2009-11-27
Wykład 7
Polityka handlowa, część 2
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, CE UW
dr Leszek Wincenciak
Wykład 7
Strategiczna polityka handlowa
GATT i Światowa Organizacja Handlu
1
2009-11-27
Argumenty na rzecz aktywnej polityki
handlowej
Problem efektów zewnętrznych (np. w gałęzi wysokich
technologii)
Firmy, które inwestują w nowe technologie, wpływają na
rozprzestrzenianie się wiedzy i nie są w stanie zapobiec
temu, \
e wszyscy inni korzystają z postępu technicznego
 problem zawłaszczalności dobra publicznego
Inwestując w nową technologię firmy tworzą dodatkową
korzyść społeczną
Efekt zewnętrzny: korzyści lub koszty dotyczą nie tylko tych,
którzy generują postęp techniczny
Pozytywny efekt zewnętrzny oznacza, \
e krańcowa korzyść
społeczna jest większa ni\
krańcowa korzyść prywatna z
innowacji
Oznacza to, \
e poda\
takiego dobra będzie w sytuacji
równowagi wolnorynkowej zbyt mała
Kontrargumenty
Trudno jest właściwie ocenić ilościowe znaczenie
efektów zewnętrznych  jakie jest właściwe
subsydium?
Efekty zewnętrzne mogą przenosić się między
krajami  \
aden kraj nie będzie miał wtedy motywacji
do subsydiowania sektorów, które je generują
Subsydia powodują realokację zasobów,
uzasadnienie subsydiowania musi być zatem bardzo
dobre
2
2009-11-27
Strategiczna polityka handlowa
Strategiczna polityka handlowa  poprawa pozycji
konkurencyjnej przedsiębiorstw krajowych w sytuacji
niedoskonałej konkurencji
W sytuacji niedoskonałej konkurencji, firmy osiągają
ponadnormalne zyski
Aktywna polityka rządu mo\
e słu\
yć
przechwytywaniu tych dodatkowych zysków
Przykład
Dwie firmy (Boeing i Airbus) konkurują na rynku
międzynarodowym i pochodzą z dwóch ró\
nych
krajów (USA i UE)
Obie firmy zamierzają produkować samoloty, lecz
decyzje ka\
dej z nich będą zale\
ne od decyzji
podjętych przez konkurenta
Ka\
da z firm decyduje czy wejść na rynek i
produkować czy te\
nie, na podstawie oceny
oczekiwanych zysków
Rynek zbytu jest ograniczony i występują korzyści
skali produkcji (produkcja małej liczby samolotów nie
jest za bardzo opłacalna)
3
2009-11-27
Konkurencja 2 firm przy IRS oraz
ograniczonym rynku zbytu
Konkurencja 2 firm przy IRS oraz
ograniczonym rynku zbytu
Wynik gry rynkowej zale\
y od tego, kto pierwszy
dokonuje ruchu (inwestycji lub decyzji o wejściu na
rynek)
Jeśli Boeing decyduje się produkować jako pierwszy,
wówczas dla Airbusa wejście jest nieopłacalne
Jeśli Airbus decyduje się produkować jako pierwszy,
wówczas dla Boeinga wejście jest nieopłacalne
Jednak subsydium w wysokości 25 dokonane na
rzecz Airbusa mo\
e zmienić wynik gry, czyniąc
wejście dla Airbusa opłacalnym, niezale\
nie od tego,
co zrobi Boeing
4
2009-11-27
Konkurencja 2 firm przy IRS oraz
ograniczonym rynku zbytu
Konkurencja 2 firm przy IRS oraz
ograniczonym rynku zbytu
Jeśli Boeing oczekuje, \
e UE zacznie subsydiować
Airbusa, nie wejdzie na rynek, poniewa\
poniósłby
straty
Subsydium udzielone Airbusowi generuje ekstra zyski dla
Airbusa (kosztem Boeinga)
Poniewa\
konkurent został wyparty z rynku, zyski rosną
bardziej, ni\
sumy udzielanych subwencji (IRS)
5
2009-11-27
Przypadek alternatywny: problem
wiedzy na temat kosztów
Przypadek alternatywny: problem
wiedzy na temat kosztów
6
2009-11-27
Przypadek alternatywny: problem
wiedzy na temat kosztów
Jeśli dokonano błędnej oceny poszczególnych
pozycji w macierzy wypłat między Boeingiem i
Airbusem, to subwencja dla Airbusa spowoduje, \
e
obaj producenci wejdą na rynek
Tym razem jednak subwencja jest nieefektywna,
gdy\
nie udało się wyeliminować Boeinga z rynku
Marnotrawstwo ograniczonych zasobów
Ocena strategicznej polityki handlowej
Strategiczna polityka handlowa dostarcza intelektualnej
motywacji dla rządów do działania na rzecz zwiększania
krajowego dobrobytu; istnieją jednak wyraz
ne
zastrze\
enia:
Ograniczone zasoby: w równowadze ogólnej wzrost
produkcji jednego sektora dokonuje się kosztem innych
sektorów (nieefektywna alokacja)
Wejście i wyjście nowych firm zmniejszy nadzwyczajne
zyski
Retaliacja: istnieje ryzyko odwetu (paradoks więz
nia)
Trudności w uzyskaniu odpowiedniej informacji nt.
