Prof. Włodzimierz Bojarski - Wyzysk i
zniewolenie finansowe narodów

Współczesny system finansowo-rozliczeniowy jest niezwykle rozbudowany, stosujący wiele
zróżnicowanych form pozyskania, pomnażania, rozliczania i oszczędzania środków finansowych i
walorów pokrewnych. Ułatwia to i uelastycznia stosunki finansowe i rozliczenia, stwarzając
jednocześnie szeroki, zafałszowany mechanizm nieuczciwości i wyzysku biedniejszych
społeczeństw i państw. Na wady kapitalistycznego systemu finansowego wskazywali wnikliwie już
w okresie międzywojennym katoliccy badacze i działacze (także w Polsce), a szczególnie z ośrodka
kanadyjskiego bractwo Pielgrzymów św. Michała. Tę myśl przybliża nam obecnie wrocławskie
czasopismo „Michael”, a także poznańskie wydawnictwo „Wers”.
Niewątpliwie najdonioślejszy głos krytyczny pod adresem systemów finansowo- gospodarczych,
wzywający do ich naprawy, wyrażali kolejni papieże Kościoła Katolickiego. Już dawno, w 1931 r.,
przenikliwie oceniał i napiętnował istniejące systemy papież Pius Xl, pisząc w czasie wielkiego
kryzysu: „Przede wszystkim uderzającym w naszych czasach zjawiskiem jest skupienie się nie
tylko samych bogactw, ale także ogromnej potęgi i despotycznej władzy gospodarczej w rękach
niewielu, którzy w dodatku często nawet nie są właścicielami, lecz tylko stróżami i zarządcami
kapitału, a którzy mimo to kierują nim w sposób samowolny. To ujarzmienie życia gospodarczego
najgorszą przybiera postać w działalności tych ludzi, którzy jako stróże i kierownicy kapitału
finansowego władają kredytem i rozdzielają go według swej woli (…) sam żywioł życia
gospodarczego trzymają w swoich rękach, że nikt nie może wbrew ich woli oddychać.”
(Quadragesimo anno p.105-106).
Również Papież Jan XXIII w 1961 r. potwierdził naukę Piusa XI stwierdzając; „ wolny handel
zastąpiła przemoc gospodarcza, z żądzy zysku zrodziła się zaś nieokiełznana żądza władzy, a całe
życie gospodarcze stało się straszliwie twarde, bezlitosne i okrutne. W wyniku tego nawet władze
państwowe stanęły na usługi interesów bogaczy, a w ten sposób nagromadzone przez nich bogactwa
zaczęły poniekąd rządzić wszystkimi narodami." (Mater et magistra, cz.I rozdz.3). Szkoda, że
oceny tak ważnych problemów finansowych nie pogłębia dziś i nie popularyzuje katolicka nauka
społeczna.
Mnożenie pozornego bogactwa przez banki
W książce A. Kaźmierczaka (“Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej” s.60-70) oraz w
filmikach internetowych (“Money as Debet”, “The Money Masters” i inne) wyjaśniono, w jaki
sposób wartość kredytów udzielanych przez system bankowy jest parokrotnie większa od aktualnie
posiadanych przez banki realnych wartości kapitałowych (rezerw), na które składa się własny
kapitał banków, lokaty klientów oraz inne walory. Ten „cudowny" mechanizm bankowego
pomnażania pieniądza kredytowego, „kreowanego z niczego", nie mieści się nam w głowie. Trudno
uwierzyć, że bank pożycza to czego realnie nie ma, czego nikt wcześniej materialnie nie wytworzył,
nie oszczędził i nie złożył w banku. Jednak tak się dzieje; bank kreuje wirtualne, a nie realne
wartości kredytowe.
Od strony operacyjno-bankowej sprawa przedstawia się następująco. Dla uproszczenia weźmy pod
uwagę początkowe wkłady gotówkowe (lokaty) “na każde żądanie”, dokonane przez różne
podmioty w systemie współpracujących banków, na ogólną sumę S. Każdy z tych podmiotów ma
prawo dowolnego dnia zwróćić się do swojego banku i pobrać całość lub część wpłaconej kwoty.
