1
Klinika Ginekologii Operacyjnej GPSK Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego
Rak piersi jest najczęstszym no-
w Poznaniu
2
wotworem złoS
liwym u kobiet. Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka GPSK Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
W Polsce rocznie zapada na tę
3
Oddział Ginekologiczny Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kaliszu
chorobę ponad 9 tys. kobiet, a po-
4
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu
nad 4 tys. umiera. W odróżnieniu
od wielu innych nowotworów, rak
piersi jest uleczalny, jeS
li zostanie
wykryty we wczesnych stadiach.
Diagnostyka guzów gruczołu sut-
Oszczędzające metody
kowego obejmuje: samokontrolę,
badanie podmiotowe, badanie
diagnostyczno-terapeutyczne
przedmiotowe, mammografię,
mammosonografię oraz badanie
mikroskopowe materiału biopsyj-
guzów gruczołu sutkowego
nego (cytologiczne i histopatolo-
giczne). Samokontrolę powinno
wykonywać się regularnie, najle- Dariusz Samulak1, Beata Pięta2, Magdalena Michalska3,
piej co miesiąc. W badaniu pod-
Wojciech Grzelak4, Stefan Sajdak1
miotowym ważne są dane na te-
mat występowania raka sutka lub
raka jajnika w najbliższej rodzi-
nie, w tym występowania mutacji
genów BRCA1 i BRCA2. Mam-
Wstęp nie ma naukowego potwierdzenia je-
mografia jest badaniem z wyboru
go wartoS
ci. Samobadanie piersi po-
u kobiet po 35. roku życia  do 50. Rak piersi jest najczęstszym nowo-
zwala jednak wykryć raka piersi
tworem złoS
liwym spotykanym u ko-
roku życia powinno wykonywać
wczeS
niej niż przy braku jakichkol-
się ją co 2 lata, a po 50. roku ży- biet i w wielu krajach stanowi główną
wiek działań skriningowych. Aby mo-
przyczynę zgonów kobiet po 35. roku
cia co roku. Badanie mammogra-
gło ono spełnić swoje zadanie, powin-
życia. Jest także najczęstszym nowo-
ficzne cechuje się wysokim stop-
no być prowadzone regularnie,
tworem złoS
liwym u kobiet w Polsce.
niem czułoS
ci (95 98%) we
najlepiej co miesiąc po miesiączce.
Szacuje się, że może wystąpić u 1 na 16
wczesnym wykrywaniu raka sut-
W samobadaniu wykrywanych jest
kobiet. Oznacza to, że rocznie w Polsce
ka. Jest stosowane do oceny pier-
znacznie więcej zmian niebędących
zapada na tę chorobę ponad 9 tys. ko-
si o gęstym utkaniu gruczołowym.
rakami piersi niż w badaniu klinicz-
biet, a ponad 4 tys. umiera. W odróżnie-
Stanowi także pierwszoplanowe
nym czy mammograficznym [1].
niu od wielu innych nowotworów, rak
badanie w przypadku stwierdze-
piersi jest uleczalny, jeS
li zostanie wy-
nia guzka u kobiety poniżej 35.
Badanie podmiotowe  wywiad
kryty we wczesnych stadiach. Od mo-
roku życia, w okresie ciąży i lakta-
mentu rozpoczęcia tworzenia się raka
Pytając pacjentkę o główne dole-
cji. Umożliwia ustalenie, czy
piersi może upłynąć wiele lat, zanim
gliwoS
ci i niepokojące ją objawy, nie
zmiana w sutku ma charakter tor-
pojawi się zmiana widoczna w bada-
należy zapomnieć o wywiadzie ro-
bieli, czy też jest guzkiem litym.
niach obrazowych, a jeszcze więcej, za-
dzinnym. Chodzi głównie o występo-
Cytologiczne badanie mikrosko-
nim guz będzie badalny klinicznie,
wanie raka sutka lub raka jajnika
powe wykonuje się, uzyskując
dlatego tak ważne jest wczesne diagno-
wS
ród najbliższych krewnych (matka,
materiał z biopsji aspiracyjnej
zowanie wszelkich zmian gruczołu sut-
babka, siostry) i często związaną
cienkoigłowej, biopsji aspiracyj-
kowego.
z tym obecnoS
ć mutacji genów
nej cienkoigłowej celowanej lub
BRCA1 i BRCA2. Mutacje te są odpo-
z wycieku z brodawki sutkowej.
