenia nawilżania,
– podesty do ułożenia stosu,
– szmatki do nacierania,
– odzież ochronna,
– rękawice gumowe.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cel moczenia skór?

2) dobrać sposób moczenia w zależności od metody konserwacji?

3) określić parametry mające wpływ na przebieg moczenia?

4) dobrać skóry w partie produkcyjne?

5) przeprowadzić moczenie skór mokrosolonych?

6) przeprowadzić moczenie skór suchych?

7) dokonać moczenia skór suchosolonych?

8) podać skutki nieprawidłowo przeprowadzonego procesu moczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Obróbka

mechaniczna

przed

garbowaniem

skór

wyprawianych z włosem

4.2.1. Materiał nauczania

Skóry futerkowe w trakcie procesu moczenia podajemy następującym obróbką ręcznym

i mechanicznym:

–

odmięśnianiu,

–

rozbijaniu ręcznemu lub mechanicznemu,

–

strzyżeniu na surowo-mokro w przypadku skór owczych,

–

usuwaniu nadmiaru kąpieli.

Odmięśnianie i ścienianie skór

Odmięśnianie skór przed garbowaniem ma na celu usunięcie resztek warstwy podskórnej

w celu ułatwienia przeniknięcia w głąb okrywy skórnej środków chemicznych stosowanych
w dalszych procesach wyprawy. Ścienianie skór polega na wyrównaniu grubości okrywy
skórnej i zmniejszeniu ciężaru. Przeważnie obydwa zabiegi wykonywane są równocześnie
i za pomocą tych samych urządzeń.

Do odmięśniania i ścieniania skór służą specjalne kosy kuśnierskie lub noże albo też, np.

w dużych zakładach garbarskich, maszyny. Urządzenia do ręcznego odmięśninia skór
przedstawiono na rysunku 2.

Rys. 2. Urządzenia do ręcznego odmięśniania skór futerkowych [7, s. 94]: a) pioła (1) i szkafa (2),

b) kosa kuśnierska

Przy obróbce ręcznej kosą lub szkafą usuwa się tkankę w kierunku od ogona do łba,

zgodnie z kierunkiem ułożenia cebulek włosowych. Skóry o małych wymiarach, zwłaszcza
zdjęte wtorkowo, odmieśnia się na kosie. W zakładach rzemieślniczych do odmięśniania skór
owczych stosuje się szkafy. Skóry zawiesza się wtedy na piole i ostrą szkafą skośnie ścina ku
dołowi, najpierw jedną, potem drugą połówkę. W celu dokładniejszego usunięcia mizdry
i rozluźnienia włókien skórnych skóry zawiesza się poprzecznie i mizdruje w kierunku
podłużnym. Takie dwukierunkowe odmięśnianie zwane jest obróbką w dwie kwatery,
natomiast odmięśnianie od linii grzbietowej ku bokom oraz wzdłuż do łba i do ogona zwane
jest obróbką w cztery kwatery. Wszystkie te czynności zmierzają do otrzymania skór jak
najbardziej miękkich i ciągliwych, co w futrzarstwie jest istotne.

Odmięśnianie skór futerkowych o tłustej mizdrze (tchórze, piżmaki, nutrie) przeprowadza

się na ścieniarce talerzowej (rys. 3). Podstawową częścią maszyny jest nóż tarczowy
z ostrzem zagiętym na szerokości 1,5 mm pod kątem 65°. Z obu stron noża tarczowego
znajdują się nakładki prowadzące, zabezpieczające przed zacięciem skóry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Schemat ścieniarki talerzowej [7, s. 95]: a) widok ogólny, b) pochylenie ostrza noża

Praktyczne urządzenie do ścieniania (strugania) mizdry stanowi tzw. nóż tarczowy,

składający się z wysokiego statywu oraz obrotowego noża w kształcie okrągłej tarczy.
W czasie pracy nóż znajduje się w ruchu (napęd elektryczny), a robotnik tylko przesuwa
skórę lekkimi dotknięciami po ostrzu noża. Praca przy użyciu noża tarczowego jest bardzo
wydajna, lecz wymaga dużej wprawy i staranności, gdyż najmniejsza nieuwaga może
spowodować przecięcie skóry.

Przez ścienianie doprowadza się okrywę skórną do jednakowej grubości na całej

powierzchni. Należy przy tym uważać, aby nie odsłonić cebulek włosowych, gdyż to
spowodowałoby późniejsze wypadanie włosów i znaczne osłabienie skóry. Zależnie od
gatunku zwierząt, z jakiego pochodzi skóra, struganie mizdry wykonuje się na całej jej
powierzchni (wydra) lub, co się zdarza częściej, na części grzbietowej (nutria, piżmak, królik
i in.). Staranne ścienianie skóry czyni ją lżejszą oraz nadaje jej właściwą miękkość
elastyczność, a więc cechy, które stanowią duży walor wyprawionych skór futerkowych.

Skóry zdejmowane płasko czyli owcze, kozie mogą być odmięśniane na odmięśniarkach

(rys. 4). Budowa i zasada działania jest taka sama jak w przypadku odmięśniarek
stosowanych dla skór garbarskich, mają one tylko mniejsze gabaryty i mniejszą moc.

Rys. 4. Schemat odmięśniarki z jednym walcem dociskowym do skór małych futerkowych [7, s. 93]:

1 – walec nożowy, 2 – walec podający gładki, 3 – walec podający rowkowany, 4 – układ ostrzenia noża,

5 – skóra

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na maszynach odmięśniarkach dokonuje się operacji mechanicznego oczyszczania włosa

(w przypadku skór owczych) – wtedy noże w odmięśniarce są tępe – nieostre.

Zmiękczanie skór futerkowych – rozbijanie

Aby otrzymać skóry futrzarskie o odpowiedniej miękkości, pulchności i ciągliwości

należy je poddawać obróbkom mechanicznym.

Najczęściej stosowana obróbka, powodująca zmiękczenie tkanki skórnej to rozbijanie lub

rozciąganie na kosach kuśnierskich. Rozbijanie przeprowadza się również na rozbijarkach
odgórnych lub pedałowych o różnym ułożeniu noży roboczych (rys. 5).

Rys. 5. Rozbijarka pedałowa [3, s. 6]: a) widok ogólny, b) wał roboczy

Rozbijarka pedałowa jest wyposażona w stalowe noże z półokrągłą krawędzią, w ilości

10-12 sztuk, na wale roboczym. Do dociskania skóry służy pedał, który za pomocą układu
dźwigni podnosi podkładkę z twardej skóry i dociska ją do wirującego bębna nożowego. Do
czyszczenia mizdry i jednoczesnego jej ścierania używa się noży ostrych, natomiast do
rozbijania i zmiękczania – noży tępych. Podczas przeprowadzania tego rodzaju operacji
następuje oczyszczanie – usunięcie ze skór od strony mizdry resztek tkanki podskórnej.
Rozciągarka odgórna i pedałowa spełniają taką samą rolę i mogą być stosowane w równych
momentach procesu technologicznego (warsztat mokry, wykończenie

biało,

uszlachetnianie tkanki skórnej). Skóry zdejmowane workowo, typu worki, lisy, kuny itp.
rozciąga się – rozbija na kosach kuśnierskich.

Strzyżenie na mokro

Operacja strzyżenia na mokro prowadzona jest po to, aby odzyskać część wełny lub

wyrównać okrywę włosową skór owczych.

Wykorzystanie wełny odpadowej w stanie nieuszkodzonym przeprowadza się po

popraniu. Uzyskuje się w ten sposób czystą wełnę po zestrzyżeniu jej na strzyżarce (rys. 6).
Skóry strzyże się po moczeniu i łagodnym praniu (przy użyciu 1÷2 g/dm

wody amoniakalnej

i tyle samo tensydu anionowego) lub po właściwym praniu. Po odwirowaniu skóry wyciąga
się na rozciągarkach w celu podniesienia włosa i przygotowania go do strzyżenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Schemat strzyżarki włosa [7, s. 100]: 1 – nóż taśmowy, 2 – skóra przed strzyżeniem, 3 – podajnik,

4 – skóra po ostrzyżeniu, 5 – przenośnik, 6 – urządzenie do ostrzenia noży, 7 – układ zasysający

Główną częścią roboczą strzyżarki jest nóż taśmowy ułożony poziomo, podobnie jak

w dwojarce, poruszający się z prędkością 15 m/s. Skórę 2 układa, się włosem do góry na
płóciennym lub perforowanym podajniku 3 i przesuwa pod nóż strzyżarki ścinający górną
część trzonu włosa na wymaganej wysokości Strzyżarka jest wyposażona w wentylator
wyciągowy, który nie tylko usuwa ścięty włos, lecz także odpowiednio ustala go pod nóż.
Wysokość ścinania włosa reguluje za pomocą specjalnego urządzenia. Strzyżarka ma
wmontowaną ostrzałkę 6 służąca do ostrzenia noża.