Doświadczenie uczy, że w ciągu tygodnia w normalnym czasie takich klientów zgłasza się niewielu
i podejmują razem nie więcej niż np. 10% sumy wkładów S. Dlatego bank taką właśnie część lokat
trzyma stale w rezerwie. Natomiast resztę, to jest 90% S stara się wypożyczyć chętnym
kredytobiorcom w formie bankowego kredytu bezgotówkowego. Ci, dla wygody swoich operacji
rozliczeniowych, uzyskany kredyt znowu lokują w tym samym lub w innym banku, w sumie kwotę

0,9 S. A tu sytuacja się powtarza i bank ten kreuje następny bankowy kredyt bezgotówkowy o
wartości 90% dokonanych lokat, to jest 0,9 x 0,9 S = 0,81 S. Ponieważ i ten kredyt praktycznie
zaraz trafia do banków, to procedura kreowania kolejnych kredytów (rachunkowo malejących) jest
kontynuowana. W rezultacie z początkowego wkładu pieniężnego wartości S zostaje
wykreowanych wiele kredytów o sumarycznej wartości 9 S, czy nawet 10 S.
Istota zła i wyzysku bankowego polega na tym, że tak sztucznie wykreowany, wirtualny kredyt
bankowy kredytobiorca musi spłacać, wraz z odsetkami, realnymi wartościami gospodarczymi.
Wskazane zwielokrotnienie kredytu zależy od wysokości wymaganej rezerwy bankowej,
sprawności całego systemu bankowego i stabilności gospodarki. W krańcowych sytuacjach w
Ameryce dochodzi nawet do kilkunastokrotnego i więcej pomnożenia wartości kredytów w
stosunku do wartości wkładu podstawowego. W naszych warunkach za normalne uważa sie
parokrotne zwielokrotnienie wartości udzielanych kredytów. Utrzymaniu takiego systemu
kredytowego sprzyja ogólne zaufanie do banków oraz powszechna ignorancja systemów
finansowych i mechanizmu wyzysku kredytobiorców. Duża w tym negatywna rola “poprawnych
politycznie”, czy niekompetentnych wykładowców.
Wytwarzanie i zawłaszczanie dóbr rzeczywistych
Państwowy system finansowy (w Polsce i w wielu krajach) nie dokonuje emisji potrzebnej w kraju
ilości pieniądza państwowego oraz państwowych środków rozliczeniowych i kredytowych, których
emisja stanowi konstytucyjny monopol państwa i przychód publiczny. Pozostawia natomiast wolną
rękę prywatnym bankom na kreowanie potrzebnego (przydatnego) w kraju pieniądza kredytowego i
osiąganie z tego tytułu prywatnych znacznych dochodów. Szacuje się, że w Polsce emisja
państwowa obsługuje zaledwie około 20% wartości transakcji w pań¬stwie, a resztę – sprawuje
kredyt banków komercyjnych. To prywatne, w większosci zagraniczne banki, obsługują państwo,
czerpiąc z tego ogromne korzyści. Powoduje to trwałą, systemową dominację prywatnego kapitału
bankowego nad finansami publicznymi, pogłębianą w Polsce znacznym zadłużaniem państwa w
obcych bankach.
Realnym pokryciem wirtualnego kredytu bankowego, udzielonego bez realnego, materialnego
pokrycia, na określoną działalność gospodarczą, staje się dopiero efekt tej działalności
gospodarczej, podjętej czy zainspirowanej przez kredytobiorcę. Tylko wówczas płatnicze środki
kredytowe z banku nie stanowią „pustego pieniądza". Taki kredyt działa nieco podobnie jak
koncesja zobowiązująca do określonej, nowej (dodatkowej) działalności gospodarczej. Jednak
znaczną część realnych korzyści z tej działalności zawłaszcza bank i ściąga je w formie zwrotu
kredytu wraz z odsetkami, w postaci realnych już środków finansowych (mających realne pokrycie
gospodarcze). A przecież takich wartości bank nie pożyczył. I tak przykładowo, jeśli pożyczyłem na
mieszkanie pewną wirtualną kwotę (zapisaną tylko przejściowo na moje konto), na dziesięć czy
dwadzieścia lat, to w sumie muszę oddać bankowi, wraz z procentami, równowartość realnych dwu
czy trzech takich mieszkań jak moje.