Metody diagnostyczno-terapeutyczne
wiedzialne za 3 8% wszystkich
Do badania histopatologicznego
oraz 30 40% występujących rodzin-
Diagnostyka gruczołu sutkowego
materiał pobiera się, wykonując
nie raków piersi [2].
obejmuje:
biopsję: gruboigłową, chirurgicz-
" samokontrolę,
ną, rdzeniową lub mammotomicz-
Badanie przedmiotowe
" badanie podmiotowe,
ną. Ta ostatnia, czy to w postaci
" badanie przedmiotowe,
Fizykalne badanie piersi jest czę-
stereotaktycznej, czy pod kontrolą
" mammografię z mammosonografią
S
cią rutynowego badania kliniczne-
USG, ma najwięcej zalet, jest naj-
(u kobiet powyżej 35. roku życia),
go. U większoS
ci kobiet okresowo
mniej inwazyjna, doskonale na-
" mammosonografię (u kobiet poni-
pojawiają się zgrubienia lub łagodne
daje się do diagnostyki wszystkich
żej 35. roku życia),
guzki piersi i powtarzane badanie
zmian w sutku i leczenia (usunię-
" badanie mikroskopowe materiału
kliniczne może wskazać miejsca,
cia) guzów łagodnych.
biopsyjnego.
które wymagają dokładniejszych
testów diagnostycznych. Oko-
Samokontrola
ło 10 15% raków piersi nie jest po-
Comiesięczne badanie piersi jest nadto uwidocznionych w skriningo-
szeroko propagowane, chociaż nadal wym badaniu mammograficznym,
6
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
może natomiast być wykrytych " podejrzenie procesu łagodnego że pierwszoplanowe badanie w przy-
w badaniu klinicznym [3]. (w celu dokładniejszej diagnostyki), padku stwierdzenia guzka u kobiety
" przed hormonoterapią (np. leczenie poniżej 35. roku życia, w okresie cią-
Mammografia zastępcze w okresie menopauzy), ży i laktacji. Pod kontrolą USG moż-
" wyciek z brodawki sutkowej, na przeprowadzać biopsje zmian li-
Opinie onkologów są zgodne
" zlokalizowanie zmian przed plano- tych, jednak badanie to nie jest
 mammografia pozwala wykryć raka
waną operacją, skuteczne w wykrywaniu wczesnych
piersi przynajmniej rok, a czasami na-
" skontrolowanie skutecznoS
ci lecze- raków, zwłaszcza w badaniach skri-
wet na ponad 4 lata wczeS
niej, zanim
nia operacyjnego, chemioterapii i ra- ningowych [8].
będzie on badalny klinicznie. Naj-
dioterapii. Sonomammografia jest metodą
większą wartoS
ć badań przesiewo-
Niekiedy dyskutowany jest pro- mniej czułą i mniej swoistą w porów-
wych udowodniono u kobiet po 50.
