Dr Anna Zygierewicz

– specjalista ds. systemu gospodarczego w Biurze Analiz Sejmowych.

ISSN 1899‑1114

nr 3 (28)

11 stycznia 2010

Wielojęzyczność Unii Europejskiej

Anna Zygierewicz

„Zdolność porozumiewania się w kilku językach niesie

ze sobą wielkie korzyści – dla jednostek, organizacji,

przedsiębiorstw. Zwiększa kreatywność, przełamuje stereotypy

kulturowe, zachęca do wychodzenia poza utarte schematy

myślenia i może pomóc w tworzeniu innowacyjnych

produktów i usług”.

Leonard Orban,

członek Komisji Europejskiej

1

Języki urzędowe Unii

Europejskiej

Złożona 27 państw członkowskich Unia Europejska posługuje

się 23 językami urzędowymi: angielski, bułgarski, czeski, duński,
estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski,
łotewski, maltański, niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski,
rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski i włoski

2

.

1

„Po europejsku. Języki w Unii Europejskiej”, http://ec.europa.eu/

publications/whatsnew.htm [dostęp: 28 grudnia 2009].

2

Regulation no 1 determining the languages to be used by the

European Economic Community, with amendments.

Abstract

With 500 million inhabitants, the European Union is an amalgam of languages and cultures. These are not only languages and

cultures of Europe, but also the ones akin to the migrants from other continents. This diversity is both a problem and an oppor-
tunity for the EU. Communication problems among EU citizens arise due to the lack of knowledge of foreign languages (even the
official language of the country of residence) but, on the other hand, they frequently stem from the unawareness of cross-cultural
differences. Multilinguality and cross-cultural dialogue which encourages more timely and vibrant communication (also in busi-
ness) among both EU citizens and foreigners are a development opportunity for the European Union.

W 1958 r., gdy powołano do życia Europejską Wspólnotę

Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, obowią-
zywały zaledwie cztery języki urzędowe: francuski, niderlandz-
ki, niemiecki i włoski. Wraz z przystępowaniem nowych państw
rozszerzeniu ulegała także lista języków urzędowych. Najwięk-
sze ich rozszerzenie nastąpiło w 2004 r. wraz z przystąpieniem
do Unii Europejskiej 10 nowych państw, z których 9 wniosło ze
sobą nowe języki urzędowe UE. Jedynie Cypr, w którym więk-
szość mieszkańców posługuje się językiem greckim nie wnio-
sła do UE nowego języka, ponieważ język grecki od 1981 r.,
czyli od przystąpienia Grecji do UE był już językiem urzędowy.

Jedynie niewielka część wspólnotowych dokumentów ro-

boczych tłumaczona jest na wszystkie języki urzędowe. W Ko-
misji Europejskiej angielski, francuski i niemiecki są przeważnie
używane jako języki proceduralne, natomiast w Parlamen-
cie Europejskim dokumenty tłumaczone są na różne języki
z uwzględnieniem potrzeb europarlamentarzystów

3

. Jednak

biorąc pod uwagę liczbę kombinacji tłumaczeniowych, część
tłumaczeń nie jest prowadzona bezpośrednio z jednego języ-
ka urzędowego na drugi, ale poprzez inny język, np. angielski,
francuski czy niemiecki.

3

http://ec.europa.eu/education/languages/languages-of-europe/

doc135_pl.htm [dostęp: 17 listopada 2009].

Analizy BAS nr 3 (28) 11 stycznia 2010

2/6

www.bas.sejm.gov.pl

Dodatkowo na obszarze państw członkowskich UE funkcjo-

nuje ponad 60 języków używanych w określonych regionach
lub przez określone grupy, których potrzebę zachowania, pie-
lęgnacji i nauki mieszkańcy Unii Europejskiej podkreślają w ba-
daniach. Do wzrostu liczby języków używanych na co dzień
w Unii Europejskiej przyczynia się także imigracja spoza państw
członkowskich, często także z innych kontynentów. Integracja
językowa imigrantów stanowi zatem kolejne wyzwanie dla UE.

Unii Europejskiej przykłada dużą wagę do języków uży-

wanych w państwach członkowskich. Znalazło to wyraz m.in.
w zapisach traktatowych. W Traktacie o Unii Europejskiej czy-
tamy, iż Unia szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową
i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa
kulturowego Europy. Zaś w Traktacie o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej czytamy, iż działanie Unii zmierza do rozwoju
wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie
i upowszechnianie języków państw członkowskich.