Odwodnianie skór futerkowych

Nadmiar wody ze skór futerkowych usuwa się przez odwirowanie w wirówce. Główną

częścią wirówki jest cylinder o perforowanej ściance, obracający się dookoła swej osi z dużą
prędkością. Pod wpływem siły odśrodkowej wilgotne skóry są dociskane do ścianki cylindra,
a zawarta w nich woda jest usuwana wraz z substancjami wymywalnymi. Przez wirowanie można
obniżyć wilgotność skór do 45÷50% wody. W przemyśle futrzarskim są stosowane wirówki
o średnicy cylindra 1000 i 2000 mm. Po równomiernym naładowaniu i upakowaniu wystających
części skóry uruchamia się wirówkę stopniowo, aż do uzyskania szczytowego biegu. Gdy ilość
wyciekającej cieczy jest mała, obroty hamuje się powoli. Prawidłowe odwirowanie poznaje się
organoleptycznie – ściśnięta mizdra skóry futerkowej nie powinna się rosić, przy otrzepaniu
ręcznym włosa nie może spływać ciecz, lecz może się tworzyć mgła.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakim operacjom mechanicznym poddajemy skóry z okrywą w trakcie przygotowywania

ich do garbowania?

2. W jakim celu przeprowadzamy odmięśnianie skór?
3. Jakie urządzenia służą do przeprowadzania operacji odmięśniania?
4. Jak przebiega odmięśnianie przy pomocy kosy kuśnierskiej?
5. Jak odmięśniamy skóry na ścieniarce talerzowej ?
6. W jakim celu przeprowadzamy rozbijanie i rozciąganie skór futerkowych?
7. Jakie urządzenia służą do rozbijania skór z okrywą włosową?
8. Co ma na celu strzyżenie na mokro okrywy włosowej i kiedy go przeprowadzamy?
9. Jakie urządzenia wykorzystujemy do strzyżenia skór?
10. Jakie urządzenia służą do usuwania nadmiaru wody ze skór futerkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź odmięśnianie skór króliczych i nutrii. Porównaj skóry przed i po

odmięśnianiu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym mizdrowania skór futerkowych,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
3) wybrać urządzenia lub maszyny potrzebne do przeprowadzenia operacji odmięśniania,
4) wykonać odmięśnianie skór króliczych,
5) przeprowadzić odmięśnianie skór nutrii,
6) porównać skóry przed i po odmięśnianiu,
7) zanotować spostrzeżenia w dzienniczku ćwiczeń,
8) zaprezentować odmięśnione skóry na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skóry królików,

−

skóry nutrii,

−

kosa kuśnierska

−

ścianiarka talerzowa,

−

szkafa,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 2

Wykonaj operację rozbijania skór futerkowych. Scharakteryzuj skóry przed i po

rozciąganiu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi rozbijarki odgórnej,
2) zapoznać się z instrukcją bhp podczas pracy maszyny,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać operację rozbijania skór,
5) dokonać oceny skór przed i po rozbijaniu i zaprezentować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rozbijarka odgórna,

−

instrukcja obsługi rozbijarki,

−

skóry królicze,

−

boczek lub paleta do układania skór,

−

stół roboczy lub blat,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź odmięśnianie na odmięśniarce skór zdjętych płasko. Scharakteryzuj skóry

przed i po odmięśnianiu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym odmięśniania skór zdjętych płasko,
2) zorganizować stanowisko do przeprowadzenia ćwiczenia,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi odmięśniarki
4) zapoznać się z instrukcją bhp podczas pracy maszyny,
5) wykonać operację odmięśniania skór z włosem,
6) dokonać oceny skór przed i po odmięśnianiu,
7) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

odmięśniarka do skór,

−

instrukcja obsługi odmięśniarki,

−

skóry cielaków,

−

boczek lub paleta do układania skór,

−

stół roboczy lub blat,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 4

Wykonaj strzyżenie na mokro okrywy włosowej skór owczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym strzyżenia okrywy włosowej na

mokro,

2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny do strzyżenia skór,
3) omówić niebezpieczne części podczas pracy maszyny,
4) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
5) przeprowadzić strzyżenie okrywy włosowej,
6) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– maszyna do strzyżenia skór,
– skóry owcze lub jagnięce po praniu,
– boczki na skóry
– instrukcja obsługi strzyżarki,
– instrukcja BHP,
– odzież ochronna.

Ćwiczenie 5

Usuń nadmiar wody ze skór cielęcych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi wirówki,
3) omówić niebezpieczne części podczas pracy maszyny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) załadować skóry do wirówki,
5) włączyć maszynę i przeprowadzić odwodnienie skóry,
6) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– wirówka do skór futerkowych,
– skóry cielęce,
– boczki na skóry,
– instrukcja obsługi wirówki,
– instrukcja BHP,
– odzież ochronna.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić operacje mechaniczne wykonywane na etapie przygotowania

skór do garbowania?

2) określić cel mizdrowania skór futerkowych?

3) dobrać urządzenia do mizdrowania w zależności od rodzaju skór?

4) przeprowadzić operację mizdrowania?

5) scharakteryzować operację rozciągania i rozbijania?

6) dobrać urządzenia i maszyny do rozbijania?

7) przeprowadzić operację rozbijania skór?

8) scharakteryzować maszyny do strzyżenia na mokro okrywy włosowej?

9) przeprowadzić operację strzyżenia okrywy włosowej?

10) usunąć nadmiar wody ze skór futerkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Chemiczne przygotowanie do garbowania właściwego skór

wyprawianych z włosem

4.3.1. Materiał nauczania

Chemiczna obróbka przygotowująca skóry z włosem do garbowania właściwego polega na:

–

odtłuszczaniu i praniu tkanki skórnej i okrywy włosowej,

–

rozluźnianiu tkanki skórnej,

–

piklowaniu i zakwaszaniu skór.

Pranie i odtłuszczanie tkanki skórnej i okrywy włosowej

Celem prania skór futerkowych jest usunięcie z włosa brudu, tłuszczu, krwi i innych

zanieczyszczeń oraz dalsze rozmoczenie skóry, usunięcie białek bezpostaciowych oraz
częściowo zmniejszenie pęcznienia tkanki skórnej.

Dokładne wypranie skóry futerkowej jest czynnością bardzo ważną, gdyż od tej operacji

zależy dobry połysk i puszystość włosa. Przebiega ono dobrze tylko w obecności związków
powierzchniowoczynnych, zmniejszających napięcie powierzchniowe, a równocześnie
emulgujących brud i tłuszcz. Zmniejszenie napięcia powierzchniowego powoduje
zwiększenie zwilżania skóry i rozpuszczania znajdującego się w niej tłuszczu.

W procesie wyprawy skór mają zastosowanie związki o różnej zdolności zwilżającej. Im

bardziej ciecz zwilża skórę, tym dokładniej i szybciej zachodzi proces prania. Związki
o zdolnościach zwilżających nazywa się zwilżaczami, a ze względu na zdolność obniżania
napięcia powierzchniowego – powierzchniowoczynnymi. Ponieważ wykazują one także
zdolność emulgowania nazywamy je emulgatorami, a ze względu na zdolność usuwania
brudu i tłuszczu – detergentami. Przy praniu występuje pienienie, które jest następstwem
obniżenia napięcia powierzchniowego układu: kąpiel piorąca - powietrze.

Emulsja jest zawiesiną cieczy w cieczy np. płynnych tłuszczów sulfonowanych lub

podobnych im związków w wodzie. Emulsja tworzy układ dwufazowy, w którym rozróżnia się
fazę rozpraszającą i rozproszoną. Cząstki fazy rozproszonej mają zazwyczaj kształt kuleczek.
W zależności od tego, który składnik tworzy fazę rozproszoną, a który rozpraszającą – rozróżnia
się emulsje typu olej w wodzie O/W lub woda w oleju W/O (rys. 7).

Rys. 7. Typy emulsji O/W i W/O [7, s. 81]

Niska wartość napięcia powierzchniowego na granicy faz ułatwia powstawanie emulsji.
Dodatek emulgatora powoduje zmniejszenie napięcia powierzchniowego na granicy faz
i ułatwia tworzenie emulsji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każda cząstka związku powierzchniowoczynnego składa się z dwóch części:

hydrofobowej i hydrofilowej. Hydrofobową część stanowi długi łańcuch tłuszczowy,
a hydrofilową grupa karboksylową, ewentualnie ta sama grupa zobojętniona. Rola warstwy
ochronnej na polega zorientowaniu cząsteczek emulgatora w taki sposób aby część
hydrofilowa była skierowana w stronę roztworu. (rys. 8)

Rys. 8. Tworzenie emulsji o charakterze hydfrofilowym [7, s. 81]

Substancje

właściwościach

piorących

wykazują

zdolność

tworzenia

emulsji

i dyspergowania substancji tłuszczowych oraz zwilżania powierzchni. Substancje piorące są
absorbowane na powierzchni włosa i zwilżają brud lub tłuszcz. W wyniku obniżenia napięcia
powierzchniowego wytwarza się emulsja, którą łatwo jest usunąć przez płukanie.