blem ryzyka powtarzanych badań naniu z mammografią w diagnostyce
roku życia, ale korzyS
ć ze skriningu
mammograficznych, jednak korzyS
ci zmian nowotworowych o niewiel-
odnoszą prawdopodobnie również
osiągane w ich wyniku znacznie prze- kich rozmiarach. Za jej pomocą rzad-
młodsze kobiety [4 6]. Badanie mam-
wyższają ewentualne niebezpieczeń- ko udaje się wykryć zmiany nowo-
mograficzne we wczesnym wykrywa-
stwo. Dawka ekspozycyjna współcze- tworowe niewyczuwalne w badaniu
niu raka sutka cechuje wysoki stopień
snych mammografii wynosi 1/10 palpacyjnym i niewidoczne w bada-
czułoS
ci (95 98%). Pozwala ono
dawki tych badań wykonywanych niu mammograficznym. Zaletą bada-
na ocenę rozległoS
ci zmian, lokaliza-
przed 25 laty i porównywalna jest nia USG jest jego niewielka szkodli-
cji, wstępnego różnicowania charakte-
do tej, jaką otrzymuje się w wyniku woS
ć [9].
ru zmiany oraz obecnoS
ci mikrozwap-
ekspozycji na promieniowanie ko- Jeżeli podstawowe badania mam-
nień [5]. Najmniejszy klinicznie
smiczne w czasie lotu międzykonty- mograficzne czy ultrasonograficzne
wyczuwalny rak piersi ma ok. 1 cm.
nentalnego [6]. wykazały nieprawidłowoS
ć w obrazie,
Skriningowa mammografia może wy-
Warunkiem prawidłowej interpreta- należy przeprowadzić dalszą diagno-
kryć raki mniejsze, nawet poni-
cji otrzymanych zdjęć jest przejrzysta stykę. Potrzebna jest tzw. biopsja,
żej 5 mm. Przyjmuje się, że dla raków
struktura sutka. W ciągu całego życia czyli pobranie tkanek lub komórek
wykrytych jedynie w mammografii
kobiety struktura piersi ulega zmia- do badania mikroskopowego.
uzyskuje się zwiększenie 5-letnich
nom. W młodoS
ci przeważa tkanka
przeżyć o 20 25% w porównaniu z ra-
gruczołowa, kolagen i włókna ela- Badanie mikroskopowe materiału
kami rozpoznanymi w momencie po-
styczne. Powodują one, że konsysten- biopsyjnego
jawienia się badalnego guza. Kobiety
cja sutka jest gęsta, co uniemożliwia
poddające się regularnemu, nowo- Badanie mikroskopowe materiału
prawidłową interpretację wyniku ba-
czesnemu badaniu mammograficzne- biopsyjnego może być badaniem:
dania mammograficznego. Dlatego
mu mają także znacznie rzadziej " cytologicznym  oceniane są komór-
u kobiet poniżej 35. roku życia  ze
przerzuty do pachowych węzłów ki materiału pobranego do badania
względu na budowę piersi, które mają
chłonnych w porównaniu z kobietami, (czy są to komórki o charakterze zło-
obfitą tkankę gruczołową  z założenia
u których rak został wykryty poza S
liwym, czy nie),
nie wykonuje się mammografii, a zale-
skriningiem (odpowiednio 20 30% " histopatologicznym  widoczna jest
canym badaniem jest ultrasonografia.
i 50%) [4, 6]. struktura histologiczna badanej
Mammografia to badanie z wyboru
Objawami radiologicznymi nasu- tkanki.
u kobiet po 35. roku życia, których
wającymi podejrzenie raka są: obec- Materiał do badania cytologiczne-
piersi w większej częS
ci zbudowane są
noS
ć guza, skupiska mikrozwapnień, go uzyskuje się:
z tkanki tłuszczowej. Im więcej tkanki
zmiany architektury gruczołu piersio- " w przypadku zmian palpacyjnych,
tłuszczowej, tym ocena mammografii
wego, poszerzenia naczyń żylnych wykonując biopsję aspiracyjną cien-
staje się łatwiejsza.
