TEMAT:

Zalecenia do pracy z gimnazjalistami – dysleksja, dysortografia, dysgrafia

I. Zalecenia ogólne
W pracy z dzieckiem dyslektycznym najbardziej skuteczne jest uczenie polisensoryczne, polegające
na jednoczesnym zaangażowaniu wielu zmysłów: słuchu, wzroku i kinestezji. Maksymalnie
wykorzystać należy te zmysły, które funkcjonują prawidłowo, z jednoczesnym ćwiczeniem tych
funkcjonujących słabiej.

Dzieci dyslektyczne nie powinny:

1.

Czytać głośno w obecności całej klasy, ponieważ potęguje to napięcie emocjonalne, czego
efektem jest gorsze czytanie. Mogą czytać głośno wówczas, gdy opanowały zadany tekst w
domu lub w czasie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.

2.

Czytać zbyt długich czytanek – należy wyznaczyć pewną część tekstu do czytania głośnego
w celu doskonalenia techniki czytania.

3.

Pisać dyktand – nauczyciel powinien zastąpić je, szczególnie w początkowym okresie nauki,
pisaniem z pamięci.

Nauczyciel nie powinien:

1.

Stosować rywalizacji i stawiać za wzór zdolniejsze dzieci, którym dziecko dyslektyczne nie
jest w stanie dorównać.

2.

Omawiać błędów w obecności całej klasy.

W pracy z dzieckiem dyslektycznym należy:

1.

Stosować na przemian czytanie głośne i czytanie ciche utworów ze sprawdzaniem
zrozumienia tekstu.

2.

Utrwalać i powtarzać wiadomości przy każdej nadarzającej się okazji w ciągu dnia.

3.

Polecać pisanie ołówkiem w większej liniaturze, szczególnie w początkowym okresie nauki
szkolnej.

4.

Przy ocenie prac pisemnych nie brać pod uwagę błędów charakterystycznych dla dysleksji –
oceniać przede wszystkim treść. Na ogólną ocenę z języka polskiego powinny mieć wpływ
wszystkie osiągnięcia w tym przedmiocie. Należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane
tak, by uczeń nie utrwalał ich wadliwego obrazu graficznego poprzez :

•

całkowite zamazanie wyrazów z błędem i poprawne napisanie ich u góry,

•

naklejanie pasków z poprawnie napisanymi wyrazami w miejsce wyrazów

•

z błędem,

•

zaznaczanie na marginesie (w danym wierszu) liczby słów błędnie napisanych i
polecenie uczniom, by same je znalazły poprzez porównanie z tekstem poprawnie
napisanym.

Materiały szkoleniowe

Zielona Góra, 1 grudnia 2004 r.

Opracowała Jolanta Wo

ś

kowiak

Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
ul. 5 stycznia 5, 64-200 Wolsztyn

Lider Programu ORTOGRAFFITI: Aleksandra Pogorzelska

II. Dekalog dla nauczycieli dzieci dyslektycznych
Opracowała prof. dr hab. M. Bogdanowicz (M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w
szkole, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2004).

NIE

o Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego.

o Nie karz, nie wyśmiewaj ucznia w nadziei, że zmobilizujesz go do pracy.

o Nie łudź się, że uczeń „sam z tego wyrośnie”, „weźmie się w garść” , „przysiądzie fałdów”.

o Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się

do czytania i pisania i znikną same w młodszych klasach szkoły podstawowej.

o Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na naukę, ale i nie

zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą.

TAK

o Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia.