Udzielony w podobnym trybie kredyt konsumpcyjny na ogół nie tworzy nowej (dodatkowej) realnej
wartości gospodarczej (i z tego względu jest to zwykle “pusty pieniądz”). Najczęściej zwiększa on
zużycie już istniejących nadwyżek produkcyjnych. Jedynie pośrednio i w niewielkim stopniu może
przyczynić się do nowej wytwórczości. Niezależnie jednak od tego, bank wymaga pełnego zwrotu
realnych środków finansowych wraz z wysokimi odsetkami. W tym przypadku jest jeszcze bardziej
widoczne zawłaszczanie przez bank realnych wartości materialnych (w realnym pieniądzu, z
pokryciem gospodarczym), jakich nie pożyczył i nie przyczynił się do ich powstania.
Jeśli nawet nie wszystkie, wskazane powyżej, kolejne transze wirtualnego kredytu uda się bankom
upchnąć w całości u klientów, a następnie, po czasie ściągnąć należności od kredytobiorców wraz z
odsetkami, to i tak z początkowej, realnej bazy finansowej (lokaty) wartości S system bankowy
uzyskuje realne dochody wartości kilkunastu S. Ma też duże wydatki, gdyż uposażenia i dywidendy
bankierów są bardzo wysokie, a biurokracja bankowa jest również bardzo rozbudowana.

W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że społeczne kasy oszczędnościowo-pożyczkowe i banki
spółdzielcze z reguły działają na zasadach odmiennych od podanych powyżej. Pożyczają to, co
mają, co ktoś wczesniej oszczędził i ulokował w kasie. Pobierają też tylko mniejsze procenty i
umiarkowane opłaty manipulacyjne. Działają więc bez wyzysku kredytobiorcy i pełnią potrzebne
funkcje społeczno-gospodarcze, Niestety, obsługują tylko małą część gospodarki i społeczeństwa.
Zasługują na większe poparcie i szerszy rozwój, ale nie zajmujemy się nimi bliżej w tym artykule.
Większy haracz finansowy
Ty Czytelniku możesz powiedzieć : “Ja szczęśliwie nie korzystam z pożyczek bankowych i nie
opłacam bankom żadnego haraczu.” Jesteś jednak w błędzie i jest to najkosztowniejszy błąd w
twoim życiu. Ponieważ lekkomyślne i nieżyczliwe nam władze państwowe zadłużyły się już za
ciebie i za całe polskie społeczeństwo na kwotę ponad 500 mld zł i sama obsługa tego długu (bez
spłaty) wymaga 43 mld zł. rocznie. Na każdego obywatela wypada do zapłacenia (z naszych
podatków i danin) 1200 zł. rocznie, to jest kilka tysięcy zł. rocznie na rodzinę. Ale to nie wszystko,
podobnie zadłużyły nas różne władze samorządowe, instytucje publiczne i przedsiębiorstwa
państwowe. Według L. Balcerowicza, sumaryczne zadłużenie publiczne pod koniec 2012 roku
wynosi 840 miliardów zł, to jest 22 600 zł. na mieszkańca.
I na tym nie koniec, ponieważ wszyscy producenci, transportowcy, dystrybutorzy, dostawcy i
sprzedawcy towarów i usług, z jakich korzystsz, dla swej działalności gospodarczej zaciągają
również kredyty w bankach. Koszty tych kredytów z procentami doliczają oni do kosztów własnych
i do cen, które opłacasz. Wysokość tego pośredniego haraczu dla banków, na wszystkich pośrednich
ogniwach gospodarczych, wynosi w sumie, według badań M. Kennedy (“Pieniądz wolny od inflacji
i odsetek”) w Niemczech od kilkunastu do 75 % ceny, zależnie od rodzaju produktu i usługi.
Stanowi to kilkadziesiąt procent miesięcznie naszych indywidualnych wydatków, jest to więc
prawdziwy, ogromny haracz.
Przedstawiony mechanizm wysysa więc znaczną część realnej wartości owoców pracy ponad 80 %
społeczeństwa i systemowo transformuje ją do kilkunastu procent, a praktycznie tylko do kilku
procent najbogatszych ludzi w kraju, głównych udziałowców kapitału i współwłaścicieli banków.