i pogrubienie skóry. Szczególną uwa- koigłową (BAC), w przypadku
gę należy zwrócić na zmiany guzowa- zmian niepalpacyjnych, wykonując
Mammosonografia
te o zwiększonej gęstoS
ci, nieostrych biopsję aspiracyjną cienkoigłową
lub kolczastych granicach. Użytecznym badaniem uzupełnia- celowaną (BACC),
Mammografia powinna być wyko- jącym mammografię jest ultrasono- " badając wyciek z brodawki sutko-
nywana w 1. fazie cyklu miesięcznego, grafia. Ultrasonografia umożliwia wej.
gdyż zmiany gęstoS
ci gruczołów pier- ustalenie, czy zmiana wyczuwalna Biopsja cienkoigłowa polega
siowych zachodzące w 2. fazie cyklu w badaniu lekarskim lub widoczna na wprowadzeniu cienkiej igły
utrudniają interpretację badania [5]. w mammografii ma charakter torbieli do zmiany w piersi. Wykonuje się ją
Zgodnie z rekomendacjami Zarządu czy też jest litym guzkiem. Dokład- najczęS
ciej w znieczuleniu miejsco-
Głównego Polskiego Towarzystwa Gi- noS
ć badania sonomammograficznego wym pod kontrolą USG lub mammo-
nekologicznego zaleca się wykonywa- w ocenie, czy guzek jest torbielą (za- grafu. Metoda ta jest szybka i mało
nie badania mammograficznego [7]. wierającą płyn), czy też tzw. guzkiem uciążliwa dla pacjentki, często jednak
Wskazania do wykonania mammo- litym, sięga 100%. Wykonanie tego w celu otrzymania odpowiedniej ilo-
grafii: badania pozwala w wielu sytuacjach S
ci materiału komórkowego trzeba
" badanie profilaktyczne u kobiet zaniechać dalszych, bardziej złożo- wykonać kilka wkłuć, ponieważ iloS
ć
po 35. roku życia (do 50. roku życia nych procedur diagnostycznych. materiału pobierana w czasie BAC
co 2 lata, a powyżej 50. roku życia Ultrasonografia jest stosowana do jest niewielka. Oznacza to mniejszą
co roku), oceny piersi o gęstym utkaniu gruczo- precyzję badania mikroskopowego,
" ból sutka, łowym, gdy badanie mammograficzne w którym nie można w pełni ocenić
" podejrzenie procesu złoS
liwego, ma ograniczoną wartoS
ć. Stanowi tak- struktury tkanek.
7
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
Tkanki do badania histopatologicz- mograficznego z komputerową anali- cie zmiany odbywa się ręcznie za po-
nego uzyskuje się, wykonując: zą obrazu. Po obliczeniu przez kom- mocą MammotomeR Hand-Hold
" biopsję stereotaktyczną gruboigłową puter trzech współrzędnych położenia pod kontrolą USG, a sam proces po-
(ang. stereotaxy core biopsy), zmiany, z pojedynczego nacięcia skó- bierania wycinków jest identyczny jak
" biopsję chirurgiczną otwartą (ang. ry usuwa się cylinder tkankowy za- w metodzie stereotaktycznej. Lekarz
open surgical biopsy), wierający zmianę wymagającą wery- obserwuje proces pobierania zmiany
" biopsję rdzeniową (ang. large core fikacji. R
rednica wycięcia może bezpoS
rednio na ekranie monitora
biopsy; advanced breast biopsy in- wynosić od 5 do 20 mm. Chcąc po- USG [14 18]. Po dezynfekcji miejsca
strumentation  ABBI), twierdzić wycięcie zmiany, wykonuje wkłucia i miejscowym znieczuleniu
" biopsję mammotomiczną (ang. vac- się zdjęcie RTG. W niektórych przy- do zmiany zostaje wprowadzona igła
cum assisted biopsy  VAB). padkach raka piersi ABBI może być biopsyjna mammotomiczna gruboS
