wspolnotowe reguly prawa konkurencji artykuł

Wspólnotowe

regu³y prawa

konkurencji

i ich znaczenie

dla polskich

sêdziów

Wspólnotowe

reguły prawa

konkurencji

i ich znaczenie

dla polskich

sędziów

Dieter Jalowietzki

Krzysztof Jaros

Siegfried Klaue

Hans-Peter Vennemann

Warszawa 2007

Niniejsza publikacja jest finansowana ze œrodków Unii Europejskiej w ramach pro-
jektu Transition Facility 2004 (PL/IB/FI/02) „Ochrona Konkurencji”

ISBN 978-83-60632-06-2

Urz¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Plac Powstañców Warszawy 1
00-950 Warszawa
tel. 22 55 60800
www.uokik.gov.pl

Warszawa 2007

Słowo wstępne

Poni¿szy podrêcznik powsta³ w ramach projektu umowy bliŸniaczej

TF2004/IB/FI/02 — „Ochrona konkurencji”. Miêdzy listopadem 2005 r.
a kwietniem 2007 r. odby³y siê 33 szkolenia w prawie wszystkich regionach
Polski, podczas których przeszkolono ponad 700 sêdziów s¹dów cywilnych
i administracyjnych, referendarzy i asesorów w stosowaniu wspólnotowych
przepisów prawa konkurencji oraz pomocy publicznej, co stanowi³o istotny
element tego projektu. Uzyskane przy tej okazji cenne doœwiadczenia oraz
liczne dyskusje z uczestnikami przyczyni³y siê do opracowania niniejszego
podrêcznika. Przyœwiecaj¹ mu dwa cele — jego pierwszym zadaniem jest
pomóc czytelnikowi w stworzeniu ogólnego pogl¹du na te kompleksowe
zagadnienia prawne. Jest on przy tym œwiadomie dostosowany do potrzeb
sêdziego, który w ramach zawis³ego postêpowania zostaje po raz pierwszy
skonfrontowany z zagadnieniami prawa konkurencji, czy prawa pomocy pu-
blicznej. Ma to umo¿liwiæ mu, w przypadku powstania w¹tpliwoœci, stwier-
dzenie w jak najkrótszym czasie, czy zagadnienia te maj¹ istotne znaczenie
dla orzeczenia i czy regu³y te winny zostaæ zastosowane do stanu faktycz-
nego, odnoœnie którego ma byæ wydane orzeczenie. Dlatego te¿ du¿y nacisk
po³o¿ono na wyraŸne ukazanie zadañ i obowi¹zków sêdziego w ramach sto-
sowania wspólnotowych regu³ konkurencji. Ponadto niniejszy podrêcznik
ma pokazaæ sêdziemu istniej¹ce mo¿liwoœci uzyskania, w ramach postêpo-
wania zwi¹zanego z prawem konkurencji, pomocy ze strony instytucji euro-
pejskich — Komisji oraz s¹dów wspólnotowych. Aby ca³¹ tê materiê pomieœ-
ciæ w granicach rozs¹dnej objêtoœci, podrêcznik ten z koniecznoœci
ograniczono do spraw najistotniejszych. Nie mo¿e on — bo te¿ nie jest to
jego zadaniem — zastêpowaæ pog³êbionej lektury literatury fachowej i mia-
rodajnego orzecznictwa, gdyby dla rozstrzygniêcia sporu prawnego zagad-
nienia prawa konkurencji okaza³y siê istotne. ¯ywimy nadziejê, i¿ znajdzie
on odbiorców w gronie sêdziów, a przede wszystkim, ¿e spotka siê on z za-
interesowaniem i zachêci do dalszego zajmowania siê t¹ wa¿n¹, a tak¿e

fascynuj¹c¹ materi¹ prawn¹. Autorzy podrêcznika pragn¹ wyraziæ szczególne
podziêkowania dla pracowników Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumen-
tów: Pani Beaty Œwietlik, Pana Paw³a Mareckiego, Pana Marka Rzotkiewicza
i Pana Nikodema Szadkowskiego za cenn¹ pomoc przy prze³o¿eniu niniejszej
publikacji na jêzyk polski.

Berlin / Warszawa, kwiecieñ 2007 roku

Dieter Jalowietzki / Krzysztof Jaros / Siegfried Klaue / Peter Vennemann

Spis treści

A Stosowanie unijnych regu³ prawa konkurencji przez polskie s¹dy . . . . .

I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Rozporz¹dzenie 1/2003 i jego znaczenie dla sêdziów krajowych . . . . . . 11
2. Zasady ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.1 Bezpoœredni skutek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.2 Zasada nastêpstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

3. Wyznaczenie rynku w³aœciwego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

3.1 Rynek w³aœciwy w ujêciu przedmiotowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.2 Rynek w³aœciwy w ujêciu geograficznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.3 Rynek w³aœciwy w ujêciu czasowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3.4 Obliczenie udzia³ów w rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

II. Zakaz zmów kartelowych, art. 81 ust. 1 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1. Adresaci normy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. Œrodki ograniczania konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3. Ograniczanie konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
4. Odczuwalnoœæ ograniczania konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
5. Wp³yw na handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi . . . . . . . . . . . . . . . . 24

III. Skutki prawne naruszenia art. 81 ust. 1 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
IV. Wy³¹czenie spod zakazu zmów kartelowych, art. 81 ust. 3 WE . . . . . . . . . 27

1. Wp³yw obiektywnie pozytywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2. Proporcjonalny udzia³ konsumentów w wytworzonym zysku . . . . . . . . . 28
3. Koniecznoœæ ograniczenia konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
4. Zasada braku wykluczenia istotnej konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

V. Wy³¹czenia grupowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

VI. Nadu¿ywanie pozycji dominuj¹cej, art. 82 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2. Przes³anki art. 82 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2.1 Pozycja dominuj¹ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2.1.1 Pozycja dominuj¹ca jednego przedsiêbiorstwa . . . . . . . . . . . . . 33
2.1.2 Kolektywna pozycja dominuj¹ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3. Nadu¿ywanie pozycji dominuj¹cej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3.1 Praktyki eksploatacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.2. Praktyki utrudniaj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

3.2.1 Dyskryminacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.2.2 Odmowa stosunków handlowych lub dostaw . . . . . . . . . . . . . . 37
3.2.3. Dostêp do infrastruktury kluczowej i w³asnoœci

przemys³owej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

3.2.4. Ceny drapie¿cze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.2.5. Umowy o wy³¹cznoœæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.2.6. Systemy rabatowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.2.7. Klauzule o zakazie konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.2.8. Transakcje wi¹zane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.2.9. Tzw. no¿yce kosztowo-cenowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.2.10. Subsydiowanie krzy¿owe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

4. Negatywny wp³yw na handel miêdzypañstwowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

VII. Prawo konkurencji i prawo w³asnoœci przemys³owej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

VIII. Kontrola koncentracji przedsiêbiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

B Stosowanie unijnych regu³ pomocy publicznej przez polskie s¹dy . . . . . 44

I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

II. Definicja pojêcia pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

1. Sprzyjanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

1.1. Sprzedawanie pañstwowych nieruchomoœci gruntowych

poni¿ej ceny rynkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

1.2. Dzia³anie na rzecz przedsiêbiorstw publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2. Pomoc przyznawana przez pañstwo lub z zasobów pañstwowych . . . . . 48
3. W³aœciwoœæ adresatów („niektóre przedsiêbiorstwa”) . . . . . . . . . . . . . . . . 49

3.1. Adresaci normy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.2. Selektywnoœæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

4. Zak³ócanie konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
5. Negatywny wp³yw na handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi . . . . . 51

III. Dopuszczalnoœæ pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

1. Pomoc publiczna dla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw (MŒP) . . . . . . 53
2. Pomoc publiczna w zakresie zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3. Pomoc publiczna na szkolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4. Pomoc publiczna na inwestycje regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

IV. Procedura kontroli pomocy publicznej przez Komisjê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

V. Zadania polskich s¹dów w postêpowaniach dotycz¹cych

pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

1. Ochrona praw konkurenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

1.1. Przed wydaniem decyzji Komisji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
1.2. Po wydaniu decyzji Komisji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

2. Windykacja bezprawnej pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

2.1. Niemo¿liwoœæ zwrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
2.2. Ochrona zaufania beneficjenta pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . 61

3. Powództwo o wykonanie œwiadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

C Wspó³praca zEuropejskim Trybuna³em Sprawiedliwoœci . . . . . . . . . . . . . . 63

I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

II. Zakres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

1. Zapytania, które mog¹ byæ przek³adane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2. S¹dy uprawnione do przedk³adania zapytañ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

III. Dyskrecjonalne i obowi¹zkowe zapytania prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
IV. Forma i treœæ zapytania prawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

V. Skutki orzeczeñ ETS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Za³¹czniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

I. Instrukcja stosowania art. 81 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

II. Instrukcja stosowania art. 82 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

III. Instrukcja stosowania art. 87 i 88 WE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Część A
Stosowanie unijnych reguł
prawa konkurencji przez polskie sądy

Artyku³ 81 (1) WE Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane s¹ wszelkie

porozumienia miêdzy przedsiêbiorstwami, wszelkie decyzje zwi¹zków przedsiêbiorstw
i wszelkie praktyki uzgodnione, które mog¹ wp³ywaæ na handel miêdzy Pañstwami
Cz³onkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobie¿enie, ograniczenie lub zak³ó-
cenie konkurencji wewn¹trz wspólnego rynku, a w szczególnoœci te, które polegaj¹ na:

a) ustalaniu w sposób bezpoœredni lub poœredni cen zakupu lub sprzeda¿y albo

innych warunków transakcji;

b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub

inwestycji;

c) podziale rynków lub Ÿróde³ zaopatrzenia;
d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do œwiadczeñ

równowa¿nych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkuren-
cji;

e) uzale¿nianiu zawarcia kontraktów od przyjêcia przez partnerów zobowi¹zañ

dodatkowych, które ze wzglêdu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie
maj¹ zwi¹zku z przedmiotem tych kontraktów.

(2) Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artyku³u s¹ niewa¿ne

z mocy prawa.

(3) Jednak¿e postanowienia ustêpu 1 mog¹ zostaæ uznane za nie maj¹ce za-

stosowania do:

— ka¿dego porozumienia lub kategorii porozumieñ miêdzy przedsiêbiorstwami,
— ka¿dej decyzji lub kategorii decyzji zwi¹zków przedsiêbiorstw,
— ka¿dej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych,

które przyczyniaj¹ siê do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów
b¹dŸ do popierania postêpu technicznego lub gospodarczego, przy zastrze¿eniu
dla u¿ytkowników s³usznej czêœci zysku, który z tego wynika, oraz bez:

a) nak³adania na zainteresowane przedsiêbiorstwa ograniczeñ, które nie s¹ nie-

zbêdne do osi¹gniêcia tych celów,

b) dawania przedsiêbiorstwom mo¿liwoœci eliminowania konkurencji w stosunku

do znacznej czêœci danych produktów.

Artyku³ 82 WE Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane jest nadu¿ywanie

przez jedno lub wiêksz¹ liczbê przedsiêbiorstw pozycji dominuj¹cej na wspólnym
rynku lub na znacznej jego czêœci, w zakresie, w jakim mo¿e wp³ywaæ na handel
miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi.

Nadu¿ywanie takie mo¿e polegaæ w szczególnoœci na:
a) narzucaniu w sposób bezpoœredni lub poœredni nies³usznych cen zakupu lub

sprzeda¿y albo innych nies³usznych warunków transakcji;

b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkod¹ dla kon-

sumentów;

c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do œwiadczeñ

równowa¿nych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkuren-
cji;

d) uzale¿nianiu zawarcia kontraktów od przyjêcia przez partnerów zobowi¹zañ

dodatkowych, które ze wzglêdu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie
maj¹ zwi¹zku z przedmiotem tych kontraktów.

I. Wprowadzenie

Swobodna konkurencja pomiêdzy przedsiêbiorstwami jest jednym z g³ó-

wnych filarów europejskiej polityki gospodarczej. Konkurencja to proces,
dziêki któremu przedsiêbiorstwa stale musz¹ ulepszaæ i rozwijaæ swoje pro-
dukty i us³ugi, je¿eli chc¹, aby ich oferta rynkowa odnios³a sukces. Proces
ten równoczeœnie prowadzi do tego, ¿e ceny produktów innowacyjnych mu-
sz¹ byæ utrzymywane na niskim poziomie, poniewa¿ kupuj¹cy, w wiêkszoœci
przypadków, maj¹ wybór pomiêdzy ró¿nymi oferentami podobnych lub ta-
kich samych produktów. Bezpoœrednio korzystaj¹ z tego nie tylko konsu-
menci. Powsta³y w ten sposób bodziec sprawia, ¿e w³aœnie europejskie
przedsiêbiorstwa zaliczane s¹ do najbardziej innowacyjnych i odnosz¹cych
najwiêksze sukcesy na ca³ym œwiecie. Pozytywne oddzia³ywanie konkurencji
mo¿na osi¹gn¹æ jednak tylko tam, gdzie swobodna konkurencja rzeczywiœcie
funkcjonuje. W tym celu musi byæ chroniona przed zak³óceniami, które
— abstrahuj¹c od sytuacji, w której zajmuj¹ce dominuj¹c¹ pozycjê na rynku
przedsiêbiorstwo wykorzystuje tê pozycjê — pojawiaj¹ siê w dwojaki sposób.
Z jednej strony s¹ to porozumienia pomiêdzy przedsiêbiorstwami, które
œwiadomie rezygnuj¹ z konkurowania na rzecz skoordynowanego dzia³ania
na rynku. Z drugiej strony jest to pomoc publiczna, poprzez któr¹ organy
w³adzy pañstwowej gwarantuj¹ okreœlonym przedsiêbiorstwom lepsz¹ pozy-
cjê w stosunku do ich konkurentów. Jakkolwiek oba te rodzaje ingerencji

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

na pierwszy rzut oka bardzo siê od siebie ró¿ni¹, to jednak maj¹ ten sam
skutek. Sprawiaj¹, ¿e dane przedsiêbiorstwa przestaj¹ odczuwaæ koniecznoœæ
podejmowania sta³ych i konsekwentnych wysi³ków i na d³u¿sz¹ metê pro-
wadz¹ do tego, ¿e przedsiêbiorstwa te mog¹ oferowaæ przestarza³e produkty
po zawy¿onych cenach, nie ponosz¹c przy tym strat w walce konkurencyjnej.
Wady takiego rozwi¹zania dla u¿ytkownika s¹ oczywiste.

W celu utrzymania pozytywnego oddzia³ywania konkurencji, Wspólnota

Europejska stworzy³a system zapewniaj¹cy niezak³ócon¹ konkurencjê na
rynku wewnêtrznym (art. 3 (g) WE). Traktat Ustanawiaj¹cy Wspólnotê Eu-
ropejsk¹ (dalej WE) zawiera, jako g³ówne zasady konkurencji, w art. 81 ust.
1 WE zakaz zawierania porozumieñ pomiêdzy przedsiêbiorstwami, które
ograniczaj¹ lub eliminuj¹ konkurencjê i przewiduje dla takich porozumieñ
— je¿eli zostan¹ one zawarte w formie umów — niewa¿noœæ cywilnoprawn¹
(art. 81 ust. 2 WE). Art. 82 WE zakazuje przedsiêbiorstwom o pozycji
dominuj¹cej na rynku jej nadu¿ywania na niekorzyœæ podmiotów zg³aszaj¹-
cych popyt, podczas gdy art. 87 i nast. WE zawieraj¹ zasadniczy zakaz udzie-
lania pomocy publicznej (na ten temat patrz czêœæ B). Te podstawowe prze-
pisy przedstawiaj¹ we wzglêdnie prosty i przejrzysty sposób pierwotne
prawo WE. Dla potrzeb ich zastosowania przyjêto liczne rozporz¹dzenia
Rady i Komisji. Stanowi¹ one prawo pochodne WE. Najwa¿niejszym prze-
pisem wykonawczym jest Rozporz¹dzenie 1/2003 w sprawie wprowadzenia
w ¿ycie regu³ konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 WE. Reguluje ono
postêpowanie w sprawach praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê, uprawnie-
nia Komisji do przeprowadzania kontroli, tryb udostêpnienia informacji
i wys³uchania zainteresowanych przedsiêbiorstw, ustanie obowi¹zku zg³a-
szania porozumieñ kartelowych, rolê i udzia³ Pañstw Cz³onkowskich, za-
stosowanie zdecentralizowane, wymierzanie grzywien. Prawo pierwotne
i prawo pochodne by³o na przestrzeni ponad 40lat interpretowane i roz-
wijane przez praktykê decyzyjn¹ Komisji Wspólnot Europejskich (Komisji)
— Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji — a przede wszystkim przez s¹dy
wspólnotowe — Europejski Trybuna³ Sprawiedliwoœci (ETS) i S¹d Pierwszej
Instancji (SPI). Ponadto istnieje obecnie wiele obwieszczeñ i komunikatów
Komisji. Aczkolwiek, œciœle rzecz bior¹c, chodzi przy tym o zawê¿enie za-
kresu uznania Komisji, która nie mo¿e sobie roœciæ prawa do tego, by ob-
wieszczenia i komunikaty wi¹za³y s¹dy krajowe, lecz te akty prawa wewnêt-
rznego mog¹ zostaæ uwzglêdnione w przypadku wiêkszoœci postêpowañ
przed s¹dami krajowymi jako istotn¹ pomoc.

W ramach systemu, okreœlonego przez Rozporz¹dzenie 1/2003, realiza-

cja zakazu zawierania niedozwolonych porozumieñ i zakazu nadu¿ywania
pozycji dominuj¹cej w obrêbie wspólnego rynku jest obowi¹zkiem nie tylko
organów wspólnotowych, lecz tak¿e krajowych organów ochrony konkuren-
cji — w Polsce Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów — oraz s¹dów

Część A

Pañstw Cz³onkowskich. Ponadto zarówno art. 81 i 82 WE, jak i wydane
w swoich zakresach rozporz¹dzenia ustanawiaj¹ indywidualne prawa dla
przedsiêbiorstw i ich konkurentów, na które mog¹ siê oni bezpoœrednio
powo³ywaæ we wszystkich postêpowaniach zwi¹zanych z prawem konkuren-
cji

. Aby w obrêbie ca³ego Rynku Wewnêtrznego przepisy te posiada³y taki

sam skutek, maj¹ one charakter nadrzêdny w stosunku do krajowych prze-
pisów prawa konkurencji, a zatem tak¿e w stosunku do prawa polskiego

Dlatego te¿ ich znajomoœæ ma decyduj¹ce znaczenie zarówno dla sêdziów
orzekaj¹cych w sprawach cywilnych, jak i administracyjnych, a ich efektywna
ochrona jest istotnym zadaniem s¹dów krajowych.

1. Rozporządzenie 1/2003 i jego znaczenie dla sędziów krajowych

Przed wejœciem w ¿ycie Rozporz¹dzenia 1/2003 w dn. 1 maja 2004 r.

unijne i krajowe regu³y konkurencji by³y w stosunku do siebie autonomicz-
nymi porz¹dkami prawnymi, z których ka¿dy posiada³ w³asne regulacje,
a czêœciowo te¿ ró¿ne rozumienie pojêæ. O ile praktyki przedsiêbiorstw
wp³ywa³y na handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi, musia³y byæ mie-
rzone dwiema ró¿nymi miarami (tzw. teoria dwóch barier,

niem. Zwei-Scha-

rnken-Theorie). Przy tym (zwyk³a) nadrzêdnoœæ europejskiego prawa konku-
rencji nakazywa³a, aby zakazanych przez nie praktyk nie dopuszcza³o prawo
krajowe, a tak¿e, aby dzia³ania wy³¹czone spod zakazu nie mog³y byæ zaka-
zywane. W praktyce prawo europejskie na szczeblu krajowym stosowane
by³o tylko wtedy, kiedy zamierzony skutek prawny nie wynika³ ju¿ z prawa
krajowego. Kontrola koncentracji przedsiêbiorstw o znaczeniu wspólnoto-
wym by³a i tak zastrze¿ona dla Komisji i w tym zakresie zmiany nie na-
st¹pi³y. W przypadku koncentracji o znaczeniu wspólnotowym nadal obo-
wi¹zuje monopol decyzyjny Komisji oraz ramy prawne Rozporz¹dzenia
139/2004 w sprawie kontroli koncentracji (na ten temat patrz rozdzia³
VIII.).

W zakresie prawa kartelowego nast¹pi³y znacz¹ce zmiany wraz z we-

jœciem w ¿ycie Rozporz¹dzenia 1/2003. Krajowe organy ochrony konkurencji
i s¹dy s¹ obecnie zobowi¹zane do tego, aby oprócz prawa krajowego sto-
sowaæ równie¿ art. 81 i 82 WE w postêpowaniach, w których nale¿y oceniæ
dzia³alnoœæ przedsiêbiorstwa, które mo¿e ograniczaæ konkurencjê miêdzy
Pañstwami Cz³onkowskimi (art. 3 ust. 1 Rozporz¹dzenia 1/2003). Odnosz¹c
siê do szerokiej wyk³adni, której przedmiotem sta³o siê pojêcie wp³ywu na

ETS, orzeczenie z dnia 28.02.1991 r. w sprawie C-234/89 — Delimitis.

ETS, orzeczenie z dnia 13.02.1969 r. w sprawie 14/68 — Walt Wilhelm.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

handel miêdzypañstwowy w praktyce Komisji

i w orzeczeniach s¹dów euro-

pejskich

, tylko przypadki o œcis³ym znaczeniu lokalnym lub regionalnym

bêd¹ wchodziæ w rachubê dla wy³¹cznego zastosowania prawa krajowego.

W przypadku równoleg³ego zastosowania przepisów obu systemów, re-

gulacje europejskie posiadaj¹ charakter nadrzêdny. Prawo krajowe nie mo-
¿e prowadziæ ani do bardziej, ani do mniej restrykcyjnej oceny (art. 3 ust.
2 Rozporz¹dzenia 1/2003). Wyj¹tkiem jest jedynie obszar nadzoru nad jed-
nostronnymi dzia³aniami przedsiêbiorców, mog¹cymi naruszaæ konkurenc-
jê. W celu uniemo¿liwiania i œcigania jednostronnych praktyk ograniczaj¹-
cych konkurencjê dozwolone s¹ surowsze regulacje krajowe. Nakaz
spójnoœci nie odnosi siê ponadto do takich postanowieñ krajowych, które
„w sposób przewa¿aj¹cy d¹¿¹ do celu odmiennego ni¿ ten, do którego pro-
wadz¹ art. 81 i 82 WE” (art. 3 ust. 3 Rozporz¹dzenia 1/2003). Zgodnie
z preambu³¹ rozporz¹dzenia Pañstwa Cz³onkowskie nadal mog¹ stosowaæ
przepisy skierowane przeciwko „nieuczciwym praktykom handlowym”.