Znajomość języków obcych

wśród mieszkańców Unii

Europejskiej

Do tej pory Eurobarometr trzykrotnie prowadził badania na

temat znajomości języków obcych przez mieszkańców Unii Euro-
pejskiej. Po raz pierwszy w 2000 r., a następnie w 2005 r. i 2006 r.

4

.

Porównanie wyników badań znajomości języków obcych

wśród mieszkańców UE z tych trzech raportów daje wyniki
optymistyczne. Zwiększa się liczba osób znających jeden lub
dwa języki obce. W 2006 r. 56% ankietowanych odpowiedzia-
ło, iż zna jeden język obcy na tyle dobrze, by móc brać udział
w rozmowie odbywającej się w tym języku, 28% ankietowa-

4

„Europeans and their Languages”, Special Eurobarometer 243,

February 2006.

nych mogłoby brać udział w rozmowie prowadzonej w dwóch
językach obcych, 11% zaś w trzech językach obcych. Choć
niestety nadal 44% respondentów nie mogłoby wziąć udziału
w rozmowie prowadzonej w żadnym języku obcym.

W tym samym roku w Polsce 57% badanych posługiwało

się co najmniej jedyny językiem obcym, 32% posługiwało się
co najmniej dwoma językami obcymi a 4% posługiwało się co
najmniej trzema językami obcymi. Aż 43% badanych osób nie
posługiwało się jednak żadnym językiem obcym

Język angielski jest najczęściej używanym językiem obcym

w całej Unii Europejskiej. Aż 38% mieszkańców badanych kra-
jów deklarowało znajomość języka angielskiego w stopniu
umożliwiającym udział w rozmowie. Najwyższy odsetek osób
znających język angielski, jako język obcy, był wśród miesz-
kańców Szwecji (89%), Malty (88%) i Holandii (87%).

14% badanych deklarowało, że oprócz języka ojczystego

zna także język francuski lub język niemiecki. Język francu-
ski jako język obcy najczęściej był używany w Wielkiej Bryta-
nii (23%) i Irlandii (20%), natomiast obywatele Czech (28%)
i Węgier (25%) jako drugim językiem najczęściej posługiwali
się językiem niemieckim. Język hiszpański i język rosyjski uzu-
pełniają grupę pięciu najczęściej używanych języków obcych,
przy czym 6% respondentów włada obydwoma językami. Pol-
scy respondenci najczęściej deklarowali znajomość języka an-
gielskiego (29%), rosyjskiego (26%) oraz niemieckiego (19%).

Trzeba też pamiętać, że wspomniane wyżej języki są nie tyl-

ko językami obcymi, ale i językami ojczystymi mieszkańców
Unii Europejskiej. I tak, język niemiecki był najczęściej uży-
wanym językiem ojczystym w Unii Europejskiej. Posługiwało
się nim jako językiem ojczystym 90 mln osób (18% całkowitej
liczby ludności UE). Język angielski i język włoski były językami
ojczystymi dla 13% mieszkańców UE każdy, a język francuski
dla 12% mieszkańców UE.

Tabela 1. Najczęściej używane języki w państwach człon-

kowskich UE-25 [w %]

Język

Używany jako

język ojczysty

Używany jako

język obcy

Ogółem

Angielski

13

38

51

Niemiecki

18

14

32

Francuski

12

14

26

Włoski

13

3

16

Hiszpański

9

6

15

Polski

9

1

10

Rosyjski

1

6

7

Źródło: „Europeans and their Languages”, op. cit.

Indywidualne motywy uczenia

się języków obcych

Respondenci badania Eurobarometr

5

wykazywali średni

poziom motywacji do nauki języków obcych. Jedynie 18% re-
spondentów deklarowało, że uczy się lub podnosi swoją zna-
jomość języków obcych. Wśród czynników zniechęcających
do nauki języków obcych wymieniano najczęściej: brak czasu
(34%), brak motywacji (30%) i konieczność ponoszenia kosz-
tów związanych z nauką języka obcego (22%). Aż 42% pol-

5

„Europeans and their Languages”, op. cit.

Wykres 1. przedstawia 23 języki urzędowe Unii Europej-

skiej wraz z informacją, w którym roku stały się one języka-

mi urzędowymi UE.