ci
W przypadku obszaru mikrozwap- jednoczeS
nie procedurą diagnostycz- ok. 3 mm. Igła ma specjalne wycięcie
nień metodą z wyboru jest biopsja ną i terapeutyczną [10, 11]. i znajduje się blisko zmiany. Następ-
gruboigłowa (w BAC niemożliwa Biopsja mammotomiczna, tzw. nie połączony z igłą mammotom uru-
jest ocena stosunku komórek raka mammotom, jest w pewnym stopniu chamia mechanizm rotacyjny znajdu-
do błony podstawnej). Polega ona, po- połączeniem biopsji gruboigłowej jący się wewnątrz igły i system
dobnie jak BAC, na wprowadzeniu z systemem ssącym, co umożliwia po- próżniowy, który zasysa fragment
specjalnie skonstruowanej igły branie wielu wycinków tkankowych zmiany do wewnątrz wycięcia igły,
do zmiany w piersi, za pomocą której przez pojedyncze nakłucie skóry. Pro- pobierając zmienioną tkankę i odpro-
pobiera się wycinki. Wykonuje się ją cedura jest podobna jak przy biopsji wadzając ją na zewnątrz do specjalne-
w znieczuleniu miejscowym pod kon- gruboigłowej i nie trwa zwykle dłużej go pojemnika. Uzyskany materiał
trolą USG lub mammografu. Ze niż 20 30 min, porównywalny jest biopsyjny jest przekazywany do bada-
względu na konstrukcję igły biopsja również odsetek powikłań. Według nia histopatologicznego. Lekarz obra-
gruboigłowa pozwala na pobranie opublikowanych danych ryzyko wyni- ca igłę biopsyjną w nowe położenie
większych fragmentów tkanki niż ku fałszywie ujemnego (np. rozpozna- i dokonuje nowego pobrania tkanki.
BAC, co daje wiarygodniejszy wynik. nie raka wewnątrzprzewodowego W ten sposób można pobrać tkankę
Jednak aby pobrać odpowiednią iloS
ć w przypadku obecnoS
ci raka inwazyj- z dowolnego miejsca wokół igły biop-
tkanki, trzeba procedurę powtórzyć nego) nie przekracza 5 10% [12, 13]. syjnej bez koniecznoS
ci ponownego
kilkakrotnie  konieczne jest pobranie Sterowana przez system cyfrowy nakłuwania piersi. MożliwoS
ć całko-
przynajmniej 6 wałeczków.  dzięki systemowi do biopsji stereo- witego wycięcia małych zmian łagod-
W przypadku negatywnego wyniku taktycznej lub przy użyciu ultrasono- nych otworzyło drogę dla mammoto-
BAC lub biopsji gruboigłowej podej- grafu  lokalizacja zmiany do pobrania mu jako urządzenia operacyjnego.
rzanej zmiany subklinicznej wykony- jest bardzo dokładna. Dzięki rotacyj- KoniecznoS
ć rozfragmentowania
wana jest biopsja otwarta po lokaliza- nemu systemowi próżniowemu można zmiany uniemożliwia jej wycięcie
cji mammograficznej. Zmianę można pobrać wystarczającą iloS
ć tkanki w całoS
ci wraz z marginesem nie-
także lokalizować w USG, jeS
li jest do badania przy jednym wkłuciu igły zmienionych tkanek, co nie pozwala
ona w tym badaniu widoczna. biopsyjnej (w odróżnieniu od BAC na zastosowanie mammotomu do le-
Biopsja chirurgiczna otwarta to oraz biopsji gruboigłowej), dlatego czenia nawet niewielkich zmian
niewielki zabieg operacyjny wykony- pobrany materiał doskonale nadaje się złoS
liwych. Każdorazowo dąży się
wany najczęS
ciej w znieczuleniu do oceny histopatologicznej. do całkowitego usunięcia radiologicz-
ogólnym, wykonywany w warunkach Biopsję mammotomiczną wykonuje nie podejrzanego miejsca. W loży