Pierwotne prawo unijne (art. 81, 82 WE) nie zosta³o w swojej zawartoœci

materialnej zmienione przez Rozporz¹dzenie 1/2003, zmieni³o siê jednak
jego stosowanie. O ile poprzednio wy³¹czenie spod zakazu art. 81 ust. 1 WE
zak³ada³o konstytutywny akt Komisji (art. 9 ust. 1 Rozporz¹dzenia 17/62),
to obecnie porozumienie ograniczaj¹ce konkurencjê uznaje siê zmocy pra-
wa za wy³¹czone spod zakazu, je¿eli spe³nione s¹ warunki wymienione w art.
81 ust. 3 WE (tzw. system legalnych wyj¹tków). Dla przedsiêbiorstw ozna-
cza to — nios¹c¹ pewne ryzyko — samoocenê w³asnego postêpowania, a dla
krajowych s¹dów i urzêdów ochrony konkurencji odpowiedzialnoœæ spraw-
dzenia spe³nienia przes³anek zawartych w art. 81 ust. 3 WE. Warunki dla
wy³¹czenia powinna przedstawiæ i udowodniæ za ka¿dym razem ta strona,
która siê na nie powo³uje (art. 2 zdanie 2 Rozporz¹dzenia 1/2003). To
roz³o¿enie ciê¿aru dowodu obowi¹zuje nie tylko w przypadku postêpowañ
cywilnych, w których dochodzi siê roszczeñ o odszkodowanie, zaniechanie,
usuniêcie lub wykonanie zobowi¹zania, lecz dla wszystkich krajowych ro-
dzajów postêpowania, w których stosuje siê prawo konkurencji.

Nadrzêdny charakter prawa unijnego oddzia³uje na interpretacjê i po-

jmowanie prawa krajowego nie tylko w przypadku zastosowania równoleg-
³ego. Je¿eli na szczeblu wspólnotowym przyjêto dane znaczenie pojêæ, musi
siê tak te¿ staæ w przypadku wy³¹cznego zastosowania prawa krajowego,
je¿eli mamy zapobiec niespójnoœci w obrêbie krajowego porz¹dku prawne-
go. Dlatego te¿ konieczne bêdzie przejêcie do prawa krajowego nie tylko

Porównaj w tej sprawie obwieszczenie Komisji „Wytyczne dotycz¹ce koncepcji wp³ywu

na handel zawartej w artyku³ach 81 i 82 Traktatu” — Dziennik Urzêdowy z dnia 27.4.2004 r.,
nr C 101, str. 81.

ETS, orzeczenie z dnia 25.10.2001 r. w sprawie C-475/99 — Ambulanz Glöckner.

Część A

uznanych w prawie europejskim w¹skich interpretacji stanu faktycznego,
lecz tak¿e w czêœci w¹skiego (pojêcie przedsiêbiorstwa), a w czêœci szero-
kiego (pojêcie porozumienia) rozumienia poszczególnych przes³anek.

Ze zdecentralizowanego stosowania europejskich regu³ konkurencji wy-

nikaj¹ pewne zagro¿enia dla jednolitego stosowania prawa. W postêpo-
waniach przed krajowymi organami antymonopolowymi Komisja mo¿e za-
pobiegaæ im w ten sposób, ¿e przejmuje dan¹ sprawê, a co za tym idzie,
wy³¹cza w³aœciwoœæ organu krajowego (art. 11 ust. 6 Rozporz¹dzenia
1/2003). Komisja nie posiada natomiast porównywalnej mo¿liwoœci oddzia-
³ywania na krajowe postêpowania cywilne. Wprawdzie Komisja mo¿e siêg-
n¹æ po rozstrzygany w tym postêpowaniu przedmiot sporu i uczyniæ go
przedmiotem w³asnego postêpowania, jednak¿e nie s¹ z tym zwi¹zane mo¿-
liwoœci oddzia³ywania na w³aœciwoœæ s¹du krajowego. Lukê tê wype³nia art.
16 Rozporz¹dzenia 1/2003. Zgodnie z nim s¹dy krajowe nie mog¹ wydawaæ
orzeczeñ sprzecznych z decyzjami Komisji dotycz¹cymi tego samego przed-
miotu sporu. Regulacja ta nie oznacza œcis³ego zwi¹zania s¹du krajowego
decyzj¹ Komisji, stanowi jednak o tym, by decyzja ta by³a brana pod uwagê.
Je¿eli s¹d krajowy nie chce przychyliæ siê do oceny dokonanej przez Komisjê,
wówczas nie mo¿e wprawdzie wydaæ sprzecznego z ni¹ orzeczenia, jednak
posiada prawo skierowania do ETS wniosku o orzeczenie w trybie prejudyc-
jalnym (art. 234 WE) i zaakceptowania rozstrzygniêcie tej spornej kwestii,
co jest wi¹¿¹ce równie¿ dla Komisji. Dzia³anie blokuj¹ce art. 16 Rozporz¹-
dzenia 1/2003 nie odnosi siê do przypadków o takim samym stanie faktycz-
nym. Jednak¿e, wyra¿ona przez Komisjê w przypadku równoleg³ego prowa-
dzenia sprawy wyk³adnia prawa ma skutek o tyle, ¿e sama ju¿ staje siê
przes³ank¹ do wyst¹pienia o orzeczenie w trybie prejudycjalnym. Sêdzia
krajowy winien uwzglêdniaæ nie tylko wydane ju¿ decyzje Komisji, lecz rów-
nie¿ takie, które Komisja dopiero zamierza wydaæ (art. 16 ust. 1 zdanie
2 Rozporz¹dzenia 1/2003). Zasadne jest zatem wystosowanie zapytania do
Komisji, czy toczy siê tam postêpowanie z identycznym przedmiotem sporu.
Je¿eli tak jest, nale¿y zawiesiæ krajowe postêpowanie przed s¹dem cywilnym
i poczekaæ na wydanie przez Komisjê koñcowej decyzji. Równie¿ w tym
przypadku s¹d krajowy mo¿e zwróciæ siê do ETS zgodnie z art. 234 WE.

Je¿eli sêdzia krajowy stosuje europejskie prawo konkurencji, mo¿e on

uzyskaæ od Komisji informacje i opinie (art. 15 ust. 1 Rozporz¹dzenia
1/2003). Zasady, zgodnie z którymi odbywa siê ta wspó³praca, s¹ okreœlone
szczegó³owo w obwieszczeniu Komisji

. Zgodnie z tym Komisja do³o¿y sta-

rañ, aby odpowiedzieæ na w³aœciwe wnioski w terminie miesi¹ca od ich

Obwieszczenie Komisji nt. wspó³pracy pomiêdzy Komisj¹ a s¹dami pañstw cz³onkows-

kich UE przy zastosowaniu artyku³ów 81 i 82 Traktatu, Dziennik Urzêdowy WE z dnia
27.4.2004 r., nr C 101, str. 54.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

otrzymania. Je¿eli natomiast sêdzia krajowy — wbrew art. 3 Rozporz¹dzenia
1/2003 — przy wydawaniu orzeczenia nie uwzglêdni prawa europejskiego
i opieraj¹c siê na tym wyda b³êdne orzeczenie, nale¿y je wprawdzie — z mocy
prawa — przyj¹æ

, mo¿e ono jednak wywo³aæ roszczenia o odpowiedzial-

noœæ urzêdow¹ w stosunku do danego Pañstwa Cz³onkowskiego. Nie s¹
one ograniczone do dzia³ania umyœlnego lub ra¿¹cego niedbalstwa. Ewen-
tualne krajowe ustawowe ograniczenia odpowiedzialnoœci (przywileje sê-
dziowskie) s¹ w zwi¹zku z tym bezskuteczne

. Ponadto Komisja w swoim

obwieszczeniu w pierwszym rzêdzie przewiduje, ¿e podmioty poszkodowane
przez porozumienia kartelowe bêd¹ dochodziæ swoich roszczeñ o odszko-
dowanie przed s¹dami krajowymi poprzez powództwo cywilnoprawne (

ang.

private enforcement). Komisja mo¿e w przypadku postêpowañ zawis³ych wy-
dawaæ stanowiska i wyra¿aæ siê na temat wyk³adni i zastosowania prawa
wspólnotowego. Poprzez intensywn¹ wymianê informacji s¹dów krajowych
z Komisj¹ powinny siê poprawiæ szanse na powodzenie takich powództw
prywatnych.

2. Zasady ogólne

2.1. Bezpośredni skutek
Bezpoœredni skutek art. 81 i 82 WE, jak równie¿ wydanych w tym za-

kresie rozporz¹dzeñ Komisji i Rady WE prowadz¹ do tego, ¿e zawarte w nich
regulacje posiadaj¹ bezpoœredni skutek wobec ka¿dego przedsiêbiorstwa we
Wspólnocie Europejskiej. Chodzi zatem o bezpoœrednio obowi¹zuj¹ce
prawo materialne, które bezwzglêdnie musi byæ stosowane przez s¹dy kra-
jowe. Naruszenie zawartego w art. 81 ust. 1 WE generalnego zakazu wszel-
kiego rodzaju ograniczeñ konkurencji pomiêdzy przedsiêbiorstwami poci¹ga
za sob¹ bezpoœredni¹ niewa¿noœæ odpowiednich umów (art. 81 ust. 2 WE).

2.2 Zasada następstwa
W przypadku unijnego prawa konkurencji obowi¹zuje tzw. zasada na-

stêpstwa albo teoria skutków (

ang. effects doctrine), bêd¹ca wyrazem ogólnego

prawa miêdzynarodowego. Zgodnie z t¹ zasad¹ ograniczenia konkurencji
pomiêdzy przedsiêbiorstwami podlegaj¹ zakazom z art. 81 i 82 WE, kiedy
porozumienia te lub praktyki rozci¹gaj¹ siê na Wspólnotê lub na znaczn¹
czêœæ Wspólnoty i wywo³uj¹ tam odczuwalne skutki ekonomiczne. Zgodnie
z ugruntowanym orzecznictwem ETS obszar jednego Pañstwa Cz³onkows-

ETS, orzeczenie z dnia 17.03.2006 r. w sprawie C-234/04 — Rosemarie Kapferer.

ETS, orzeczenie z dnia 13.07.2006 r. w powi¹zanych sprawach C-295/04 do C-298/04

— Manfredi.

Część A

kiego jest traktowany jako znaczna czêœæ Unii Europejskiej

. Na podstawie

tej zasady oddzia³ywania art. 81 ust. 1 WE znajduje te¿ zastosowanie do
umów pomiêdzy koreañskimi czy japoñskimi przedsiêbiorstwami w sprawie
wspólnej polityki cenowej, o ile ograniczenia te dotycz¹ rynku europejskiego
b¹dŸ jego czêœci, nawet je¿eli porozumienia te zawarte zosta³y w Azji. Inne
przyk³ady to choæby koncentracja Boeinga i Douglasa w USA lub stosowanie
antykonkurencyjnych praktyk przez Microsoft jako czeœæ globalnej polityki
tego przedsiêbiorstwa. Zasada oddzia³ywania obowi¹zuje bezwzglêdnie, za-
tem przedsiêbiorstwa nie mog¹ w ramach swojej prywatnej autonomii od-
st¹piæ od niej lub te¿ podporz¹dkowaæ jej obcemu prawu. Natomiast œciœle
nale¿y od tego oddzieliæ kwestiê, czy dzia³anie sporne ma wp³yw na handel
miêdzypañstwowy i czy jest on odczuwalny (na ten temat patrz II.4.).

3. Wyznaczenie rynku właściwego

Wyznaczenie rynku w³aœciwego ma centralne znaczenie zarówno dla za-

stosowania art. 81 jak i art. 82 WE, a tak¿e dla kontroli koncentracji. W prak-
tyce prawa kartelowego wyznaczenie rynku jest nie tylko jednym z najwa¿-
niejszych, ale te¿ czêsto jednym z najbardziej czasoch³onnych zadañ; na tym
etapie z regu³y decyduje siê o wyniku wiêkszoœci postêpowañ, zarówno
przed s¹dami, jak i przed urzêdami ochrony konkurencji. Pozycja gospodar-
cza przedsiêbiorstwa, maj¹ca z punktu widzenia prawa konkurencji decydu-
j¹ce znaczenie dla oceny istotnych dzia³añ, wynika zawsze z odpowiednio
okreœlonych rynków na dane produkty lub us³ugi, tzw. rynków w³aœciwych.
Przy wyznaczaniu rynku w ramach art. 82 WE nale¿y oprzeæ siê na po-
stêpowaniu dwustopniowym. W pierwszej kolejnoœci wyznacza siê rynek
w³aœciwy pod wzglêdem przedmiotowym i geograficznym. Nastêpnie nale¿y
sprawdziæ kwestiê dominacji na rynku, przy czym decyduj¹c¹ rolê odgrywaj¹
stosunki konkurencji, pozycja na rynku zainteresowanych podmiotów oraz
inne czynniki (na ten temat patrz VI.2.1). Rynek w³aœciwy posiada wymiar
przedmiotowy, wymiar geograficzny oraz — w okreœlonych przypadkach
— równie¿ wymiar czasowy. Rynek w³aœciwy przedmiotowo odnosi siê do
okreœlonych produktów lub us³ug. Rynek w³aœciwy geograficznie obejmuje
obszar, w którym dany produkt jest dystrybuowany lub istnieje nañ popyt.
Rynek w³aœciwy czasowo tylko sporadycznie odgrywa pewn¹ rolê, je¿eli ma-
my do czynienia z produktami sezonowymi lub us³ugami oferowanymi tylko
w okreœlonych terminach (przedstawienia teatralne, targi, imprezy sporto-
we).

ETS, orzeczenie z dnia 09.11.1983 r. w sprawie 322/81 — Michelin/Komisja.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

3.1. Rynek właściwy w ujęciu przedmiotowym
Zasady dla wyznaczania rynku w³aœciwego zosta³y sformu³owane przez

Komisjê i ETS; podsumowano je w „Obwieszczeniu w sprawie definicji ryn-
ku w³aœciwego”

. Zgodnie z tym rynek przedmiotowy obejmuje „wszystkie

wyroby i/lub us³ugi, które przez konsumentów, z uwagi na ich w³aœciwoœci,
ceny i ich przewidziany cel zastosowania traktowane s¹ jako zamienne lub
zastêpowalne”. Wszystkie produkty, które na podstawie ich celu zastosowa-
nia, ceny, jakoœci, serwisu i innych czynników traktowane s¹ przez odbior-
ców w celu zaspokojenia niezmiennego zapotrzebowania jako szczególnie
przydatne, i dlatego w ma³ym tylko stopniu zamienne z innymi produktami,
nale¿y zaliczyæ do jednego i tego samego rynku (koncepcja rynku zapotrze-
bowania). Zawsze w takim przypadku utrzymuj¹cy siê popyt na okreœlone
produkty lub us³ugi jest wa¿nym kryterium braku ich zamiennoœci

. W ra-

mach wyznaczenia rynku nale¿y wyjœæ z za³o¿enia, ¿e mamy do czynienia
z rozs¹dnym konsumentem, co sprawia, ¿e indywidualne preferencje konsu-
menckie nie odgrywaj¹ roli przy wyznaczaniu rynku. Nale¿y wspomnieæ, ¿e
ETS zwraca mniejsz¹ uwagê na kryterium ceny — jest to raczej marginalne
kryterium oceny — a wiêksz¹ na specyficzne w³aœciwoœci charakterystyczne
dla danego produktu lub us³ugi. Przy tym brany jest pod uwagê przede
wszystkim cel zastosowania produktu z punktu widzenia odbiorcy

W okreœlonych przypadkach do dyspozycji jest tak zwany test SSNIP

(

ang. small but significant non-transitory increase in price). Bada siê przy tym, czy

podmiot zg³aszaj¹cy popyt w razie niewielkiej, ale znacz¹cej i trwa³ej pod-
wy¿ki ceny przez hipotetycznego monopolistê zmieni³by produkt. W wyniku
tego testu do ustalonego w ten sposób rynku w³aœciwego przedmiotowo s¹
przyporz¹dkowywane wszystkie te produkty, które w takim przypadku mog-
³yby byæ zamiennie przyjête przez odbiorcê. W zwi¹zku z tym traktowane
s¹ one jako zamienne, poniewa¿ zbyt du¿a zmiennoœæ powoduje, ¿e zwi¹zany
z tym spadek zbytu czyni podniesienie ceny nieop³acalnym. Poza obrêbem
ustalonego w ten sposób rynku w³aœciwego pozostaj¹ natomiast te produkty,
które pomimo odpowiedniego podniesienia ceny nie zosta³yby przez odbior-
ców uwzglêdnione jako alternatywne przy zakupie.

Przyk³ady wyznaczenia rynków produktów:
— Samochody: klasa niska, œrednia, wysoka. Ale: bia³y kabriolet z czer-

wonymi skórzanymi siedzeniami nie nale¿y do ¿adnego odrêbnego
rynku w³aœciwego, lecz stanowi jedynie zwyk³¹ preferencjê konsu-
menck¹;

Obwieszczenie Komisji w sprawie definicji rynku w³aœciwego do celów wspólnotowego

prawa konkurencji, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 09.12.1997 r., nr C 372, str. 5.

ETS, orzeczenie z dnia 14.11.1996 r. w sprawie 333/94 — Tetra Pak/Komisja.

ETS, orzeczenie z dnia 09.11.1983 r. w sprawie 322/81 — Michelin/Komisja.

Część A

— Banany / owoce œwie¿e;
— Paliwa: benzyna super / benzyna normalna / olej napêdowy / paliwo

hybrydowe / biopaliwa / gaz;

— T³uszcze spo¿ywcze: oliwa / mas³o / margaryna / s³onina;
— Patelnie: blaszane / aluminiowe / ze stali szlachetnej / miedziane;
— Czêœci zapasowe do maszyn: czêœci produkcji rzemieœlniczej / czêœci

oryginalne (nie zamienne);

— Szk³o p³askie / szk³o kszta³towe;
— Opakowania dla produktów spo¿ywczych: konserwy rybne i miêsne

(zamienne);

— Perfumy: segment wysokich cen / segment niskich cen;
— Artyku³y do golenia na mokro / golarki stosowane na sucho;
— Preparaty witaminowe: ka¿da grupa witamin (A, B1, B2, C, D itd.)

stanowi, z uwagi na ró¿ne substancje czynne, za ka¿dym razem osob-
ny rynek.

Przyk³ady wyznaczania rynków us³ug:
— Us³ugi budowlane: budownictwo l¹dowe naziemne / budownictwo

podziemne / budownictwo przemys³owe / budowa dróg / budowa
sieci kolejowej / budownictwo wodne;

— Komunikacja promowa: ka¿dy port przeznaczenia stanowi odrêbny

rynek;

— ¯egluga liniowa / ¿egluga nieregularna;
— Us³ugi portów lotniczych: s³u¿by odprawy naziemnej / kontrola lotów.

3.2. Rynek właściwy w ujęciu geograficznym
Zgodnie z obwieszczeniem Komisji rynek w³aœciwy geograficznie obe-

jmuje obszar, „na którym dane przedsiêbiorstwa uczestnicz¹ w poda¿y i po-
pycie na produkty lub us³ugi, na którym warunki konkurencji s¹ wystar-
czaj¹co jednorodne, oraz który mo¿e zostaæ odró¿niony od s¹siaduj¹cych
obszarów ze wzglêdu na to, ¿e warunki konkurencji na tym obszarze znacz-
nie siê ró¿ni¹”. Punktem wyjœcia dla ka¿dego geograficznego wyznaczania
rynku jest obszar dystrybucji, na którym dany produkt lub us³uga s¹ roz-
prowadzane. Natomiast nie odgrywa roli miejsce, w którym dany produkt
jest wytwarzany, czy te¿ gdzie jest on ostatecznie u¿ywany. ETS przyjmuje
przy tym jednolity rynek wyznaczony geograficznie, kiedy stanowi on obszar
na którym obowi¹zuj¹ przepisy jednego Pañstwa Cz³onkowskiego

. Oprócz

homogenicznych warunków konkurencji za kolejne kryteria wyznaczenia
przyjmuje siê przyzwyczajenia i mo¿liwoœci odbiorców, ró¿nice cenowe po-
miêdzy poszczególnymi obszarami oraz przydatnoœæ produktu do transportu.

ETS, orzeczenie z dnia 13.11.1975 r. w sprawie 26/75 — General Motors/Komisja.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

I tak w sprawie „United Brands” ró¿ne warunki ramowe (c³a i podatki) dla
wwozu i dystrybucji bananów, które prowadzi³y do ró¿nych warunków kon-
kurencji, odgrywa³y rolê przy wyznaczaniu rynku w³aœciwego geograficz-
nie

Tak¿e przy wyznaczaniu w³aœciwego rynku w ujêciu geograficznym w ra-

mach art. 82 WE punktem wyjœcia jest funkcjonalne pojêcie dominacji na
rynku. Zgodnie z tym wystarczy, je¿eli obecnoœæ lub zachowanie siê podmiotu
dominuj¹cego na rynku w³aœciwym mog¹ mieæ wp³yw na handel miêdzypañs-
twowy. Nawet bardzo ma³e rynki regionalne, jak porty lotnicze czy morskie
lub te¿ miejsca zawodów sportowych mog¹ zatem w okreœlonych warunkach
byæ traktowane jako istotne czêœci wspólnego rynku, je¿eli s¹ one decyduj¹ce
dla wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej (na ten temat patrz VI.3.2.3).

3.3. Rynek właściwy w ujęciu czasowym
Sporadycznie niezbêdne okazaæ siê mo¿e czasowe wyznaczenie rynków

istniej¹cych tylko przejœciowo. Dotyczy to œciœle okreœlonych czasowo lub
czêsto zmieniaj¹cych siê ofert, jak np. targi, imprezy sportowe, przedstawie-
nia teatralne i operowe, koncerty. W niektórych przypadkach wymiar czaso-
wy analizowany jest ju¿ przy wyznaczaniu w³aœciwego rynku przedmioto-
wego, pod k¹tem zaspokojenia sta³ego popytu, a co za tym idzie, trwa³oœci
poda¿y.

3.4 Obliczenie udziałów w rynku
W kolejnym etapie po wyznaczeniu rynku w³aœciwego zbadaæ nale¿y

uczestników i ich oddzia³ywanie na rynek. Zsumowaæ nale¿y obroty wszys-
tkich obecnych na rynku przedsiêbiorstw, wliczaj¹c import na rynek, nato-
miast nie wliczaj¹c eksportu, poniewa¿ nie ma on znaczenia dla krajowej
konkurencji. Za podstawê nale¿y przyj¹æ obroty netto wszystkich konkuru-
j¹cych przedsiêbiorstw bez podatku VAT, które po zsumowaniu dadz¹ ca³-
kowit¹ wielkoœæ rynku. Pozycja rynkowa danego przedsiêbiorstwa okreœlona
jest zatem na podstawie jego udzia³u w rynku, w oparciu o wypracowany
obrót okreœlonym produktem lub przedmiotow¹ us³ug¹. W praktyce mo¿e
to stwarzaæ pewne problemy, poniewa¿ przedsiêbiorstwa i ich przedstawi-
ciele prawni zak³adaj¹ mo¿liwie szerokie wyznaczenie rynku. Wyci¹gaj¹ za-
tem wnioski o ich niskim udziale w rynku, które w pewnych okolicznoœciach
mog¹ prowadziæ do wniosku, ¿e nie bêd¹ mia³y w ich przypadku zastoso-
wania regulacje WE dotycz¹ce konkurencji. S¹dy i organy ochrony konkuren-
cji sk³aniaj¹ siê raczej do wê¿szego wyznaczania rynku z odpowiednio du¿ym
udzia³em uczestnicz¹cych w nim przedsiêbiorstw, szczególnie kiedy na
wzglêdzie maj¹ ochronê konkurencji i konsumentów.

ETS, orzeczenie z dnia 14.02.1978 r. w sprawie 27/76 — United Brands/Komisja.

