CYAN

MAGENTA

YELLOW

BLACK

Dzieje europy str. 231

60

1939

1940

początek buntu wojsk

owych,

obrona alkazaru w T

oledo

,

generał F

ranco szefem państwa

1936

1930

1936–1939

wojna domowa w Hiszpanii

Pułkownik José Moscardó słuchał meldunków przynoszonych

przez podkomendnych. Nie były one pomyślne, jego oddziałom nie
udało się opanować miasta Toledo. Większość armii pozostała wierna
rządowi republiki i wystąpiła zbrojnie przeciwko buntownikom. Sytua-
cja pogarszała się z godziny na godzinę. Pułkownik Moscardó wezwał
adiutanta.

– Proszę powiadomić wszystkich dowódców, że wycofujemy się

do alkazaru – rozkazał.

alkazar

warowny
pałac arabski
w Hiszpanii

Średniowieczna warowna rezydencja, otoczona grubymi murami

i basztami, znajdowała się na wzniesieniu górującym nad miastem
i rzeką Tag. Rebeliantom udało się w niej zamknąć i odeprzeć ataki
wojsk republikańskich. Twierdza stała się ich doskonałym schronie-
niem, ale również niebezpiecznym więzieniem. Pułkownik Moscardó
miał jednak nadzieję, że w innych częściach kraju spiskowcy odnieśli
większy sukces niż on w Toledo i przyjdą mu na pomoc.

231

CYAN

MAGENTA

YELLOW

BLACK

Dzieje europy str. 232

W czasie wojny

domowej alkazar
w Toledo stał się

miejscem drama-

tycznych walk,

które zapadły

w pamięć wszyst-

kich mieszkańców

Hiszpanii.

Rebelię wszczęli dowódcy armii, zaniepokojeni sytuacją, która

wytworzyła się w Hiszpanii po objęciu rządów przez koalicję partii.
W całym państwie nieznani sprawcy podpalali kościoły, mordowali du-
chownych i swoich przeciwników politycznych. Rząd nie potrafił zapro-
wadzić porządku ani zapewnić bezpieczeństwa obywatelom. Dlatego
generałowie postanowili obalić legalny rząd i przejąć władzę. Udało
im się opanować część kraju, reszta jednak pozostała wierna republice.
Ponieważ żadna ze stron nie była skłonna do porozumienia, wybuchła
krwawa wojna domowa.

Generał Francisco Franco zaczął dzień od wysłuchania mszy.

Następnie udał się do siedziby wielkiego wezyra Ahmeda Gamni i ude-
korował go Wielkim Krzyżem św. Ferdynanda za dzielność i pogodę
ducha, jaką ten wykazał w czasie bombardowania miasta Tetuánu przez
republikański samolot. Po uroczystym obiedzie pojechał do siedziby
radia, by wygłosić przemówienie. Przez cały czas zachowywał spokój,
jak przystało na hiszpańskiego generała. Naprawdę jednak odczuwał
duży niepokój. W Hiszpanii trwały walki, a generałowie, z którymi
postanowił obalić rząd, znaleźli się w trudnym położeniu. Jego armia

232

CYAN

MAGENTA

YELLOW

BLACK

Dzieje europy str. 233

tkwiła bezczynnie w Maroku w Afryce, gdyż nie było środków trans-
portu, które pozwoliłyby na przeniesienie jej do Hiszpanii. Flota mor-
ska i powietrzna pozostały wierne rządowi republiki. Franco czekał
na ważne wiadomości z Berlina i Rzymu. Wreszcie po wielu dniach
do jego siedziby wszedł adiutant z meldunkiem. Dowódca przeczytał
wiadomość.

– A więc udało się... – powiedział cicho.
Jego wysłannicy dotarli do przywódcy III Rzeszy Adolfa Hitlera

i uzyskali wsparcie. Führer zgodził się przysłać samoloty. Pomoc za-
ofiarował też dyktator Włoch Benito Mussolini. Wreszcie nadszedł
czas działania. Gdy samoloty niemieckie dotarły do Tetuánu, Franco
natychmiast rozpoczął transport swych żołnierzy do Hiszpanii.