W efekcie, w tym złodziejskim systemie, funkcjonującym już dobre sto lat, biedni stale względnie
biednieją, a bogaci bezwzglądnie stale się bogacą.
Dalsze skutki wyzysku i zniewolenie
Ponieważ zamożni wydają w kraju tylko część tego, co w tym systemie uzyskują, to sumaryczna
wartość nabywanych w kraju towarów i usług (to jest krajowa siła nabywcza) jest stale mniejsza od
sumarycznej wartrości (cen) wytworzonych towarów i usług (to jest od krajowej podaży). Trwa
więc dodatkowe zmaganie o eksport tej nadwyżki, gdyż jej częściowe pozostawanie i gromadzenie
w kraju nie przynosi zysku i wywołuje znane od lat w gospodarce okresowe zapaście i kryzysy
ekonomiczne. Nie można jednak i wówczas mówić uczciwie o nadprodukcji, gdyż zazwyczaj jest
zapotrzebowanie w kraju, ale społeczeństwo zostało zubożone i nie ma środków na jej zakup.
Pożyczki międzynarodowe, szczególnie podstępne “kredyty pomocowe” dla krajów biedniejszych,
idące głównie na zapłacenie wspomnianego eksportu konsumpcyjnego z krajów bogatszych,
stanowią szczególnie agresywne “pętle zadłużeniowe”. Zniewalają kraj dłużnika i prowadzą wprost
do narastającego zadłużenia krajów uboższych w bankach bogatych krajów świata. Następuje stałe,
systemowe wysysanie dochodu i wartości z krajów biedniejszych do bogatszych, a głównie do
najbogatszych. Obsługa i ograniczenie dalszego zadłużenia wymaga wówczas w kraju dłużnika
drastycznych cięć budżetowych na oświatę, służbę zdrowia i inne wydatki państwowe, co wtórnie
pogłębia zacofanie, biedę i destrukcję tego kraju. A ponieważ najczęściej i tych ograniczeń nie
starcza, łupieżcze instytucje finansowe i związane z nimi ponadnarodowe korporacje zawłaszczają
za długi różne zasoby i dobra narodowe zniewolonego kraju. Oddają im to za bezcen
skorumpowane władze neokolonii. Podobne procesy w drastycznej formie występują i w Polsce.
Zniewolenie ze strony wielkiego kapitału sięga daleko w gospodarkę i w politykę. Zdarzają się

przypadki, że bank obsługujący bardzo dobre przedsiębiorstwo odmawia mu nagle dalszego
kredytowania i doprowadza je do upadku (aby ktoś inny tanio je kupił, lub aby zniszczyć jego
konkurencję w stosunku do innych). Podobnie wrogie działania obcego kapitału podejmowane są
często w stosunku do całego państwa, jego interesów i zamierzeń. Oto jeden z wielu przykładów:
Niedawno minister skarbu oświadczył w Sejmie, że znacznie zaawansowana budowa naszej
nowoczesnej elektrowni węglowej w Ostrołęce została wstrzymana, ponieważ nagle okazało się, że
międzynarodowe instytucje finansowe nie są zainteresowane udzieleniem kredytu na jej budowę.
Faktycznie władze wielu krajów są zdominowane przez wielki kapitał międzynarodowy i czują się
zmuszone uwzględniać i realizować narzucane im, obce interesy. Na tym głównie polega
współczesny neokolonializm. Dawny system kolonialny wymagał militarnego podboju i okupacji
kraju, a uzależnienie finansowe odgrywało wtórną, dopełniającą rolę. Natomiast współczesny
system neokolonialny, zastąpił inwazję obcych wojsk, inwazją obcych systemów finansowych i
kapitałów, a obce siły militarne i inspiracje rewolucyjne stanowią środki dodatkowi i uzupełniające
– w razie potrzeby. Taki właśnie układ stosunków i zniewalający system finansowy mamy od
dwudziestu lat w kraju. Właśnie obserwujemy, jak w niektórych krajach Trzeciego Świata trwają
walki i rewolucje dla utrzymania, czy odtworzenia tam zależności neokolonialnych, opanowanie ich
i zniewolenie przez kapitał światowy.