Część A

II. Zakaz zmów kartelowych, art. 81 ust. 1 WE

1. Adresaci normy

Adresatami normy art. 81 WE s¹ przedsiêbiorstwa i zwi¹zki przedsiê-

biorstw (stowarzyszenia, izby handlowe i in.). Chocia¿ pojêcie przedsiêbiorst-
wa nie jest zdefiniowane ani w prawie pierwotnym, ani w prawie pochodnym,
jest ono jednolitym pojêciem podstawowym w zakresie unijnego prawa konku-
rencji i powinno byæ, zgodnie z praktyk¹ decyzyjn¹ i orzecznicz¹ Komisji i ETS,
szeroko interpretowane. Zawiera siê w nim zasadniczo „ka¿da jednostka
wykonuj¹ca dzia³alnoœæ gospodarcz¹, niezale¿nie od formy prawnej i rodzaju jej
finansowania”

. Jest przy tym obojêtne, czy wykonywane s¹ zadania natury

prywatnej, czy te¿ publicznej. Nie zale¿y to ani od formy prawnej przedsiêbiorst-
wa (spó³ka akcyjna, spó³ka komandytowa, spó³ka cywilna), ani od tego, czy
w ogóle mamy tutaj do czynienia z w³asn¹ osobowoœci¹ prawn¹. Zamiar
osi¹gania zysku jest tak samo bez znaczenia jak rodzaj finansowania (ze
œrodków prywatnych lub publicznych). Decyduj¹ce jest wy³¹cznie uczestnicze-
nie w obrocie gospodarczym jako dostawca (i / lub) odbiorca towarów lub us³ug
(wyk³adnia funkcjonalna). W tym kontekœcie nie ma te¿ znaczenia, czy prawnie
samodzielna jednostka posiada równie¿ samodzielnoœæ gospodarcz¹, a zatem
tak¿e spó³ki zale¿ne w 100% nale¿y zakwalifikowaæ jako przedsiêbiorstwa.

Zgodnie z tym przedsiêbiorstwami w rozumieniu unijnego prawa

konkurencji s¹:

— wszystkie podmioty prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹;
— przedstawiciele wolnych zawodów (architekci, lekarze, adwokaci itd.);
— artyœci, wynalazcy, zawodowi sportowcy

;

— podmioty zarz¹dzaj¹ce zbiorowo prawami autorskimi (ZAiKS);
— spó³ki ksiêgowe.
Szczególny problem pojawia siê przy organizacji dystrybucji produktu

lub us³ugi poprzez przedstawiciela handlowego lub innego pe³nomocnika
ds. dystrybucji. Zasadniczo przedstawiciele handlowi, którzy nie ponosz¹
przy zbycie ryzyka finansowego, s¹ wy³¹czeni z zakazu z art. 81 WE. W prak-
tyce trudno jest jednak¿e nieraz odró¿niæ ich od niezale¿nych handlowców
zwi¹zanych umow¹ z producentem. Nie jest przy tym wa¿ne, jak s¹ oni

ETS, orzeczenie z dnia 23.04.1991 r. w sprawie C-41/90 — Höfer i Elsner/Macrotron.

W przypadku p³ywaków, którzy korzystali ze œrodków dopinguj¹cych, p³ywacy zawodo-

wi zostali potraktowani jako przedsiêbiorstwa, natomiast nie zosta³ za przedsiêbiorstwo uznany
Miêdzynarodowy Komitet Olimpijski, który na³o¿y³ zakaz — dzia³a³ on nie z powodów gos-
podarczych, ale jedynie sportowych, patrz SPI, orzeczenie z dnia 30.09.2004 r. w sprawie
T-313/02 — Meca-Medina i Majcen.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

okreœlani. Przedstawiciel handlowy wykonuje tylko funkcjê pomocnicz¹; nie
wystêpuje on samodzielnie jako dostawca czy podmiot zg³aszaj¹cy popyt.
Decyduj¹ce jest zatem roz³o¿enie ryzyka gospodarczego pomiêdzy zaintere-
sowanymi podmiotami. Przedstawiciel handlowy nie ponosi ryzyka umów
zawartych przez siebie na rachunek podmiotu, którego sprawy prowadzi.
Nale¿y te¿ zwróciæ uwagê, czy i na ile mamy tutaj do czynienia z w³¹czeniem
w system dystrybucyjny tego¿ podmiotu. Równie¿ tutaj za podstawê nale¿y
przyj¹æ funkcjonalne pojêcie przedsiêbiorstwa.

Czêsto pojawiaj¹cy siê problem dotyczy dzia³alnoœci pañstwa lub jego

elementów sk³adowych (zw³aszcza gmin i województw). Analizuj¹c, czy ma-
my tutaj do czynienia z cechami przedsiêbiorstwa, nale¿y wyjœæ z za³o¿enia,
¿e zasadniczo tylko czysto zwierzchnie dzia³anie pañstwa jako zarz¹dcy ma-
j¹tku publicznego nie powinno byæ oceniane zgodnie z warunkami art. 81
ust. 1 WE

. Natomiast wykonywanie czysto lub przewa¿nie cywilnopraw-

nych zadañ przez podmioty pañstwowe jest objête zakazem art. 81 WE.
Dotyczy to w szczególnoœci takich przypadków, kiedy pañstwo lub jego pod-
leg³e organy bior¹ udzia³ w ogólnym obrocie gospodarczym jako dostawcy.
Obowi¹zuje tutaj zasada, ¿e instytucje pañstwowe, kiedy bior¹ udzia³ w ob-
rocie gospodarczym, poddane s¹ tym samym regu³om konkurencji, jak
przedsiêbiorstwa prywatne (por. art. 86 ust. 1 WE).

Tymczasem na skutek nowszych orzeczeñ s¹dów wspólnotowych sta³o

siê w¹tpliwe, czy zamówienia dokonywane przez instytucje publiczne,
które nastêpuj¹ w przewa¿aj¹cej mierze w celu wykonywania zadañ socjal-
nych, podlegaj¹ art. 81 WE. ETS neguje ten fakt, w przypadku gdy instytucje
pañstwowe nie pe³ni¹ na rynku wa¿nej ekonomicznie funkcji dostawcy. Po-
winno to w wyniku tego rozumowania obowi¹zywaæ nawet wówczas gdy
organ pañstwa jako podmiot zg³aszaj¹cy popyt posiada pozycjê monopolis-
tyczn¹

. Inaczej nale¿y oceniaæ rolê miast i gmin w zakresie zaopatrywania

ludnoœci w energiê elektryczn¹, gaz, wodê czy te¿ wywóz odpadów. O ile
dzia³ania te opieraj¹ siê na publicznoprawnych umowach u¿ytkowania, mog¹
one podlegaæ zakazom art. 81 WE, poniewa¿ wykonywanie tych rodzajów
dzia³alnoœci ma z regu³y charakter gospodarczy.

2. Środki ograniczania konkurencji

Zakaz zmów kartelowych dotyczy wszystkich rodzajów porozumieñ, któ-

rych celem lub skutkiem jest ograniczenie konkurencji. Wed³ug art. 81 ust.

ETS, orzeczenie z dnia 19.01.1994 r. w sprawie C-364/92 — SAT Fluggesellschaft/Euro-

control.

SPI, orzeczenie z dnia 04.03.2003 r. w sprawie T-319/99 — Fenin.

Część A

1 WE s¹ to porozumienia przedsiêbiorstw, postanowienia zwi¹zków przed-
siêbiorstw i praktyki uzgodnione. To szeroko interpretowane pojêcie poro-
zumienia nawi¹zuje do cywilnoprawnego pojêcia umowy i zak³ada w jakikol-
wiek sposób wyra¿on¹ zgodnoœæ woli stron umowy, aby w okreœlony sposób
zachowywaæ siê na rynku. Nie jest wa¿na forma porozumienia (ustne lub
pisemne), nie jest te¿ wa¿na prawna wola zwi¹zania; wystarczaj¹ce jest je-
dynie faktyczne — czêsto gospodarcze — zwi¹zanie stron bior¹cych udzia³
w porozumieniu. Tak¿e tzw. „gentlemen’s agreements” s¹ porozumieniami
w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE

. W zwi¹zku z tym charakter porozumienia

mog¹ te¿ posiadaæ okólniki, wspólnie stosowane ogólne warunki prowadze-
nia dzia³alnoœci gospodarczej, wskazówki lub podobne sposoby postêpowa-
nia, je¿eli zosta³y one wzajemnie zaakceptowane przez uczestników.

Z regu³y nie mamy natomiast do czynienia z porozumieniem pomiêdzy

przedsiêbiorstwami w przypadku ograniczeñ konkurencji w obrêbie jed-
nej grupy kapita³owej — pomiêdzy spó³k¹ macierzyst¹ a spó³kami-córka-
mi. Obie nale¿y razem zakwalifikowaæ jako jednostkê gospodarcz¹, bowiem
w takim przypadku brakuje stosunku konkurencji, który mo¿na by³oby ogra-
niczaæ. Nie mamy wiêc tutaj do czynienia z porozumieniem, poniewa¿ przed-
siêbiorstwo autonomicznie decyduje o jednostronnych praktykach. Roz-
graniczenie pomiêdzy jednostronnymi dzia³aniami a porozumieniami mo¿e
byæ jednak trudne, kiedy dokonywane s¹ one w zwi¹zku z istniej¹cymi kon-
traktami wynikaj¹cymi z umów. Dotyczy to w szczególnoœci odmów dostaw
lub ograniczania dostaw oraz innych niekorzystnych reakcji producentów
w stosunku do swoich odbiorców w ramach ich systemów dystrybucji. O ile
rzeczywiœcie chodzi tutaj o dzia³ania jednostronne, mog¹ one jednak¿e w pe-
wnych okolicznoœciach zostaæ objête zakazem nadu¿ywania pozycji dominu-
j¹cej wed³ug art. 82 WE (na ten temat patrz rozdzia³ VI.).

Kolejnym sposobem ograniczania konkurencji s¹ postanowienia zwi¹z-

ków przedsiêbiorstw, które same nie dzia³aj¹ jako przedsiêbiorstwa. Cho-
dzi tutaj o akty, które s¹ dokonywane w ramach tworzenia woli zwi¹zku.
Przedmiotem tego rodzaju postanowieñ mo¿e byæ na przyk³ad zakaz po-
dwójnego cz³onkostwa lub ustalenie cen minimalnych, których cz³onkowie
musz¹ ¿¹daæ od swoich odbiorców.

Praktyki uzgodnione stanowi¹ zbiorczy stan faktyczny i wyró¿niaj¹ siê

tym, ¿e wprawdzie w miejsce zwi¹zanej z ryzykiem konkurencji œwiadomie
wystêpuje praktyczna wspó³praca, ale brak jest prawnie zaskar¿alnego za-
warcia umowy

. Przedsiêbiorstwa koordynuj¹ faktycznie — nie formalnie

— swoje zachowanie rynkowe, przy czym nadal autonomicznie podejmuj¹
decyzje. W praktyce mamy do czynienia z praktykami uzgodnionymi z regu³y

ETS, orzeczenie z dnia 15.07.1970 r. w sprawie 45/69 — Boehringer Mannheim.

ETS, orzeczenie z dnia 16.12.1975 r. w sprawie 40/73 — Suiker Unie.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

w zwi¹zku z systemami kszta³towania cen i systemami informacji rynkowej.
Dzia³aj¹ce na okreœlonym rynku konkuruj¹ce przedsiêbiorstwa zg³aszaj¹
przy tym w regularnych odstêpach czasu okreœlone dane rynkowe do neu-
tralnej instytucji. Czêsto s¹ to dane dotycz¹ce iloœci i ceny sprzedawanych
produktów. Informacje te poddawane s¹ analizie i udostêpniane wszystkim
uczestnikom systemu — w formie streszczenia lub w formie opracowania
— a ci zgodnie z nimi steruj¹ swoim zachowaniem na rynku.

Od praktyk uzgodnionych odró¿niæ nale¿y natomiast dopuszczalne przez

prawo konkurencji œwiadome lub nieœwiadome zachowanie paralelne
konkuruj¹cych przedsiêbiorstw, jak ma to miejsce np. przy cenach benzyny
na stacjach benzynowych. Je¿eli chodzi tutaj o autonomicznie podjête decy-
zje uczestników rynku, dokonane na podstawie ekonomicznie wiarygodnych
okolicznoœci, przy pomocy których podmioty te jedynie dopasowuj¹ swoje
zachowanie rynkowe do warunków rynku, wówczas zakaz zawierania niedo-
zwolonych porozumieñ zgodnie z art. 81 WE nie znajduje zastosowania.
Zasadniczo ka¿dy uczestnik rynku posiada swobodê samodzielnego kszta³-
towania swojego zachowania rynkowego i dlatego mo¿e bez zastrze¿eñ
orientowaæ swoj¹ politykê cenow¹ wed³ug polityki cenowej lidera rynku.

3. Ograniczanie konkurencji

Kolejn¹ przes³ank¹ art. 81 ust. 1 WE jest w jakikolwiek sposób przeja-

wiaj¹ce siê ograniczenie zachowañ konkurencyjnych uczestników rynku. Za-
kaz zawierania niedozwolonych porozumieñ ma przede wszystkim zachowaæ
indywidualn¹ swobodê dzia³ania uczestników rynku. Art. 81 ust. 1 WE obe-
jmuje zatem w swojej klauzuli generalnej wszystkie porozumienia, które
maj¹ za cel lub skutek uniemo¿liwienie, ograniczenie lub zak³ócenie kon-
kurencji w ramach wspólnego rynku.

Uniemo¿liwienie (ca³kowite wykluczenie konkurencji), ograniczenie

(odczuwalne ograniczenie konkurencji) oraz zak³ócenie (inne niekorzystne
oddzia³ywanie na konkurencjê) s¹ ograniczeniami konkurencji pomiêdzy
uczestnikami rynku pod k¹tem tzw. parametrów konkurencji. Wed³ug ma-
j¹cego charakter przyk³adowy wyliczenia w art. 81 ust. 1 a) do e) WE mog¹
to byæ m. in. porozumienia cenowe, ustalone iloœci produkcji i zbytu, poro-
zumienia dotycz¹ce rozwoju technicznego, podzia³ów rynku, ustalone wa-
runki umów wobec podmiotów trzecich, porozumienia dotycz¹ce iloœci lub
obszarów, podzia³u klientów, porozumienia dotycz¹ce produkcji, porozu-
mienia marketingowe i inne podobne.

Art. 81 WE chroni nie tylko aktualn¹ (realnie istniej¹c¹) konkurencjê,

lecz równie¿ potencjaln¹ konkurencjê. Dlatego te¿ nie mog¹ byæ ograni-
czane równie¿ takie swobody dzia³ania przedsiêbiorstw, które dopiero mog¹

Część A

siê pojawiæ w razie póŸniejszego wejœcia na rynek. Potencjalny stosunek
konkurencji istnieje wówczas, gdy w grê wchodzi wystarczaj¹co konkretne
wejœcie na rynek w daj¹cym siê przewidzieæ okresie. Komisja nie przyk³ada
przy tym wagi do tego, czy w obliczu wszystkich istotnych ekonomicznie
czynników w sposób rozs¹dny mo¿na oczekiwaæ od zainteresowanych pod-
miotów danego zachowania. Mo¿e to zostaæ zanegowane w przypadku, w któ-
rym w sposób widoczny zainteresowanym podmiotom brakuje œrodków finan-
sowych i zamiaru wejœcia na rynek konkurencji. Do obszaru chronionego art.
81 ust. 1 WE nale¿y ponadto tak¿e konkurencja tajna, która wielokrotnie
ograniczana jest przez systemy informacji rynkowej lub jednostki informuj¹ce
o cenach. Podczas gdy ETS pierwotnie traktowa³ ka¿d¹ formê usuwania tajnej
konkurencji jako niedopuszczalne ograniczenie konkurencji, obecnie sk³ania
siê on ku pogl¹dowi, ¿e dzieje siê tak tylko przy tzw. identyfikuj¹cych syste-
mach zg³oszeniowych. Zg³aszane dane musz¹ przy tym umo¿liwiaæ wyci¹ganie
wniosków na temat zachowania rynkowego zg³aszaj¹cego je przedsiêbiorstwa.

Art. 81 ust. 1 WE obejmuje w tym samym zakresie wszystkie horyzonta-

lne i wertykalne ograniczenia konkurencji. O porozumieniach horyzontal-
nych mówi siê, kiedy s¹ one zawierane pomiêdzy konkuruj¹cymi przedsiê-
biorstwami znajduj¹cymi siê na tym samym szczeblu obrotu (porozumienia
pomiêdzy konkurentami). Porozumienia wertykalne zawierane s¹ pomiêdzy
przedsiêbiorstwami znajduj¹cymi siê na ró¿nych szczeblach obrotu, które
z regu³y nie konkuruj¹ ze sob¹. Na wczeœniejszym etapie produkcji s¹ to
umowy dostawcze, zapewniaj¹ce producentowi zaopatrzenie w surowce lub
materia³y wyjœciowe, natomiast na etapie póŸniejszym s¹ to umowy pomiê-
dzy producentami i ich odbiorcami. Ich przedmiotem s¹ zazwyczaj dystrybu-
cja, zbyt i marketing tych produktów na ró¿nych szczeblach zbytu (handel
hurtowy i detaliczny) lub inne kana³y dystrybucyjne. Uwzglêdniane s¹ przy
tym ró¿ne formy, jakie s¹ przez nie kszta³towane, jak dystrybucja wy³¹czna
i wy³¹czne nabywanie, dystrybucja selektywna, franchising itp. Czêsto maj¹
przy tym znaczenie zagadnienia ochrony danego obszaru, w³¹cznie z unie-
mo¿liwianiem importu równoleg³ego. Umowy wertykalne s¹ czêsto z ekono-
micznego punktu widzenia mniej szkodliwe ni¿ wymienione powy¿ej umo-
wy horyzontalne. S¹ one czêsto warunkiem efektywnej dystrybucji i marke-
tingu produktów, co mo¿e równie¿ le¿eæ w interesie konsumentów.

4. Odczuwalność ograniczania konkurencji

Zastosowanie art. 81 ust. 1 WE zak³ada, ¿e ograniczenie konkurencji jest

odczuwalne. Dzieje siê tak tylko wtedy, kiedy uniemo¿liwianie, zak³ócanie
lub ograniczanie konkurencji przynosi podmiotom trzecim zauwa¿alne szko-
dy w wyborze oferty bêd¹cej w ich dyspozycji. Nie odgrywa przy tym roli,

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

czy mamy tutaj do czynienia z istotnym lub znacz¹cym charakterem ogra-
niczenia konkurencji. Nale¿y za³o¿yæ, ¿e czysto teoretyczne lub ca³kowicie
odleg³e oddzia³ywania nie wystarczaj¹, aby odpowiedzieæ twierdz¹co na py-
tanie o odczuwalnoœæ ograniczenia konkurencji. Ponadto wed³ug orzecznic-
twa ETS bardzo ma³y udzia³ w rynku zainteresowanych podmiotów (poni¿ej
5%) czêsto jest przes³ank¹ stwierdzenia braku odczuwalnoœci

, w przypad-

ku udzia³ów w rynku poni¿ej 1% nale¿y j¹ natomiast zasadniczo wykluczyæ.

W roku 2001 Komisja opublikowa³a tzw. obwieszczenie w sprawie

porozumieñ bagatelnych (de minimis) i wymieni³a kryteria ustalania od-
czuwalnoœci

. Obwieszczenie to, wychodz¹c poza zwyk³e samozwi¹zanie

siê Komisji, winno s³u¿yæ jako wskazówka dla s¹dów i organów ochrony
konkurencji Pañstw Cz³onkowskich przy stosowaniu art. 81 ust. 1 WE, nie
wi¹¿¹c ich jednak bezpoœrednio pod wzglêdem stosowania prawa. Z uwagi
na ró¿nicowanie negatywnego wp³ywu na gospodarkê Komisja dokonuje
tutaj rozdzia³u miêdzy umowami horyzontalnymi a wertykalnymi, dla któ-
rych za ka¿dym razem miarodajne s¹ ró¿ne wartoœci progowe dla przyjêcia
odczuwalnego ograniczenia konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE.
Dla porozumieñ horyzontalnych obowi¹zuje próg udzia³u w rynku zain-
teresowanych przedsiêbiorstw wynosz¹cy 10%. Dla porozumieñ wertykal-
nych nie mo¿e zostaæ przekroczony próg udzia³u w rynku wynosz¹cy 15%.
Na rynkach, gdzie istnieje obok siebie sieæ podobnego rodzaju porozumieñ
horyzontalnych i wertykalnych, obowi¹zuje próg udzia³u w rynku wynosz¹cy
5%, z uwagi na zagro¿enie powstania kumulatywnego efektu izolacji. Te
progi udzia³u w rynku mog¹ byæ podczas dwóch kolejnych lat przekroczone
najwy¿ej o 2%.

Omawiane wartoœci progowe nie obowi¹zuj¹ jednak dla g³ównych ogra-

niczeñ konkurencji, jak porozumienia cenowe, warunkowe, obszarowe lub
produkcyjne. Te, tak zwane „kartele hard-core”, traktowane s¹, niezale¿nie
od udzia³u w rynku uczestników umowy, zawsze jako niedopuszczalne ogra-
niczenie konkurencji.

5. Wpływ na handel między Państwami Członkowskimi

Art. 81 ust. 1 WE obejmuje tylko takie ograniczenia konkurencji, które

mog¹ w odczuwalny sposób negatywnie wp³yn¹æ na handel miêdzy Pañst-

SPI, orzeczenie z dnia 15.09.1998 r. w sprawie T-374/94 — European Night Servi-

ces/Komisja.

Obwieszczenie Komisji w sprawie porozumieñ o ma³ym znaczeniu, które zgodnie z art.

81 ust. 1 WE nie ograniczaj¹ konkurencji w sposób odczuwalny (de minimis), Dziennik Urzê-
dowy WE z dnia 22.12.2001, nr C 368, str. 13.

Część A

wami Cz³onkowskimi

. Porozumienia, które nie pozwalaj¹ z wystarczaj¹-

cym prawdopodobieñstwem spodziewaæ siê bezpoœredniego lub poœrednie-
go wp³ywu na handel miêdzypañstwowy i obrót gospodarczy, nie podlegaj¹
wprawdzie zakresowi stosowania unijnego prawa konkurencji, mog¹ jednak
podlegaæ polskiemu prawu antymonopolowemu. Dzieje siê tak, poniewa¿
szeroko interpretowane pojêcie wp³ywu na handel miêdzy pañstwami jako
materialno-prawna przes³anka stanu faktycznego, winna rozgraniczaæ rów-
nie¿ obszar zastosowania unijnego prawa konkurencji od obszaru zastoso-
wania prawa krajowego. Zgodnie z orzecznictwem s¹dów wspólnotowych
istotne jest czy struktura konkurencji wspólnego rynku w jakikolwiek spo-
sób podlega zmianie

. Równie¿ czysto krajowe kartele mog¹ spowodowaæ

izolacjê rynków krajowych. Ma to miejsce w szczególnoœci w sytuacjach,
kiedy okreœlone klauzule, jak zakazy eksportu czy zakazy reimportu, dotycz¹
bezpoœrednio obrotu towarowego pomiêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi. Te-
go rodzaju porozumienia maj¹ czêsto ju¿ w swej istocie zawarty skutek,
jakim jest utrzymanie wyizolowania rynków krajowych lub utrwalenie tego
wyizolowania.