1953

1973

1981 1986

1995

2004 2007

23

bułgarski

22

rumuński

21

irlandzki*

20

maltański

19

czeski

18

słowacki

17

słoweński

16

polski

15

węgierski

14

estoński

13

łotewski

12

litewski

11

fiński

10

szwedzki

9

hiszpański

8

portugalski

7

grecki

6

angielski

5

duński

4

francuski**

3

niemiecki**

2

włoski**

1

niderlandzki**

* Język irlandzki jest tzw. językiem traktatów od 1973 r. Język ba-

skijski, kataloński i galisyjski mają specjalny status od 2006 r.

** Te cztery języki były używane w Europejskiej Wspólnocie Węgla

i Stali, która została utworzona w 1950 r. Była ona pierwszym krokiem
w kierunku obecnej struktury Unii Europejskiej. W 1958 r. języki urzę-
dowe określono w rozporządzeniu Rady nr 1, które zmieniano za każ-
dym razem, gdy nowe kraje przystępowały do UE.

Źródło: „Po europejsku. Języki w Unii Europejskiej”, op. cit.

Analizy BAS nr 3 (28) 11 stycznia 2010

3/6

www.bas.sejm.gov.pl

skich respondentów wskazało ten ostatni czynnik. Był to naj-
wyższy wskaźnik wśród krajów UE-25. Wskazywali go zresztą
głównie mieszkańcy nowych państw członkowskich UE (bez
Cypru i Malty). Mieszańcy starych państw członkowskich UE
oraz mieszkańcy Cypru i Malty zdecydowanie częściej na
pierwszym miejscu wymieniali brak czasu.

Jeśli chodzi o powody skłaniające respondentów do nauki

języków obcych, to związane są one zarówno z korzyściami za-
wodowymi, takimi jak: możliwość posługiwania się językiem ob-
cym w pracy (32%) lub pracą za granicą (27%), jak i czynnikami
niezwiązanymi z pracą zawodową, np. posługiwanie się językiem
obcym na wakacjach (35%) lub dla własnej satysfakcji (27%).

Według 68% respondentów znajomość języka angielskie-

go w największym stopniu mogłaby przyczynić się do ich
rozwoju zawodowego lub ich kariery zawodowej. W dalszej
kolejności uplasował się język francuski (25%), język niemiecki
(22%) i język hiszpański (16%). W Polsce respondenci popro-
szeni o wskazanie dwóch języków obcych, których znajomość
mogłaby w największym stopniu przyczynić się do ich rozwo-
ju zawodowego lub ich kariery zawodowej, wskazywali naj-
częściej język angielski (72%). W dalszej kolejności wskazywali
język niemiecki (46%), język rosyjski (9%), język francuski (5%),
język hiszpański (2%) i język włoski (1%).

Nauczanie języków obcych

w szkołach w UE

Projekcja dotyczące korzystania z poszczególnych języków

w Unii Europejskiej w przyszłości dokonane na podstawie ana-
lizy nauczania języków obcych w szkołach w państwach człon-
kowskich UE wskazuje na dalszy wzrost znaczenia języka angiel-
skiego, który powoli staje się lingua franca Unii Europejskiej.

Z badań Eurydice

6

wynika, iż praktycznie we wszystkich

państwach członkowskich obowiązkowa nauka języka obcego
rozpoczyna się w szkole podstawowej. Zależnie jednak od kra-
ju nauka języka obcego rozpoczyna się na bardzo wczesnym
etapie lub, przeciwnie, staje się częścią programu nauczania
dopiero w ostatnich klasach szkoły podstawowej.

Z badań wynika także, iż prawie we wszystkich państwach

członkowskich uczniowie uczą się najczęściej języka angiel-
skiego jako pierwszego języka obcego. Ponadto zarówno
w szkołach podstawowych, jak i średnich stale wzrasta odse-
tek uczących się tego języka, zwłaszcza w większości krajów
Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajach romańskich Eu-
ropy Południowej. Drugą pozycję wśród najpowszechniej po-
znawanych języków zajmują: język niemiecki i język francuski.
Język niemiecki zajmuje tę pozycję w Holandii, kilku krajach
skandynawskich oraz krajach Europy Środkowej i Wschodniej,
natomiast język francuski jest bardziej popularny w krajach Eu-
ropy Południowej, a w szczególności w krajach romańskich.

Tabela 2 przedstawia liczbę uczniów uczących się poszcze-

gólnych języków obcych w szkołach średnich.

Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli wydał kolej-

ny raport na temat nauczania języków w szkołach w Polsce.
Ostatni raport dotyczy roku szkolnego 2008/2009

7

. Wynika

6

„Kluczowe dane dotyczące nauczania języków obcych w szko-

łach w Europie”, Komisja Europejska, 2008.

7

„Powszechność nauczania języków obcych w polskich szkołach

2008/2009”, CODN, Warszawa 2009.

z niego, iż we wszystkich typach szkół aż 83% uczniów uczyło
się angielskiego jako przedmiotu obowiązkowego (dla porów-
nania w roku szkolnym 2000/2001 wskaźnik ten wynosił 46%)
a z uwzględnieniem nauczania tego języka jako przedmiotu
dodatkowego wskaźnik sięgnął 90%. Drugim najczęściej na-
uczanym językiem obcym był język niemiecki (31,2% jako
przedmiot obowiązkowy oraz 42,5% jako przedmiot obowiąz-
kowy i dodatkowy łącznie). Nauczanie innych języków obcych
pozostawało na poziomie poniżej 5%, choć liczba uczniów
uczęszczających na zajęcia z poszczególnych języków ulega
zmianie – obniża się liczba uczniów uczęszczających na za-
jęcia z języka francuskiego i rosyjskiego a podwyższa liczba
uczniów uczęszczających na zajęcia z języka hiszpańskiego
i włoskiego.

Zainteresowanie tymi dwoma ostatnimi językami przekła-

da się na zainteresowanie współpracą z Hiszpanią i Włochami
w finansowanym ze środków unijnych programie Uczenie się
przez całe życie. I tak np. w 2008 r. w projektach wymian i staży

8

programu Leonardo da Vinci 73 partnerów pochodziło z Nie-
miec, 25 z Wielkiej Brytanii, 24 z Hiszpanii a 16 z Włoch. W roku
akademickim 2007/2008 polscy studenci uczestniczący w pro-
gramie Erasmus najchętniej wyjeżdżali na studia do Niemiec
(2466 osób), Hiszpanii (1521 osób), Francji (1210 osób), Włoch
(1047 osób) i Wielkiej Brytanii (727 osób).

Rola wielojęzyczności

w podnoszeniu

konkurencyjności

przedsiębiorstw

Na rolę wielojęzyczności w podnoszeniu przewagi konku-

rencyjnej zwraca uwagę Forum Biznesu ds. Wielojęzyczności

9

,

które w lipcu 2008 r. wydało zalecenia zmierzające do wzmoc-
nienia konkurencyjności i zwiększenia zdolności zatrudnie-
nia dzięki lepszemu zarządzaniu różnorodnością językową.
Uczestnicy Forum zauważyli, że wschodzące rynki, takie jak
Brazylia, Rosja, Indie i Chiny, są coraz ważniejsze dla przed-
siębiorstw UE, dlatego też, aby sprostać konkurencji na tych
rynkach, niezbędne są odpowiednie umiejętności językowe.
Bieżące wyzwanie dotyczy więc uczynienia z wielojęzyczności
jednego z fundamentalnych elementów wszystkich strategii
skierowanych na rozwój kapitału ludzkiego

10

.

Forum Biznesu ds. Wielojęzyczności zauważa, iż panu-

je powszechne przekonanie, że język angielski jest jedynym
językiem niezbędnym do prowadzenia działalności w skali
międzynarodowej. W wielu częściach Europy angielski jest
już uważany bardziej za podstawową umiejętność niż za ję-
zyk obcy. Posługiwanie się językiem na poziomie rodzimego
użytkownika języka jest coraz mniej istotne, jako że angielski
staje się składnikiem podstawowego wykształcenia w wielu

8

Ich celem jest wspieranie międzynarodowej mobilności osób

w trakcie szkolenia i doskonalenia zawodowego oraz osób odpowie-
dzialnych za prowadzenie takich szkoleń.

9

„Przedsiębiorstwa osiągają lepsze wyniki dzięki znajomości ję-

zyków”, lipiec 2008 r., http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/
davignon_pl.pdf [dostęp: 28 grudnia 2009].

10

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Eu-

ropejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Re-
gionów „Wielojęzyczność: atut dla Europy i wspólne zobowiązanie”,
KOM(2008) 566.

Analizy BAS nr 3 (28) 11 stycznia 2010

4/6

www.bas.sejm.gov.pl

krajach. W związku z tym konieczność utrzymania przewagi
poprzez opanowanie kolejnych, poza angielskim, języków,
będzie coraz wyraźniej odczuwalna

11

.