Technika prania skór futerkowych

Dobór współczynników w procesie prania związany jest bezpośrednio z rodzajem

przerabianego surowca. Temperatura kąpieli, czas prania, okres utrzymania skór w ruchu,
ilość użytych środków zasadowych i emulgatora są tym mniejsze im skóry są delikatniejsze
(jagnięta, kuny, nutrie, norki, lisy szlachetne), a tym większe im skóry są bardziej tłuste
i brudne (barany, wydry, tchórze, lisy rude, piżmaki). Procesowi prania nie są poddawane
skóry królicze, które mają skórę i włos niezatłuszczony.

Pranie skór futerkowych o tłustym włosie i skórze odbywa się w kilku etapach. Najpierw

przeprowadza się pranie wstępne z jednoczesnym odwirowaniem od strony włosa w celu
usunięcia zemulgowanego tłuszczu. Do wstępnego prania używa się często zużytej kąpieli
piorącej z jednoczesnym jej wzmocnieniem.

Pranie właściwe przeprowadza się w świeżej kąpieli w sposób następujący: sporządza się

kąpiel o współczynniku K = 6–8 w stosunku do ciężaru skór mokrych odwirowanych),
o temperaturze 35–40°C. Do kąpieli wlewa się uprzednio rozpuszczone chemikalia. Następnie
uruchamia się cytrok i wkłada skóry pojedynczo włosem do góry. Skóry pozostają w ruchu
ciągłym lub przerywanym przez 15–45 minut. Po tym okresie skóry wykłada się na kozły.
Jeżeli jedna kąpiel nie wystarcza sporządza się drugą i proces powtarza.

Zastosowanie środków zasadowych oraz tensydów może być wystarczające do

odtłuszczenia włosa, ale nie zawsze wystarcza do odtłuszczeniat kanki skórnej. Lepsze
odtłuszczanie uzyskuje się przez zastosowanie mieszaniny środków piorących z dodatkiem
tensydów anionowych i niejonowych.

Po wypraniu i obcieknięciu skóry płucze się dwukrotnie w kąpieli o temperaturze

32–35°C po 10 minut każdorazowo. Po wypłukaniu pozostawia się je do obcieknięcia, ale nie
dłużej niż 30 minut, gdyż zbyt długie leżenie mogłoby osłabić włos. Ponadto należy pamiętać,
że do ostatniego płukania dodaje się kwas mrówkowy w ilości około 0,5 g/l kąpieli celem
lekkiego zakwaszenia skóry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ilość środków zasadowych użytych w procesie prania powinna wynosić: 3–6 g/l

amoniaku lub sody amoniakalnej albo obu produktów razem:

3–4 g/l

sody amoniakalnej

0,5–2 g/l sody kaustycznej.

W celu uzyskania lepszych wyników do kąpieli piorącej dodaje się emulgatora w ilości

0,5–2 g/l. Najczęściej bywa stosowany Pretepon G. Zadanie emulgatora polega na
zemulgowaniu wprowadzeniu do kąpieli naturalnego, tłuszczu i zemulgowaniu mydła i brudu.
Czas prania trwa 15–45 minut, w temp. 35–38°C, w którym to czasie skóry pozostają
w ciągłym lub przerywanym ruchu.

Czynniki wpływające na przebieg prania

Efekt prawidłowego odtłuszczenia włosa i tkanki skórnej zależy od przestrzegania

następujących czynników:

–

dobór środków piorących – zależy od stopnia zatłuszczenia włosa i rodzaju skór pranych;
przy skórach, które mają mocno zatłuszczone zarówno włos jak i tkankę skórną dobiera
się odpowiednie kombinacje tensydów anionowych i niejonowych,

–

twardość wody – ma wpływ gdy do prania stosuje się mydła lub anionowe związki
powierzchniowoczynne mało odporne na zawarte w wodzie sole wapnia i magnezu,

–

temperatura – ma decydujący wpływ na efekty prania; wysokie temperatury powodują
stopienie tłuszczów stałych co ułatwia ich zemulgowanie, nie może jednak stosowana
zbyt wysoka temperatura, aby nie doszło do degradacji skóry; dla skór surowych
owczych temp. prania powinna wynosić ok. 40°C, dla skór o słabym włosie pranie
prowadzi się w temperaturze 30–35°C,

–

pH kąpieli piorącej – optymalna wartość pH kąpieli piorących przypada na środowisko
słabo zasadowe, wynoszące ok. 10,5,

–

ilość środka piorącego i współczynnik kąpielowy – przestrzeganie tych czynników jest
konieczne dla prawidłowego usunięcia brudu z włosa; przy odłuszczaniu skór owczych
maksymalna ilość tensydu anionowego wynosi 3–5 g/dm

, mydła zaś 6–10 g/dm

;

współczynnik kąpielowy dostosowuje się do rodzaju pranych skór – stosowanie
nadmiernie rozcieńczonych roztworów nie polepsza efektu prania,

–

działanie mechaniczne – w wyraźny sposób polepsza i przyspiesza efekt prania;
konieczny jest ruch cieczy i skór,

–

czas prania – zależy od stopnia zabrudzenia skór; przy dużym zabrudzeniu korzystniejsza
jest wymiana kąpieli, niż przedłużanie czasu prania.

Stopień wyprania rozpoznaje się po następujących cechach:
1) włos powinien być pozbawiony wszelkich zanieczyszczeń, włos z natury biały powinien

być śnieżnobiały,

2) włos wyprany i wypłukany powinien po wysuszeniu bibułą i po dotknięciu palcami

szeleścić,

3) próbę włosa wysuszonego bibułą o ciężarze około 2 g zalewa się w tyglu porcelanowym

mieszaniną o składzie:
2 g/l bezwodnik kwasu octowego i 1 g/l stężony H

Włos odtłuszczony całkowicie lub zawierający do 2% tłuszczu nie zabarwia się. Jeżeli
zawartość tłuszczu jest większa przybiera barwę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odtłuszczanie w rozpuszczalnikach organicznych

Proces prania jest niewystarczający do usunięcia tłuszczu z tkanki skórnej, dlatego

obecnie coraz częściej stosuje się odtłuszczanie przy pomocy rozpuszczalników organicznych
w agregatach pralniczych typu „Spenser”. Przebiega on w następujących etapach:
1) penetracja rozpuszczalnika organicznego do skóry z jednoczesnym wnikaniem

w komórki tłuszczowe,

2) rozpuszczenie tłuszczu naturalnego w rozpuszczalniku organicznym,
3) dyfuzja tłuszczu do rozpuszczalnika
4) usunięcie tłuszczu i rozpuszczalnika ze skóry.

Do odtłuszczania ekstrakcyjnego stosuje się najczęściej czterochloroetylen. Stopień

odtłuszczenia skóry futerkowej oraz szybkość tego procesu zależy od temperatury kąpieli,
ilości środków oraz ich czystości, dodatku emulgatora. Podwyższona temperatura wpływa
korzystnie na przebieg procesu. Korzystne jest stosowanie rozpuszczalników organicznych
o temperaturze wyższej niż temperatura topnienia tłuszczu naturalnego występującego
w skórze surowej. Powinna ona jednak być niższa o co najmniej 15°C od temperatury skurczu
skór futerkowych. Odtłuszczanie zależy od procentowej zawartości wody w skórze.
Najintensywniejsze odtłuszczanie uzyskuje się, gdy zawartość wody nie przekracza 10%.
Przy zawartości 35% wody odtłuszczanie przebiega znacznie wolniej. Korzystne jest
dodawanie

rozpuszczalników

organicznych

niejonowych

środków

powierzchniowoczynnych, a w niektórych przypadkach wysokosulfonowanych olejów, co
wpływa na szybkość oraz równomierność odtłuszczania tkanki skórnej.

Zawartość rozpuszczalników organicznych powinna być 10–20-krotnie większa niż masa

skór odtłuszczanych. W przypadku użycia zbyt małej ilości lub w przypadku użycia
rozpuszczalników zawierających już pewną ilość rozpuszczonego tłuszczu naturalnego
dochodzi do szybkiego ustalenia równowagi między zawartością tłuszczu w skórze a kąpielą.
Metodą ekstrakcyjną uzyskuje się często zbyt intensywne odtłuszczenie okrywy włosowej.
Można temu zapobiec przez dodawanie do rozpuszczalnika pewnej ilości środka
natłuszczającego. Metoda ta jest często stosowana przy odtłuszczaniu skór tchórzy,
piżmaków, tarpaganów, natomiast rzadko do skór owczych.

Odtłuszczanie przez trocinowanie

Czasami przeprowadza się oczyszczanie skór futerkowych przez trocinowanie w bębnie

siatkowym. Jeśli do trocin dodamy rozpuszczalnika organicznego następuje również ich
odtłuszczanie.