Inn¹ niepisan¹ przes³ank¹ jest odczuwalnoœæ wp³ywu na handel miê-

dzy Pañstwami Cz³onkowskimi. W ten sposób powinny zostaæ wykluczo-
ne oddzia³ywania maj¹ce jedynie marginalne znaczenie dla obrotu handlo-
wego. W wiêkszoœci przypadków mo¿na wyjœæ z za³o¿enia, ¿e porozumienia,
w których uczestnicz¹ tylko ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa, tylko w po-
jedynczych przypadkach bêd¹ traktowane jako takie, które mog¹ w sposób
odczuwalny wp³ywaæ na handel miêdzypañstwowy

. Zgodnie z kryteriami

przyjêtymi dla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, chodzi tu o przedsiêbior-
stwa zatrudniaj¹ce do 250pracowników, których roczne obroty nie prze-
kraczaj¹ 50mln Euro lub których roczna suma bilansowa nie przekracza 43
mln Euro

Zgodnie z tzw. teori¹ porozumieñ powi¹zanych (

niem. Bündeltheorie)

istnienie jednej lub wiêcej sieci porozumieñ tego samego rodzaju wi¹¿¹cych
z krajowym producentem znacz¹c¹ iloœæ handlarzy detalicznych tego samego
pañstwa w sposób sprzeczny z konkurencj¹, mo¿e prowadziæ do odczuwal-
nego negatywnego wp³ywu na handel miêdzypañstwowy. I tak, przy po-
szczególnych umowach wertykalnych — w szczególnoœci w ramach trwa³ych

Obwieszczenie Komisji „Wytyczne dotycz¹ce koncepcji handlu zawartej w artyku³ach

81 i 82 Traktatu” — Dziennik Urzêdowy WE z dnia 27.04.2004, nr C 101, str. 81.

ETS, orzeczenia z dnia 04.05.1988 r. w sprawie 30/87 — Bodson/Pompes funèbres des

régions libérées.

Obwieszczenie Komisji (de minimis), Dziennik Urzêdowy WE z dnia 22.12.2001, nr

C 368, str. 13, akapit 3.

Zalecenie Komisji dotycz¹ce definicji mikroprzedsiêbiorstwa, jak równie¿ ma³ych i œred-

nich przedsiêbiorstw, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 20.05.2003, nr L 124, str. 36.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

stosunków dostawczych — czêsto nasuwa siê pytanie, czy pojedyncza, indywidu-
alna umowa jako taka w ogóle wywo³uje zastrze¿enia co do spe³nienia przes³anek
odczuwalnoœci ograniczenia konkurencji i / lub negatywnego wp³ywu na handel
miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi. Problem ten wystêpuje czêsto przy ocenie
umów na dostawê piwa, jakie s¹ zawierane pomiêdzy browarem a restaurato-
rem, a dotycz¹ wieloletniego dostarczania okreœlonych iloœci piwa. Pojedyncza
umowa pomiêdzy browarem a restauratorem na pierwszy rzut oka nie ma
¿adnego znaczenia z perspektywy prawa unijnego. Zgodnie jednak ze stworzon¹
przez Komisjê i ETS teori¹ porozumieñ powi¹zanych, przy ocenianiu pojedynczej
umowy nale¿y braæ pod uwagê równie¿ skutki kumulatywne tego samego
rodzaju umów (zawieranych równie¿ przez to samo przedsiêbiorstwo, jak i jego
konkurentów) w ich ca³oœciowym kontekœcie prawnym i ekonomicznym. Mo¿e
to prowadziæ do stwierdzenia naruszenia art. 81 ust. 1 WE.

III. Skutki prawne naruszenia art. 81 ust. 1 WE

Wed³ug art. 81 ust. 2 WE umowy niezgodne z prawem konkurencji

w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE s¹ niewa¿ne. Ich niewa¿noœæ istnieje

ipso

iure, nie wymaga zatem ¿adnego odrêbnego stwierdzenia, i dzia³a te¿ wobec
wszystkich (

erga omnes). S¹dy winny stwierdzaæ niewa¿noœæ zurzêdu (a

wiêc nie tylko na wniosek). Orzeczenia maj¹ zatem z racji oddzia³ywania
niewa¿noœci ex tunc skutek deklaratoryjny. Zakres niewa¿noœci okreœlany
jest wed³ug polskiego prawa cywilnego. Obowi¹zuje przy tym generalnie
zasada, ¿e tylko te czêœci porozumienia s¹ niewa¿ne, które mieszcz¹ siê
w zakresie zakazu okreœlonego w art. 81 ust. 1 WE. Nale¿y zatem za³o¿yæ
niewa¿noœæ czêœciow¹, chyba ¿e kwestionowane postanowienie jest nieroze-
rwalnie z³¹czone z innymi postanowieniami danego porozumienia.

Sêdzia powo³any do wydania orzeczenia musi jednak¿e mieæ na uwadze,

czy stanowi¹ce przedmiot sporu ograniczenie konkurencji nie podlega wy-
³¹czeniu indywidualnemu lub grupowemu. Tylko w sytuacji, kiedy tak siê
nie dzieje, mo¿e stwierdziæ niewa¿noœæ i — znowu wy³¹cznie wed³ug prawa
krajowego — orzec w innych kwestiach, np. cywilnoprawnych roszczeñ
o odszkodowanie i roszczeñ o zaniechanie.

S¹dy s¹ przy tym zasadniczo zwi¹zane stwierdzeniem naruszenia art. 81

ust. 1 i 82 WE przez Komisjê i UOKiK. W ramach pozwu o odszkodowanie,
poszkodowani — a mog¹ to byæ zarówno kontrahenci uczestnicz¹cego w kar-
telu przedsiêbiorstwa, jak równie¿ konsumenci, którzy wskutek zmowy lub
bêd¹cej nadu¿yciem niedozwolonej praktyki zap³acili zawy¿one ceny — mu-

Część A

sz¹ wykazaæ i udowodniæ poniesion¹ szkodê. W ten sposób u³atwione zo-
staje w znacz¹cym stopniu dochodzenie prawa dotycz¹cego roszczenia o od-
szkodowanie. Kolejnym u³atwieniem jest fakt, ¿e pozwane przedsiêbiorstwo
w zasadzie nie mo¿e siê skutecznie broniæ podnosz¹c, ¿e powód wprawdzie
wskutek istnienia kartelu zap³aci³ zawy¿on¹ cenê zakupu, ale nastêpnie
uwzglêdni³ j¹ przy w³asnym obliczaniu koñcowej ceny sprzeda¿y i przerzuci³
na swoich klientów, a co za tym idzie, dla niego samego nie powsta³a w ten
sposób ¿adna, daj¹ca siê obliczyæ szkoda.

IV. Wyłączenie spod zakazu zmów kartelowych,

art. 81 ust. 3 WE

Art. 81 ust. 3 WE ma na celu legalizacjê „przydatnych” zmów kartelo-

wych. Podstaw¹ wy³¹czenia wed³ug art. 81 ust. 3 WE jest zasada, aby nie-
korzystne skutki porozumienia ograniczaj¹cego konkurencjê by³y równowa-
¿one obiektywnymi korzyœciami i nie prowadzi³y do ¿adnych strat, które
by³yby nie do przyjêcia. W tym celu przepis o wy³¹czeniach, przewidziany
w art. 81 ust. 3 WE, formu³uje cztery przes³anki, które musz¹ byæ spe³nione
jednoczeœnie: dwie przes³anki pozytywne oraz dwie przes³anki negatywne.
W ka¿dym przypadku nale¿y zwróciæ uwagê na to, ¿e podstawowe ogra-
niczenia (ograniczenia typu hard-core) konkurencji z regu³y nie mog¹ byæ
wy³¹czone na podstawie art. 81 ust. 3 WE.

W odniesieniu do art. 81 ust. 3 WE, z chwil¹ wejœcia w ¿ycie Rozpo-

rz¹dzenia 1/2003, mamy do czynienia z tzw. wy³¹czeniem z mocy prawa,
maj¹cym bezpoœredni skutek w krajowych postêpowaniach. Stanowi to naj-
wa¿niejsz¹ nowelizacjê unijnego prawa konkurencji, poniewa¿ przed dniem
1 maja 2004 r. ka¿de porozumienie wymaga³o jeszcze zatwierdzenia przez
Komisjê i musia³o byæ w tym celu zg³aszane w Brukseli. Tego rodzaju za-
twierdzenie o charakterze konstytutywnym nie jest ju¿ konieczne. Spe³nia-
nie przes³anek wymienionych w art. 81 ust. 3 WE nale¿y zatem sprawdzaæ
na w³asn¹ odpowiedzialnoœæ. Przedsiêbiorstwa zawieraj¹ce porozumienia
ponosz¹ wiêc pe³ne ryzyko w ocenie kwestii, czy ich porozumienia mieszcz¹
siê w zakresie zastosowania wy³¹czeñ zgodnych z art. 81 ust. 3 WE, a tym
samym, czy s¹ skuteczne. Jednoczeœnie Komisja wyda³a tzw. Wytyczne do-
tycz¹ce zastosowania art. 81 ust. 3 WE

, które mog¹ s³u¿yæ jako pomoc-

Obwieszczenie Komisji — Wytyczne dotycz¹ce zastosowania Artyku³u 81 ust. 3 Trak-

tatu, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 27.04.2004, nr C 101, str. 97.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

nicze materia³y orientacyjne podczas stosowania tych przepisów. Metodyka
tych Wytycznych wynika z nowych za³o¿eñ ekonomicznych Komisji. Zgod-
nie z ni¹ nale¿y sprawdziæ, czy wzmacniaj¹ce efektywnoœæ konkurencji sku-
tki przewa¿¹ skutki antykonkurencyjne.

1. Wpływ obiektywnie pozytywny

Porozumienie musi obiektywnie przyczyniaæ siê do poprawy produkcji

lub dystrybucji towarów — mowa tu równie¿ o us³ugach — lub do wspie-
rania postêpu technicznego lub gospodarczego. Jako pierwsze kontroli
podlegaj¹ korzyœci w zakresie efektywnoœci, które w danym konkretnym
przypadku zostan¹ osi¹gniête poprzez ograniczenie konkurencji. Jako takie
wchodz¹ w grê jedynie obiektywne zyski ekonomiczne. Indywidualne korzyœ-
ci jedynie dla stron porozumienia nie s¹ wystarczaj¹ce. Konieczne jest wyka-
zanie obiektywnych korzyœci osi¹gniêtych poprzez zawarcie porozumieñ
ograniczaj¹cych konkurencjê i ich pozytywnego znaczenia ekonomicznego.
Aby zbadaæ wartoœæ wykazanych korzyœci w zakresie efektywnoœci, zwykle
porównuje siê korzyœci i straty, przy czym musz¹ one pozostawaæ ze sob¹
w dostatecznym zwi¹zku przyczynowo-skutkowym. Jako rodzaje osi¹gniê-
tych korzyœci w zakresie efektywnoœci wchodz¹ w grê ró¿ne mo¿liwe oszczê-
dnoœci kosztów oraz korzyœci ze skali i wspó³pracy w ramach podmiotów
powi¹zanych. Przyk³adami poprawy struktury kosztów s¹ opracowanie i pro-
dukcja nowego produktu, zapewnienie i poprawa jakoœci, zapewnienie za-
opatrzenia w surowce, spadek kosztów produkcji, poprawa us³ug serwiso-
wych, pozosta³e osi¹gniêcia racjonalizatorskie, w³¹czenie nowych rynków
oraz regularne i pewne zaopatrywanie rynku. Obowi¹zuje przy tym zasada, ¿e
im wiêksze ograniczenie konkurencji, tym bardziej znacz¹ce musz¹ byæ ko-
rzyœci w zakresie skutecznoœci wynikaj¹ce z ich wprowadzenia i ich przerzu-
cenia na konsumenta. Spe³nienie ka¿dej z poszczególnych przes³anek musi
byæ przez dane przedsiêbiorstwo wykazane w oparciu o potwierdzone fakty.

2. Proporcjonalny udział konsumentów w wytworzonym zysku

Pojêcie konsumenta obejmuje ca³¹ drug¹ stronê rynku, a zatem wszyst-

kich odbiorców i nabywców oferowanego towaru lub us³ugi. Za polepszenie
uwa¿a siê stan, kiedy poprzez wspó³pracê wszystkich zaanga¿owanych zo-
staje wyprodukowany i rozprowadzany nowy, lepszy produkt, który bez
tej wspó³pracy w ogóle nie zosta³ by wprowadzony albo zosta³by wprowa-
dzony na rynek o wiele póŸniej. O polepszeniu mówimy równie¿ w przypad-
kach poprawy zaopatrzenia rynku lub polepszonych us³ug serwisowych na

Część A

korzyœæ kupuj¹cego produkty czy us³ugi. Udzia³ konsumentów w zysku jest
czêœci¹ ka¿dego zysku ekonomicznego, czêsto w formie przekazywanych dalej
korzyœci cenowych, jak te¿ w postaci obni¿ki ceny lub w zachowaniu dotych-
czasowych cen, mimo wzrostu kosztów. Nie chodzi tu o bezpoœredni udzia³
konsumentów w ka¿dym z poszczególnych zysków, tylko o proporcjonalny
udzia³ w zysku ca³kowitym. Wspó³miernoœæ udzia³u zachowana jest jednak
tylko wtedy, gdy poprzez przeniesienie zysków zostan¹ co najmniej wyrówna-
ne rzeczywiste lub przewidywane oddzia³ywania negatywne. Wytyczne zawie-
raj¹ szereg dalszych kryteriów odnosz¹cych siê do przeniesienia oszczêdnoœci
kosztów oraz wyrównania innych rodzajów korzyœci w zakresie skutecznoœci.

3. Konieczność ograniczenia konkurencji

Nale¿y tak¿e dokonaæ analizy, czy ograniczenie konkurencji jest niezbêd-

ne do osi¹gniêcia — pozytywnie sformu³owanego — celu, czy nie ma ³agod-
niejszego œrodka, o takim samym dzia³aniu, oraz czy zapewniona jest propor-
cjonalnoœæ celów do zastosowanych œrodków. To za³o¿enie prawne zosta³o
zinterpretowane w Wytycznych z perspektywy czysto ekonomicznej w ten
sposób: w dwóch etapach nale¿y sprawdziæ, czy porozumienie jest konieczne
z rozs¹dkowego punktu widzenia, aby osi¹gn¹æ korzyœci w zakresie skutecz-
noœci; a nastêpnie, czy poszczególne ograniczenia konkurencji wynikaj¹ce
z porozumienia s¹ konieczne z rozs¹dkowego punktu widzenia. Chodzi
tu zatem o wykazanie, czy porozumienie i jego poszczególne ograniczenia
konkurencji umo¿liwiaj¹ podmiotowi realizowanie jego dzia³añ jako przed-
siêbiorstwo w sposób skuteczniejszy, ni¿ by³oby to mo¿liwe bez ogranicze-
nia konkurencji. Równie¿ to za³o¿enie musi byæ przez przedsiêbiorstwo wy-
kazane w oparciu o potwierdzone fakty, a przy tym ma ono za zadanie
udowodniæ, ¿e nie ma dostatecznie realnych i / lub mo¿liwych innych spo-
sobów do osi¹gniêcia tych samych wyników, np. przez sam tylko wewnêt-
rzny wzrost przedsiêbiorstwa albo na drodze aktywnej polityki cenowej.

4. Zasada braku wyłączenia istotnej konkurencji

Ta przes³anka wymaga, aby dla istotnej czêœci towarów lub us³ug z da-

nego zakresu zachowana zosta³a minimalna iloœæ konkurencji. Konkurencja
nadal musi byæ w stanie spe³niaæ swoj¹ funkcjê jako instrument sterowania
¿yciem gospodarczym. Decyduj¹ce jest to, czy zainteresowane przedsiêbior-
stwa mog¹, korzystaj¹c ze swojego porozumienia, ca³kowicie lub w przewa-
¿aj¹cym zakresie wy³¹czyæ konkurencjê. Nie powinny one mieæ mo¿liwoœci
unikania skutecznej (pozosta³ej) konkurencji. W innym wypadku krótkotrwa³e

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

korzyœci w zakresie efektywnoœci zostan¹ w d³u¿szej perspektywie przes³oniête
negatywnymi skutkami rozwojowymi, takimi jak zacofanie innowacji, wy¿sze
ceny na niekorzyœæ konsumenta albo niew³aœciwa alokacja rezerw. Dla oceny
wa¿ne jest odniesienie siê do ró¿nych kryteriów, m.in. do udzia³ów zaintereso-
wanych w rynku, istniej¹cej struktury rynkowej, przedmiotowych parametrów
konkurencji, roli i struktury istniej¹cej konkurencji, rzeczywistego zachowania
rynkowego uczestników rynku, potencjalnej konkurencji przy ró¿nym stopniu
ograniczenia dostêpu do rynku, jak równie¿ roli pozosta³ej konkurencji.

V. Wyłączenia grupowe

U podstaw poszczególnych grup porozumieñ znajduj¹ siê wspólne lub

porównywalne fakty lub treœci, które w obliczu daleko id¹cej zbie¿noœci
interesów zainteresowanych zgodnie z art. 81 ust. 3 WE podlegaj¹ analizie,
maj¹cej na celu ustalenie ich typu. Skutecznoœæ wy³¹czeñ grupowych polega
na tym, ¿e wszystkie porozumienia lub postanowienia — tak¿e bez ich zg³a-
szania — s¹ bezpoœrednio wy³¹czone z zakazu okreœlonego w art. 81 ust.
1 WE, jeœli spe³niaj¹ przes³anki okreœlone w poszczególnych rozporz¹dze-
niach o wy³¹czeniach grupowych. Nie zachodzi wiêc koniecznoœæ sprawdza-
nia ka¿dego porozumienia. Przepisy danego rozporz¹dzenia stosuje siê nie-
zale¿nie od tego, czy spe³nione s¹ przes³anki art. 81 ust. 3 WE.

W rozporz¹dzeniach o wy³¹czeniach grupowych Komisja okreœla — pod

wzglêdem techniczno-prawnym w formie przyk³adowych regu³ — ograni-
czenia i postanowienia, które nie mog¹ byæ zawarte w porozumieniach
(„czarna lista”) i te, które nie wywo³uj¹ w¹tpliwoœci oraz mog¹ zostaæ
zastosowane („bia³a lista”). Nastêpnie ustalane s¹ za³o¿enia i czynniki,
które mog¹ doprowadziæ do uchylenia wy³¹czenia oraz do pozbawienia ko-
rzyœci zastosowania wy³¹czenia grupowego w przypadku danego porozumie-
nia (czêsto w przypadku klauzul zawartych na „szarej liœcie”). W taki spo-
sób s¹ uregulowane równie¿ pozosta³e zasady, które musz¹ byæ
uwzglêdnione, aby dane rozporz¹dzenie znalaz³o zastosowanie, np. udzia³y
w rynku i wielkoœci obrotów, które nie mog¹ zostaæ przekroczone, jak rów-
nie¿ podstawy postêpowania odwo³awczego. Wytyczne Komisji podkreœlaj¹
jasno, ¿e skutecznoœæ i natura prawna rozporz¹dzeñ o wy³¹czeniach grupo-
wych nie mog¹ byæ naruszone

. Jednak mo¿liwoœæ korzystania z przywile-

Obwieszczenie Komisji Europejskiej — Wytyczne dotycz¹ce zastosowania artyku³u

81ust. 3 WE, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 27.04.2004, nr C 101, str. 97.

Część A

jów wy³¹czenia grupowego mo¿e zostaæ cofniêta przez Komisjê albo przez
krajowy organ ochrony konkurencji, jednak nie przez s¹d krajowy.

W odniesieniu do porozumieñ wertykalnych obowi¹zuj¹:
— Rozporz¹dzenie 2790/1999 z dnia 22.12.1999 r. w sprawie stosowa-

nia art. 81 ust. 3 WE do kategorii porozumieñ wertykalnych i praktyk
uzgodnionych (tzw. „rozporz¹dzenie podstawowe”) oraz

— Rozporz¹dzenie 1400/2002 z dnia 31.07.2002 r. w sprawie stosowa-

nia art. 81 ust. 3 WE do kategorii porozumieñ pionowych i uzgod-
nionych praktyk w sektorze motoryzacyjnym (sprzeda¿ selektywna).

W odniesieniu do porozumieñ horyzontalnych obowi¹zuj¹:
— Rozporz¹dzenie 2658/2000 z dnia 29.11.2000 r. w sprawie stosowa-

nia art. 81 ust. 3 WE do kategorii porozumieñ specjalizacyjnych oraz

— Rozporz¹dzenie 2659/2000 z dnia 29.11.2000 r. o zastosowaniu art.

81 ust. 3 WE do kategorii porozumieñ o badaniach i rozwoju.

Porozumienia mieszane zosta³y zebrane w Rozporz¹dzeniu nr

772/2004 z dnia 27.04.2004 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 WE do
kategorii porozumieñ o transferze technologii. Ponadto obowi¹zuj¹ przepisy
specjalne dla okreœlonych sektorów, na przyk³ad w sektorze ubezpieczeñ
i w bran¿ach transportu powietrznego i morskiego.

VI. Nadużywanie pozycji dominującej, art. 82 WE

1. Wprowadzenie

Art. 82 WE zabrania nadu¿ywania pozycji dominuj¹cej na Rynku Wspól-

not Europejskich lub te¿ na jego istotnej czêœci przez jedno b¹dŸ kilka przed-
siêbiorstw, je¿eli mo¿e to doprowadziæ do pogorszenia handlu miêdzy Pañ-
stwami Cz³onkowskimi. Nie jest on zatem skierowany przeciw pozycji
dominuj¹cej przedsiêbiorstwa jako takiej. Art. 82 WE — analogicznie jak
zakaz zawierania niedozwolonych porozumieñ okreœlonych w art. 81 ust.
1 WE — stosuje siê bezpoœrednio. Nie jest wymagane, aby Komisja czy
UOKiK stwierdzili najpierw konstytutywne naruszenie art. 82 WE. Zakaz
nadu¿ywania pozycji dominuj¹cej zgodnie z art. 82 WE obowi¹zuje w spo-
sób absolutny, tj. nie ma od niego ani wyj¹tków dla okreœlonych sposobów
postêpowania, ani — w odró¿nieniu od zakazu zawierania niedozwolonych
porozumieñ — nie jest mo¿liwe jego wy³¹czenie. Art. 81 i 82 WE mog¹
byæ stosowane równolegle podczas prowadzenia postêpowania. Stosowanie
obu norm przez s¹d wchodzi w grê szczególnie wtedy, jeœli mo¿liwe jest, ¿e

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

porozumienie wykluczone na podstawie art. 81 ust. 3 WE jest jednoczeœnie
sprzeczne z zakazem nadu¿ywania pozycji dominuj¹cej albo je¿eli — w przy-
padku zajmowania kolektywnej pozycji dominuj¹cej na rynku przez wiele
przedsiêbiorstw — cz³onkowie kartelu nadu¿ywaj¹ tej pozycji na rynku

2. Przesłanki art. 82 WE

2.1. Pozycja dominująca
Badanie pozycji dominuj¹cej danego przedsiêbiorstwa na rynku — pojê-

cie przedsiêbiorstwa w art. 82 WE jest identyczne z pojêciem wymienianym
w art. 81 WE — odbywa siê, jak ju¿ mówiliœmy, w dwóch etapach. Najpierw
nale¿y zbadaæ rynek w³aœciwy (jak wy¿ej). W drugim etapie nale¿y ustaliæ,
czy badane przedsiêbiorstwo na tym w³aœciwym rynku zajmuje pozycjê do-
minuj¹c¹. W przeciwieñstwie do prawa polskiego, definiuj¹cego pozycjê do-
minuj¹c¹ na rynku, i domniemaj¹c j¹ przy udziale w rynku przekraczaj¹cym
40%, prawo wspólnotowe nie zawiera definicji ani te¿ ¿adnego ustawowo
sformu³owanego domniemania pozycji dominuj¹cej na rynku. W zasadzie
przyjmuje siê, ¿e pozycjê dominuj¹c¹ zajmuje przedsiêbiorstwo, je¿eli nie
podlega w istotnym zakresie dzia³aniu ¿adnej aktualnej, ani potencjalnej
konkurencji oraz je¿eli daje siê zauwa¿yæ widoczn¹ zale¿noœæ drugiej strony
rynku w odniesieniu do tych w³aœnie towarów lub us³ug. ETS w swoim
ugruntowanym orzecznictwie przyjmuje istnienie pozycji dominuj¹cej w sy-
tuacji, gdy przedsiêbiorstwo dziêki tej pozycji jest w stanie zapobiec utrzy-
maniu siê skutecznej konkurencji na w³aœciwym rynku, tworz¹c sobie mo¿-
liwoœæ pozostania niezale¿nym tak wobec konkurentów, jak i odbiorców,
a wreszcie równie¿ wobec konsumentów

. Pozycjê dominuj¹c¹ na rynku

mo¿na zatem scharakteryzowaæ za pomoc¹ dwóch kryteriów: zdolnoœci do
zapobiegania skutecznej konkurencji oraz mo¿liwoœci niezale¿nych zacho-
wañ na rynku w stosunku do konkurencji. Dlatego na podstawie obserwacji
ex post nale¿y zbadaæ, czy i na ile przedsiêbiorstwu o dominuj¹cej pozycji
na rynku uda³o siê — samodzielnie lub we wspó³pracy z innymi przedsiê-
biorstwami — wyprzeæ z rynku aktualn¹ konkurencjê oraz nie dopuszczaæ
do rynku potencjalnych konkurentów

Art. 82 WE dotyczy nie tylko oferentów towarów i us³ug, ale tak¿e na-

bywców o pozycji dominuj¹cej. Dominacja rynku wystêpuje wtedy, kiedy
producent lub oferent us³ugi znajduje siê w takim stosunku zale¿noœci od
swoich odbiorców (nabywców), ¿e jego pominiêcie jest dla nich praktycznie

ETS, orzeczenie z dnia 16.03.2000 r. w sprawie 395/96 — Compagnie Maritime Belge.