Nadzieja i szansa wyzwolenia
Zdumiewa, jak jasno tę sytuację widzieli, rozumieli i o niej mówili już dawno, w 1931 i 1961 r. nasi
Papieże. A my, młodsi, tyle lat o tym nic nie wiedzieliśmy i nic nie rozumieliśmy ! Od dwudziestu
lat wszędzie tyle krzyku o ekonomii, jak o królowej nauk, a tak jasna i prosta katolicka nauka
społeczna jest spychana na margines, czy do lamusa. I jakże blado i fałszywie przy podanych
powyżej wypowiedziach papieskich wypada oficjalna, laicka, “poprawna politycznie” nauka
uniwerytecka, która milczy na wskazany temat i nie wyjaśnia fałszu i mechanizmu krzywd
dokonywanych przez systemy kredytowe. Mówi się jedynie trochę o lichwie procentowej, ale to
tylko część prawdy. Dziś, po latach największego kryzysu światowego, nauka ta nawet nie próbuje
wyjaśnić jego przyczyn, nie pyta kto zawinił, nie szuka błędów i nie postuluje poprawy. Niestety,
dotychczasowe działania antykryzysowe w świecie, o charakterze ustrójowo-finansowym, nie
wskazują na wysiłki zmierzające do zasadniczej przebudowy systemów finansowych i naprawy ich
złodziejskich mechanizmów.
Ożywiają się na szczęście niektórzy uczeni i ośrodki badawcze oraz rodzi się “nowa ekonomia
społeczna”, podejmowana szerzej przez młode pokolenie. Czas powrócić do zdrowych zasad etyki,
sprawiedliwości i solidarności oraz katolickiej nauki społecznej. Nawet Klub Rzymski w swojej
“Deklaracji Amsterdamskiej” z 2009 r. wzywa: „Systemy finansowe trzeba przekształcić w
instrument promowania etycznego, wyrównanego i trwałego rozwoju swiata. Dlatego transakcje
wewnątrz sektorowe [spekulacje i manipulacje finansowe] trzeba uznać za przejaw przestępczości
zorganizowanej.” Wiosną 2011 r. uczeni szwajcarscy zwrócili się z apelem do uczonych świata o
uczciwe i odpowiedzialne prowadzenie badań i nauczanie, dla lepszego służenia dobru wspólnemu.
A jest co badać, ponieważ przedstawiony powyżej w uproszczeniu, złodziejski mechanizm kredytu
pieniężnego nie wyczerpuje jeszcze szerszego problemu krętactwa i nieuczciwości związanych ze
spekulacjami wtórnymi papierami finansowymi. Jednak w przedstawianym tu, skrótowym opisie,
ten złożony problem musimy pominąć.
Na koniec trzeba zauważyć, że nie wszystkie kraje świata poddały się opisanemu systemowi
zniewolenia finansowego i w znacznym zakresie posiadają własne, krajowe i suwerenne systemy
finansowe, bez obcego wyzysku. Można wskazać tu na Rosję, Chiny, Japonię, Indie, a także na
Brazylię i niektóre inne. W zasadzie, taki krajowy, suwerenny system finansowy działał również i u
nas w okresie PRL.
Fakt, że rośnie nowa świadomość wyzysku finansowego oraz powstaje silny ruch sprzeciwu przed
obcym kapitałem, wyzyskiem i zniewoleniem finansowym, budzi nasze nadzieje i biedniejszej
części świata Tak się już dzieje w bliskich nam Węgrzech, w Islandii oraz w licznych, katolickich

krajach Ameryki Południowej. Wzajemna solidarność i pomoc tych krajów w walce z obcym
wyzyskiem powinna stać się dobrym przykładem dla nas i innych narodów Europy Środkowej i
świata. Być może, jest to główny warunek przezwyciężenia obecnego światowego kryzysu i
uniknięcia kolejnej wojny światowej.
***
Projekt sprawiedliwego, rozwojowego systemu finansowego, dla krajowej, społecznej gospodarki
rynkowej i społeczeństwa obywatelskiego, prezentuje autor w bardziej specjalistycznym artykule
p.t.: „Modelowa propozycja krajowego systemu finansowego”.
Prof. Włodzimierz Bojarski
Zrodlo:

Europejski Monitor Ekonomiczny – Европейский Экономический Moнитop –

European Economic Monitor