Niemałą rolę w uzyskaniu włosa o odpowiedniej jakości odgrywają trociny i środki

czyszczące. Do trocinowania skór używa się drobnych trocin drzew liściastych (dąb, buk).
Trociny dębowe zawierają garbnik, który w procesie trocinowania apreturuje włos i przez
tarcie nadaje mu większy połysk. Poza zabiegami w kierunku uzyskania lepszego połysku
stosuje się środki zwiększające wydłużenie i sprężystość włosa. Czynnikiem sprzyjającym
nabłyszczaniu jest para wodna, która przy wyższej temperaturze przenika do włosa i zmienia
jego właściwości fizyczne. Wraz ze wzrostem wilgotności i temperatury włosa wzrasta jego
wyprostowanie i wydłużenie.

Wady spowodowane nieprawidłowym odtłuszczaniem i sposoby zapobiegania ich
powstawaniu

Tłuszcz zawarty w skórze staje się szkodliwy po zdjęciu skóry ze zwierzęcia

i zakonserwowaniu (zwłaszcza w przypadku konserwacji suchej). Z czasem ulega on
jełczeniu (utlenia się) niszcząc przy tym skórę, która traci zdolność pobierania wody i nie daje
się rozmoczyć na skutek czego towar gotowy jest sztywny i mało ciągliwy. Jeżeli proces ten
przebiega zbyt szybko to uszkodzenie postępuje dalej. Skóra staje się gruba, krucha, słaba

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i nie daje się rozmoczyć. Zjawisko to należy tłumaczyć tym, że przy utlenianiu na
powierzchni skóry dochodzi do redukcji egzotermicznej, w wyniku której nagromadzone
lokalnie ciepło powoduje denaturację tj. ścięcie białka. Aby uchronić skórę przed szkodliwym
działaniem tłuszczu należy usunąć go bezpośrednio po zdjęciu skóry ze zwierzęcia. Dokonuje
się tego specjalnym nożem. Można także skórę nasolić wcierając przy tym sól w tkankę
skórną.

Kolejnym celem odtłuszczania jest odtłuszczenie włosa w celu uzyskania lepszego

połysku, co w przypadku skór baranich tzw. pololuksów i nutrietów ma istotne znaczenie.
Jedną, z przyczyn powodujących matowość włosa jest nienależyte i niedokładne jego
odtłuszczenie. Dlatego też należy dołożyć wszelkich starań, aby pozbawić skórę naturalnego
tłuszczu tkwiącego w tkance i włosie. Cel ten osiąga się częściowo już w warsztacie mokrym
przez odmięśnienie i wyciśnięcie tłuszczu nożem od mięśniarki. Resztę tłuszczu usuwa się
w czasie prania lub umartwiania.

Środki odtłuszczające – podział

We wszystkich fazach wyprawy mających na celu rozmoczenie i całkowite uwodnienie

tkanki

skórnej, usunięcie

nadmiaru tłuszczu ze skóry poprzez zemulgowanie

nierozpuszczalnych w wodzie hydrofobowych substancji szerokie zastosowanie znajduje
specjalna grupa środków zwana tensydami (związki powierzchniowoczynne). Do grupy tej
zalicza się wszystkie środki, które mają zdolności obniżania napięcia powierzchniowego np.
rozpuszczalniki organiczne rozpuszczalne w wodzie. Środki powierzchniowoczynne dzielimy
na:
1) środki jonowoczynne – związki rozpuszczające się w wodzie z jednoczesnym rozpadem

na jony,

2) środki niejonowe – zalicza się do nich przede wszystkim związki otrzymywane przez

addycję tlenku etylenu z kwasami organicznymi, alkoholami i fenolami.

Ponadto w futrzarstwie używa się następujących grup rozpuszczalników organicznych:

1) węglowodory chlorowane,
2) węglowodory alifatyczne,
3) węglowodory aromatyczne.
Środki jonowoczynne

Charakteryzuje je to, że cząsteczka składa się ze znacznie zróżnicowanych co do

wielkości jonów. Jeden z nich jest jonem o dużej masie cząsteczkowej, zawierającym
jednocześnie grupy: hydrofilową, lipofilową. Jon zawierający te grupy jest nośnikiem
działania powierzchniowoczynnego. W zależności od jego ładunku elektrycznego
wyróżniamy tensydy: anionowe, kationowe i amfoteryczne.
Środki niejonowe

Są to substancje, których cząsteczka zbudowana jest z hydrofobowej reszty

węglowodorowej i związanej z nią większej ilości, grup hydroksylowych, albo długiego
łańcucha poliglikolowego, nadających cząsteczce hydrofilowy charakter. Emulgatory
niejonowe można otrzymać w reakcji między:
a) kwasami tłuszczowymi i tlenkiem etylenu:

–COOH + nCH

–CH

→ C

–CO(CH

– O – CH

)

b) z alkoholem tłuszczowym i tlenkiem etylenu

2n+1

– CH

OH + xCH

– CH

→ CH

(OCH

)

x-1

OCH

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) fenolami i tlenkiem etylenu.

Niejonowe środki w zasadniczy sposób różnią się od innych produktów

powierzchniowoczynnych, a mianowicie: z powodu braku elektrycznie dysocjujących
solotwórczych grup, wodne roztwory tych związków wykazują odczyn obojętny i są
całkowicie odporne na działanie kwasów, zasad, soli obojętnych i soli metali garbujących.
Mają one dobre własności piorące, emulgujące i zwilżające we wszystkich zakresach pH, ale
najlepsze w środowisku słabo zasadowym. Środki te wykazują małe powinowactwo do tkanki
kolagenu i tkanki skórnej garbowania mineralnego, dzięki czemu łatwo przenikają skórę na
całym przekroju. Użycie ich nie powoduje zmiany ładunku elektrycznego dzięki czemu
nadają się szczególnie do rozmaczania oraz odtłuszczania skór. Ze środków krajowych
największe znaczenie mają Rokanole i Rokafenole.

Rozpuszczalniki organiczne

Spośród szeregu rozpuszczalników organicznych w futrzarstwie znalazły zastosowanie

tylko te, które odznaczają się z jednej strony największą zdolnością rozpuszczania tłuszczu,
z drugiej zaś najmniejszą palnością i toksycznością. Należą do nich między innymi:

–

trójchloroetylen – odznacza się bardzo dobrą zdolnością rozpuszczania tłuszczów.
Obecność chloru nadaje mu charakter niepalny i dzięki temu zapewnia duże
bezpieczeństwo pracy. Wadą „tri” jest szkodliwe działanie jego par na organizm ludzki.

–

trójchlorometan – popularnie zwany chloroformem. Jest bezbarwną cieczą o szkodliwym
zapachu. Chloroform poddany działaniu światła i powietrza utlenia się na silnie trujący
chlorek karbonylu, czyli fosgen. Jest on nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszcza się
w alkoholu i eterze. Posiada zdolność rozpuszczania olejów i żywic. Jego cechą dodatnią
jest niepalność, wadą zaś działanie usypiające.

–

benzyna – mieszanina ciekłych węglowodorów parafinowych, naftalenowych,
aromatycznych i nienasyconych w zmiennych stosunkach. Podstawowym surowcem do
jej otrzymywania jest ropa naftowa,, w mniejszym stopniu węgiel brunatny i kamienny.

Charakterystyka poszczególnych środków
Soda amoniakalna – inaczej zwana sodą kalcynowaną, sodą prażoną lub sodą bezwodną
o wzorze chemicznym Na

. Jest to biały proszek dobrze rozpuszczalny w wodzie

z wydzieleniem ciepła. Pozostawiony na powietrzu zbryla się. Soda amoniakalna ma szerokie
zastosowanie w futrzarstwie a mianowicie:
a) jako składnik kąpieli do prania skór,
b) do umartwiania skór
c) do zobojętniania brzeczek garbujących sporządzonych z ałunu chromowego.
Soda krystaliczna – zwana inaczej węglanem sodowym uwodnionym o wzorze
Na

O. W futrzarstwie jest rzadko stosowana.

Woda amoniakalna – jest to roztwór gazowego amoniaku o wzorze chemicznym NH

OH.