ETS, orzeczenie z dnia 13.02.1979 r. w sprawie 85/76 — Hoffmann-La Roche.

ETS, orzeczenie z dnia 11.04.1989 r. w sprawie 66/86 — Ahmed Saeed Flugreisen.

Część A

niemo¿liwe. Mo¿e tak byæ szczególnie w przypadku, jeœli liczba faktycznych
lub potencjalnych nabywców jest bardzo ograniczona, albo liczba wchodz¹-
cych w grê nabywców jest w inny sposób uregulowana umownie. Nale¿y
w takim przypadku sprawdziæ tzw. elastycznoœæ przestawienia oferty.
Miarodajnym czynnikiem jest tutaj to, czy potencjalni konkurenci w przy-
padku podniesienia cen lub w sytuacji braków towaru maj¹ realn¹ mo¿liwoœæ
w szybkim tempie przestawiæ siê na produkcjê poszukiwanego produktu bez
ponoszenia wysokich kosztów (np. z opakowañ z metali lekkich do miêsa
na takie same do konserw rybnych)

. Je¿eli mo¿na na to pytanie odpowie-

dzieæ twierdz¹co, oba produkty nale¿¹ do tego samego rynku.

2.1.1 Pozycja dominująca jednego przedsiębiorstwa
W wiêkszoœci przypadków nale¿y sprawdziæ, czy dane przedsiêbiorstwo

posiada pozycjê dominuj¹c¹ na rynku w³aœciwym. Najsilniejsz¹ form¹ do-
minacji rynkowej jest sytuacja, gdy przedsiêbiorstwo posiada faktyczny,
ustawowy lub narzucony przez pañstwo monopol. Udzia³ w rynku znajduje
siê wtedy na poziomie 100%. Tak na przyk³ad dzieje siê w przypadku spó³ek
realizuj¹cych prawa autorskie lub w przypadku pañstwowych zak³adów mo-
nopolistycznych w sektorze komunikacji, us³ug pocztowych i telekomuni-
kacyjnych, jak równie¿ w zakresie zaopatrywania w energiê.

Miarodajn¹ przes³ank¹ istnienia dominacji na rynku jest udzia³ w rynku.

W przypadku udzia³u w rynku wynosz¹cego ponad 50% z regu³y mo¿na
przyj¹æ, ¿e przedsiêbiorstwo posiada dominuj¹c¹ pozycjê. Je¿eli jednak
udzia³y w rynku mieszcz¹ siê poni¿ej 50%, nale¿y wzi¹æ pod uwagê inne
uwarunkowania. Nale¿y przy tym uwzglêdniæ wszystkie kryteria, które
w charakterystyczny sposób cechuj¹ ka¿dy rynek. Mog¹ to byæ czynniki takie
jak: wielkoœæ przedsiêbiorstwa (obrót, liczba zatrudnionych pracowników,
siedziby zak³adów produkcyjnych), powi¹zania z innymi przedsiêbiorstwa-
mi, posiadane zasoby, intensywnoœæ prowadzonych badañ, posiadany
know-how w zakresie technologii, korzyœci w zakresie oszczêdnoœci kosztów
w procesie produkcji i zbytu, struktura i gêstoœæ sieci sprzeda¿y, strategie
marketingowe, stopieñ znajomoœci produktów markowych itp. Natomiast
za nie wzbudzaj¹ce zastrze¿eñ mo¿na uznaæ przedsiêbiorstwa o udziale
w rynku ni¿szym ni¿ 10%.

W nastêpnej kolejnoœci nale¿y przeprowadziæ analizê struktury rynku,

aby wyznaczyæ wzglêdny udzia³ w rynku. Ma on znaczenie decyduj¹ce, jeœli
chce siê w pe³ni oceniæ pozycjê przedsiêbiorstwa i jego dystans w stosunku
do konkurentów. Nale¿y przy tym ustaliæ liczbê konkurentów, aby prze-
prowadziæ porównanie przedsiêbiorstw, jak równie¿ porównaæ zachowania
rynkowe wszystkich konkuruj¹cych przedsiêbiorstw, a zatem ich polityki

ETS, orzeczenie z dnia 21.02.1973 r. w sprawie 4/72 — Continental Can.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

cenowej, mocy inwestycyjnych, stopnia rozeznania na rynku itp. Poza tym,
nale¿y zbadaæ rolê i znaczenie drugiej strony na rynku, czyli nabywców i ich
si³ê nabywcz¹.

Na koniec nale¿y zadaæ pytanie, czy i na ile istnieje potencjalna kon-

kurencja, na któr¹ mo¿na wp³ywaæ w swoim zachowaniu rynkowym. Nale¿y
przy tym sprawdziæ istnienie ograniczeñ dostêpu do rynku. Mog¹ one mieæ
charakter faktyczny (wysokie wymagania finansowe dla inwestycji maj¹cych
na celu wejœcie na rynek, czynnik czasu, prognozy zysku) albo wynikaæ
z uregulowañ ustawowych. Te ostatnie szczególnie czêsto utrudniaj¹ przed-
siêbiorstwom zagranicznym dostêp do rynku krajowego albo nawet spra-
wiaj¹, ¿e jest on niemo¿liwy.

2.1.2 Kolektywna pozycja dominująca
Art. 82 WE mo¿e te¿ znaleŸæ zastosowanie w przypadku, kiedy kilka

przedsiêbiorstw wspólnie posiada pozycjê dominuj¹c¹ na rynku. Warunkiem
koniecznym jest to, ¿e miêdzy tymi kilkoma przedsiêbiorstwami rzeczywiœ-
cie nie istnieje ¿aden istotny czynnik konkurencji, np. jako rezultat umów
kartelowych albo na podstawie stosunków wewn¹trz koncernu. Z ekonomi-
cznego punktu widzenia mamy tu do czynienia z oligopolistycznymi struk-
turami rynkowymi. W w¹skich oligopolach istnieje tendencja do niewielkiej
konkurencji albo do jej braku, podczas gdy w bardziej rozbudowanych oligo-
polach mo¿e jednak istnieæ skuteczna, konkurencja. Podstaw¹ za³o¿enia, ¿e
mamy do czynienia z kolektywn¹ pozycj¹ dominuj¹c¹ na rynku jest w ka¿-
dym razie fakt, ¿e zainteresowani wystêpuj¹ na zewn¹trz jako jedna grupa
gospodarcza.

3. Nadużywanie pozycji dominującej

Pojêcie nadu¿ywania pozycji dominuj¹cej nie jest dok³adniej zdefiniowa-

ne w art. 82 WE. Mamy tu do czynienia z nieokreœlonym pojêciem prawnym,
które — podobnie jak pojêcie dominacji rynkowej — nale¿y interpretowaæ
obiektywnie, przy czym nale¿y je analizowaæ w zwi¹zku funkcjonalnym.
Centralnym punktem odniesienia jest tu pojêcie pogorszenia efektywnych
struktur konkurencji, które mog¹ zostaæ zagro¿one przez dominuj¹c¹ pozy-
cjê przedsiêbiorstwa, poniewa¿ art. 82 WE ma na celu zarówno ochronê
stosunków konkurencji na danym rynku (obiektywna ochrona instytucji),
jak równie¿ ochronê przedsiêbiorstw dzia³aj¹cych na tym rynku (subiektyw-
na ochrona uczestników rynku wraz z konsumentami). Zgodnie z orzecz-
nictwem s¹dów wspólnotowych nadu¿ywanie pozycji dominuj¹cej obejmuje
takie zachowania przedsiêbiorstw, które mog¹ wp³yn¹æ na strukturê rynku,
na którym konkurencja, w³aœnie z powodu obecnoœci danego przedsiêbiors-

Część A

twa, ju¿ jest os³abiona. Utrzymanie na rynku jeszcze istniej¹cej (resztkowej)
konkurencji lub jej dalsze rozwijanie jest przy tym utrudnione z powodu
zastosowania praktyk, odbiegaj¹cych od powszechnie stosowanych przy fak-
tycznej konkurencji

Z tego powodu art. 82 WE nak³ada na przedsiêbiorstwa dominuj¹ce

wyj¹tkow¹ odpowiedzialnoœæ w odniesieniu do ich praktyk rynkowych. Prak-
tyki, które s¹ zazwyczaj stosowane na rynku jako zwyk³e praktyki konkuren-
cyjne, mog¹ zostaæ im zabronione bez podawania ¿adnych innych subiek-
tywnych zarzutów. Podstaw¹ do tego jest jednak obawa wynikaj¹ca z danego
zachowania negatywnego oddzia³ywania na strukturê konkurencji oraz na
przysz³e praktyki antykonkurencyjne. Odpowiedzialnoœæ rynkowa dominan-
ta na rynku jest rozleg³a i obowi¹zuje w stosunku do wszystkich uczestników
rynku.

W art. 82 WE jako przyk³ady regu³ podawane s¹ cztery grupy przypadków

praktyk. Mowa tutaj o niewspó³miernych cenach zakupu lub sprzeda¿y albo
o innych warunkach sprzeda¿y (a), ograniczeniu produkcji, zbytu lub roz-
woju technicznego na niekorzyœæ konsumentów (b), zastosowaniu ró¿nego
typu warunków przy takich samych œwiadczeniach (c), a wreszcie niedo-
zwolonych transakcjach wi¹zanych (d). Bazuj¹c na tym, rozró¿niane s¹
w praktyce dwie g³ówne grupy praktyk nadu¿ycia pozycji dominuj¹cej. S¹
to ni¿ej wymienione przypadki nadu¿yæ eksploatacyjnych na niekorzyœæ kon-
sumentów oraz — o wiele liczniejsze — przypadki utrudnieñ na niekorzyœæ
innych przedsiêbiorstw na rynku.

3.1. Praktyki eksploatacyjne
Zakaz nadu¿yæ eksploatacyjnych zawarty w art. 82 (a) WE ma na celu

ochronê partnerów handlowych, znajduj¹cych siê na ró¿nych szczeblach ob-
rotu, jak równie¿ ochronê konsumentów przed wyzyskiem w postaci zawy-
¿onych cen. ETS uznaje nadu¿ycie eksploatacyjne w sytuacji, kiedy adresat
przepisu art. 82 WE wykorzystuje swoj¹ pozycjê na rynku, aby osi¹gn¹æ zyski
ekonomiczne, których nie móg³by osi¹gn¹æ przy dostatecznie skutecznej
konkurencji

. Mo¿e to dotyczyæ zarówno ¿¹dania zawy¿onych cen, które

nie s¹ proporcjonalne do oferowanej w zamian wartoœci, jak równie¿ stoso-
wania nierzetelnych warunków wspó³pracy z partnerami handlowymi.

Problem z zastosowaniem tej zasady polega na stwierdzeniu z dostatecz-

n¹ pewnoœci¹ nieproporcjonalnoœci cen i ich nadu¿ywaj¹cego charakteru. Na
drodze naukowej, przez organy ochrony konkurencji i s¹dy opracowane zo-
sta³y ró¿ne metody prowadz¹ce do tego celu. Najczêœciej praktykowan¹
z nich jest koncepcja ograniczenia zysku. W ramach tej koncepcji nale¿y

ETS, orzeczenie z dnia 13.02.1979 r. w sprawie 85/76 — Hoffmann-La Roche.

ETS, orzeczenie z dnia 14.02.1978 r. w sprawie 27/76 — United Brands/Kommission.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

zbadaæ, czy miêdzy faktycznymi kosztami a wymagan¹ cen¹ koñcow¹ nie istnieje
nadmierna ró¿nica. Nadu¿yciem s¹ przy tym takie ceny, które zawieraj¹
nieproporcjonalnie wysoki zysk. W toku tego badania musi byæ jednak zawsze
odrêbnie zbadana faktyczna struktura kosztów na ka¿dym rynku w³aœciwym.
W tym celu ETS siêga po przestrzenn¹ koncepcjê rynków porównawczych na
innych (krajowych) rynkach czêœciowych w ramach Wspólnoty i przyjmuje
istnienie wyzysku nadu¿ywaj¹cego, je¿eli faktycznie wymagana cena w stosunku
do ceny zbadanej na innym rynku czêœciowym jest znacznie zawy¿ona

. Chodzi

tu o dok³adne porównanie ró¿nych cen wraz z ich przyczynami. I tak ETS w jednej
ze spraw przyj¹³ merytoryczn¹ i czasow¹ koncepcjê rynków porównawczych,
w której porówna³ ze sob¹ obecne i wczeœniejsze ceny stosowane przez pewnego
producenta na pojazdy z uk³adem kierowniczym po prawej i po lewej stronie

Ponadto s¹dy wspólnotowe wymagaj¹ czêsto, w ramach badania ceny

nadmiernie wygórowanej, okreœlonych mar¿ bezpieczeñstwa i narzutów, za-
nim z dostateczn¹ pewnoœci¹ bêd¹ mog³y stwierdziæ fakt praktyki eksploa-
tacyjnej. To, na jakim poziomie w ka¿dym z przypadków nale¿y ustaliæ ten
„dodatek bezpieczeñstwa”, mo¿e siê odmiennie kszta³towaæ w ró¿nych sto-
sunkach rynkowych bêd¹cych podstaw¹ dokonywanej analizy, w zale¿noœci
od przedsiêbiorstwa, produktu czy bran¿y. Nale¿y tu równie¿ uwzglêdniæ
zakres aktywnoœci badawczej, który jest niezbêdny i konieczny dla prowa-
dzenia inwestycji w przysz³oœci i w pewnym zakresie oczywiœcie tak¿e kwes-
tiê stosownych zysków. Na koniec nale¿y zwróciæ uwagê równie¿ na to, ¿e
w przypadku praktyki eksploatacyjnej w ramach wywa¿ania interesów nale¿y
uwzglêdniæ równie¿ zasadê proporcjonalnoœci, jak tego wymagaj¹ cele wspó-
lnotowe, le¿¹ce u podstaw stworzenia systemu niezak³óconej konkurencji.

3.2. Praktyki utrudniające
Praktyki utrudniaj¹ce, których dotycz¹ liczne postêpowania, obejmuj¹

zachowania dominuj¹cego przedsiêbiorstwa, maj¹ce na celu — albo w ka¿-
dym razie wywo³uj¹ce taki skutek — d³ugofalowe pogorszenie mo¿liwoœci
sprzeda¿y na rynku przez aktualnych i potencjalnych konkurentów. W kon-
sekwencji prowadzi to do dalszego os³abienia konkurencji na danym ryn-
ku

. Mog¹ one wystêpowaæ w bardzo ró¿nych formach. I tak np. narzucanie

przez przedsiêbiorstwo dominuj¹ce cen swoim kontrahentom jest dla nich
utrudnieniem i stanowi przeszkodê w swobodzie ich polityki kszta³towania
cen, dlatego mo¿e byæ uznane za nadu¿ycie utrudniaj¹ce, niezale¿nie od
mo¿liwoœci ewentualnego zastosowania art. 81 ust. 1 WE

. Wymienione

ETS, orzeczenie z dnia 13.11.1975 r. w sprawie 26/75 — General Motors/Kommission.

ETS, orzeczenie z dnia 11.11.1986 r. w sprawie 226/84 — British Leyland.

ETS, orzeczenie z dnia 03.07.1991 r. w sprawie C-62/86 — AKZO/Kommission.

ETS, orzeczenie z dnia 11.04.1989 r. w sprawie 66/86 — Ahmed Saeed Flugreisen.

Część A

poni¿ej praktyki i zachowania mo¿na uznaæ za podgrupy nadu¿yæ utrud-
niaj¹cych.

3.2.1. Dyskryminacja
Zgodnie z art. 82 (c) WE dyskryminacja partnerów handlowych stanowi

praktykê nadu¿ywaj¹c¹ przedsiêbiorstwa o pozycji dominuj¹cej, je¿eli s¹ oni
poszkodowani pod wzglêdem swoich mo¿liwoœci konkurencji. Dyskryminu-
j¹ce zachowanie zak³ada, ¿e wobec partnerów handlowych stosowane s¹
niejednakowe warunki wspó³pracy w odniesieniu do tych samych œwiadczeñ
i ¿e w wyniku stosowania tej praktyki partner handlowy, jak równie¿ po-
œrednio u¿ytkownicy koñcowi, ponosz¹ szkodê w zakresie konkurencji. Dys-
kryminacja mo¿e byæ jednak obiektywnie usprawiedliwiona. W toku wywa-
¿ania interesów nale¿y uwzglêdniæ cele Traktatu, którymi jest stworzenie
jednolitego rynku z systemem niezak³óconej konkurencji.

3.2.2. Odmowa stosunków handlowych lub dostaw
W zasadzie równie¿ przedsiêbiorstwa o pozycji dominuj¹cej mog¹ dowol-

nie wybieraæ kana³y zbytu i sposób dystrybucji. Maj¹ mo¿liwoœæ one auto-
nomicznie zdecydowaæ, kogo uwa¿aj¹ za odpowiedniego poœrednika dla zby-
tu dla swoich produktów i z kim oraz na jak d³ugo chc¹ utrzymywaæ stosunki
handlowe. Odmowa prowadzenia interesów lub dostaw mo¿e byæ zatem
uznana za praktykê nadu¿ywaj¹c¹ tylko przy zaistnieniu w¹sko okreœlonych
kryteriów. A mimo, to w praktyce, s¹ jednym z najczêœciej wystêpuj¹cych
przypadków nadu¿yæ. Odmowa utrzymywania stosunków handlowych lub
dostaw mo¿e polegaæ na odmowie podjêcia stosunków handlowych, jak rów-
nie¿ na wstrzymaniu lub redukcji istniej¹cych dostaw. Zerwanie istniej¹cych
stosunków handlowych jest dopuszczalne w odniesieniu do przedsiêbiors-
twa o dominuj¹cej pozycji wy³¹cznie w przypadku istnienia obiektywnych
powodów uzasadniaj¹cych tê decyzjê z zachowaniem zasady proporcjonal-
noœci. I tak np. odmowa zaopatrzenia zak³adu naprawczego lub zwi¹zanego
umow¹ warsztatu w czêœci zamienne, które uprzednio by³y dostarczane
przez wiele lat, jest niedopuszczalne, jeœli w wyniku zaprzestania dostaw
bêdzie zagro¿ona egzystencja tego zak³adu

. Natomiast wstrzymanie do-

staw jest uzasadnione, jeœli odbiorca nie tylko okazyjnie sprzedaje produkty
konkurencyjne, ale te¿ kieruje swoj¹ g³ówn¹ dzia³alnoœæ na wspieranie zbytu
produktu konkurencyjnego. Przerwanie dostaw musi byæ jednak wczeœniej
poprzedzone odpowiednim terminem wypowiedzenia

ETS, orzeczenie z dnia 31.05.1979 r. w sprawie 22/78 — Hugin Kassaregister.

Decyzja Komisji z dnia 29.07.1987 r. w sprawie BBI/Boosey & Hawkes, Dziennik Urzê-

dowy WE z dnia 9.10.1987 r., nr L 286, str. 36.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

3.2.3. Dostęp do infrastruktury kluczowej i własności przemysłowej
Stan nadu¿ycia powstaje równie¿ w przypadku odmowy dostêpu do tzw.

infrastruktury kluczowej (

ang. essential facilities). Chodzi tutaj prawie zawsze

o sieci transportu i pozosta³e elementy infrastruktury, które s¹ niezbêdne dla
przyst¹pienia potencjalnych konkurentów, ale mog¹ byæ wykorzystywane
tylko w ograniczonym zakresie. W poszczególnych sektorach (telekomunika-
cja, poczta, energia, transport powietrzny i kolejowy) prawo wspólnotowe
i krajowi ustawodawcy stworzyli specjalne wymagania ustawowe wobec tych
sieci i grup us³ug, nad przestrzeganiem których czuwaj¹ krajowe organy
regulacyjne. Poza zakresem obowi¹zywania tych specjalnych uregulowañ do-
stêpu do sieci przypadki nadu¿yæ s¹ oceniane pod k¹tem opracowanej przez
Komisjê i ETS doktryny essential facilities. W tych przypadkach chodzi m.in.
o dostêp konkuruj¹cych ze sob¹ operatorów promów do urz¹dzeñ portowych,
przy czym wyspecjalizowane porty nale¿y tu zakwalifikowaæ jako w³asny pod
wzglêdem przedmiotowym i geograficznym rynek w³aœciwy, na którym ope-
rator portu posiada pozycjê dominuj¹c¹. Ponadto doktrynê essential facilities
mo¿na stosowaæ do oceny naziemnych s³u¿b przeprowadzaj¹cych odprawy na
lotniskach, przy zbyt ma³ych powierzchniach sprzeda¿y w handlu detalicz-
nym lub przy okreœlonych kana³ach zbytu dla jednego z konkurentów.

W tego rodzaju przypadkach nale¿y za ka¿dym razem analizowaæ, czy

w takich warunkach w poszczególnych przypadkach maj¹ miejsce naruszenia
zakazu nadu¿ywania pozycji dominuj¹cej wed³ug art. 82 WE. Zasadniczo
nale¿y za³o¿yæ, ¿e równie¿ przedsiêbiorstwo o dominuj¹cej pozycji nie jest
zobowi¹zane do zapewniania swoim konkurentom dostêpu do swoich w³as-
nych œrodków produkcji. Dotyczy to w szczególnoœci sytuacji, w których mamy
do czynienia z urz¹dzeniami, produktami lub procesem produkcyjnym, które s¹
chronione prawami w³asnoœci przemys³owej. Ocena mo¿e byæ odmienna,
jeœli przez odmowê nastêpuje zahamowanie rozwoju technicznego lub opóŸ-
nione wprowadzenie nowych produktów, co jest niekorzystne dla konsumenta.