Zapobiegnie to pogłębianiu się jego trudności szkolnych i wystąpieniu wtórnych zaburzeń
nerwicowych.

o Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności ucznia: na czym polegają i co jest ich

przyczyną. Skonsultuj problemy dziecka ze specjalistą (psychologiem, logopedą,
pedagogiem, a w razie potrzeby z lekarzem).

o Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi:

• bądź w kontakcie z poradnią, wykorzystuj wyniki badań i zalecenia specjalistów

zawarte w opinii psychologicznej;

• ustal kontrakt zawierający reguły współpracy między tobą, innymi nauczycielami,

rodzicami i uczniem, który ucznia uczyni odpowiedzialnym za pracę nad sobą,
rodziców za pomaganie uczniowi, a nauczyciela za bycie doradcą;

• zaobserwuj podczas codziennych lekcji, co najskuteczniej pomaga dziecku.

o Opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia dostosowany do jego

możliwości, a zatem:

• oceniaj go na podstawie odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych;
• nie każ mu czytać głośno przy całej klasie;
• pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej czasu na zadania pisemne;
• dyktanda i prace pisemne oceniaj jakościowo (opisowa ocena błędów) pod

warunkiem systematycznej pracy, znajomości reguł ortografii i korekty błędów w
zeszytach;

• nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za jej efekty.

o Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia

III. Wskazania do pracy z uczniem klas starszych

D ysl ek sja
1.

Obowiązkiem nauczyciela jest dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych
możliwości psychofizycznych i edukacyjnych ucznia zgodnie z zaleceniami zawartymi w
opinii psychologiczno-pedagogicznej, w zakresie realizacji treści, tempa pracy i
stosowanych metod.

2.

Opinia to nie przywileje i zwolnienie z pracy. Opinia to dokument umożliwiający
wyrównanie szans edukacyjnych ucznia oraz skierowanie na dodatkową terapię i do
dodatkowej, systematycznej pracy.

3.

W pracy z uczniem należy stosować się do następujących zaleceń:

•

uczeń ma opanować technikę czytania na tyle, by rozumiał treść w tempie
dostosowanym do jego możliwości (tempo i dykcja są mniej istotne),

•

zadawać do czytania w domu i na lekcji krótsze odcinki tekstu,

•

nie żądać od ucznia czytania głośnego na forum klasy,

•

sprawdzać stopień zrozumienia czytanego po cichu tekstu czy poleceń (w razie potrzeby
stosować dodatkowe wyjaśnienia),

•

uczyć ucznia nowych technik uczenia się, ułatwiających zapamiętywanie i organizację
pracy,

•

wydłużyć czas czytania lektur (biblioteka książki mówionej).

D yso rt o grafi a
1. Dostosować tempo dyktowania na lekcji do możliwości ucznia.
2. Wskazane przeprowadzanie indywidualnych dyktand ortograficznych o dostosowanym

stopniu trudności.

3. Na ocenę prac pisemnych nie mogą wpływać błędy będące wynikiem stwierdzonych

zaburzeń rozwojowych. Ocena powinna dotyczyć strony merytorycznej oraz stopnia
włożonego w pracę wysiłku.

4. Błędy oceniać jakościowo. Wskazywać rodzaj i nasilenie błędów, podać sposób ich poprawy

i zalecenia do pracy nad utrwaleniem poprawnej pisowni.

5. Wydłużyć uczniowi czas na wykonywanie prac pisemnych.
6. Umożliwić korzystanie ze słownika ortograficznego na lekcji i na sprawdzianach.

D ys grafia
1.

Nie obniżać ocen za poziom graficzny pisma (unikać krytyki słownej i na piśmie).

2.

Umożliwić nielinearne notowanie na lekcji (mapy myśli).

3.

Pozwolić na korzystanie z komputera przy pisaniu prac domowych.

4.

Sprawdzać wiadomości głównie w formie odpytywania ustnego.

5.

Stosować urozmaicone ćwiczenia grafomotoryczne i kaligraficzne.

6.

W szczególnych przypadkach pozwolić na nagrywanie lekcji na dyktafon.

7.

W wypadku problemu z odczytaniem pracy ucznia, głośnego odczytania pracy w obecności
nauczyciela może dokonać sam uczeń.

8.