– Telefon do pana, panie pułkowniku – porucznik patrzył nie-

pewnie na dowódcę, podając mu słuchawkę.

Pułkownik Jose Moscardó także był zaskoczony, połączenia tele-

foniczne dawno odcięto, tak jak wodę i elektryczność. Powoli podniósł
słuchawkę.

– Moscardó, mamy twojego syna, jeśli nie poddasz alkazaru, on

zginie – usłyszał w słuchawce.

Poznał głos dowódcy milicji republikańskiej w Toledo. Przełknął

ślinę, długo milczał, zanim odpowiedział:

– Nie wierzę, że on tam jest.
Po chwili usłyszał głos swojego syna:
– Witaj, ojcze.
– Luis, jesteś już mężczyzną – zaczął pułkownik – pewnie wiesz,

że wszyscy zginiemy. Oni nie znają litości. Spotkamy się w niebie. Bądź
dzielny...

Połączenie przerwano, Moscardó siedział nieruchomo. Wraz

z żołnierzami za murami twierdzy schronili się cywile, w tym kobiety
i dzieci. Oblężenie się przedłużało, trzeba było racjonować żywność
i wodę. Pułkownik wciąż nie wierzył w to, co podawali do wiadomości
jego przeciwnicy – że walczy samotnie, bo w całej Hiszpanii pucz

pucz

wojskowy zamach
stanu

generałów został stłumiony.

Generał Franco długo studiował mapę, a gdy wszedł pułkownik

Juan Yagüe, przedstawił mu swój plan:

233

CYAN

MAGENTA

YELLOW

BLACK

Dzieje europy str. 234

– Skierujemy główne siły na Toledo. Pułkownik Moscardó wciąż

broni tamtejszego alkazaru. Musimy mu pomóc.

– Ależ generale, najważniejsze jest zdobycie Madrytu – zaopo-

nował Yagüe. – Tak postanowił generał Emilio Mola. Zdobycie stolicy
zakończy istnienie republiki. Ta garstka w Toledo nie ma znaczenia.

– Przeciwnie. Cały naród podziwia ich bohaterstwo – odparł

Franco. – Nie mogę pozwolić, by zginęli. Ruszamy na Toledo. To rozkaz.

Walki o alkazar trwały już ponad dwa miesiące, obrońcom koń-

czyła się żywność. Pułkownik Moscardó nie myślał jednak o kapitulacji,
wiedząc, że wkrótce nadejdzie odsiecz. Upragnioną wiadomość od
generała Franco zrzucono mu z samolotu. Zwolennicy republiki do
końca nie ustawali w wysiłkach, by zdobyć twierdzę. Wysadzili dwie
wieże obronne, kilkakrotnie zrywali się do szturmów, próbowali pod-
palić fortecę, lecz wszystkie ich ataki zakończyły się niepowodzeniem.
Gdy nadeszły oddziały wysłane przez generała Franco, sami znaleźli się
w opałach i musieli w pośpiechu opuścić Toledo. Pułkownik Moscardó
stał się bohaterem narodowym. Radość z odniesionego sukcesu zaćmiły
wieści o rozstrzelaniu jego syna.

Generał Franco stanął na czele oficerów, którzy zbuntowali się

przeciwko rządowi Hiszpanii. Wywołana przez nich wojna domowa
trwała trzy lata i była niezwykle krwawa – pochłonęła setki tysięcy
ofiar. Wyniszczyła kraj i stworzyła przepaść między ludźmi trwającą
do dziś. Zbudowany wówczas autorytarny system władzy przestał ist-
nieć dopiero po śmierci generała Franco. W czasie jego rządów kraj
odsunięto od jednoczącej się Europy Zachodniej. To spowolniło roz-
wój gospodarczy i pogłębiło różnicę między Hiszpanią a Zachodem,
który przeżywał wówczas jeden z największych boomów gospodarczych
w dziejach. Po śmierci dyktatora władza wróciła do króla i narodu.
Hiszpanię przyjęto do NATO oraz poprzedniczki Unii Europejskiej –
Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.