3.2.4. Ceny drapieżcze
Nadu¿ywaniem jest stosowanie zani¿onych cen, na poziomie znajduj¹-

cym siê poni¿ej przeciêtnych kosztów zmiennych, w celu wyeliminowania
konkurentów z rynku (tzw. ceny drapie¿cze,

ang. predatory pricing). S¹d za

zmienne koszty uznaje koszty bez pokrycia, jeœli np. przyznany jednemu
z odbiorców rabat jest znacznie wy¿szy, ni¿ to bywa w granicach zwyk³ych
regu³ handlowych stosowanych w stosunku do wszystkich produktów przed-
siêbiorstwa. Poniewa¿ raczej rzadko da siê udowodniæ stosowanie strategii
wypierania czy wyniszczania konkurencji, w takich przypadkach podejrzewa
siê zamiar wyparcia konkurencji. Konkurencja wypieraj¹ca na niekorzyœæ
jednego z konkurentów stosowana przez przedsiêbiorstwo o pozycji domi-
nuj¹cej mo¿e rozgrywaæ siê tak¿e na s¹siednim, nie opanowanym rynku.

Część A

3.2.5. Umowy o wyłączność
Umowy o wy³¹cznoœæ dotycz¹ce zakupu, dostaw i oferty, które oferent

towarów i us³ug o dominuj¹cej pozycji rynkowej stosuje wobec swoich od-
biorców, s¹ w zasadzie nadu¿ywaj¹ce. Obowi¹zuje wprawdzie zasada, ¿e
tak¿e przedsiêbiorstwa o dominuj¹cej pozycji maj¹ swobodê organizowania
swojego zbytu samodzielnie i na w³asnych zasadach. Jednak umowy wi¹¿¹ce
w zakresie zbytu i zastosowania musz¹ byæ oparte na kryteriach obiektyw-
nych, nie mog¹ byæ stosowane w sposób dyskryminuj¹cy oraz — w stosunku
do legalnego celu zbytu — nie mog¹ przekroczyæ koniecznych rozmiarów.

3.2.6. Systemy rabatowe
Szeroko rozpowszechnionym instrumentem rynkowym wielu producen-

tów, stosowanym w ramach ich systemów zbytu, jest redukcja cen na drodze
rabatów cenowych. Rodzaje rabatów s¹ ró¿ne, oprócz rabatów w œcis³ym
pojêciu mog¹ to byæ równie¿ zni¿ki, bonusy, dodatki na koszty reklamy,
œwiadczenia specjalne albo pozosta³e œwiadczenia równowa¿ne œwiadcze-
niom pieniê¿nym. Rabaty (np. iloœciowe, lojalnoœciowe, grupowe, asorty-
mentowe oraz celowe i zwi¹zane z obrotem rocznym) przedsiêbiorstw o do-
minuj¹cej pozycji s¹ nadu¿ywaj¹ce, jeœli maj¹ na celu przywi¹zanie odbiorcy
poprzez zapewnienie mu korzyœci, tym samym uniemo¿liwiaj¹c mu wybór
pomiêdzy wieloma Ÿród³ami zakupu albo utrudniaj¹c b¹dŸ uniemo¿liwiaj¹c
w ten sposób innym konkurentom dostêp do rynku. Negatywne oddzia³y-
wanie systemów rabatowych polega na tym, ¿e powoduj¹ one silne skutki
zasysaj¹ce ze szkod¹ dla konkuruj¹cych przedsiêbiorstw. Na tym czêœciowo
polega efekt dyskryminacji, a czêsto równie¿ efekt utrudniania dzia³ania
konkurencji.

3.2.7. Klauzule o zakazie konkurencji
Klauzule o zakazie konkurencji, na mocy których jedna ze stron nak³ada

na drug¹ stronê zakaz pracy dla konkurencji po zakoñczeniu trwania umowy,
nie s¹ nadu¿ywaj¹ce, o ile s¹ przystosowane do istniej¹cych stosunków pra-
wnych i gospodarczych. Dotyczy to równie¿ w szczególnoœci przedstawicieli
handlowych, których nale¿y traktowaæ jako zintegrowany organ pomocniczy
w przedsiêbiorstwie. Natomiast zakazy nak³adane na odbiorców, dotycz¹ce
zakazu ich dzia³ania jako odbiorców zbytu na rzecz innych konkurentów,
czy prowadzenia dla nich dzia³añ marketingowych, s¹ z regu³y praktykami
nadu¿ywaj¹cymi

. Klauzule o zakazie konkurencji w umowach o sprzeda¿y

przedsiêbiorstw lub czêœci przedsiêbiorstw s¹ niedopuszczalne przy zbyt
d³ugim okresie obowi¹zywania. Stosowna ochrona nabywcy przed dzia³ania-
mi konkurencji przez kupuj¹cego mo¿e byæ jednak konieczna i dopuszczalna.

ETS, orzeczenie z dnia 14.02.1978 r. w sprawie 27/76 — United Brands/Kommission.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

W zale¿noœci od okolicznoœci, w pojedynczych przypadkach czas trwania
zakazu konkurencji mo¿e siêgaæ 5 lat

3.2.8. Transakcje wiązane
Wspomniany w art. 82 (d) WE przypadek praktyk nadu¿ywaj¹cych ma

miejsce wtedy, gdy przedsiêbiorstwo jest zobowi¹zane do odbioru dodat-
kowych œwiadczeñ, które nie s¹ ani rzeczowo powi¹zane, ani nie maj¹ ¿ad-
nego odniesienia do przedmiotu umowy, w oparciu o zwyczaje handlowe.
Produkty, których zbyt jest wzajemnie powi¹zany, musz¹ byæ zaliczone do
dwóch ró¿nych merytorycznie rynków w³aœciwych. Przedsiêbiorstwo prowa-
dz¹ce transakcje wi¹zane musi na jednym z rynków oferowanych produktów
posiadaæ pozycjê dominuj¹c¹ i nie mo¿e pozostawiaæ odbiorcy, ani prawnie
ani faktycznie, ¿adnych mo¿liwoœci wyboru w zakresie nabywania produk-
tów innych producentów oddzielnie

Przyk³ady niedopuszczalnych transakcji wi¹zanych:
— Hilti: urz¹dzenie do wstrzeliwania ko³ków z odpowiednimi ko³kami

i wk³adami;

— Tetra Pak: urz¹dzenia do nape³niania z materia³em do opakowañ;

urz¹dzenia techniczne obci¹¿one zobowi¹zaniami do procedur utrzy-
mania i naprawy;

— Alsatel: zobowi¹zania do napraw; dopuszczalne w ramach umów le-

asingowych dopóki urz¹dzenie jest w³asnoœci¹ leasingodawcy;

— British Sugar: towar (cukier) i jego transport przy pomocy okreœlo-

nego œrodka transportu;

— Sabena: us³ugi rezerwacji lotów i odpraw przez s³u¿by naziemne;
— Microsoft: sprzeda¿ oprogramowania z konsolami do gier komputero-

wych.

3.2.9 Tzw. nożyce kosztowo-cenowe
Praktyka tzw. no¿yce kosztowo-cenowe (

niem. Preis-Kosten-Schere) ma

miejsce wówczas, gdy przedsiêbiorstwo zintegrowane pionowo (czyli dzia-
³aj¹ce na dwóch s¹siaduj¹cych szczeblach obrotu — np. hurt i detal, wzglêd-
nie produkuj¹ce wyrób poœredni oraz finalny — np. wêgiel i energiê elekt-
ryczn¹), posiadaj¹ce pozycjê dominuj¹c¹, sprzedaje produkty poœrednie lub
znajduj¹ce siê na wy¿szym szczeblu obrotu (np. w hurcie) oraz produkty
finalne lub znajduj¹ce siê na ni¿szym szczeblu obrotu (np. detal) po takich
cenach, ¿e zostaje ograniczona konkurencja na jednym ze wspomnianych

ETS, orzeczenie z dnia 11.07.1985 r. w sprawie. 42/84 — Remia/Kommission (3 lata);

decyzja Komisji z dn. 26.07.1976 r. w sprawie BASF/Reuter, Dziennik Urzêdowy WE z dn.
17.09.1976, nr L 254, str. 40 (5 lat).

Decyzja Komisji z dnia 24.03.2004 r. w sprawie Microsoft, Dokument C(2004)900 final.

Część A

rynków (szczebli obrotu). I tak np. Komisja zakaza³a niemieckiej spó³ce
telekomunikacyjnej Deutsche Telekom pobierania niewspó³miernie wyso-
kich miesiêcznych i jednorazowych op³at za dostêp do lokalnych sieci od
konkurentów i ich odbiorców, a tym samym zakaza³a utrudniania dostêpu
do tych sieci. Komisja zarzuci³a Deutsche Telekom, ¿e nadu¿y³a swojej po-
zycji dominuj¹cej na niemieckim rynku telekomunikacyjnym, ¿¹daj¹c od no-
wych uczestników rynku op³aty za dostêp do sieci wy¿szej od koñcowej ceny
przy³¹czenia abonenta do telekomunikacyjnej sieci naziemnej

3.2.10. Subsydiowanie skrośne
Subsydiowanie skroœne samo w sobie nie stanowi praktyki nadu¿ywaj¹-

cej. W przypadku zastosowania takiego subsydiowania koszty na rynku w³a-
œciwym w ujêciu przedmiotowym lub geograficznym s¹ przesuwane na inny
rynek w³aœciwy. Sam fakt nieuzasadnionej przyczynowo alokacji kosztów nie
ma jeszcze charakteru praktyki nadu¿ywaj¹cej. Komisja uznaje zasadnoœæ
zastosowania art. 82 WE dopiero wtedy, gdy subsydiowanie skroœne pro-
wadzi do tego, ¿e na jeszcze nie opanowanym rynku konkurencja za pomoc¹
niskich cen jest subsydiowana z innego rynku, na którym przedsiêbiorstwo
ma pozycjê dominuj¹c¹. W dalszej kolejnoœci mo¿e to dotyczyæ wspólno-
towych regu³ dotycz¹cych kontroli pomocy publicznej, je¿eli mamy do czy-
nienia z przedsiêbiorstwami publicznymi (o tym w czêœci B).

4. Negatywny wpływ na handel międzypaństwowy

Podobnie jak w przypadku niedozwolonych porozumieñ zakazanych

przez art. 81 ust. 1 WE, ka¿de nadu¿ywanie pozycji dominuj¹cej na pod-
stawie art. 82 WE, musi mieæ co najmniej potencjalny negatywny wp³yw na
stosunki handlowych miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi. (W tym miejscu
odsy³amy do wyjaœnieñ zawartych w rozdziale II.4.).

VII. Prawo konkurencji i prawa własności przemysłowej

Miêdzy prawem konkurencji a prawami w³asnoœci przemys³owej istnieje

immanentny konflikt systemowy. Poniewa¿ prawa w³asnoœci przemys³owej,

Decyzja Komisji z dnia 21.5.2003 r. w sprawie Deutsche Telekom, Dziennik Urzêdowy

WE z dnia 14.10.2003, nr L 263, str. 9.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

takie jak patenty, znaki towarowe czy prawa autorskie, zawsze zapewniaj¹ ich
posiadaczowi naturalny monopol na obszarze ka¿dego z Pañstw Cz³onkows-
kich, koliduje to w sposób oczywisty z prawem konkurencji, którego celem jest
w³aœnie zwalczanie pozycji monopolistów na obszarze wszystkich Pañstw
Cz³onkowskich. Krajowe prawa do ochrony umo¿liwia³y posiadaczom tych praw
w przesz³oœci czêsto doprowadzanie do sztucznych podzia³ów na rynku i ich
utrzymywanie oraz do wykluczeñ z rynku. Mo¿na przy tym w ramach art. 28 i 30
WE (swobodny przep³yw towarów) ograniczyæ wykonywanie prawa w postaci
stosowania przez s¹dy zasady wyczerpania. Wraz z pierwszym wprowadze-
niem do obrotu towaru podlegaj¹cego ochronie, wyczerpuje siê prawo w³asnoœci
przemys³owej do dalszego wprowadzania do obrotu tego towaru (zapobiegania
dalszemu zbytowi produktu). Obowi¹zuje to równie¿ wtedy, kiedy towar zosta³
wprowadzony do obrotu nie przez samego posiadacza praw, ale tak¿e za jego
zgod¹, np. przez licencjobiorcê. ETS zak³ada stosowanie zasady wyczerpania na
terenie ca³ej Wspólnoty Europejskiej. Rozró¿nia on miêdzy istnieniem prawa
w³asnoœci przemys³owej, które musi byæ zapewnione równie¿ przedsiêbiorst-
wom o pozycji dominuj¹cej, a jego treœci¹, którego wykonanie mo¿e w konkret-
nych pojedynczych przypadkach zostaæ objête zakazem nadu¿ywania.

VIII. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw

Rozporz¹dzenie 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiê-

biorstw

reguluje materialne i formalne uprawnienia Komisji do wykonania

europejskiej kontroli koncentracji przedsiêbiorstw. Rozporz¹dzenie o kon-
troli koncentracji przedsiêbiorstw zawiera tak¿e zasady stosowania w sto-
sunku do przepisów obowi¹zuj¹cych w Pañstwach Cz³onkowskich w formie
krajowej kontroli koncentracji przedsiêbiorstw oraz wspó³pracy Komisji
w tego rodzaju procedurach z krajowymi organami ochrony konkurencji.
Odnoœnie badañ Komisji w celu wyjaœniania i rozpatrywania spraw na dro-
dze procedur zgodnych z Rozporz¹dzeniem 139/2004 w poszczególnych
Pañstwach Cz³onkowskich art. 13 Rozporz¹dzenia 139/2004 zawiera, szcze-
gólnie w ustêpach 7 i 8, przepisy dla sêdziów krajowych. Jednak sêdzia
krajowy mo¿e siê zajmowaæ w zasadzie tylko sprawami kontroli koncentracji
przedsiêbiorstw, w których niezgodnie z prawem, bez zg³oszenia lub przed
podjêciem ostatecznej decyzji przez Komisjê, podmiot powo³uje siê przed
s¹dami krajowymi na prawa wynikaj¹ce z umowy o po³¹czeniu przedsiê-

Dziennik Urzêdowy WE z dnia 29.01.2004 r., nr L 24, str. 1.

Część A

biorstw. Z tego wzglêdu poni¿ej przytoczone wyjaœnienia s¹ ograniczone do
podstawowych regulacji prawnych dotycz¹cych kontroli koncentracji przed-
siêbiorstw.

Poniewa¿ konkurencja jest procesem, cechuj¹ j¹ nieustanne zmiany, uwarun-

kowane przez struktury na rynkach w³aœciwych. Do tych zmian strukturalnych
nale¿¹ w zasadzie tak¿e koncentracje przedsiêbiorstw. Prawodawca wspólnoto-
wy wymaga jednak zapewnienia, aby zmiany struktur nie okaza³y siê d³ugotrwale
szkodliwe dla konkurencji. Tym samym ustalone zosta³y kryteria, za pomoc¹
których Komisja ma sprawowaæ kontrolê nad koncentracjami przedsiêbiorstw.

Rozporz¹dzenie w sprawie kontroli koncentracji przedsiêbiorstw powin-

no poza tym obejmowaæ wy³¹cznie znacz¹ce zmiany struktur. Wynika to ze
wszystkich za³o¿eñ prawa europejskiego, stworzenie porz¹dku ramowego
dla wspólnego rynku dla wszystkich Pañstw Cz³onkowskich i braku zgody
na ich zniekszta³canie. Europejska kontrola koncentracji przedsiêbiorstw
dlatego jest powi¹zana z osi¹ganymi przez przedsiêbiorstwa wysokoœciami
obrotów. Przekroczenie okreœlonych progów warunkuje bowiem kompeten-
cjê Komisji do dokonania kontroli. Zgodnie z tym w Rozporz¹dzeniu
139/2004 w sposób nie zapisany zawarta jest jednoczeœnie zasada oddzia-
³ywania prawa miêdzynarodowego, zgodnie z któr¹ nie tylko przedsiêbiors-
twa z siedzib¹ w jednym z Pañstw Cz³onkowskich podlegaj¹ kontroli zgodnej
z Rozporz¹dzeniem 139/2004, ale te¿ przedsiêbiorstwa zagraniczne, których
koncentracje wywo³uj¹ zmiany strukturalne na wspólnym rynku.

Koncentracje przedsiêbiorstw o znaczeniu wspólnotowym musz¹ przed

ich dokonaniem zostaæ zg³oszone Komisji. Zgodnie z tym Rozporz¹dzenie
139/2004 zawiera w art. 7 zakaz dokonania koncentracji. Naruszenie zakazu
dokonania koncentracji jest dzia³aniem zagro¿onym kar¹ grzywny. Czym jest
koncentracja w znaczeniu Rozporz¹dzenia 139/2004, zosta³o wyczerpuj¹co
zdefiniowane w art. 3. Koncentracja jest istotna dla ca³ej Wspólnoty Euro-
pejskiej, je¿eli œwiatowy ca³kowity obrót przedsiêbiorstw-udzia³owców wy-
nosi co najmniej 5 miliardów Euro. Art. 1 w zwi¹zku z art. 5 Rozporz¹dzenia
139/2004 zawiera dalsze szczegó³y, m. in. regulacje dotycz¹ce sposobu ob-
liczania obrotu przedsiêbiorstw uczestnicz¹cych w koncentracji. Komisja
musi zakazaæ koncentracji tego rodzaju zgodnie z art. 2 ust. 3, jeœli skuteczna
konkurencja na wspólnym rynku albo na jednym z jego istotnych czêœci
zostanie znacznie ograniczona. Za znaczne ograniczenie w tym znaczeniu
uznawane jest tak¿e uzyskanie lub wzmocnienie pozycji dominuj¹cej.

Obowi¹zuje zasada, ¿e Komisja jest samodzielnie odpowiedzialna za de-

cyzje o koncentracji w ramach ca³ej Wspólnoty Europejskiej zgodnie z Rozpo-
rz¹dzeniem 139/2004. W przypadku spe³nienia okreœlonych warunków, zgo-
dnie z art. 2 wraz z art. 9, Komisja mo¿e przekazaæ rozpatrzenie zg³oszonej
koncentracji do krajowego organu ochrony konkurencji. Pañstwa Cz³onkow-
skie mog¹ same wnioskowaæ o takie przekazanie zg³oszonej koncentracji.

Stosowanie unijnych reguł prawa konkurencji przez polskie sądy

Część B
Stosowanie unijnych reguł prawa
pomocy publicznej przez polskie sądy

Artyku³ 87 (1) WE Z zastrze¿eniem innych postanowieñ przewidzianych w ni-

niejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Pañstwo Cz³onkowskie lub
przy u¿yciu zasobów pañstwowych w jakiejkolwiek formie, która zak³óca lub grozi
zak³óceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiêbiorstwom lub produk-
cji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim
wp³ywa na wymianê handlow¹ miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi.

(2) Zgodna ze wspólnym rynkiem jest:
a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom,

pod warunkiem, ¿e jest przyznawana bez dyskryminacji zwi¹zanej z pocho-
dzeniem produktów;

b) pomoc maj¹ca na celu naprawienie szkód spowodowanych klêskami ¿ywio³o-

wymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi;

c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki federalnej Niemiec

dotkniêtych podzia³em Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbêdna do skompenso-
wania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podzia³em.

(3) Za zgodn¹ ze wspólnym rynkiem mo¿e zostaæ uznana:
a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów,

w których poziom ¿ycia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje
powa¿ny stan niedostatecznego zatrudnienia;

b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji wa¿nych projektów stanowi¹cych

przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub maj¹ca na celu zara-
dzenie powa¿nym zaburzeniom w gospodarce Pañstwa Cz³onkowskiego;

c) pomoc przeznaczona na u³atwianie rozwoju niektórych dzia³añ gospodarczych

lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany
handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;

d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturo-

wego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspó-
lnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;

e) inne kategorie pomocy, jakie Rada mo¿e okreœliæ decyzj¹, stanowi¹c wiêkszoœ-

ci¹ kwalifikowan¹, na wniosek Komisji.

Artyku³ 88 (1) WE Komisja we wspó³pracy z Pañstwami Cz³onkowskimi stale

bada systemy pomocy istniej¹ce w tych Pañstwach. Proponuje im ona stosowne œrodki
konieczne ze wzglêdu na stopniowy rozwój lub funkcjonowanie wspólnego rynku.

(2) Jeœli Komisja stwierdzi, po wezwaniu zainteresowanych stron do przedsta-

wienia uwag, ¿e pomoc przyznana przez Pañstwo lub przy u¿yciu zasobów pañst-
wowych nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem w rozumieniu artyku³u 87, lub ¿e
pomoc ta jest nadu¿ywana, decyduje o zniesieniu lub zmianie tej pomocy przez dane
Pañstwo w terminie, który ona okreœla.

Jeœli dane Pañstwo nie zastosuje siê do tej decyzji w wyznaczonym terminie,

Komisja lub ka¿de inne zainteresowane Pañstwo mo¿e, na zasadzie odstêpstwa od
postanowieñ artyku³ów 226 i 227, wnieœæ sprawê bezpoœrednio do Trybuna³u Spra-
wiedliwoœci.

Na wniosek Pañstwa Cz³onkowskiego Rada, stanowi¹c jednomyœlnie, mo¿e zde-

cydowaæ, ¿e pomoc, któr¹ to Pañstwo przyznaje lub zamierza przyznaæ, jest uznana
za zgodn¹ ze wspólnym rynkiem, na zasadzie odstêpstwa od postanowieñ artyku³u
87 lub rozporz¹dzeñ przewidzianych w artykule 89, jeœli wyj¹tkowe okolicznoœci
uzasadniaj¹ tak¹ decyzjê. Jeœli w odniesieniu do danej pomocy Komisja wszczê³a
procedurê przewidzian¹ w pierwszym akapicie niniejszego ustêpu, wyst¹pienie zain-
teresowanego Pañstwa z wnioskiem skierowanym do Rady powoduje zawieszenie tej
procedury do czasu zajêcia stanowiska przez Radê.

Jednak¿e jeœli Rada nie zajmie stanowiska w terminie trzech miesiêcy od wy-

st¹pienia z wnioskiem, Komisja wydaje decyzjê w sprawie.

(3) Komisja jest informowana, w czasie odpowiednim do przedstawienia swych

uwag, o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy. Jeœli uznaje ona, ¿e plan
nie jest zgodny ze wspólnym rynkiem w rozumieniu artyku³u 87, wszczyna bezzw³ocz-
nie procedurê przewidzian¹ w ustêpie 2. Dane Pañstwo Cz³onkowskie nie mo¿e
wprowadzaæ w ¿ycie projektowanych œrodków dopóki procedura ta nie doprowadzi
do wydania decyzji koñcowej.

I. Wprowadzenie

System zapewniaj¹cy niezak³ócon¹ konkurencjê na rynku wewnêtrznym

(art. 3 ust. 1 (g) WE), nie by³by kompletny bez przepisów dotycz¹cych
kontroli pomocy publicznej zawartych w art. od 87 do 89 WE. Stoj¹ one na
stra¿y jednolitych warunków konkurencji wewn¹trz wspólnego rynku, defi-
niuj¹c œciœle warunki ingerencji ze strony Pañstw Cz³onkowskich na korzyœæ
okreœlonych przedsiêbiorstw. W przypadku gdy ingerencja spe³nienia prze-
s³anki art. 87 ust. 1 WE, wystêpuje domniemanie dzia³añ zak³ócaj¹cych

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

konkurencjê, jako i¿ prowadz¹ one nieuchronnie do dyskryminacji podmio-
tów, które musz¹ konkurowaæ na rynku nie otrzymuj¹c wsparcia z zasobów
pañstwowych. Celem systemu jest wiêc zapewnienie warunków dla uczciwej
konkurencji pomiêdzy przedsiêbiorstwami z ró¿nych Pañstw Cz³onkows-
kich, bez której sukces wspólnego rynku by³by nie do pomyœlenia.