sali operacyjnej. Po wycięciu zmiany się głównie w przypadku uwidocznie- po wyciętym obszarze miąższu
w celu potwierdzenia całkowitego jej nia (w mammografii lub USG) bardzo umieszcza się tytanowy znacznik
usunięcia wykonuje się kontrolne ba- małych, podejrzanych zmian, nieprze- MICRO MARC w celu ułatwienia
danie RTG. Jednak mimo tego, że kraczających 1 cm i niewyczuwalnych dalszej kontroli mammograficznej
biopsja chirurgiczna jest metodą defi- podczas badania palpacyjnego. miejsca po biopsji, jak również pomo-
nitywnego ustalenia rozpoznania, ma JeS
li mammotomia wykonywana cy w ewentualnym operacyjnym po-
wiele wad: stres związany z zabie- jest w oparciu o tzw. stół Fiszera szerzeniu marginesów wyciętego no-
giem, koniecznoS
ć pobytu w szpitalu, w wizualizacji mammografii cyfro- wotworu złoS
liwego lub przerostu
deformacja piersi, uczucie dyskom- wej, to mówi się o biopsji mammoto- atypowego (ang. atypical ductal hy-
fortu oraz widoczna blizna w opero- micznej stereotaktycznej. Dzięki perplasia  ADH). Zabieg kończy kil-
wanym miejscu. Biopsja chirurgiczna niej lekarz ma możliwoS
ć ciągłego kuminutowy ucisk piersi. Skóra za-
powoduje powstanie zbliznowacenia podglądu podczas wycinania zmiany. opatrzona specjalnym plastrem
i kolejne badania mammograficzne Drugi rodzaj biopsji mammoto- Steri-Strip nie wymaga szwu chirur-
często nie pozwalają na ocenę zmian, micznej to biopsja mammotomiczna gicznego. Elastyczny opatrunek ucisko-
dlatego zamiast biopsji chirurgicznej pod kontrolą USG (ang. hand hold). wy klatki piersiowej pozostawia się
stosuje się mniej inwazyjne metody Nazwa hand hold odzwierciedla istotę na 24 godz. Chora opuszcza szpital
diagnostyczne, takie jak biopsja rdze- manualnej kontroli położenia igły w dniu zabiegu, nie wymaga osłony
niowa (ang. advanced breast biopsy biopsyjnej. Celowane pobranie próbki antybiotykowej oraz leczenia prze-
instrumentation  ABBI) lub biopsja zależne jest od sprawnoS
ci operatora, ciwbólowego. Następnego dnia po za-
mammotomiczna (ang. vacuum-assi- który ręcznie kontroluje położenie biegu powraca do pełnej sprawnoS
ci
sted biopsy  VAB). końcówki igły biopsyjnej i lokalizację fizycznej. Niewielki odsetek powikłań
Biopsja rdzeniowa to biopsja wy- zmiany w piersi w kontroli ultrasono- obejmuje krwiaki w miejscu wyciętej
cinkowa pod kontrolą obrazu mam- grafii w czasie rzeczywistym. Nakłu- zmiany, dolegliwoS
ci bólowe podczas
8
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
16. Gill HK, Ioffe OB, Berg WA. When is
i po zabiegu oraz uszkodzenie ciągło-
a diagnosis of sclerosing adenosis
S
ci skóry poza miejscem wkłucia igły
acceptable at core biopsy? Radiology
mammotomu [19 22].
2003; 228: 50-7.
17. Jackman RJ, Birdwell RL, Ikeda DM.
PiS
miennictwo
Atypical ductal hyperplasia: can some
1. Kaufman Z, Shpitz B, Shapiro M, et al.
lesions be defined as probably
Triple approach in the diagnosis of
benign after stereotactic 11-gauge
dominant breast masses: combined
vacuum-assisted biopsy, eliminating the
physical examination, mammography
recommendation for surgical excision?
and fine needle aspiration. J Surg
Radiology 2002; 224: 548-54.