Pamiętać o tym, że problemy w czytaniu i pisaniu utrudniają również naukę języków obcych.

IV. Zasady pracy z uczniem dyslektycznym

1.

Indywidualizacja pracy.

2.

Stawianie zadań dostosowanych do możliwości dziecka i zapewnienie warunków do

poprawnego ich wykonywania (zapewnienie możliwości sukcesu).

3.

Stopniowanie trudności (powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do

trudniejszych).

4.

Zapewnienie warunków do utrwalania prawidłowych umiejętności i likwidowania
niekorzystnych nawyków w czytaniu i pisaniu.

5.

Dostosowanie czasu trwania ćwiczeń do wydolności ucznia.

6.

Mobilizowanie do pracy poprzez stosowanie różnorodnych form ćwiczeń.

7.

Dobry kontakt ucznia z nauczycielem-terapeutą.

V. Dysortografia – zalecenia do pracy dla nauczycieli języka polskiego

1. Ocena

prac

uczniów

w

zakresie

poprawności

ortograficznej

powinna

być

zindywidualizowana. Poziom ortografii nie powinien być decydującym czynnikiem przy
ocenie pracy pisemnej. Należy oceniać treść, poprawność stylistyczną i kompozycję. Ocena
musi uwzględniać poziom trudności z jakiej uczeń startował.

2. Umożliwić korzystanie ze słowniczka ortograficznego, również podczas pisania prac

klasowych.

3. Podczas pisania dyktand proponuje się stosowanie zasady stopniowania trudności:

•

Dyktando wprowadzające – zaznajamia ucznia z nowym materiałem i nie podlega
ocenie.

•

Dyktando wdrażające (utrwalające).

•

Dyktando twórcze:
– tekst dyktanda jest ułożony przez samych uczniów,
– ćwiczenia polegające na zamianie formy gramatycznej,
– ćwiczenia, w których uczniowie dopisują wyrazy opuszczone w dyktowanym tekście,
– komponowanie opowiadania z wyrazów podanych przez nauczyciela, zawierających

trudność ortograficzną.

•

Autodyktando – uczeń pisze samodzielnie, dyktując sobie przeczytane zdanie.

•

Dyktando wzrokowe – dyktowany przez nauczyciela tekst uczeń zapisuje, a następnie
sam sprawdza, porównując swój zapis z wzorem na tablicy lub w podręczniku.

•

Dyktando słuchowe – pisanie ze słuchu.

•

Dyktando swobodne – uczeń nie musi dokładnie zapisywać tego, co usłyszał, wolno mu
użyć synonimów, a nawet zmienić styl, musi jednak zachować sens tekstu.

•

Dyktando z wybranych reguł i form – utrwala pisownię określonych wyrazów i
stosowanie wybranej reguły.

•

Dyktando z objaśnieniem – w trakcie dyktowania nauczyciel lub uczeń dokonuje
objaśnień wyrazów.

VI. Zalecenia dotyczące organizacji pracy z uczniem dyslektycznym w klasie

Nauczyciel powinien:

1.

Wyznaczyć uczniowi miejsce blisko siebie, by mieć możliwość szybkiego udzielania mu
pomocy.

2.

Odpytywać ucznia z miejsca, aby nie zwiększać napięcia emocjonalnego.

3.

Kontrolować pracę ucznia na lekcji, nie dopuścić do sytuacji, w której uczeń nie pracuje na
lekcji.

4.

Stawiać uczniowi jasno sformułowane pytania.

5.

Pamiętać, że nadmiar poleceń do wykonania w krótkim czasie utrudnia koncentrację uwagi.

6.

Upewnić się, czy uczeń zrozumiał polecenia lub zadania tekstowe.

7.

Zwracać uwagę na wzmożoną męczliwość ucznia i problemy z koncentracją uwagi.

8.

Nie zmuszać do rywalizacji.

9.

Bronić przed ośmieszeniem ze strony rówieśników.