Znajduje podobne zastosowanie jak wyżej omówione zasady. Produkt znajdujący się
w handlu zawiera około 25% NH

. Amoniak posiada pewne zalety, a mianowicie jako środek

słabo zasadowy i lotny jest bezpieczny w użyciu. Jego stężenie w wodzie amoniakalnej
z czasem maleje, a równocześnie maleje niebezpieczeństwo zniszczenia włosa lub skóry.
Amoniak daje z występującymi w wodzie solami wapnia i magnezu wodorotlenki łatwiej
rozpuszczalne niż węglany tych metali powstałe przy użyciu Na

. Nadmiar użytego

amoniaku łatwiej jest usunąć z włosa i ze skóry, podczas gdy przy niedostatecznym
wypłukaniu soda pozostaje w skórze.
Wodorotlenek sodu – zwany inaczej sodą żrącą lub sodą kaustyczną, a roztwór ługiem
sodowym o wzorze chemicznym NaOH. Jest to bardzo silna zasada. W handlu znajduje się
w postaci nieprzezroczystej, bezbarwnej masy wybitnie higroskopijnej. Z powietrza chłonie
również CO

. Rozpuszcza się w wodzie bardzo łatwo z wydzieleniem dużej ilości ciepła,

działa żrąco, wykazuje niszczące działanie na skórę i dlatego używa, się go w rzadkich
przypadkach tylko do grubego ościstego włosa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mydło – do niedawna było używane jako jedyny środek emulgujący, jednak z chwilą
wprowadzenia emulgatorów syntetycznych jest stosowane rzadziej. Daje ono gorsze emulsje
i ulega wytrąceniu pod wpływem związków powodujących twardość wody, w wyniku czego
otrzymuje się włos szorstki i zlepiony.
Olej turecki – jest sulfonowanym olejem rycynowym. Zachowuje się on podobnie jak
mydło, jednak jest o tyle lepszy, że daje w normalnych warunkach trwalsze emulsje i lepiej
odtłuszcza włos.
Emulgatory syntetyczne
1) anionowe, których grupa hydrofobowa jest w anionie:

sole alkilosulfonowych kwasów: R-SO

+ Na

sole estrów alkoholi i H

: R-O-SO

+Na

sole alkilosulfoarylowe R- - SO

+ Na

2) kationowe, w których grupa hydrofobowa mieści się w kationie. Najważniejsze

kationowe detergenty wywodzą się z NH

lub NH

Cl przez podstawienie 1, 2, 3 lub 4

wodorów grupami alkilowymi o 6–20 węglach. Zdolność rozpuszczania się w wodzie
mają tylko sole jednoanionowe o wzorze R-NH

·* HCl lub amina R-NH

w roztworze

kwaśnym. Podstawiając w NH

Cl wszystkie wodory alkilami otrzymuje się detergent

aminowy rozpuszczalny w każdym środowisku.

3) niejonowe, które w roztworze wodnym nie rozpadają się na jony, lecz mimo to powodują

obniżenie napięć powierzchniowych. Zawierają one słabo aktywne grupy: alkoholową -
OH, eterową -O-, lub amidową –CONH

. Związki powierzchniowoczynne rozpuszczalne

w wodzie zwiększają jej przyczepność i styk z powierzchnią tłustej skóry lub włosa oraz
powodują szybsze przenikanie cząstek wody w głąb tkanki.

Detergenty są znacznie lepsze w użyciu niż mydło lub olej turecki. Te ostatnie nie

spełniają przy moczeniu ani przy praniu należycie swego zadania. Ulegają bowiem
wytrąceniu pod wpływem związków powodujących twardość wody, przy czym straty
wynoszą na każdym 1°n twardości 1l wody 0,2 g mydła 50%. Niezależnie od wspomnianych
strat wytrącony osad zlepia włos zmniejszając jego połysk. Wady te przy użyciu detergentów
syntetycznych są znacznie mniejsze albo nie występują wcale. Detergenty dają emulsje
trwałe, delikatne, o małych cząsteczkach. Obok zdolności emulgowania tłuszczów wykazują
one także niszczącą zdolność rozjaśniania włosa.
Saponal OK – jest produktem kondensacji rozczepionego białka z kwasami tłuszczowymi.
Białko rozczepia się i hydrolizuje pod wpływem zasad; po uzyskaniu produktu łatwo
rozpuszczalnego wiąże się go z chlorobezwodnikiem kwasu tłuszczowego, według reakcji:

– H

+ ClOC – R

→ R

- N - C - R

+ HCl

gdzie:

– rodnik rozszczepionego białka

– rodnik nasyconego lub nienasyconego kwasu tłuszczowego o 10–20 atomach

węgla

Otrzymany produkt, po uprzednim zobojętnieniu jest znany w handlu w postaci gęstej

cieczy barwy jasnoźółtej. Służy on jako emulgator do prania, natomiast słabo działa jako
zwilżacz.
Pretepon G – jest produktem estryfikacji H

alkoholi nasyconych szeregu tłuszczowego,

pochodzących z olbrotu, którego główną masę stanowi palmitynian alkoholu cetylowego
C

COO•C

. Po przeprowadzonej estryfikacji z produktu wymywa się nadmiar

użytego H

i następnie zobojętnia NaOH. Produkt handlowy występuje jako pasta barwy

kremowej rozpuszczalna w ciepłej wodzie. Pretepon G jest bardzo dobrym środkiem
piorącym, emulgującym i zwilżającym oraz działa ożywiająco na włos. Jest odporny na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

twardą wodę i nie wrażliwy na elektrolity.
Nekalina 3 – jest solą sodową lub amonową kwasu dwuizobutylo-naftalenosulfonowego. Sól
sodowa jest pastą ciemnokremową, a sól amonowa ciemnobrunatną gęstą cieczą. Nekalina
znajduje zastosowanie jako dobry środek zwilżający do moczenia oraz jako emulgator
w połączeniu z klejem lub rozszczepionym białkiem.
Sulfsipol – jest estrem kwasu siarkowego i mieszaniny alkoholu laurynowego (C

OH)

i mirystynowego (C

OH) o wzorze:

- O - SO

H i C

- O - SO

Produkt handlowy występuje jako gęsta syropowata ciecz o barwie ciemnokremowej.
Używany jest jako środek zwilżający, piorący i pieniący.
Sulfapol TR – środek zwilżający używany do prania. Jest alkilobenzenosulfonianem
trójetanolaminy.

Sulfapol A3 – produkt powstały w wyniku działania benzenosulfonianów na rozszczepione
substancje białkowe. W handlu występuje jako brunatna ciecz dobrze rozpuszczalna
w wodzie. Jest odporny na twardą wodę, alkalia i kwasy. Działa piorąco i zwilżająco.
Kontakt – popularny piorący środek radziecki. Stanowi mieszaninę sulfokwasów
otrzymanych przy sulfonowaniu nafty za pomocą SO

lub SO

w obecności Cl

oraz

nieprzesulfonowanej nafty. W związku z obecnością nafty Kontakt nadaje włosowi połysk
i miękkość. Działa on emulgująco w każdym środowisku bez wytrącenia i dobrze miesza się
z wodą. Produkt handlowy jest niezbyt gęstą cieczą barwy brązowej.
Igepon T – produkt niemiecki otrzymany przez kondensację kwasu olejowego C17H

COOH

z kwasem N-metyloaminoetanosulfonowym.

Rozluźnienie tkanki skórnej skór wyprawionych włosem

Podstawowym sposobem rozluźniania tkanki skórnej skór futerkowych jest wytrawianie.

Proces ten przeprowadza się przy użyciu enzymów. Wytrawianie skór futerkowych,
szczególnie o grubej i ścisłej tkance skórnej (np. skóry owcze) oraz tłustej mizdrze (np. skóry
nutrii), ma wpływ na spulchnienie i ciągliwość skóry.

Wytrawianie skór jest procesem ściśle związanym z działaniem enzymów. Powoduje ono

m.in.

–

uzupełnienie roztwierania skóry, co ujawnia się w zwiększonej przepuszczalności
powietrza i ciągliwości tkanki skórnej,

–

odpęcznienie golizny, przez co traci ona jędrność, staje się śliska i miękka,

–

spulchnienie resztek warstwy przymięsnej, co pozwala na łatwe ich usunięcie,

–

nadanie licu delikatnego i jedwabistego charakteru.
Działanie środków enzymatycznych, stosowanych w czasie wytrawiania jest różne

i obejmuje głównie substancje białkowe. W przypadku wytrawiania skór z włosem należy tak
dobrać substancje enzymatyczne, aby nie spowodować uszkodzenia obsady cebulek
włosowych i nie zniszczyć włosa. Keratyna jest odporna na działanie enzymów z grupy
hydrolaz. Stąd też możliwe jest zastosowanie trypsyny do wytrawiania skór futerkowych bez
naruszenia struktury włosa.

Dla skór futerkowych słuszniejsze byłoby zastosowanie enzymu pepsyny, która rozszczepia

kolagen w środowisku kwasowym, przy pH 1,5÷4–2,5 i nie działa na keratynę. Jednak praktyka
wykazała, że skóra traktowana tym enzymem traci zbyt dużo substancji skórnej. Obserwuje się
przy tym osłabienie skóry i zyskuje się stosunkowo niewielki, wzrost ciągliwości.

Do wytrawiania skór futerkowych występują w handlu preparaty oparte na enzymach

bakteryjnych i pleśniakowych. Preparaty te dają skóry nie tylko spulchnione i ciągliwe, lecz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

także wytrzymalsze na rozciąganie od wyprawionych metodą klasyczną. Działanie
wymienionych preparatów nie ma ujemnego wpływu na włos. Stosowany w Polsce preparat
enzymatyczny pod nazwą Garbon jest oparty na pankreatynie (wyciągu trzustki bydlęcej lub
świńskiej) – 3÷4%, z dodatkiem mączki drzewnej, jako nośnika – ok. 30% i siarczanu amonu,
jako czynnika odwapniającego – 60÷70%.