Pomoc publiczna prowadzi czêsto do spadku dobrobytu, poniewa¿ d³ugo-

terminowo uniemo¿liwia wydajn¹ alokacjê zasobów. W zwi¹zku z tym, nie-
wydajnym przedsiêbiorstwom powinno siê uniemo¿liwiaæ uzyskania wspar-
cia pañstwowego dla pokrycia w³asnych strat bez uprzedniego zastosowania
koniecznych œrodków w celu podniesienia ich konkurencyjnoœci. Z drugiej
strony przyznawanie pomocy publicznej mo¿e byæ usprawiedliwione tam,
gdzie kompensuje ona ró¿ne formy zawodnoœci rynku. Wsparcie pañstwowe
jest równie¿ niezmiernie wa¿ne gdy jest ono stosowane jako zgodny z pra-
wem instrument wspierania przeobra¿eñ strukturalnych. W tym kontekœcie
udzielanie pomocy publicznej le¿y we wspólnym europejskim interesie, po-
niewa¿ pomaga ona we wprowadzaniu nowoczesnych i konkurencyjnych
struktur przemys³owych, przez co odgrywa decyduj¹c¹ rolê w tworzeniu
i utrzymywaniu miejsc pracy. Dlatego te¿ celem europejskiej polityki doty-
cz¹cej pomocy publicznej jest z jednej strony tworzenie kompromisu pomiê-
dzy koniecznoœci¹ i dopuszczalnoœci¹ ingerencji pañstwowych na rynku,
a ochron¹ niezak³óconej konkurencji z drugiej strony. Aby to umo¿liwiæ,
Traktat WE nie ustanawia ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej,
zawiera natomiast w art. 87 ust. 1 WE zakaz prewencyjny z zastrze¿eniem
mo¿liwoœci zezwolenia. Gwarantuje to efektywn¹ kontrolê pomocy publicz-
nej przez Komisjê w postêpowaniu wed³ug art. 88 WE. Do w³aœciwoœci
s¹dów krajowych nale¿y w tym zakresie ochrona kompetencji kontrolnych
Komisji. S¹d krajowy w ramach postêpowania z zakresu prawa pomocy pub-
licznej w pierwszej kolejnoœci musi ustaliæ, czy w przypadku przedmioto-
wego dzia³ania chodzi o pomoc publiczn¹ w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE
i, jeœli zostanie to stwierdzone, czy jej przyznanie nast¹pi³o zgodnie z pra-
wem. Jeœli s¹d stwierdzi, i¿ sporne dzia³anie jest pomoc¹ publiczn¹ i jej
przyznanie by³o pod wzglêdem formalnym niedopuszczalne, musi on wyci¹-
gn¹æ wynikaj¹ce z tego konsekwencje, zarówno w celu ochrony monopolu
decyzyjnego Komisji, jak równie¿ w celu ochrony praw i interesów kon-
kurentów poszkodowanych przez fakt niedozwolonego przyznania pomocy.
Sêdzia krajowy odgrywa równie¿ istotn¹ rolê przy egzekwowaniu zwrotu
bezprawnie przyznanej pomocy. W obu przypadkach, oprócz omówionych
w niniejszym opracowaniu wymagañ wynikaj¹cych z prawa unijnego, musi
on zmierzyæ siê tak¿e z kwestiami dotycz¹cymi praw i mo¿liwoœci przewi-
dzianych w prawie polskim, które jednak nie s¹ przedmiotem niniejszego
opracowania.

Część B

II. Definicja pojęcia pomocy publicznej

Zgodnie z art. 87 ust. 1 WE „wszelka pomoc przyznawana przez Pañstwo

Cz³onkowskie lub przy u¿yciu zasobów pañstwowych w jakiejkolwiek for-
mie, która zak³óca lub grozi zak³óceniem konkurencji poprzez sprzyjanie
niektórym przedsiêbiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest nie-
zgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wp³ywa na wymianê
handlow¹ miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi”. Bêd¹ce kwesti¹ sporn¹ dzia-
³anie musi ³¹cznie spe³niaæ w sposób przekonuj¹cy piêæ nastêpuj¹cych prze-
s³anek stanu faktycznego.

1. Sprzyjanie

Pojêcie pomocy publicznej zak³ada po pierwsze, ¿e beneficjent wskutek

danego dzia³ania otrzymuje korzyœæ ekonomiczn¹, której w normalnych wa-
runkach rynkowych by nie otrzyma³. Zakaz pomocy publicznej nie ogranicza
siê wiêc do dotacji pañstwowych, lecz obejmuje wszystkie dzia³ania, które
korzystnie wp³ywaj¹ na sytuacjê finansow¹ beneficjenta. W zwi¹zku z tym
szczególn¹ trudnoœæ w ramach stosowania przepisów dotycz¹cych pomocy
publicznej stanowi przede wszystkim stwierdzenie udzielonej korzyœci, po-
niewa¿ w zasadzie dzia³anie na korzyœæ beneficjenta mo¿e przyj¹æ dowoln¹
formê. W ramach stosowania prawa pomocy publicznej przez Komisjê i s¹dy
wspólnotowe za pomoc publiczn¹ w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE zosta³y
uznane miêdzy innymi nastêpuj¹ce dzia³ania: przyznawanie publicznych po-
¿yczek na warunkach preferencyjnych, przejêcia strat, gwarancje przejêcia
odpowiedzialnoœci, zwolnienie od stosowania przepisów prawa, nieœci¹ga-
nie nale¿noœci z tytu³u podatków i sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne (wiê-
cej na ten temat w punkcie 2.) itd. Ze sprzyjaniem mamy czêsto do czynienia
w opisanych poni¿ej bardziej szczegó³owo dwóch sytuacjach:

1.1. Sprzedaż państwowych nieruchomości gruntowych poniżej ceny rynkowej
Czêsto wystêpuj¹c¹ formê „ukrytej” pomocy publicznej stanowi zbywa-

nie dóbr lub œwiadczenie us³ug przez placówki pañstwowe, za które benefic-
jent uiszcza op³atê mniejsz¹ od przyjêtej na rynku. I tak komunalne nieru-
chomoœci gruntowe czêsto zbywane s¹ poni¿ej ceny rynkowej w celu
wp³yniêcia na decyzje inwestorów co do lokalizacji ich inwestycji. W przy-
padku wystêpowania ró¿nicy pomiêdzy cen¹ rynkow¹ nieruchomoœci grun-
towej — z regu³y ustalan¹ w ramach ekspertyzy — a faktycznie zap³acon¹
ni¿sz¹ cen¹, zasadniczo mamy do czynienia z pomoc¹ publiczn¹, o ile nie

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

mo¿na dowieœæ, ¿e w momencie zbycia nie by³o ¿adnego innego zaintere-
sowanego, który by³by sk³onny do zap³acenia wczeœniej ustalonej ceny ryn-
kowej

. Z drugiej zaœ strony ró¿nica

in minus od ceny rynkowej ustalonej

wczeœniej w ramach wyceny niezale¿nego rzeczoznawcy jest w œwietle prawa
pomocy publicznej dopuszczalna tak¿e wówczas, kiedy sprzeda¿ odbywa siê
w drodze otwartego, odpowiednio upublicznionego i bezwarunkowego prze-
targu.

1.2. Działania na rzecz przedsiębiorstw publicznych
Dzia³ania pañstwa na rzecz przedsiêbiorstw publicznych nosz¹ znamiona

pomocy publicznej, o ile powoduj¹ powstanie korzyœci, której osi¹gniêcie
przez nie nie by³oby mo¿liwe w warunkach rynkowych. Aby okreœliæ, co
w danych okolicznoœciach mo¿na jeszcze traktowaæ jako przyjête na rynku,
dzia³ania takie poddaje siê tzw. testowi prywatnego inwestora (

ang. private

investor test), porównuj¹c zachowanie organu pañstwowego z zachowaniem
dzia³aj¹cego z rozwag¹ inwestora prywatnego. Nale¿y przy tym przyj¹æ ta-
kiego prywatnego inwestora, który kieruje siê wy³¹cznie d³ugoterminowymi
perspektywami w zakresie rentownoœci, a nie jest zainteresowany tylko zys-
kami krótkoterminowymi. W hipotetycznych rozwa¿aniach mo¿na tak¿e
poddawaæ porównaniu tylko takie koszty, które pañstwo ma obowi¹zek po-
nosiæ z racji swojej funkcji w³aœciciela przedsiêbiorstwa, natomiast nie
uwzglêdniaæ kosztów, które jest ono z mocy prawa zobowi¹zane ponosiæ
jako organ pañstwowy (na przyk³ad wyp³ata zasi³ku dla bezrobotnych
w przypadku likwidacji przedsiêbiorstwa)

. Jeœli przy zastosowaniu tego

testu mo¿na pozytywnie stwierdziæ, ¿e taki hipotetyczny inwestor przepro-
wadzi³by to sporne dzia³anie w taki sam sposób, wtedy dzia³anie to stanowi
zastrzyk kapita³u nie naruszaj¹cy prawa pomocy publicznej.

2. Pomoc przyznawana przez państwo lub z zasobów państwowych

Korzyœæ, jak¹ otrzymuje beneficjent pomocy, musi pochodziæ z zasobów

pañstwowych, co wymaga stwierdzenia obci¹¿enia bud¿etu pañstwa. Nie-
istotne jest przy tym, czy chodzi o wydatkowanie istniej¹cych œrodków finan-
sowych (poprzez bezpoœrednie dotacje b¹dŸ kredyty), czy te¿ o zmniejszenie
dochodów wskutek rezygnacji z nale¿noœci (z regu³y poprzez odroczenie
b¹dŸ nieœci¹ganie podatków i op³at). Przes³anka „przy u¿yciu zasobów pañ-

Por. Komunikat Komisji w sprawie elementów pomocy pañstwa w sprzeda¿y gruntów

i budynków przez w³adze publiczne, Dziennik Urzêdowy WE z dn. 10.07.1997 r., nr C 209,
str. 3.

ETS, orzeczenie z dnia 21.01.1999 r. w sprawach powi¹zanych T-129/95, T-2/96

i T-97/96 — Neue Maxhütte Stahlwerke.

Część B

stwowych” obejmuje wszelkie bud¿ety publiczne, a wiêc równie¿ jego or-
ganów w³adz terytorialnych i samorz¹dowych oraz pozosta³ych instytucji
publicznych (np. radio publiczne). Nadto szeroko ujêta definicja zasobów
pañstwowych s³u¿y udaremnianiu omijania zakazu pomocy publicznej przez
w³¹czanie instytucji poœrednich — takich jak prywatnoprawnie zorganizo-
wane banki. W tym kontekœcie nale¿y stawiaæ szczególne wymogi wobec
œrodków finansowych, przyznawanych przez przedsiêbiorstwa publiczne.
Mo¿na zakwalifikowaæ je jako zasoby pañstwowe w znaczeniu art. 87 ust.
1 WE tylko wówczas, gdy mo¿liwe jest przyporz¹dkowanie ich do pañstwa.
Zgodnie z orzecznictwem ETS ma to miejsce zawsze kiedy organ pañstwo-
wy, poprzez wywieranie dominuj¹cego wp³ywu na przedsiêbiorstwo, by³
w stanie decydowaæ o wykorzystaniu œrodków i faktycznie wywar³ taki
wp³yw w danym przypadku

Do obci¹¿enia bud¿etu pañstwa nie dochodzi natomiast wtedy, gdy moc¹

ustawy krajowej przedsiêbiorstwa zostaj¹ zobowi¹zane do skupowania okre-
œlonych towarów od producentów prywatnych po cenie wy¿szej od ceny
rynkowej. I tak w efekcie obowi¹zywania niemieckiej ustawy o odbieraniu
energii elektrycznej od producentów (

Stromeinspeisungsgesetz) dzia³aj¹ce po-

nadregionalnie koncerny energetyczne zobowi¹zane zosta³y do skupowania
energii elektrycznej pochodz¹cej z odnawialnych Ÿróde³ i uiszczania za ni¹
sta³ej op³aty, która by³a wy¿sza od ówczesnej ceny rynkowej energii elekt-
rycznej

3. Właściwość adresatów („niektórym przedsiębiorstwom”)

3.1. Adresaci normy
Poniewa¿ unijne zasady pomocy publicznej maj¹ na celu ochronê kon-

kurencji, pomoc publiczn¹ w znaczeniu art. 87 ust. 1 WE mog¹ otrzymywaæ
tylko uczestnicz¹ce w konkurencji przedsiêbiorstwa lub ga³êzie produkcji.
Przy ustalaniu, czy beneficjent pomocy publicznej mo¿e zostaæ zakwalifiko-
wany jako przedsiêbiorstwo, za podstawê s³u¿y — omówione ju¿ w czêœci
A, rozdziale II.1. — pojêcie przedsiêbiorstwa, które obejmuje „ka¿dy pod-
miot, prowadz¹cy dzia³alnoœæ gospodarcz¹, niezale¿nie od jego formy pra-
wnej i od sposobu finansowania”

. Tak szeroka definicja tego pojêcia obe-

jmuje tym samym nie tylko przedsiêbiorstwa w œcis³ym sensie tego s³owa,
lecz tak¿e przedstawicieli wolnych zawodów (architektów, adwokatów, le-

ETS, orzeczenie z dnia 16.05.2002 r. w sprawie C-482/99 — Francja/Komisja (Stardust

Marine).

ETS, orzeczenie z dnia 13.03.2001 r. w sprawie C-379/98 — PreussenElektra/Schleswag.

ETS, orzeczenie z dnia 23.04.1991 r. w sprawie C-41/90 — Höfer i Elsner/Macrotron.

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

karzy itd.). Poniewa¿ zakwalifikowanie jako przedsiêbiorstwo w sensie unij-
nego prawa konkurencji nie zale¿y od istnienia zamiaru osi¹gniêcia zysku,
prowadzi to czêsto do tego, ¿e równie¿ pañstwowe wspieranie instytucji
spo³ecznych i kulturalnych jest objête wspólnotow¹ kontrol¹ pomocy pub-
licznej, o ile odpowiednie us³ugi oferowane s¹ na rynku równie¿ przez pry-
watnych dostawców. Stosownie do tego, skontrolowane pod wzglêdem zgo-
dnoœci z unijnym prawem pomocy publicznej zosta³o na przyk³ad wsparcie
udzielane p³ywalniom komunalnym. Z zakazu art. 87 ust. 1 WE wy³¹czono
natomiast jedynie dzia³alnoœæ prywatnych gospodarstw domowych oraz
sprawowanie w³adzy publicznej.

Przes³anka produkcji niektórych towarów, obok pos³ugiwania siê po-

jêciem przedsiêbiorstwa, s³u¿y do tego aby do kontroli pomocy publicznej
w³¹czyæ równie¿ dzia³ania wspieraj¹ce ze strony pañstwa, które ukierun-
kowane s¹ na sprzyjanie poszczególnym bran¿om b¹dŸ ga³êziom gospodarki.
I tak na przyk³ad wsparcie udzielone holenderskiemu przemys³owi kinema-
tograficznemu uznane zosta³o za dzia³anie spe³niaj¹ce t¹ przes³ankê art. 87
ust. 1 WE.

3.2. Selektywność
Przes³anka selektywnoœci zapewnia, ¿e dzia³ania o charakterze powsze-

chnym polegaj¹ce na wspieraniu gospodarki, jak na przyk³ad udostêpnianie
infrastruktury przez pañstwo b¹dŸ jego organy oraz okreœlone dzia³ania
zzakresu polityki fiskalnej s¹ wy³¹czone spod kontroli pomocy publicznej.
Koniecznym warunkiem w tym celu jest jednak, aby z dzia³añ takich korzys-
ta³y wszystkie przedsiêbiorstwa na równych zasadach. Odnoœnie do infra-
struktury warunek ten nie jest spe³niony, w szczególnoœci, gdy urz¹dzenie
zostaje œwiadomie dostosowane do konkretnych potrzeb okreœlonego przed-
siêbiorstwa, które nie p³aci normalnej ceny rynkowej za przyznan¹ w ten
sposób korzyœæ. Pytanie o zgodnoœæ takich dzia³añ z przepisami prawa po-
mocy publicznej pojawia³o siê wielokrotnie w zwi¹zku z budow¹ przez w³a-
dze publiczne stadionów i du¿ych hal sportowych. By³y one czêsto budowa-
ne w taki sposób, ¿e wprawdzie wszystkie przedsiêbiorstwa, a tak¿e gminy,
mog³y korzystaæ z danego miejsca w celu przeprowadzania du¿ych imprez
(spe³niaj¹c tym samym cel komunalnej infrastruktury sportowej), jednak
przede wszystkim zaspokaja³o ono potrzeby miejscowego klubu pi³karskie-
go, a nawet umo¿liwia³o temu klubowi organizowanie miêdzynarodowych
turniejów pi³ki no¿nej.

W przypadku dzia³añ z zakresu polityki fiskalnej, w szczególnoœci pobie-

rania podatków i op³at, nale¿y przede wszystkim ustaliæ, czy okreœlone
przedsiêbiorstwa lub bran¿e s¹ ca³kowicie czy czêœciowo zwolnione z obo-
wi¹zku ich uiszczania. W sferze bezpoœredniego opodatkowania przedsiê-
biorstw nale¿y uwzglêdniæ, czy dane dzia³anie — jak na przyk³ad naliczenie

Część B

preferencyjnej stopy podatkowej — stanowi odstêpstwo od ogólnie stoso-
wanych zasad systemu podatkowego i, jeœli zostanie to potwierdzone, czy
jest ono usprawiedliwione przez naturê lub ogólny uk³ad systemu podat-
kowego

Wa¿nym elementem wskazuj¹cym na wystêpowanie selektywnoœci dzia-

³ania jest zawsze swoboda uznaniowa organu przy wydawaniu decyzji. Je-
¿eli organ pañstwowy ma prawo samodzielnie okreœliæ beneficjentów lub
warunki, na jakich œrodki s¹ przyznawane, œrodki takie stanowi¹ selektywn¹
korzyœæ ekonomiczn¹ w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

4. Zakłócanie konkurencji

Podobnie jak w przypadku praktyk przedsiêbiorstw ograniczaj¹cych kon-

kurencjê okreœlonych w art. 81 i 82 WE, pomoc publiczna musi prowadziæ
do tego, aby konkurencja miêdzy przedsiêbiorstwami lub ga³êziami produk-
cji zosta³a faktycznie lub przynajmniej potencjalnie zak³ócona. Ma to miejsce
wówczas, gdy wsparcie wzmacnia pozycjê danego przedsiêbiorstwa w sto-
sunku do pozycji jego konkurentów w handlu wewn¹trzwspólnotowym

W przypadku bagatelnej pomocy publicznej, która przyznawana jest
przedsiêbiorstwu do maksymalnej kwoty w wysokoœci 200.000 Euro (w
przypadku przedsiêbiorstw transportowych 100.000 Euro) w przeci¹gu
trzech lat, uwa¿a siê, ¿e nie jest spe³niona przes³anka zak³ócenia konkuren-
cji. Taka pomoc jest objêta tzw. rozporz¹dzeniem o pomocy „de minimis”
i tym samym zasadniczo wy³¹czona z zakazu art. 87 ust. 1 WE

. W odró¿-

nieniu od przepisów art. 81 i 82 WE, nie ma znaczenia jego odczuwalnoœæ
zak³ócenia konkurencji.

5. Negatywny wpływ na handel między Państwami Członkowskimi

W znakomitej wiêkszoœci postêpowañ prawnych dotycz¹cych pomocy

publicznej stwierdza siê spe³nienie tej przes³anki, poniewa¿ ogólnie przy-
jmuje siê, ¿e ka¿de przyznanie pomocy publicznej mo¿e mieæ negatywny
wp³yw na handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi. Przyznanie korzyœci

Komunikat Komisji w sprawie stosowania przepisów dotycz¹cych pomocy publicznej

do dzia³añ w zakresie bezpoœredniego opodatkowania przedsiêbiorstw, Dziennik Urzêdowy WE
z dnia 10.12.1998 r., nr C 384, str. 3.

ETS, orzeczenie z dnia 29.06.1999 r. w sprawie C-256/97 — DMT.

ETS, orzeczenie z dnia 17.09.1980 r. w sprawie 730/79 — Philip Morris/Komisja.

Rozporz¹dzenie 1998/2006 w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy

de minimis, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 28.12.2006 r., nr L 379, str. 5.

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

finansowych mo¿e zawsze wp³ywaæ na warunki konkurowania w przysz³oœci,
co wystarcza aby potwierdziæ spe³nienie tej przes³anki

. Dlatego brak stwie-

rdzenia zak³ócenia handlu miêdzypañstwowego mo¿liwy jest jedynie w sy-
tuacjach wyj¹tkowych, gdy przedmiotem badania dopuszczalnoœci pomocy
jest wspieranie przedsiêbiorstw dzia³aj¹cych wy³¹cznie lokalnie. Takie
lokalne dzia³ania wspieraj¹ce nie przekraczaj¹ jednak w wiêkszoœci przypad-
ków kwoty 200.000 Euro w okresie trzech lat, tak wiêc jako pomoc publiczna
de minimis zasadniczo nie zak³ócaj¹ konkurencji. Ten w¹ski zakres stoso-
wania przyczynia siê do faktu, ¿e w ramach badania art. 87 ust. 1 WE
„zak³ócanie konkurencji” oraz „(negatywny) wp³yw na handel miêdzy Pañ-
stwami Cz³onkowskimi” ujmowane s¹ czêsto jako jedna przes³anka.

III. Dopuszczalność pomocy publicznej

na podstawie art. 87 ust 2 i 3 WE

Zgodnie z art. 87 ust. 1 WE przyznawanie pomocy publicznej jest zaka-

zane, jednak „z zastrze¿eniem innych postanowieñ przewidzianych w niniej-
szym Traktacie”. Wy³¹czenia spod tego zakazu zawarte s¹ w art. 87 ust.
2 i 3 WE. W konsekwencji zgodna

per se ze wspólnym rynkiem jest pomoc

publiczna, o której mowa w art. 87 ust. 2 (a) do (c) WE. Chodzi tutaj
o pomoc o charakterze socjalnym przyznawan¹ indywidualnym konsumen-
tom (a), pomoc na usuwanie szkód powsta³ych w skutek klêsk ¿ywio³owych
i innych zdarzeñ nadzwyczajnych (b) oraz pomoc dla sektora gospodarczego
okreœlonych regionów Niemiec, o ile jest ona niezbêdna do wyrównania
negatywnych skutków podzia³u (c). W przypadku tego rodzaju pomocy Ko-
misja bada jedynie, czy spe³nia ona przes³anki danego wy³¹czenia. Je¿eli ich
spe³nienie zostanie stwierdzone, Komisja ma obowi¹zek wydaæ na pomoc
zgodê. W praktyce s¹dów krajowych taka pomoc nie odgrywa istotnej roli,
st¹d temat ten nie bêdzie omawiany szerzej w niniejszym opracowaniu.

Z drugiej strony art. 87 ust. 3 (a) do (e) WE ma zastosowanie do

czêœciej wystêpuj¹cych typów pomocy publicznej i pozwala na wydanie zgo-
dy na tak¹ pomoc. Pañstwom Cz³onkowskim i, co za tym idzie, sêdziom
krajowym nie dano mo¿liwoœci stwierdzania zgodnoœci pomocy publicznej
ze wspólnym rynkiem; jest to wy³¹czn¹ kompetencj¹ Komisji. Na podstawie
art. 87 ust. 3 (a) do (c) WE Komisja wyda³a specjalne regu³y dotycz¹ce
pomocy regionalnej (pomoc publiczna na cele regionalne), pomocy hory-

ETS, orzeczenie z dn. 17.09.1980 r. w sprawie 730/79 — Philip Morris/Komisja.

