09-11-06
Wykład 5
Międzynarodowe przepływy czynników
produkcji
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, CE UW
dr Leszek Wincenciak
Wykład 5
Międzynarodowa mobilność czynników produkcji:
Międzynarodowa mobilność pracy migracje
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i firmy
wielonarodowe
1
09-11-06
Mobilność pracy: podstawowy model
Przyczyny i skutki migracji poka\
emy w ramach
modelu, gdzie wytwarzane jest jakieś jedno dobro
Załó\
my jednak, \
e do jego produkcji potrzebne są
dwa czynniki produkcji: kapitał i praca
Zało\
enie dot. funkcji produkcji: krańcowy produkt
pracy jest malejący:
Przy stałym zasobie kapitału, ka\
dy kolejny pracownik
w coraz mniejszym stopniu zwiększa wytwarzany produkt
prawo malejących przychodów krańcowych
Interpretacja graficzna krzywej MPL
Z powodu malejącej krańcowej produktywności,
produktywność pracowników zale\
y od wielkości zatrudnienia:
im więcej jest ich zatrudnionych, tym ni\
szy jest krańcowy
produkt pracy
Jeśli przyjmiemy, \
e zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku
czynników produkcji panuje doskonała konkurencja, realne
wynagrodzenie pracowników musi być równe ich krańcowej
produktywności:
w
= MPL
P
Pole pod krzywą krańcowego produktu pracy mo\
na
interpretować jako wartość produkcji, a ta z kolei jest równa
wartości dochodu narodowego, czyli sumie dochodów
pracowników i właścicieli kapitału
2
09-11-06
Zatrudnienie, produkcja, dochody
Dochody
MPL
właścicieli
kapitału
A
B
w
0
Fundusz
MPL
płac
L
C
L0
ABw0: przychody właścicieli kapitału
Cw0BL0: Przychody siły roboczej
ABL0C: cały dochód narodowy
Redystrybucja dochodu
Spadek zatrudnienia zmniejsza dochody
właścicieli kapitału a płaca realna wzrasta
M PL
Spadek dochodu
W łaścicieli kapitału
w1
w0
M PL
płace
L1 L0
3
09-11-06
Wyposa\
enie w czynniki produkcji a
mobilność pracy
Jeśli Kraj jest względnie obficie wyposa\
ony
w pracę, zaś Zagranica jest względnie obficie
wyposa\
ona w kapitał, zaś oba kraje dysponują taką
samą technologią:
Krańcowy produkt pracy w kraju jest ni\
szy ni\
zagranicą,
a zatem wynagrodzenie robotników krajowych jest ni\
sze
ni\
zagranicą
O ile dopuścimy mo\
liwość zmiany miejsca pracy,
krajowi robotnicy będą chcieli wyje\
d\
ać za granicę
(rola kosztów adaptacji)
Motywacja dla migracji
Krajowi robotnicy będą chcieli wyje\
d\
ać, gdy
występuje ró\
nica między płacą w kraju, a płacą za
granicą
Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników, którzy
zostają w kraju (bo spada poda\
pracy)
Z kolei napływ pracowników zagranicę obni\
a tamtejsze
wynagrodzenia (bo rośnie poda\
pracy)
Ruch pracowników będzie trwał do momentu wyrównania
się wynagrodzeń
4
09-11-06
Równowaga autarkiczna
A
MPL
B
G
w*
MPL*
J
w
H H
O O*
Zasób pracy w kraju Zasób pracy
zagranicą
Równowaga autarkiczna
A
MPL
B
G
w*
MPL*
J
w
H
O O*
Zasób pracy w kraju Zasób pracy
zagranicą
Całkowity zasób pracy
5
09-11-06
Równowaga autarkiczna
W kraju:
Dochody robotników = pole OwJH
Dochody właścicieli kapitału = pole AJw
A
ączny produkt (i dochód) = pole AJHO
Zagranicą:
Dochody robotników = pole O*w*GH
Dochody właścicieli kapitału = pole BGw*
A
ączny produkt (i dochód) = pole BGHO*
Równowaga w warunkach migracji
A
MPL
B
G
w*
C
E
wcm wcm
MPL*
J
w
D H
O O*
Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą
migracja
Całkowity zasób pracy
6
09-11-06
Skutki migracji
Skala migracji = odcinek DH
Wyrównanie płac  wcm
W kraju:
Dochody robotników = pole OwcmCD
Dochody migrantów = pole CDHE
Dochody właścicieli kapitału = pole Acwcm
Zagranicą:
Dochody robotników = pole O*w*HE
Dochody właścicieli kapitału = pole BCwcm
Skutki migracji między krajami
Przepływ pracowników z kraju zagranicę spowoduje
zmianę wielkości produkcji wytwarzanej w obu
krajach:
W kraju PKB = ACDO, ale PNB = ACEHO
Zagranicą PKB = BCDO*, ale PNB = BCEHO*
Uwaga na płatności z tytułu czynników produkcji
7
09-11-06
Kto zyskuje, kto traci?