struktury kosztów, popytu, sposobu konkurencji między
firmami
7
2009-11-27
Ocena strategicznej polityki handlowej
Strategiczna polityka handlowa, podobnie jak ka\
da
inna polityka handlowa nie jest wolna od nacisków
politycznych i manipulacji ze strony silnych grup
nacisku (lobby)  ekonomia polityczna, problem
pogoni za rentą (rent seeking)
Międzynarodowe regulacje dotyczące
polityki handlowej
8
2009-11-27
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
Przeciętne cła importowe w ciągu ostatnich 50-80 lat
drastycznie spadły w większości krajów
Od roku 1944 większość obni\
ek ceł i innych
redukcji barier handlowych była wynikiem
międzynarodowych negocjacji
Ogólne Porozumienie w Sprawie Ceł i Handlu (General
Agreement of Tariffs and Trade  GATT) podpisano w
1947 roku jako tymczasową regulację dotyczącą polityki
handlowej krajów sygnatariuszy. Zastąpiono je w 1994 r.
bardziej sformalizowaną instytucją: Światową Organizacją
Handlu (WTO)
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
Przeciętna amerykańska taryfa celna
9
2009-11-27
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
Negocjacje wielostronne sprawiają, i\
eksporterzy
mobilizują się do poparcia wolnego handlu (o ile
wierzą, \
e liberalizacja rozszerzy ich rynki zbytu)
Poparcie to nie pojawi się w przypadku jednostronnej
presji na liberalizację
Z drugiej strony pojawia się presja wspierająca
protekcjonizm  głównie ze strony grup podmiotów
konkurujących z importem
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
Negocjacje wielostronne umo\
liwiają tak\
e
uniknięcie wojen handlowych między krajami,
polegających na wprowadzeniu restrykcji
handlowych przez wszystkie kraje
Jeśli ka\
dy kraj ma polityczny interes (na skutek
presji politycznej) w ochronie krajowych
producentów, to niezale\
nie od tego co zrobią inne
kraje  wszystkie kraje wprowadzą restrykcje
handlowe  nawet jeśli w interesie wszystkich krajów
łącznie jest istnienie wolnego handlu
Ilustruje to następujący przykład:
10
2009-11-27
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
Problem wojny handlowej
Wolny handel Protekcja
Wolny handel
Protekcja
Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie
polityki handlowej
W tym prostym przykładzie, ka\
dy kraj działając
indywidualnie skorzysta na zastosowaniu barier
handlowych, ale oba były w lepszej sytuacji (ich
łączny dobrobyt byłby wy\
szy) gdyby oba wybrały
wolny handel (paradoks więz
nia)
Jeśli Japonia i USA zawrą wzajemnie wią\
ące
porozumienie dotyczące ograniczania
protekcjonizmu, unikną pokusy wprowadzania
narzędzi protekcjonistach w celu poprawy swojej
sytuacji kosztem partnera
11
2009-11-27
Światowa Organizacja Handlu (WTO)
Światowa Organizacja Handlu powstała w 1994 roku
i bazuje na kilku wielostronnych porozumieniach:
Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu (General Agreement
on Tariffs and Trade)  dotyczy handlu dobrami
Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Usług (General Agreement on
Tariffs and Services)  dotyczy handlu usługami
(ubezpieczenia, konsulting, bankowość itp.)
Porozumienie w Sprawie Związanych z Handlem Aspektów
Własności Indywidualnej (Agreement on Trade Related
Aspects of Intellectual Property Rights)  dotyczy
międzynarodowej ochrony własności intelektualnej (np.
prawa autorskie czy patenty)
Podstawowe zasady GATT/WTO
Zasada niedyskryminacji
Klauzula Najwy\
szego Uprzywilejowania
ka\
dy kraj członkowski WTO zobowiązuje się do równego traktowania
wszystkich innych krajów członkowskich WTO (\
aden kraj nie zapłaci cła
wy\
szego ni\
kraj płacący najni\
sze cło)
Zgodnie z nią członkowie WTO muszą być jednakowo traktowani, co
oznacza, \
e ka\
dy przywilej handlowy przyznany jakiemukolwiek krajowi
musi być automatycznie i niezwłocznie przyznany wszystkim innym
członkom WTO
Klauzula Narodowa
ka\
dy produkt importowany, po przekroczeniu granicy i opłaceniu cła,
nie mo\
e być traktowany gorzej ni\
podobny produkt krajowy
Najwa\
niejszy wyjątek od zasady niedyskryminacji  artykuł
XXIV, zapisy o preferencyjnych ugrupowaniach handlowych
(strefa wolnego handlu, unia celna)
12
2009-11-27
Podstawowe zasady GATT/WTO
Preferencyjna umowa handlowa to umowa handlowa
między krajami, w której obni\
ają one bariery celne
w wymianie między sobą, ale nie w stosunku do
krajów reszty świata
W paragrafie 5, art. XXIV stwierdzono jednak, \
e "cła
i inne środki handlowe w wymianie z innymi
członkami WTO nie mogą być w całości wy\
sze lub
bardziej restrykcyjne (on the whole higher or more
restrictive) ni\
poziom ceł i rozmiary przepisów
handlowych przed utworzeniem" (...) ugrupowania
integracyjnego
Podstawowe zasady GATT/WTO
Specjalna procedura rozstrzygania sporów: kraje
członkowie WTO mogą wnieść problem na forum WTO i
oddać decyzję w ręce ekspertów
Sprawy załatwiane są względnie szybko  razem z
procedurą apelacyjną nie trwają dłu\
ej ni\
15 miesięcy
Panel ekspertów korzysta ze regulacji zawartych w
umowach między krajami członkowskimi, aby
zdecydować, czy kraje łamią postanowienia tych
porozumień
Kraj, który odmawia podporządkowania się decyzji
panelu mo\
e zostać ukarany zezwoleniem innym krajom
na nało\
enie restrykcji handlowych na import z tego
kraju
13
2009-11-27
Podstawowe zasady GATT/WTO
Negocjacje w ramach WTO mają na celu obni\
anie
protekcjonizmu poprzez:
Redukcję stawek celnych  dzieje się to w ramach
negocjacji wielostronnych (tzw. rundy negocjacyjne)
Wiązanie stawek celnych  mówimy, \
e cło jest związane,
jeśli kraj zobowiązuje się do nie podnoszenia go w
przyszłości
Podstawowe zasady GATT/WTO
Cło jako główny instrument:
kwoty i subsydia eksportowe zamieniane są na
ekwiwalentne cła, poniewa\
koszty ochrony celnej
są bardziej wyraz
nie widoczne i łatwiej je obni\
ać,
powodują te\
mniejsze zniekształcenia rynku
Wyjątkiem są subsydia eksportowe do produktów rolnych
(silny lobbing krajów UE)
Dopuszcza się tak\
e wyjątki związane z załamaniem
rynku (nagłym wzrostem importu)
14