Badanie przeprowadzone przez Komisję Europejską

w 2006 r.

12

pokazuje, że przedsiębiorstwa UE mogą utracić

możliwości biznesowe z powodu braku umiejętności języ-
kowych. Dzieje się tak w szczególności w przypadku małych
i średnich przedsiębiorstw, które nie wykorzystują w pełni
możliwości eksportu do innych krajów UE. Według badania
nawet 11% MŚP (czyli prawie milion przedsiębiorstw) utra-
ciło umowy z potencjalnymi klientami w innych krajach UE
z powodu bariery językowej. Wyniki badania wskazują także
na coraz większe znaczenie wielojęzyczności w zdobywaniu
rynków światowych. W tym kontekście bardzo ważny jest ję-
zyk angielski, ale podkreśla się też coraz większe znaczenie

11

„Przedsiębiorstwa osiągają lepsze wyniki dzięki znajomości ję-

zyków”, op. cit.

12

„ELAN: Effects on the European Economy of Shortages of Fo-

reign Language Skills in Enterprise” http://ec.europa.eu/education/
languages/archive/doc/elan_en.pdf [dostęp: 28 grudnia 2009].

języka chińskiego, arabskiego i rosyjskiego. Zgodnie z zalece-
niami płynącymi z badania, aby zwiększyć wyniki eksporto-
we, przedsiębiorstwa powinny: a) przyjąć strategiczne podej-
ście do komunikacji wielojęzycznej, b) wyznaczyć rodzimych
użytkowników języka (native speakers) do pracy na rynkach
eksportowych, c) rekrutować pracowników znających języki,
a następnie doskonalić tę znajomość oraz d) korzystać z usług
tłumaczy pisemnych i ustnych

13

.

Wielojęzyczność sama w sobie jest sektorem wzrostu go-

spodarczego, gdyż przyczynia się do tworzenia miejsc pracy
dla nauczycieli języków, tłumaczy pisemnych i ustnych i ich
personelu pomocniczego, a także dla tych, którzy projektują
i tworzą wspomagające platformy elektroniczne i informa-
tyczne oraz dla programistów i specjalistów tworzących sys-
temy tłumaczenia automatycznego lub wspomaganego kom-
puterowo

14

.

13

„Po europejsku. Języki w Unii Europejskiej”, Wspólnoty Europej-

skie, 2008.

14

„Po europejsku. Języki w Unii Europejskiej”, op. cit.

Tabela 2. Liczba uczniów uczących się poszczególnych języków obcych w szkołach średnich (poziom 3 ISCED)

Średnia liczba języków

obcych, których uczą się

uczniowie szkół średnich

Uczniowie, których ogólny program nauczania obejmuje naukę języka

angielskiego (%)

francuskiego (%)

niemieckiego (%)