Oncol 1994; 56: 254-7.
18. Di Giorgio A, Alessi G, Arnone P,
2. Lux MP, Fasching PA, Beckmann MW.
Canavese A. Ultrasonografically guided
Hereditary breast and ovarian cancer:
excisional biopsy of non-palpable
review and future perspectives. J Mol
breast lesions. Br J Surg 1996;
Med 2006; 84: 16-28.
83: 103.
3. Tartter PI, Samuels J, Bratton J. Clinical
19. Parker SH, Klaus AJ, McWey PJ, et al.
examination, mammography and fine
Sonographically guided directional
needle aspiration cytology in the
vacuum-assisted breast biopsy using
management of palpable breast
a handheld device. AJR Am J
masses. Breast J 1997; 3: 127-30.
Roentgenol 2001; 177: 405-8.
4. Burhenne L, Burhenne HJ, Kan L.
20. Fine RE, Boyd BA, Whitworth PW, et al.
Quality-oriented mass mammography
Percutaneous removal of benign breast
screening. Radiology 1997; 194: 185-8.
masses using a vacuum-assisted
5. Czekanowski R. Choroby gruczołu sut-
hand-hold device with ultrasound
kowego. Menopauza. Hormonalna tera-
guidance. Am J Surg 2002; 184: 332-6.
pia zastępcza. Borgis, Warszawa
21. Meloni GB, Dessole S, Becchere MP, et
2003.
al. Ultrasound-guided mammotome
6. Kerlikowske K, Grady D, Rubin S, et al.
vacuum biopsy for the diagnosis of
Efficacy of screening mammography.
impalpable breast lesions. Ultrasound
A meta-analysis. JAMA 1995; 273:
Obstet Gynecol 2001; 18: 520-4.
149-54.
22. Fine RE, Whitworth PW, Kim JA, et al.
7. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa
Low-risk palpable breast masses
Ginekologicznego. Ginekologia po Dy-
removed using a vacuum-assisted
plomie  wydanie specjalne. Medical
hand-held device. Am J Surg 2003;
Tribune Polska 2005/12.
186: 362-7.
8. Leitch AM, Dodd GD, Costanza M, et al.
American Cancer Society guidelines for
the early detection of breast cancer:
update 1997. CA Cancer J Clin
1997; 47: 150-3.
9. Jassem J. Rak sutka  podręcznik dla
studentów i lekarzy. PZWL, Warsza-
wa 1998.
10. Ferzli GS, Hurwitz JB. Initial experience
with breast biopsy utilizing the Advanced
Breast Biopsy Instrumentation (ABBI).
Surg Endosc 1997; 11: 393-6.
11. D Angelo PC, Galliano DE, Rosemurgy
AS. Stereotactic excisional breast
biopsies utilizing the Advanced Breast
Biopsy Instrumentation system. Am
J Surg 1997; 174: 297-302.
12. Meyer JE, Smith DN, DiPiro PJ, et al.
Stereotactic breast biopsy of clustered
microcalcifications with a directional,
vacuum-assisted device. Radiology
1997; 204: 575-6.
13. Liberman L, Smolkin JH, Dershaw DD,
et al. Calcification retrieval at
stereotactic, 11-gauge, directional,
vacuum-assisted breast biopsy.
Radiology 1998; 208: 251-60.
14. Liberman L, Dershaw DD, Morris EA.
Clip placement after stereotactic
vaccum-assissted breast biopsy.
Radiology 1997; 205: 417-22.
15. Brem RF, Behrndt VS, Sanow L,
Gatewood OM. Atypical ductal
hyperplasia: histologic underestimation
of carcinoma in tissue harvested
from impalpable breast lesions
using II-Gauge stereotactically guided
directional vacuum-assisted biopsy. AJR
Am J oentgenol 1999; 172: 1405-7.
9
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA