Recenzja dydaktyczna programu edukacji wczesnoszkolnej

Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła w klasach I – III szkoły podstawowej

Wydawnictwa MAC Edukacja

Recenzowany program kształcenia zintegrowanego Odkrywam siebie. Ja i

moja szkoła to nowa propozycja edukacyjna dla klas I–III szkoły podstawowej.

Z zainteresowaniem przeczytałam założenia i treści tego programu, gdyż

wyróżnia się on oryginalnością i stanowi wyjątkową propozycję wśród innych

programów przygotowanych dla I etapu edukacji.

Autorka programu Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła Jolanta Faliszewska

postanowiła skonstruować go odwołując się do teorii inteligencji wielorakich

Howarda Gardnera. Teoria ta zakłada istnienie kilku rodzajów inteligencji u

człowieka, które stanowią jego potencjał biologiczny, a ich współdziałanie

umożliwia rozwiązywanie problemów i wytwarzanie produktów uznawanych w

wielu kręgach kulturowych i społecznych. Howard Gardner wyodrębnił

następujące typy inteligencji: językową, matematyczno-biologiczną, wizualno-

przestrzenną, muzyczną, przyrodniczą, interpersonalną, intrapersonalną,

kinestetyczną. Każdy człowiek jest wyposażony we wszystkie rodzaje

inteligencji, które jednak są rozwinięte w różnym stopniu i tworzą indywidualny

profil jednostki. Ten profil ma dynamiczny charakter i zmienia się wraz z

rozwojem człowieka.

W procesie edukacji, zgodnie z koncepcją Howarda Gardnera, ważne jest

stworzenie właściwych warunków do rozwoju i treningu różnych typów

inteligencji odpowiednio do specyfiki rozwojowej poszczególnych uczniów.

Edukacja zakłada więc indywidualizację oddziaływań pedagogicznych.

Program Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła stanowi próbę odpowiedzi na

pytanie: Jak rozwijać inteligencje wielorakie w szkole?

Struktura recenzowanego programu zawiera cztery podstawowe części:

2

– opis założeń teoretycznych programu i związanych z nimi stylów uczenia się,

metod i organizacji środowiska edukacyjnego, w tym roli nauczyciela i

rodziców w tym procesie

– określenie podstawowych celów edukacyjnych i procedur ich osiągania

– wskazanie obszarów tematycznych, wokół których koncentrują się treści

kształcenia i szczegółowy ich opis dla poszczególnych klas

– oczekiwane efekty edukacyjne i sposób ich sprawdzenia oraz oceniania.

Poza tym w programie można znaleźć charakterystykę obudowy dydaktycznej

programu oraz sugestie dotyczące lektur dla osób interesujących się

problematyką inteligencji wielorakich.

Jedną z zasadniczych zalet programu nauczania Odkrywam siebie. Ja i

moja szkoła jest skoncentrowanie uwagi na rozwoju dzieci i ich potencjalnych

możliwościach poznawczych i społeczno-emocjonalnych odpowiednio do

indywidualnych potrzeb. To niezwykle ważne zadanie, które wymienia się

wprawdzie w wielu programach nauczania dla klas I–III, ale tylko na poziomie

deklaracji. Nie znajduje ono odzwierciedlenia w praktyce edukacyjnej. Tym

razem jednak Autorka programu formułuje w sposób rzetelny i kompetentny

założenia i cele edukacyjne oraz precyzuje metody, sposoby i warunki

organizacyjne ich realizacji. Przewodnią myślą jest organizowanie dzieciom

takiego środowiska edukacyjnego w szkole, które będzie sprzyja rozwojowi

inteligencji wielorakich. Akcentuje się też dążenie do rozwijania samodzielności

poznawczej u dzieci oraz umiejętności współdziałania w grupie i rozwiązywania

problemów.

Treści z zakresu edukacji językowej stymulujące inteligencję językową

koncentrują się wokół rozwijania umiejętności mówienia, uczestnictwa w

dyskusji, kształtowania różnych form wypowiedzi zapewniających

efektywne komunikowanie się – wyrażanie własnych myśli, sądów, emocji,

ocen. Poza tym zwraca się szczególną uwagę na rozwój umiejętności czytania

3

ze zrozumieniem i pisania. Dzieci mają okazje czytać różne rodzaje tekstów:

literackie, użytkowe, popularnonaukowe oraz ćwiczyć dłuższe formy

wypowiedzi pisemnej.

Wprowadza się też podstawowy zasób wiedzy o języku.

Interesujący i wartościowy jest również dobór lektur dla klas I-III.

Treści stymulujące inteligencję matematyczno-logiczną zostały skupione

wokół takich zagadnień jak porównywanie i porządkowanie przedmiotów i osób

według określonej cechy; liczby i ich własności; działania na liczbach; zadania i

różne metody ich rozwiązania; równania; treści geometryczne; jednostki miary i

ich skróty, kalendarz; elementy matematyki praktycznej.

Wśród umiejętności matematycznych pokreślą się znaczenie werbalizowania

przez dziecko wyjaśnień rozwiązania zadań.

Na podkreślenie zasługuje ciekawy dobór obszarów tematycznych wśród

treści stymulujących inteligencję interpersonalną i intrapersonalną. Dobrze, że

Autorka połączyła te dwie kategorie umiejętności z zakresu rozwoju społeczno-

emocjonalnego. W programie uwzględniono takie zagadnienia: człowiek – jego

rozwój, zdrowie i funkcjonowanie społeczne w różnych środowiskach, w tym w

szkole i domu. Wprowadzono też podstawowe informacje na temat Unii

Europejskiej.

Treści stymulujące rozwój inteligencji przyrodniczej są różnorodne, obejmują

zagadnienie z zakresu biologii, zoologii, przyrody nieożywionej, geografii i

historii. Eksponuje się też znaczenie metod poznawani świata przyrody:

doświadczeń, obserwacji, korzystania z różnych źródeł informacji. W klasach

I–III szkoły podstawowej brakuje propozycji ciekawych doświadczeń

przyrodniczych dla dzieci, więc recenzowany program w pewnym stopniu

wypełnia tę lukę.

Treści stymulujące inteligencję wizualno-przestrzenną zostały skupione wokół

plastyki i zagadnień obejmujących technologię i technikę. Dzieci zdobywają

4

podstawową wiedzę o sztuce i technice oraz rozwijają umiejętności artystyczne i

techniczne.

Treści stymulujące inteligencję muzyczną obejmują poznawanie różnych

rodzajów muzyki, śpiew i ruch przy muzyce oraz grę na instrumentach i

tworzenie muzyki. Na uwagę zasługuje też wprowadzenie ćwiczeń

rozwijających umiejętność ładnego i poprawnego mówienia (ćwiczenie dykcji,

prawidłowej artykulacji).

Zaspokajanie potrzeb w zakresie rozwoju fizycznego dziecka zapewniają

ć

wiczenia i aktywności stymulujące inteligencję kinestetyczną.

Program Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła można określić jako udaną

próbę skonstruowania programu zintegrowanego dla klas I–III szkoły

podstawowej. Osią integracji treści stało się stymulowanie rozwoju inteligencji

wielorakich. Autorka programu podkreśla znaczenie rozwijania u dzieci

wewnętrznej motywacji do uczenia się oraz kształtowania autonomii i

samodzielności dziecka. To ważne cele edukacyjne, które w niewielkim

stopniu realizuje nasza szkoła. Warunkiem efektywnego oddziaływania tego

programu na rozwój dziecka jest odpowiednie przygotowanie i kształcenie

nauczycieli. By stymulować w odpowiedni sposób rozwój dziecka trzeba

posiadać wiedzę i umiejętności psychologiczne i pedagogiczne gwarantujące

profesjonalne podejście do zadań edukacyjnych. Warto też korzystać z pomocy

psychologa i pedagoga szkolnego, na co zwraca uwagę Autorka programu

Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła Jolanta Faliszewska.

Dr Małgorzata śytko

Wydział Pedagogiczny

Uniwersytet Warszawski