Zyskują pracownicy krajowi  ich płace w kraju rosną
Zyskują tak\
e migranci  ich płace równie\
rosną
dzięki zatrudnieniu zagranicą
Zyskują właściciele kapitału Zagranicą  rośnie
produkcja, rosną ich wynagrodzenia
Tracą właściciele kapitału w Kraju  wskutek spadku
zatrudnienia spada produkcja i zmniejszają się ich
wynagrodzenia
Tracą pracownicy Zagranicą  ich wynagrodzenia
wskutek napływu migrantów się obni\
ają
Ogólne korzyści i straty
Okazuje się, \
e ogółem Kraj zyskuje na migracji.
Przyrost wynagrodzeń pracowników jest większy ni\

strata właścicieli kapitału  netto przyrost o pole CEJ
Zagranica ogółem równie\
zyskuje na migracji, gdy\

korzyści właścicieli kapitału przewy\
szają utratę
dochodów pracowników  netto przyrost o CGE
Zatem łączny dobrobyt Kraju i Zagranicy wzrasta
o pole CGJ
8
09-11-06
Motywy dla migracji
W rzeczywistości płace nie wyrównują się między
krajami
Bariery dla migracji (instytucjonalne, polityczne)
Koszty adaptacji  nie opłaca się migrować jeśli ró\
nica
w wynagrodzeniach jest mniejsza ni\
koszty migracji
Ró\
nice w technologii
Rola innych czynników migracyjnych
Stopa bezrobocia i poziom \
ycia
Poziom opieki socjalnej
Motywy polityczne
Motywy dla migracji
9
09-11-06
Motywy dla migracji
Migracje na świecie
Obecnie szacuje się, \
e liczba imigrantów na świecie
przekroczyła 200 milionów osób
Imigranci stanowią około 3% ludności świata
W 2007 r. transfery związane z migracjami szacowano na
337 miliardów dolarów, z czego 251 miliardów napłynęło
do krajów rozwijających się
Szanuje się, i\
na świecie mamy 20-30 milionów tzw.
 nielegalnych imigrantów (10-15% światowej liczby
imigrantów)
Szacuje się, i\
na świecie około 26 milionów osób
musiało zmienić miejsce zamieszkania z powodu
konfliktów zbrojnych i wojen
W 2007 roku liczba uchodz
ców przekroczyła 11 milionów
osób
10
09-11-06
Skala migracji z Polski
Trudno jest realistycznie ocenić skalę migracji
Oficjalne informacje odnoszą się wyłącznie do rejestru PESEL.
Ujmują one dane o tych osobach, które wyjechały z Polski na
stałe i wymeldowały się ze stałego miejsca zamieszkania lub
w oficjalny sposób napłynęły do naszego kraju.
Według danych tych w latach osiemdziesiątych wyjechało
z Polski około 271 tys. osób.
Po rozpoczęciu transformacji systemowej, skala migracji
ustabilizowała się na poziomie 20 - 25 tys. osób rocznie
Dane o rzeczywistej skali przepływów mo\
emy uzyskać ze
spisów ludności (NSP 1988, NSP 2002 i mikrospis 1995).
Według NSP 2002, na dłu\
ej ni\
2 miesiące poza granicami
kraju przebywało 786,1 tys. osób, to jest 1,8% populacji.
Skala migracji z Polski
Trudno tak\
e wiarygodnie ocenić skalę migracji po rozszerzeniu Unii
Europejskiej w maju 2004 r.
BAEL (dot. osób przebywających zagranicą przez okres ponad 2
miesięcy): w IV kwartale 2003 r. w związku z pracą przebywało poza
granicami kraju około 200 tys. osób, w IV kwartale 2004  287 tys.,
zaś w IV kwartale 2005 - 420 tys. Zauwa\
alny jest więc wyraz
ny
wzrost.
Według danych Ministerstwa Spraw Społecznych i Rodziny w
Irlandii, mo\
emy szacować, \
e w okresie od maja do końca 2004 r.
przybyło tam z Polski około 25,2 tys. osób, w całym 2005 r. około
65,3 tys., zaś w ubiegłym roku do listopada było to 89,9 tys. osób
Według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Wielkiej
Brytanii (rejestr Worker Registration Scheme) liczba osób przybyłych
z Polski, które otrzymały numer ubezpieczenia społecznego w
Wielkiej Brytanii (NINo) w okresie od czerwca 2005 do czerwca 2006
wyniosła 171 tys. (wobec 62 tys. w poprzednim roku).