2001

2006

2001

2006

2001

2006

2001

2006

EU-27

1,3

1,3

71,0

84,1

18,1

22,2

19,4

24,3

Austria

-

1,4

-

96,9

-

54,1

-

-

Belgia

1,8

1,7

94,1

94,4

48,3

48,1

30,3

28,4

Bułgaria

1,4

1,5

79,0

86,1

20,8

15,3

38,6

40,3

Cypr

1,6

1,6

89,8

88,1

68,7

38,3

1,3

2,4

Czechy

1,3

1,4

96,6

100,0

14,7

25,0

75,7

72,2

Dania

1,5

1,5

91,0

99,9

22,9

22,6

69,6

71,9

Estonia

2,2

2,2

90,9

92,6

4,3

6,1

46,3

44,1

Finlandia

-

-

99,5

99,5

22,2

19,7

43,3

35,4

Francja

1,7

1,7

99,3

99,4

-

-

31,2

22,8

Grecja

1,0

1,0

94,3

94,0

14,0

8,6

3,1

2,9

Hiszpania

1,2

1,2

95,5

94,6

23,9

27,1

0,9

1,1

Holandia

1,6

-

98,2

100,0

26,7

70,1

32,0

86,2

Irlandia

0,9

0,9

-

-

66,2

60,5

19,1

18,2

Litwa

1,6

1,4

73,7

82,3

7,8

5,4

37,0

27,2

Luksemburg

2,3

2,3

93,1

97,0

89,4

97,0

87,6

97,0

Łotwa

-

1,2

89,2

94,9

4,0

4,1

51,8

35,1

Malta*

0,7

0,6

80,7

63,5

8,1

7,9

0,8

1,7

Niemcy

0,7

0,9

92,0

94,3

29,4

28,7

-

-

Polska

1,4

1,7

90,1

90,0

15,2

10,0

62,4

64,0

Portugalia

-

0,8

-

50,7

-

15,1

-

1,6

Rumunia

1,4

1,6

86,1

94,8

84,8

83,6

10,8

11,6

Słowenia

1,4

1,6

95,6

98,9

7,8

10,2

83,3

77,0

Słowacja

1,4

1,5

95,9

97,7

13,1

16,0

78,8

72,6

Szwecja

1,7

1,6

99,8

99,9

25,6

22,4

53,5

32,4

Węgry

1,2

1,2

60,6

73,3

6,1

6,2

47,8

49,9

Wielka Brytania

-

0,6

-

-

-

34,8

-

13,1

Włochy

1,2

1,4

81,0

96,9

27,0

21,4

7,8

7,7

Źródło: Eurostat
* Zamiast danych za rok 2006 wykorzystano dane za rok 2005

Analizy BAS nr 3 (28) 11 stycznia 2010

5/6

www.bas.sejm.gov.pl

Badania udowodniły, iż posiadanie umiejętności języko-

wych zwiększa także szanse na otrzymanie lepszej pracy, gdyż
przedsiębiorstwa, aby móc prowadzić działalność w UE i poza
jej granicami, coraz częściej poszukują pracowników posłu-
gujących się kilkoma językami. Ci, którzy znają kilka języków
mogą wybierać z szerokiej oferty miejsc pracy, również za
granicą. Brak znajomości języka przytaczany jest jako główna
przeszkoda w podjęciu pracy za granicą. Istnieją również do-
wody na to, że umiejętność posługiwania się wieloma języka-
mi sprzyja kreatywności i innowacyjności – osoby wielojęzycz-
ne są świadome faktu, że w różnych środowiskach językowych
i kulturowych do tego samego problemu można podejść na
różne sposoby, i potrafią tę wiedzę wykorzystać w poszukiwa-
niu nowych rozwiązań

15

.

Promowanie wielojęzyczności

Komisja Europejska prowadzi kampanię na rzecz wieloję-

zyczności. Wielojęzyczności rozumianej z jednej strony jako
umiejętności danej osoby posługiwania się kilkoma językami,
z drugiej zaś strony jako współistnienia różnych społeczności
językowych na jednym obszarze geograficznym. Komisja Eu-
ropejska podkreśla, iż wielojęzyczność należy do głównych
wartości europejskich. Współtworzy unikalny charakter Euro-
py, przyczyniając się do bogactwa jej kultury i społeczności.
Nauka języków obcych zwiększa szanse kariery, pogłębia zro-
zumienie kultury własnej i obcej oraz zwiększa gotowość do
zmiany miejsca pobytu

16

.

15

Komunikat Komisji… „Wielojęzyczność: atut dla Europy i wspól-

ne zobowiązanie”, op. cit.

16

Komunikat Komisji dla Rady „Ramy europejskiego badania

kompetencji językowych”, KOM(2007) 184.

W marcu 2002 r., podczas szczytu w Barcelonie szefowie

państw i rządów UE wezwali do nauczania, co najmniej dwóch
języków obcych od najmłodszego wieku

17

. Celem długoter-

minowym Komisji jest zwiększanie wielojęzyczności w takim
stopniu, aby każdy obywatel nabył praktyczne umiejętności
porozumiewania się w dwóch językach obcych, gdyż poprawa
umiejętności językowych obywateli stanowi istotny cel na dro-
dze ku poprawie umiejętności i kwalifikacji ludności w perspek-
tywie strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia

18

.

W maju 2009 r. w konkluzjach Rady w sprawie strategicz-

nych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia
i szkolenia (ET 2020)

19

podkreślono potrzebę umożliwienia

obywatelom porozumiewania się w dwóch językach obcych
poza językiem ojczystym, w stosownych przypadkach promo-
wanie nauki języków obcych w ramach kształcenia i szkolenia
zawodowego i wśród uczących się dorosłych, a także umożli-
wienia migrantom uczenia się języka kraju przyjmującego.

W listopadzie 2008 r. uchwalono europejską strategię na

rzecz wielojęzyczności

20

. W dokumencie tym Rada zwróciła

się do państw członkowskich i Komisji, aby w ramach swoich
kompetencji m.in.:

– promowały wielojęzyczność jako sposób pogłębiania

spójności społecznej,

– promowały doskonalenie językowe przez całe życie,
– propagowały wielojęzyczność jako czynnik sprzyja-

jący konkurencyjności gospodarki europejskiej oraz
zwiększający mobilność obywateli i ich szanse na zna-
lezienie pracy,

– promowały języki Unii Europejskiej w świecie poprzez

współpracę dwustronną i wielostronną.

23 października 2009 r. odbyło się w Brukseli spotkanie in-

augurujące nową platformę społeczeństwa obywatelskiego na
rzecz promowania wielojęzyczności. Ma ona stanowić forum
wymiany najlepszych praktyk dla sektora mediów, organizacji
kulturalnych i stron związanych z nieformalnym i pozaformal-
nym uczeniem się. Jej zadaniem będzie zachęcanie do udziału
w debacie publicznej na temat tego, jak najlepiej propago-
wać powszechniejsze posługiwanie się różnymi językami. Do
priorytetowych grup docelowych należeć będą ludzie młodzi,
którzy porzucili naukę, osoby uczestniczące w kształceniu lub
szkoleniu zawodowym, osoby starsze oraz imigranci

21

.

Doceniając rolę wielojęzyczności w rozwoju biznesu, 22 wrze-

śnia 2009 r. Komisja uruchomiła podobne forum tematyczne dla
przedstawicieli świata biznesu. Platforma biznesu promująca
wielojęzyczność przeznaczona jest dla przedsiębiorców, part-
nerów społecznych, stowarzyszeń i izb handlowych oraz orga-
nizacji promujących handel, szkół i organów edukacyjnych

22

.

17

Rada Europejska w Barcelonie, 15–16 marca 2002 r., Konkluzje

Prezydencji, część I pkt 43.1..

18

Komunikat…, KOM(2007) 184

19

Konkluzje Rady z dnia 12 maja 2009 r. w sprawie strategicznych

ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia
(ET 2020), Dz. Urz. C 119 z 28.05.2009 r.

20

Rezolucja Rady z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie europej-

skiej strategii na rzecz wielojęzyczności, Dz.Urz. C 320 z 16 grudnia
2008 r.

21

„Nowa platforma społeczeństwa obywatelskiego promuje wie-

lojęzyczność”, IP/09/1574, Bruksela 2009.

22

http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc3650_

en.pdf [dostęp: 28 grudnia 2009].

Wykres 2. przedstawia prognozę Forum Biznesu ds. Wie-

lojęzyczności dotyczącą zapotrzebowania na znajomość

języków wśród pracowników małych i średnich przedsię-
biorstw w najbliższych latach

angielski – 25,84%

niemiecki – 17,84%

francuski – 13,19%

rosyjski – 11,74%

hiszpański – 6,55%

włoski – 4,65%

chiński – 4,12%

polski – 2,67%

arabski – 1,83%

portugalski – 1,14%

rumuński – 1,07%

inne języki – 9,30%

Źródło: „Przedsiębiorstwa osiągają lepsze wyniki dzięki znajomo-

ści języków”, op. cit.

Analizy BAS nr 3 (28) 11 stycznia 2010

6/6

www.bas.sejm.gov.pl

Seria Analizy BAS wydawana jest wyłącznie w wersji elektronicznej.

Więcej informacji na stronie www.bas.sejm.gov.pl w dziale publikacje.

Wybrane programy

wspierania wielojęzyczności

ze środków UE

Realizacja strategii Unii Europejskiej na rzecz wielojęzycz-

ności przejawia się m.in. w przeznaczaniu środków z budżetu
UE na finansowanie działań sprzyjających uczeniu się języków
obcych. Poniżej przedstawiono wybrane programy finanso-
wane lub współfinansowane ze środków wspólnotowych.

Program Uczenie się przez całe życie, którego jednym z ce-

lów jest propagowanie nauki języków obcych i różnorodności
językowej, składa się z czterech programów szczegółowych,
z których wszystkie wspierają uczenie się języków obcych.
Program Comenius obejmuje przedszkola, szkoły podstawo-
we i szkoły średnie, program Erasmus – szkoły wyższe, pro-
gram Leonardo da Vinci – kształcenie i szkolenie zawodowym
a program Grundtvig skierowany jest na nauczanie dorosłych,
w tym szczególnie osób starszych.