W oparciu o doświadczenia garbarskie preparaty pochodzące z trzustki zwierzęcej

stosuje się obecnie w przemyśle futrzarskim tylko do niektórych skór. Skóry owcze
bezpośrednio po praniu i lekkim obcieknięciu wytrawia się w cytroku Garbonem, w kąpieli
o temp. 40°C, do której dodaje się 40 g/dm

soli kuchennej oraz 0,25 g/dm

węglanu

sodowego, zarzuca się skóry i dodaje 5 g/dm

Garbonu. Skóry w kąpieli wytrawiającej

porusza się okresowo przestrzegając, aby pH nie było niższe od 8. Bezpośrednio po
wytrawieniu należy skóry zagarbować formaliną albo przeprowadzić piklowanie.
Pozostawienie skór wytrawionych do odleżenia, nawet w krótkim okresie czasu, jest
niedopuszczalne, ponieważ może spowodować osłabienie obsady włosa.

Piklowanie skór futerkowych

Do niedawna piklowanie było podstawową metodą garbowania skór futerkowych.

Prawie dla każdego rodzaju skór stosowano metodę .popularnie zwaną metodą lipską.
Obecnie, mimo wielu zalet tego rodzaju wyprawy (miękkość, pulchność i ciągliwość
tkanki skórnej), jest ona powoli zastępowana metodą chromową. Skóry tylko piklowane są
mało odporne na wodę oraz na dłuższe magazynowanie. Ten rodzaj garbowania zalicza
się do pseudogarbowania.

Czynnikiem wpływającym na dobór składu kąpieli piklującej dla skór futerkowych jest

rodzaj wyprawianego surowca. Skóry o ścisłej strukturze tkanki pikluje się w kąpieli o innym
składzie niż skóry cienkie i z natury luźne. Skóry zwarte i grube pikluje się w mocniejszym
piklu, przez stosunkowo długi czas i przy zastosowaniu podwyższonych temperatur – ok.
32°C. W tabela 1 przedstawiono przykładowe składy kąpieli piklujących.

Tabela 1. Skład kąpieli piklujących dla skór futerkowych [7, s. 127]

Ilość kwasu

HCOOH

Ałun

glinowy

Asortyment skór

Ilość soli

[g/dm

]

[g/dm

]

Czas

[h]

Temp.

[

Owcze

12÷15

–

36-48

Królicze i koźlęce

–

Piżmak
roztwór I
roztwór II

100

7
4

8
–

–
1

16
16

26
26

Kąpiel piklująca jest roztworem kwasu i soli kuchennej. Środkiem garbującym jest tu

kwas mrówkowy lub kwas siarkowy, który powoduję pęcznienie skóry i równoczesne
rozszczepienie pęczków włókien skórnych na włókna pojedyncze oraz wchodzi w reakcję
chemiczną z białkiem zawartym w skórze. Sól zawarta w cieczy garbującej jest tylko
regulatorem działania kwasu na włókna, gdyż hamuje pęcznienie i zależnie od jej ilości,
umożliwia właściwe rozluźnienie tkanki skórnej.

Do kąpieli piklującej (zwanej pikiem) używa się roztworu kwasu siarkowego (96%)

w ilości 8–15 g na 1 litr wody oraz soli kuchennej – 50–100 g na 1 litr wody. Ilość wody
użytej do przygotowania kąpieli piklującej powinna wynosić 10–12 l na 1 kg skóry suchej.
(dla skór solankowanych przyjmuje się 4–5 l wody na 1 kg).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Temperatura kąpieli wynosi 26–30°C, a czas jej trwania – 10–12 godzin. Ogólnie

przyjmuje się, że mocniejszego roztworu i dłuższej kąpieli wymagają skóry bardziej zwarte
i grube, a słabszego – luźne i cienkie.

W czasie kąpieli (w drewnianej kadzi lub innym naczyniu) skóry przekłada się od czasu

do czasu, co przyspiesza proces garbowania. Po kąpieli skóry wyżyma się lub odwirowuje
i w takim stanie pozostawia przez 1–2 dni.

Piklowanie skór o włosie cennym, długim, łatwo ulegającym spilśnieniu przeprowadza

się nie w kąpieli, lecz przez nacieranie lub szczotkowanie. Skóry naciera się przy użyciu
szczotki od strony mizdry, przy czym roztwór pikla jest około 1,5 raza silniejszy od
stosowanego w kąpieli.

Skóry natarte starannie pikiem składa się na pół (wzdłuż) mizdrą do środka,

pozostawiając je w tym stanie na 8–12 godzin, a po upływie tego czasu ponownie naciera
mizdrę, powtarzając ten zabieg dwu- lub trzykrotnie, aby na cała powierzchnia była
dostatecznie przepiklowana. Przy nacieraniu skóry należy dać więcej pikla na te jej części,
gdzie okrywa skórna jest grubsza i bardziej zwarta (łeb, łapy, grzbiet). Proces piklowania
powinien być zakończony z chwilą, gdy okrywa skórna stanie się biała (rysa zrobiona na
mizdrzę jest biała), niegumowata i nieśliska.

Zabieg piklowania może być potraktowany jako wstępny (przy dalszym dogarbowywaniu

skór, np. metodą chromową) lub też mieć charakter garbowania właściwego.

Wygarbowane w ten sposób skóry odznaczają się dużą elastycznością, jednakże są one

mniej trwale. Ze względu na to, że temperatura kurczenia tak wyprawionych skór znajduje się
na poziomie 42°C, metodą tą nie można garbować skór przeznaczonych do późniejszego
farbowania, gdyż proces ten odbywa, się w temperaturze 45–50°C, a więc powyżej
temperatury krytycznej.

Garbowanie zakwasowe

Garbowanie zakwasowe zwane kwaszeniem przeprowadza się podobnie jak piklowanie,

za pomocą kwasów, które jednak muszą być słabsze (kwasy organiczne); proces chemiczny
przebiega w tym wypadku wolniej.

Zakwas do garbowania skór sporządza się z rozrobionej z wodą śruty pszennej, żytniej

lub jęczmiennej względnie też mieszaniny mąki z otrębami jednego z wymienionych zbóż
(można także użyć mąki owsianej); rozczyn poddaje się fermentacji w temperaturze
35–40°C.

W czasie fermentacji wytwarzają się kwasy organiczne: mlekowy, octowy, mrówkowy

i masłowy. Najbardziej pożądany jest kwas mlekowy, najmniej zaś – masłowy. Na dużą
zawartość kwasu mlekowego w sporządzanym zakwasie wywiera wpływ jakość użytej śruty
lub mąki (aby nie była stęchła, zleżała itp.), czystość naczyń oraz utrzymanie właściwej
temperatury. Na przyspieszenie fermentacji mlekowej wpływa dodanie do zakwasu kultur
bakterii kwasu mlekowego, w postaci tzw. zaczynu.

W procesie fermentacji obok kwasów organicznych wytwarzają się produkty gazowe, jak

dwutlenek węgla, tlen, wodór i azot. Gazy te powodują spulchnianie i rozluźnianie włókien
skórnych i wpływają wybitnie korzystnie na przebieg garbowania.

Skóry garbowane tą metodą stają się bardzo miękkie i elastyczne. Wadą tej metody jest

zbyt długotrwały przebieg (6–10 dni) oraz duże ryzyko uszkodzenia skór wskutek procesów
gnilnych (przy nieprawidłowym przebiegu fermentacji). Tym sposobem garbuje się
najczęściej skóry karakułów (smuszek), nutrii i piżmaków. Czasem garbowanie zakwasowe
przeprowadza się łącznie z garbowaniem innymi metodami, traktując je jako
dogarbowywanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Garbowanie zakwasowe przeprowadza się przez nacieranie na sucho lub też przez kąpiel

skór.

Przez nacieranie garbuje się zakwasem najczęściej skóry o miękkim i gęstym włosie oraz

skóry karakułowe. W tym celu mieszaninę mąki z otrębami (lub śrutą) w ilości 500 g zalewa
się 1 l wody o temperaturze 35–40°C. Do fermentującej papki dodaje się jeszcze
30–50 g soli kuchennej i po dokładnym wymieszaniu używa się jej do nacierania skór.

Skóry natarte dokładnie papką zakwasową od strony mizdry przetrzymuje się do końca

procesu garbowania „na powietrzu” lub w naczyniu z solanką.

W pierwszym wypadku postępuje się w ten sposób, że rozmoczone i natarte zakwasem

skóry zawiesza się w pomieszczeniu o temperaturze 35–40°C i 60% wilgotności względnej.
Zamiast tego, zwłaszcza w pomieszczeniu chłodniejszym, można też układać je w stosy –
jedna na drugiej – stroną natartą do góry. Garbowanie trwa 7–10 dni; krótszy okres stosuje się
dla skór o cienkiej okrywie skórnej, dłuższy zaś – dla surowca o grubej okrywie skórnej.
W ciągu tego czasu nacieranie skór powtarza się co dwie doby. Jeśli skóry ułożone w stosy
zagrzewają się (temperatura wewnątrz stosu przekracza 35°C), należy je przełożyć, łącząc tę
czynność z nacieraniem.

Przetrzymywanie natartych papką zakwasową skór w naczyniu z solanką polega na tym,

że skóry układa się w stosy w dostatecznie dużym naczyniu, a następnie zalewa się je 3–5%
roztworem soli kuchennej i pozostawia na 7–10 dni. Przekładanie skór i ich dalsze nacieranie
papką zakwasową odbywa się co 2–3 dni.

Proces garbowania uważa się za zakończony, jeśli okrywa skórna odznacza się

dostateczną elastycznością oraz sinawobiałą barwą przekroju. Po złożeniu skóry i naciśnięciu
powinien pozostać na mizdrzę ślad w postaci białej rysy.

Zakwasowa kąpiel skór odbywa się w następujący sposób. Do kadzi nalewa się wodę

o temperaturze 42–45°C, wsypuje mieszaninę mąki z otrębami (lub śrutą) w ilości 300 g na
1 l wody i starannie miesza. Tak przygotowaną kąpiel pozostawia się na dwie doby
(mieszając od czasu do czasu) w celu zakwaszenia. Następnie zakwas ten rozcieńcza się przez
dolanie wody o temperaturze 38–40°C w takiej ilości, aby zawartość użytej mieszaniny mąki
z otrębami (lub śruty) wynosiła 100–120 g na 1 litr. Przy tej czynności do roztworu dodaje się
sól kuchenną w ilości 40 g na 1 litr. Jeśli zakwas był przygotowany w naczyniu niezbyt
dużym, przy rozcieńczaniu przelewa się go do odpowiednio dużego naczynia (do kadzi lub,
jak w dużych zakładach garbarskich, do obrotowego bębna albo cytroka).

Po odpowiednim rozcieńczeniu i zasoleniu zakwasu wkłada się do niego rozmoczone

uprzednio skóry futerkowe, pozostawiając je tam (przy poruszaniu ich od czasu do czasu) na
5–8 dni. Temperatura kąpieli przez cały czas garbowania nie powinna opadać poniżej
32–35°C. W razie stwierdzenia osłabienia obsady włosa i naskórka (zwłaszcza w części
pachwinowej) należy, zwiększyć stężenie soli do 60 g na 1 litr.

Skóry po wyjęciu z kąpieli garbującej powinny być niezwłocznie poddane dalszej

obróbce, gdyż dłuższe działanie zakwasu pozostającego na skórze może doprowadzić do jej
uszkodzenia.

Kontrola międzyoperacyjna

Proces prania i odtłuszczania skór oceniamy organoleptycznie. Skóra futerkowa

odtłuszczona jest miękka, pulchna, a włos przy przedmuchaniu rozsypuje się.

Kontrolę procesu piklowania skór przeprowadza się organoleptycznie obserwując

zachowanie się skóry w czasie procesu. Skóra dobrze spiklowana posiada odpowiedni
poślizg, biały kolor tkanki skórnej. Dodatkową kontrolą w procesie piklowania skór jest
analiza kąpieli piklującej. Oznaczenie zawartości kwasu i soli obojętnej w zużytej kąpieli
prowadzi się wówczas, jeżeli daną kąpiel po wzmocnieniu zgodnie z metodyką używamy
kilkakrotnie celem oszczędności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega chemiczna obróbka przed garbowaniem skór z okrywą włosową?
2. Jakie urządzenia służą do usuwania nadmiaru wody ze skór futerkowych?
3. W jakim celu prowadzimy odtłuszczanie skór z włosem?
4. Jakie środki służą do prania i odtłuszczania skór?
5. Jak prowadzimy pranie skór futerkowych?
6. Jakie czynniki mają wpływ na przebieg prania?
7. Jak kontrolujemy stopień wyprania skór z okrywą włosową?
8. Jakie są zasady odtłuszczania skór z okrywą włosową w rozpuszczalnikach

organicznych?

9. Jak dzielimy środki odtłuszczające?
10. Które z rozpuszczalników organicznych znajdują zastosowanie w futrzarstwie?
11. Co to jest wytrawianie i w jakim celu je prowadzimy?
12. Co rozumiesz pod pojęciem piklowanie i jaki jest jego cel?
13. Co to jest garbowanie zakwasowe?
14. Jaka jest różnica między garbowaniem zakwasowym a piklowaniem?
15. W jaki sposób prowadzimy proces garbowania zakwasowego?

4.3.3.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz skład kąpieli piorącej dla 150 kg skór z nutrii i 520 kg skór owczych. Oblicz ilość

rozpuszczalnika organicznego potrzebnego do odtłuszczenia tych skór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z zakresu prania i odtłuszczania skór futerkowych,
2) obliczyć współczynnik kąpielowy dla skór nutrii i owczych,
3) obliczyć ilość środków piorących, które należy dodać do kąpieli,
4) wyliczyć ilość rozpuszczalnika potrzebnego do odtłuszczenia tych skór,
5) wyniki zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

przybory szkolne.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pranie skór owczych. Scharakteryzuj skóry przed i po praniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym prowadzenia procesu prania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z instrukcją bhp,
4) scharakteryzować skóry przed praniem,
5) zważyć skóry i obliczyć ilość kąpieli piorącej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) przygotować kąpiel piorącą,
7) przeprowadzić pranie skór owczych,
8) dokonać charakterystyki porównawczej skór przed i po praniu,
9) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń,
10) wziąć udział w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóry owcze,

–

stół roboczy,

–

cytrok,

–

waga techniczna,

–

środki piorące,

–

boczki lub podesty do wykładania skór,

–

zlewki lub inne naczynia do odważania środków i odmierzania roztworów,

–

odzież ochronna,

–

rękawice gumowe.

Ćwiczenie 3

Oblicz skład kąpieli piklującej dla 90 szt skór owczych i 420 szt skór z piżmaka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym piklowania skór futerkowych,
2) obliczyć współczynnik kąpielowy,
3) obliczyć ilość soli potrzebnej do sporządzenia kąpieli piklującej,
4) obliczyć ilość kwasu,
5) wyliczenia zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dzienniczek ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź wytrawianie skór nutrii. Dokonaj charakterystyki skór przed i po

wytrawianiu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym wytrawiania,
2) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
3) scharakteryzować skóry przed wytrawianiem,
4) zważyć skóry,
5) obliczyć objętość kąpieli wytrawiającej,
6) wyliczyć ilości środków potrzebnych do sporządzenia kąpieli wytrawiającej,
7) sporządzić kąpiel,
8) zmierzyć temperaturę i pH kąpieli,
9) przeprowadzić wytrawianie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) wyjąć skóry do obcieknięcia,
11) scharakteryzować skóry po wytrawianiu,
12) dokonać charakterystyki porównawczej skór przed i po wytrawianiu,
13) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń,
14) zaprezentować wykonanie ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóry nutrii,

–

cytrok,

–

instrukcja bhp,

–

termometr,

–

papierki wskaźnikowe,

–

waga techniczna,

–

naczynia do odważania i odmierzania składników kąpieli wytrawiającej,

–

sól kuchenna,

–

węglan sodu,

–

Garbon

–

odzież ochronna,

–

rękawice gumowe.

Ćwiczenie 5

Przeprowadź piklowanie skór króliczych metodą kąpielową. Dokonaj oceny

organoleptycznej skór po spiklowaniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
3) zważyć skóry,
4) obliczyć ilość kąpieli piklującej,
5) wyliczyć ilość środków potrzebnych do sporządzenia kąpieli,
6) sporządzić kąpiel,
7) przeprowadzić piklowanie skór króliczych,
8) odwirować skóry,
9) ocenić stopień spiklowania skór,
10) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóry królików,

–

waga techniczna,

–

naczynia do odważania i odmierzania składników kąpieli piklującej,

–

kwas mrówkowy,

–

sól kuchenna,

–

ałun glinowy,

–

kadź drewniana,

–

papierki wskaźnikowe,

–

termometr,

–

wirówka do skór futerkowych,

–

instrukcja obsługi wirówki,

–

instrukcja bhp,

–

odzież ochronna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Zaproponuj metodę i przeprowadź piklowanie skór z lisa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) zaproponować sposób piklowania skór z lisa,
3) przygotować stawisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
4) sporządzić roztwór piklujący,
5) natrzeć skóry piklem,
6) złożyć skóry i pozostawić do odleżenia,
7) sprawdzić spiklowanie tkanki skórnej po odleżeniu i ewentualnie powtórzyć proces

nacierania,

8) zakończyć piklowanie z chwilą całkowitego przepiklowania powierzchni skóry,
9) spostrzeżenia i wnioski zapisać w dzienniczku ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóry lisów,

–

waga techniczna,

–

naczynia do odważania i odmierzania składników kąpieli piklujacej,

–

kwas siarkowy,

–

sól kuchenna,

–

stoły robocze,

–

szczotki do nacierania,

–

podesty do układania skór,

–

papierki wskaźnikowe,

–

termometr,

–

instrukcja bhp,

–

odzież ochronna,

–

rękawice gumowe.