Obecnie w wyniku kryzysu gospodarczego skala emigracji
zarobkowej z Polski wyraz
nie osłabła
11
09-11-06
Przepływy kapitału
Przepływy kapitału na poziomie makro są
odzwierciedleniem relacji między krajowymi
oszczędnościami i inwestycjami
Znaczenie tzw. wymiany międzyokresowej
Jeśli przy pewnym poziomie stopy procentowej
krajowe oszczędności przewy\
szają krajowe
inwestycje, wówczas kraj staje się eksporterem
oszczędności (kapitału), który lokowany jest
zagranicą w postaci inwestycji portfelowych (zakupu
papierów udziałowych bądz
dłu\
nych) lub inwestycji
bezpośrednich
Wymiana międzyokresowa
Konsumpcja
Nachylenie linii ograniczenia
przyszła
bud\
etowego jest równe:
C2
 (1 + r)
E
Y2=C2
U0
Y1=C1
Konsumpcja bie\
ąca, C1
12
09-11-06
Spadek stopy procentowej  przypadek
kraju, który staje się po\
yczkobiorcą
Konsumpcja
przyszła
C2
E
Y2=C2
F
C2U1
Y1=C1 C1>Y1
Konsumpcja bie\
ąca, C1
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne odnoszą się do
inwestycji dokonywanych w sposób, który pozwala
obywatelom jednego kraju sprawować bezpośrednią
kontrolę nad przedsiębiorstwem zagranicznym lub
posiąść je na własność
Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego spółki
13
09-11-06
Korporacje wielonarodowe
(Multinational Corporations)
Dlaczego powstają korporacje wielonarodowe
i z jakich powodów podejmują zagraniczne
inwestycje bezpośrednie?
1. Lokalizacja: dlaczego dobra są produkowane w dwóch
ró\
nych krajach zamiast tylko w jednym (a następnie
eksportowane do drugiego kraju)?
2. Internalizacja: jeśli juz chcemy produkować jakieś
dobro w ró\
nych miejscach, czemu robić to w ramach
jednej firmy, a nie niezale\
nie przez ró\
ne firmy?
Korporacje wielonarodowe
Przyczyny lokalizacji produkcji w wielu miejscach:
Lokalizacja koniecznych czynników produkcji i zasobów (np.
górnictwo)
Ró\
nice w kosztach czynników produkcji: dobra
pracointensywne zwykle będą produkowane w krajach o du\
ej
obfitości pracy, czyli tam, gdzie praca jest tania (Chiny?)
Koszty transportu  bardziej opłaca się dokonać inwestycji
bezpośredniej w kraju docelowym ni\
eksportować tam
produkty
Outsourcing  wydzielanie poszczególnych funkcji
przedsiębiorstwa i zlecanie ich na zewnątrz
14
09-11-06
Korporacje wielonarodowe
Internalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy
bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie
transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji
(a nie osobnych organizacji). Dlaczego tak mo\
e się
zdarzyć?
1. Transfery technologii: transfer technologii czy
wiedzy mo\
e być łatwiejszy w ramach jednej
organizacji
Słabe (lub czasem nieistniejące) prawo patentowe
i ochrony własności intelektualnej
Wiedzę trudno spakować i sprzedać
Korporacje wielonarodowe
2. Integracja pionowa polega na konsolidacji
ró\
nych faz procesu produkcji:
Integracja pionowa polega na połączeniu firm, które
produkują dobra, z których jedne są nakładem produkcji
w wytwarzaniu innych
Takie rozwiązanie mo\
e być bardziej korzystne ni\

korzystanie z osobnych firm
15
09-11-06
Wzrost znaczenia BIZ na świecie
BIZ i firmy wielonarodowe
16
09-11-06
Napływ BIZ do Polski, 1994-2007
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie netto w Polsce, mld EUR
120 25
100 Skumulowana
20
wartość
bezpośrednich
inwestycji
80
zagranicznych
15 w ujęciu netto
60
10
Napływ
40 bezpośrednich
inwestycji
zagranicznych
5
netto (prawa
20
oś)
0 0
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura BIZ w Polsce
Struktura zobowiązań z tytułu BIZ, 2007
Holandia Niemcy Francja Luksemburg
USA Włochy Szwecja Wielka Brytania
Austria Inne kraje
18%
24%
4% 16%
4%
4%
4%
11%
7%
8%
17