Jednym z celów programu Uczenie się przez całe życie jest

zachęcenie ludzi do uczenia się języków na wszystkich eta-
pach kształcenia i w każdym momencie życia zawodowego,
zwiększanie dostępu do zasobów służących nauce języków
w całej Europie, tworzenie i rozpowszechniane innowacyj-
nych technik nauczania i dobrej praktyki, zapewnianie oso-
bom uczącym się języków dostępu do pomocy służących na-
uce języków a także zwiększanie wiedzy na temat znaczenia
wielojęzyczności jako głównego gospodarczego i społeczne-
go atutu Unii Europejskiej

23

. Elementami programu Uczenie się

przez całe życie są także programy międzysektorowe, z których
jeden skierowany jest bezpośrednio na propagowanie nauki
języków obcych oraz wspieranie różnorodności językowej
w państwach członkowskich.

Program Młodzież w działaniu wspiera m.in. promocję ak-

tywnych postaw obywatelskich wśród młodzieży, rozwój so-
lidarności i tolerancji oraz wzajemnego zrozumienia wśród
młodych ludzi z różnych krajów a także współpracę europej-
ską w dziedzinie młodzieży.

Program Kultura wspiera ponadnarodową mobilności osób

działających w sektorze kultury, ponadnarodowy obieg dzieł
oraz wyrobów artystycznych i kulturalnych a także dialog
między kulturami. Jednym z działań specjalnych programu
jest organizacja obchodów Europejskiej Stolicy Kultury, która
umożliwia promocję jednego lub dwóch krajów członkow-
skich w każdym roku, w tym promocję ich kultury i języków.

23

„Po europejsku. Języki w Unii Europejskiej”, op. cit.

Program wspiera także tłumaczenia prac współczesnych auto-
rów na inne języki UE.

Program MEDIA finansuje m.in. organizację festiwali filmo-

wych w innych krajach UE oraz dubbing i napisy do europej-
skich filmów, które mają być pokazywane w kinach i telewizji
w innych krajach UE.

Program Europa dla Obywateli wspiera m.in. współpracę

miast partnerskich i tworzenia ich sieci oraz projekty organiza-
cji działających na rzecz społeczeństwa europejskiego na po-
ziomie europejskim, których celem jest zrozumienie różnych
kultur oraz określenie wspólnych wartości.

Dodatkowo, w ramach działań finansowanych z Europejskie-

go Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki możliwa jest w Polsce organizacja dodatkowych
zajęć językowych w szkołach zawodowych oraz kursów języ-
kowych dla osób dorosłych oraz opracowywanie programów
kształcenia na poziomie wyższym w językach obcych (w tym
w języku angielskim) w wybranych obszarach kształcenia, ze
szczególnym uwzględnieniem nauk matematycznych, przy-
rodniczych, rolniczych, medycznych i technicznych.

Podsumowanie

Wielojęzyczność obywateli jest elementem niezbędnym

prawidłowego rozwoju Unii Europejskiej. Duża różnorodność
językowa Unii Europejskiej stanowi sama w sobie źródło ko-
rzyści i jest ubogacająca, może jednak także utrudniać oby-
watelom i przedsiębiorstwom pełne korzystanie z możliwości,
jakie oferuje wspólny rynek. Współczesne społeczeństwa eu-
ropejskie stoją w obliczu szybkich zmian związanych z globa-
lizacją, postępem technologii i starzeniem się społeczeństw.
Istotnym przejawem tych zmian jest zwiększona mobilność
Europejczyków. Kontakty z osobami z innych krajów są coraz
częstsze, a liczba osób mieszkających i pracujących poza gra-
nicami swego kraju wciąż wzrasta

24

.

Żyjąc wśród 23 języków oficjalnych, około 60 języków

używanych w różnych regionach UE a stanowiących jej dzie-
dzictwo językowe oraz języków ponad 175 narodowości
imigrantów zamieszkujących UE, nauka języków obcych jest
koniecznością, a cel wyznaczony na szczycie w Barcelonie –
umiejętność porozumiewania się przez wszystkich obywateli
UE w języku ojczystym oraz w dwóch językach obcych – staje
się pilny do osiągnięcia.

24

Komunikat Komisji… „Wielojęzyczność: atut dla Europy i wspól-

ne zobowiązanie”, op. cit.