Ćwiczenie 7

Przygotuj mieszankę do garbowania zakwasowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym garbowania zakwasowego,
2) przygotować stawisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
3) wybrać składniki mieszanki zakwasowej,
4) odważyć potrzebne składniki,
5) sporządzić mieszankę,
6) wyliczenia i spostrzeżenia zapisać w dzienniczku ćwiczeń,
7) zaprezentować wykonanie ćwiczenia na forum grupy,
8) wziąć udział w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

mąka pszenna,

–

mąka żytnia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

otręby pszenne,

–

otręby żytnie,

–

śruta jęczmienna,

–

sól kuchenna,

–

waga techniczna,

–

naczynia do odważania i odmierzania składników mieszanki zakwasowej,

–

mieszadło,

–

odzież ochronna.

Ćwiczenie 8

Scharakteryzuj środki stosowane do chemicznej obróbki skór przed garbowaniem

właściwym. Wykonanie ćwiczenia przedstaw w formie graficznej lub tabelarycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym środków stosowanych do chemicznej

obróbki skór przed garbowaniem właściwym,

2) dokonać podziału środków,
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje środków,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie graficznej lub tabelarycznej,
5) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusze papieru formatu A4,
– przybory do pisania,
– literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić procesy chemicznej obróbki skór przed garbowaniem

właściwym?

2) scharakteryzować zasady prania skór futerkowych?

3) dobrać parametry prania skór futerkowych w zależności

od ich rodzaju?

4) przeprowadzić pranie skór z włosem?

5) sporządzić kąpiel wytrawiającą?

6) przeprowadzić wytrawianie skór futerkowych?

7) scharakteryzować zasady piklowania skór futerkowych?

8) dobrać parametry i wykonać piklowanie w zależności od rodzaju

skór?

9) scharakteryzować garbowanie zakwasowe?

10) scharakteryzować środki doprania i odtłuszczania skór futerkowych? ¨

11) określić stopień wyprania skór z włosem?

12) określić stopiń spiklowania tkanki skórnej skór futerkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności. Zadania 1–14 są z poziomu

podstawowego, natomiast zadania o numerach od 15 do 20 z poziomu
ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Celem moczenia skór surowych jest

a) doprowadzenie skóry do stanu nawodnienia, w jakim była po zdjęciu ze zwierzęcia.
b) zwiększenie masy skóry.
c) przygotowanie skór do uszlachetniania okrywy włosowej.
d) przygotowanie skór do uszlachetniania tkanki skórnej.

2. Prawidłowo przeprowadzony proces moczenia skór futerkowych oceniamy sprawdzając

a) siłę osadzenia włosa.
b) uwodnienie tkanki skóry na całej powierzchni i przekroju.
c) stopień odtłuszczenia tkanki skórnej.
d) szorstkość tkanki skórnej.

3. Skóry konserwacji suchosolonej moczy się wstępnie w

a) czystej wodzie.
b) wodzie z dodatkiem soli kuchennej.
c) wodzie z dodatkiem kwasu mrówkowego.
d) wodzie z dodatkiem siarczanu sodowego.

4. Skóry futerkowe szlachetne zdjęte workowo moczy się

a) w kąpieli w cytroku.
b) w kąpieli w bębnie garbarskim.
c) poprzez natrysk wodą .
d) poprzez wlanie wody do wewnątrz skóry.

5. Szkafa to urządzenie służące do

a) garbowania.
b) czesania włosa.
c) odmięśniania tkanki skórnej.
d) usuwania ze skór nadmiaru kąpieli.

6. Usuwanie resztek warstwy podskórnej skór przeznaczonych do garbowania odbywa się

przez
a) piklowanie.
b) wytrawianie.
c) moczenie.
d) mizdrowanie.

7. Poniższy rysunek przedstawia

a) piołę.
b) szkafę.
c) ścieniarkę talerzową.

d) rozbijarkę pedałową.

8. Zmniejszenie napięcia powierzchniowego osiąga się przez dodatek do kąpieli

a) kwasów.
b) emulgatorów.
c) zasad.
d) soli kuchennej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Podstawowym sposobem rozluźniania tkanki skór futerkowych jest

a) garbowanie.
b) piklowanie.
c) wytrawianie.
d) barwienie.

10. Garbon to środek stosowany do

a) piklowania.
b) garbowania.
c) wytrawiania.
d) rozmaczania.

11. Kąpiel piklująca jest roztworem

a) kwasu i soli kuchennej.
b) soli kuchennej.
c) zasady i soli kuchennej.
d) węglanu sodu i kwasu mrówkowego.

12. Garbowanie zakwasowe jest odmianą piklowania, w którym wykorzystuje się

a) mocne kwasy.
b) mocne zasady.
c) słabe kwasy organiczne powstałe w czasie fermentacji.
d) roztwory garbników mineralnych.

13. Do odwadniania skór futerkowych służą:

a) wirówki futrzarskie.
b) szkafy.
c) bębny siatkowe.
d) prasy hydrauliczne.

14. Przed przystąpieniem do procesów technologicznych wyprawy skór futerkowych należy

a) wytrawić skóry.
b) wysuszyć skóry.
c) dobrać skóry w partie produkcyjne.
d) poddać skóry operacji strzyżenia okrywy włosowej.

15. Przy moczeniu właściwym skór mokrosolonych temperatura kąpieli powinna wynosić

a) 30–40°C.
b) 20–28°C.
c) 10–20°C.
d) 5–10°C.

16. Czas moczenia skór owczych suchosolonych trwa

a) ok. 20 h.
b) ok. 48 h.
c) ok. 10 h.
d) ok. 5 h.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Na rysunku przedstawiającym schemat strzyżarki włosa numerem 4 oznaczono

a) skórę przed strzyżeniem.
b) skórę po strzyżeniu.
c) układ zasysający.
d) nóż taśmowy.

18. Optymalne pH kąpieli piorącej wynosi

a) 1,5–2,5.
b) 4,0–5,0.
c) 7,5–8,0.
d) ok. 10,5.

19. Rokanol stosuje się jako dodatek do:

a) garbowania.
b) piklowania.
c) prania.
d) wytrawiania.

20. Współczynnik kąpielowy to

a) stosunek kąpieli do ciężaru skór wyrażony w %.
b) wartość pH kąpieli.
c) stężenie soli kuchennej w roztworze wyrażone w %.
d) stosunek środków powierzchniowoczynnych do masy skór wyrażony w %.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...................................................................................................

Przygotowanie skór wyprawianych z okrywą włosową do garbowania
właściwego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Duda I.: Skóry surowe futrzarskie. WNT, Warszawa 1992.
2. Kopański R.: Zarys futrzarstwa. PWRiS, Warszawa 1965.
3. Lasek W., Persz T.: Technologia wyprawy skór. Cz. 2. Wykończanie. WSiP, Warszawa

1985.

4. Lasek W.: Kolagen – chemia i wykorzystanie. WNT, Warszawa 1978.
5. Maleńczak J., Čujan Z.: Maszyny i urządzenia garbarskie. Skrypt WSI, Radom 1981.
6. Michalec T.: Technologia garbarstwa i futrzarstwa – ćwiczenia laboratoryjne. Skrypt

WSI, Radom 1996.

7. Persz T.: Technologia wyprawy skór. Cz. 1. Garbowanie. WSiP, Warszawa 1986.
8. Praca zbiorowa: Kuśnierstwo. WNT, Warszawa 1971.
9. Praca zbiorowa: Vademecum garbarza, ITE Radom 1996.
10. Woźniakiewicz W.: Technologia futrzarstwa. WPLiS, Warszawa 1956.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
12 Wykończanie skór wyprawianych z okrywą włosową
18 Przygotowanie skór wyprawionych do obrotu towarowego
06 Przygotowanie skór wyprawianych bez włosa
Natłuszczanie skór z okrywą włosową
09 Garbowanie skór z okrywą włosową
PRZYGOTOWANIA DO WYPRAWY
07 Przygotowanie zgladu metalog Nieznany (2)
07 Przygoda?z miłości
05 Stosowanie surowców skórzanych i skór wyprawionych
PRZYGOTOWANIA DO WYPRAWY
17 Ocena jakości skór wyprawionych
07 Przygotowanie materiałów ilustracyjnych
07 Przygotowanie materiałów stomatologicznych
Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia
07 Przygotowanie zgladu metalograficznego
07 Przygotowanie reklamy do publikacji
11 Wykończanie skór wyprawianych bez włosa
Cechowanie, pakowanie i magazynowanie skór wyprawionych

więcej podobnych podstron