Część B

zontalnej (pomoc s³u¿¹ca okreœlonym celom gospodarczym le¿¹cym w in-
teresie Wspólnoty) oraz pomocy sektorowej (pomoc ograniczona do okreœ-
lonych ga³êzi gospodarki). Stanowi¹ one w zakresie tzw. wytycznych i zasad
ramowych (które teraz ju¿ publikowane s¹ w jêzyku polskim w Dzienniku
Urzêdowym WE) wewnêtrzne prawo Komisji i wyjaœniaj¹, wed³ug jakich
kryteriów Komisja bada zgodnoœæ pojedynczych, czêsto wystêpuj¹cych ro-
dzajów pomocy. W ten sposób, przy ocenie zgodnoœci pomocy publicznej,
Komisja ogranicza zakres swojej uznaniowoœci i stwarza tym samym bez-
pieczeñstwo prawne dla zg³aszaj¹cych do niej pomoc (notyfikuj¹cych)
Pañstw Cz³onkowskich oraz dla potencjalnych beneficjentów tej pomocy.
Niemniej jednak wytyczne i zasady ramowe w zakresie art. 87 ust. 3 WE
nie maj¹ wi¹¿¹cego skutku dla urzêdów krajowych czy s¹dów. Do obecnie
obowi¹zuj¹cych horyzontalnych i regionalnych wytycznych nale¿¹:

— wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-

-2013

;

— wspólnotowe wytyczne dotycz¹ce pomocy pañstwa na rzecz ochrony

œrodowiska naturalnego

;

— wspólnotowe zasady ramowe w zakresie pomocy na dzia³alnoœæ ba-

dawcz¹, rozwojow¹ i innowacyjn¹

;

— wytyczne wspólnotowe dotycz¹ce pomocy pañstwa w celu ratowania

i restrukturyzacji zagro¿onych przedsiêbiorstw

W obszarze pomocy regionalnej i horyzontalnej Komisja wyda³a ponadto

tzw. wy³¹czenia grupowe w postaci rozporz¹dzeñ. Poniewa¿ chodzi tu
o pochodne prawo wspólnotowe w myœl art. 249 WE które ma bezpoœredni
skutek, mog¹ siê na nie powo³ywaæ przed s¹dami polskimi zarówno benefic-
jenci pomocy jak i ich konkurenci. Obok ju¿ wspomnianego rozporz¹dzenia
w sprawie pomocy de minimis, które ma zastosowanie przy ocenie prze-
s³anek art. 87 ust. 1 WE i któremu z tego powodu przypada pozycja szcze-
gólna, s¹ to:

1. Pomoc publiczna dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)

Zgodnie z tym rozporz¹dzeniem dopuszcza siê pomoc publiczn¹ na ko-

rzystanie z niektórych us³ug i wspieranie inwestycji ma³ych przedsiêbiorstw
(zatrudniaj¹cych do 50pracowników, których roczne obroty i / lub suma
bilansowa nie przekraczaj¹ 10mln Euro) oraz przedsiêbiorstw œrednich (za-

Dziennik Urzêdowy WE z dnia 04.03.2006 r., nr C 54, str. 13.

Dziennik Urzêdowy WE z dnia 03.02.2001 r., nr C 37, str. 3.

Dziennik Urzêdowy WE z dnia 30.12.2006 r., nr C 323, str. 1.

Dziennik Urzêdowy WE z dnia 01.10.2004 r., nr C 244, str. 2.

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

trudniaj¹cych do 250pracowników, których roczne obroty nie przekraczaj¹
50mln Euro lub których roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln
Euro)

. W takim przypadku pod uwagê bierze siê kondycjê gospodarcz¹,

w której uwzglêdniæ nale¿y pu³apy finansowe ewentualnych spó³ek-matek
i spó³ek-córek. Wysokoœæ pomocy publicznej nie mo¿e przekraczaæ w ¿ad-
nym przypadku 50% w przypadku us³ug, 7,5% w przypadku inwestycji ma-
³ych przedsiêbiorstw i 15% w przypadku inwestycji œrednich przedsiê-
biorstw. Dla inwestycji MŒP w Polsce wysokoœæ pomocy mo¿e zostaæ
podniesiona o wartoœæ do 15%, poniewa¿ ca³a Polska jest zakwalifikowana
jako region w rozumieniu art. 87 ust. 3 (a) WE.

Szczegó³y patrz: Rozporz¹dzenie 70/2001 z dnia 12.01.2001 r., Dziennik Urzê-

dowy WE z dnia 13.01.2001 r., nr L 10, str. 33; rozszerzone przez Rozporz¹dzenie
364/2004 na pomoc publiczn¹ na badania i rozwój MŒP, Dziennik Urzêdowy WE
z dnia 28.02.2004 r., nr L 63, str. 22; rozszerzone przez Rozporz¹dzenie 1857/2006
z dnia 15.12.2006 r. na przedsiêbiorstwa zajmuj¹ce siê produkcj¹ roln¹, Dziennik
Urzêdowy WE z dnia 16.12.2006 r., nr L 358, str.3.

2. Pomoc publiczna w zakresie zatrudnienia

Na podstawie programów pomocowych, których celem jest stworzenie

dodatkowych miejsc pracy w okreœlonych regionach i sektorach (z wyj¹tkiem
górnictwa wêglowego, przemys³u stoczniowego i sektora transportowego)
na okres co najmniej trzech (w przypadku MŒP dwóch) lat, mo¿e byæ udzie-
lona pomoc do 15% — w Polsce, jako regionu w rozumieniu art. 87 ust.
3 (a) WE, a¿ do 30%. W przypadku zatrudnienia osób niepe³nosprawnych
lub znajduj¹cych siê w szczególnie niekorzystnej sytuacji dopuszczalna po-
moc wynosi do 60% lub 50% kosztów p³ac, a dodatkowe koszty, których
poniesienie jest niezbêdne do zatrudnienia pracowników niepe³nospraw-
nych, mog¹ byæ wsparte a¿ do 100%.

Szczegó³y patrz: Rozporz¹dzenie 2204/2002 z dnia 05.12.2002 r., Dziennik Urzê-

dowy WE z dnia 13.12.2002 r., nr L 337, str. 3.

3. Pomoc publiczna na szkolenia

Co do zasady dopuszcza siê wspieranie dzia³añ w zakresie szkolenia do

wysokoœci 25% (szkolenie szczególne) wzglêdnie 50% (szkolenie ogólne),
przy czym mog¹ one mieæ miejsce tak w zak³adzie jak i poza nim. Ustala
siê jednak, ¿e dzia³ania maj¹ce na celu wspieranie praktyk zawodowych czy

Zalecenie Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotycz¹ce definicji przedsiêbiorstw mikro,

ma³ych i œrednich, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 20.05.2003 r., nr L 124, str. 36.

Część B

kszta³cenie bezrobotnych nie s¹

per se zakwalifikowane jako spe³niaj¹ce prze-

s³anki pomocy publicznej zgodnie z art. 87 ust. 1 WE.

Szczegó³y patrz: rozporz¹dzenie Komisji 68/2001 z dnia 12.01.2001 r., Dziennik

Urzêdowy WE z dnia 13.01.2001 r., nr L 10, str. 20.

4. Pomoc publiczna na inwestycje regionalne

Poza takimi sektorami gospodarki jak rybo³ówstwo i akwakultura, bu-

downictwo okrêtowe, przemys³ wêglowy, stalowy i w³ókien syntetycznych,
dopuszczalna jest pomoc na podstawie przejrzystych programów regionalnej
pomocy inwestycyjnej oraz indywidualnej pomocy uzupe³niaj¹c¹ takie pro-
gramy te regulacje. Pomoc musi byæ przyznawana w regionie, w którym
poziom ¿ycia jest nienormalnie niski, lub w którym istnieje powa¿ny stan
niedostatecznego zatrudnienia i nie mo¿e przekraczaæ górnej granicy pomo-
cy, ustalonej dla danego regionu w mapie pomocy regionalnej na lata 2007
— 2013.

Szczegó³y patrz: Rozporz¹dzenie 1628/2006 z dnia 24.10.2006 r., Dziennik Urzê-

dowy WE z dnia 01.11.2006 r. nr L 302, str. 29.

Je¿eli sporna pomoc publiczna spe³nia wszystkie przes³anki jednego

z wymienionych rozporz¹dzeñ, to

ipso iure uznaje siê j¹ za zgodn¹ ze wspól-

nym rynkiem. W takim przypadku nie istnieje potrzeba zatwierdzania jej
dopuszczalnoœci przez Komisjê. Dla sêdziego s¹du krajowego oznacza to, ¿e
musi on na w³asn¹ odpowiedzialnoœæ zbadaæ wszystkie przes³anki danego
wy³¹czenia grupowego. Je¿eli tylko jedna z przes³anek nie jest spe³niona, na
przyk³ad w wypadku gdy udzielono zbyt du¿¹ kwotê pomocy albo jej cel nie
jest zgodny siê z przepisami danego rozporz¹dzenia, sporne dzia³anie nie
mo¿e byæ na nim oparte. W dalszym postêpowaniu pomoc tak¹ nale¿y trak-
towaæ za bezprawnie przyznan¹, poniewa¿ nie zosta³a ona uprzednio za-
twierdzona przez Komisjê (patrz rozdzia³ IV).

IV. Procedura kontroli pomocy publicznej przez Komisję

Jak ju¿ wspomniano, decyzja w sprawie zgodnoœci pomocy publicznej ze

wspólnym rynkiem spoczywa w wy³¹cznej kompetencji Komisji, która zgod-
noœæ tê bada w ramach postêpowania wed³ug art. 88 ust. 1 i 3 WE. Art. 88
WE dokonuje przy tym rozró¿nienia na istniej¹c¹ i now¹ pomoc publiczn¹.
W przypadku pomocy istniej¹cej chodzi o pomoc przyznan¹ przed przy-

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

st¹pieniem Polski do UE dnia 1 maja 2004 r., oraz tak¹ pomoc, co do której
Komisja ju¿ wyda³a zgodê. Jej kontrola odbywa siê w ramach procedury
wspó³pracy miêdzy zainteresowanym Pañstwem Cz³onkowskim a Komisj¹,
w której uprawnienia Komisji ograniczaj¹ siê do ¿¹dania zmiany albo za-
przestania udzielania dalszej pomocy. Dla praktyki polskich s¹dów nie po-
winno mieæ to wiêkszego znaczenia, poniewa¿ w ramach takiej procedury
stanowi¹ce podstawê spory prawne miêdzy Pañstwem Cz³onkowskim a Ko-
misj¹ rozstrzygane s¹ nie przed s¹dami krajowymi, lecz przed s¹dami wspól-
notowymi.

Z drugiej strony jednak naruszenie prawa podczas kontroli nowej po-

mocy — czyli takiej, która nie jest pomoc¹ istniej¹c¹ — mo¿e mieæ daleko
id¹ce skutki dla postêpowañ przed s¹dami krajowymi. Z wyj¹tkiem takiej
pomocy, która opiera siê na jednym z wy³¹czeñ grupowych, wszystkie Pañ-
stwa Cz³onkowskie maj¹ obowi¹zek notyfikowaæ Komisji ka¿d¹ now¹ pomoc
i nie mog¹ jej wprowadziæ w ¿ycie bez uprzedniego zatwierdzenia przez
Komisjê, art. 88 ust. 3 zdanie 3 WE i art. 3 Rozporz¹dzenia 659/1999

(tzw. klauzula zawieszaj¹ca,

ang. standstill clause). Po wp³yniêciu komplet-

nego zg³oszenia, Komisja ma dwa miesi¹ce na wydanie decyzji, ¿e pomoc
jest zgodna ze wspólnym rynkiem, albo na przekazanie Pañstwu Cz³onkow-
skiemu swoich w¹tpliwoœci co do zgodnoœci i wszczêciu formalnej procedury
dochodzenia wed³ug art. 88 ust. 2 WE. Je¿eli jednak Komisja w ci¹gu tych
dwóch miesiêcy nie wyda decyzji, Pañstwo Cz³onkowskie mo¿e wprowadziæ
w ¿ycie pomoc po up³ywie kolejnych 15 dni. Traktuje siê j¹ wówczas jako
pomoc istniej¹c¹. Pomoc, która po zakoñczeniu formalnej procedury docho-
dzenia nie zosta³a zatwierdzona, nie mo¿e byæ przyznana.

Zakaz przyznawania pomocy publicznej bez jej uprzedniego zatwierdze-

nia przez Komisjê obowi¹zuje tak¿e w przypadku (nowej) pomocy, o której
Komisja w ogóle nie zosta³a poinformowana. Taka pomoc jest ju¿ z powodu
naruszenia obowi¹zku dokonania notyfikacji formalnie sprzeczna z prawem
i podlega zakazowi wprowadzenia w ¿ycie zgodnie z art. 88 ust. 3 zdanie
3 WE. Je¿eli Komisja dowie siê — ze skarg osób trzecich albo z ogólnie
dostêpnych Ÿróde³ — o rzekomo sprzecznej z prawem pomocy, to wszczy-
na ona badanie wstêpne wed³ug art. 88 ust. 3 WE. W dalszym postêpowaniu
pomoc jest badana jak notyfikowana nowa pomoc, z ró¿nic¹, ¿e Komisja nie
jest zwi¹zana terminami na wydanie decyzji.

Je¿eli pomoc publiczn¹ przyznano z naruszeniem zakazu wprowadzenia

w ¿ycie, a Komisja stwierdzi w formalnej procedurze dochodzenia sprzecz-
noœæ tej pomocy ze wspólnym rynkiem, zarz¹dza ona jednoczeœnie jej zwrot.
Decyzja w tej sprawie kierowana jest do danego Pañstwa Cz³onkowskiego,

Rozporz¹dzenie 659/1999 Rady z dnia 22.03.1999 r. w sprawie przepisów szczególnych

stosowania art. 88 WE, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 27.03.1999 roku, nr L 83, str. 1.

Część B

które musi j¹ wykonaæ bezwzglêdnie i skutecznie. W ten sposób samo Pañ-
stwo Cz³onkowskie jest zobowi¹zane do wyegzekwowania od beneficjenta
pomocy jej zwrotu wraz z odsetkami liczonymi od daty udzielenia pomocy,
wed³ug rynkowej stopy oprocentowania. Co do zasady, Pañstwo Cz³onkow-
skie nie mo¿e stosowaæ przy tym krajowych przepisów prawnych ani uwzglê-
dniaæ szczególnych okolicznoœci, gdyby mia³y one przeszkodziæ w zwrocie
pomocy. Ponadto Komisja mo¿e ju¿ przed wydaniem ostatecznej decyzji, co
do zgodnoœci pomocy, wydaæ tymczasowe zarz¹dzenie jej zwrotu, je¿eli no-
wa pomoc przyznawana jest z naruszeniem zakazu wprowadzenia w ¿ycie

V. Zadania polskich sądów w postępowaniach

dotyczących pomocy publicznej

Sêdziowie polskich s¹dów cywilnych i administracyjnych mog¹ zetkn¹æ

siê z zagadnieniami pomocy publicznej na wiele sposobów. Czêsto bêd¹ to
sprawy, w których konkurent przedsiêbiorstwa, które otrzyma³o pomoc pub-
liczn¹, szukaæ bêdzie ochrony swoich praw przed s¹dami krajowymi. Je¿eli
s¹d dojdzie w takim postêpowaniu do wniosku, ¿e dzia³anie bêd¹ce przed-
miotem sporu spe³nia przes³anki pomocy publicznej zgodnie z art. 87 ust.
1 WE, musi zbadaæ, czy nie zosta³a ona przyznana z naruszeniem zakazu
wprowadzenia w ¿ycie (art. 88 ust. 3 WE) i czy spór nie dotyczy tym samym
pomocy formalnie sprzecznej z prawem. Zadaniem s¹du jest w takim przy-
padku usuniêcie istniej¹cego naruszenia konkurencji i chronienie w ten spo-
sób praw konkurentów (patrz 1).

W praktyce s¹dów krajowych zdarza siê czêsto, ¿e beneficjent sprzecznej

z prawem pomocy publicznej broni siê przed s¹dem przed jej zwrotem.
Czêsto powo³uje siê przy tym na zasadê ochrony zaufania w legalnoœæ pañ-
stwowego aktu bêd¹cym podstaw¹ prawn¹ do przyznania pomocy (patrz 2).
Wreszcie zdarza siê, ¿e przedsiêbiorca, którego wniosek o przyznanie po-
mocy publicznej rozpatrzono negatywnie, sk³ada pozew o wyp³atê pomocy,
o któr¹ wczeœniej wnioskowa³, wzglêdnie o przed³u¿enie okresu nieœci¹gania
pañstwowej wierzytelnoœci. Równie¿ i tu s¹d ma obowi¹zek zbadania, czy
stan faktyczny wskazuje na pomoc spe³niaj¹c¹ przes³anki art. 87 ust. 1 WE,
a jeœli tak, czy mo¿na j¹ przyznaæ bez uprzedniej zgody Komisji (patrz 3).

Por. art. 11 ust. 2 Rozporz¹dzenia 659/1999.

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

1. Ochrona praw konkurenta

S¹dom krajowym przypada kluczowa rola w ochronie praw konkurentów.

Uzupe³niaj¹ one kontrolê pomocy publicznej ju¿ przed rozpoczêciem bada-
nia wstêpnego wed³ug art. 88 WE przyczyniaj¹c siê znacznie do tego, ¿e
powszechnie przestrzegane s¹ zobowi¹zania do notyfikacji nowej pomocy
i obowi¹zuj¹cego dla niej zakazu wprowadzenia w ¿ycie. W takim przypadku
uprawnienie do nakazania przez s¹d krajowy zwrotu pomocy przyznanej
bezprawnie stanowi kryterium, które przyczynia siê do zachowania koniecz-
nej dyscypliny wœród pañstwowych podmiotów udzielaj¹cych pomoc oraz
jej beneficjentów. Ponadto tylko s¹dy krajowe gwarantuj¹ w dalszym po-
stêpowaniu usuniêcie zaistnia³ych naruszeñ konkurencji. PóŸniejsze zatwie-
rdzenie pomocy publicznej, pomimo wprowadzenia jej w ¿ycie z narusze-
niem zakazu z 88 ust. 3 zdanie 3 WE, nie chroni w wystarczaj¹cym stopniu
praw osób trzecich. Decyzja Komisji zatwierdzaj¹ca pomoc ma skutek tylko
od momentu jej wydania i nie jest w stanie konwalidowaæ naruszenia prawa,
które ju¿ nast¹pi³o. Trwaj¹ce nadal niedopuszczalne naruszenie konkurencji,
polegaj¹ce na tym, ¿e beneficjent pomocy, w okresie miêdzy jej wyp³at¹ a jej
zatwierdzeniem przez Komisjê, czerpa³ korzyœci z niej p³yn¹ce, mo¿e byæ
usuniête tylko przez s¹dy krajowe. Jedynie s¹d krajowy ma moc w takim
przypadku przyznaæ poszkodowanym konkurentom beneficjentów odszko-
dowanie. Dlatego te¿ mówi siê, ¿e zadania s¹dów krajowych i Komisji uzu-
pe³niaj¹ siê.

S¹dy krajowe nie s¹ zwolnione z obowi¹zku skutecznej ochrony praw

osób trzecich tak¿e wtedy, kiedy pomoc publiczna bêd¹ca przedmiotem spo-
ru równolegle stanowi przedmiot postêpowania tocz¹cego siê przed Komi-
sj¹. W takim przypadku nie mog¹ one, co do zasady, zawiesiæ postêpowania
do chwili wydania decyzji przez Komisjê w sprawie materialnej zgodnoœci
pomocy ze wspólnym rynkiem

. Co innego mo¿e mieæ zastosowanie jedy-

nie w sytuacjach wyj¹tkowych, kiedy spe³nienie przes³anek art. 87 ust. 1 WE
samo w sobie jest sporne, a s¹d chcia³by zasiêgn¹æ interpretacji od ETS
w trybie postêpowania o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zgod-
nie z art. 234 WE (patrz czêœæ C).

1.1. Przed wydaniem decyzji Komisji
Do momentu wydania przez Komisjê decyzji w sprawie zgodnoœci po-

mocy publicznej ze wspólnym rynkiem konkurenci mog¹ powo³ywaæ siê
bezpoœrednio na zakaz wprowadzenia w ¿ycie w art. 88 ust. 3 zdanie 3 WE,
który w prawie polskim ma bezpoœredni skutek. Uzasadnia on bowiem in-

ETS, orzeczenie z dnia 11.07.1996 r. w sprawie C-39/94 — Syndicat Francais de

l’express international (SFEI)/La Poste.

Część B

dywidualne prawa, których ochrona nale¿y do obowi¹zków s¹dów krajo-
wych

. Zasiêg tej zasady zobowi¹zuje s¹dy krajowe do usuwania wszelkich

naruszeñ prawa zwi¹zanych z bezprawnym przyznawaniem pomocy publicz-
nej. Poza tym, s¹d bezwzglêdnie nakazuje zawieszenie udzielania dalszej
pomocy — np. je¿eli pomoc wyp³acana jest w kilku transzach albo przy-
znano j¹ na podstawie nie zatwierdzonego programu pomocowego — oraz
nakazuje zwrot udzielonej pomocy publicznej

. Prawo w tym przypadku

egzekwowane jest w Polsce wy³¹cznie na podstawie krajowego prawa pro-
cesowego.

1.2. Po wydaniu decyzji Komisji
S¹dy Pañstw Cz³onkowskich zwi¹zane s¹ decyzj¹ Komisji. Je¿eli z jej

treœci wynika, ¿e pomoc publiczna stanowi¹ca przedmiot sporu jest mate-
rialnie sprzeczna z prawem, konkurent mo¿e, w szczególnoœci, dochodziæ
przed s¹dami krajowymi roszczeñ odszkodowawczych wobec podmiotu, któ-
ry niezgodnie z prawem sta³ siê beneficjentem. Roszczenia te w przypadku
wiêkszoœci postêpowañ, co do zasady, powinny zostaæ uwzglêdnione. Wy-
sokoœæ szkody obliczana jest wed³ug polskich przepisów prawa.

Je¿eli natomiast Komisja wyda decyzjê, z której wynika, ¿e pomoc pub-

liczna jest zgodna z wspólnym rynkiem pod wzglêdem materialnym, to
mo¿e siê mimo wszystko zdarzyæ, ¿e konkurent podwa¿y przed s¹dami kra-
jowymi podstawê prawn¹ przyznania tej pomocy. Takie postêpowania do-
tycz¹ czêsto pomocy przyznawanej na podstawie programów pomocowych.
Zadaniem s¹du jest w takim wypadku jedynie ustalenie, czy dana pomoc
spe³nia wszystkie warunki danego programu. S¹d nie mo¿e siê natomiast
wypowiadaæ co do zgodnoœci z prawem decyzji Komisji, na podstawie której
zosta³a ona zatwierdzona, lub ca³y program pomocowy

. Je¿eli s¹d ma uza-

sadnione w¹tpliwoœci co do jej zgodnoœci z prawem i mog¹ one mieæ wp³yw
na wynik postêpowania, wówczas istnieje mo¿liwoœæ, a w niektórych przy-
padkach nawet obowi¹zek, wyst¹pienia do ETS o wydanie orzeczenia pre-
judycjalnego na podstawie art. 234 WE (patrz czêœæ C). Konkurent mo¿e
jednak zaskar¿yæ do SPI decyzjê Komisji w sprawie uznania pomocy publicz-
nej, wnosz¹c skargê o stwierdzenie jej niewa¿noœci na podstawie art. 230
WE. W takim przypadku s¹d krajowy mo¿e zawiesiæ postêpowanie do mo-
mentu wydania orzeczenia przez SPI.

ETS, orzeczenie z dnia 11.12.1973 r. w sprawie 120/73 — Lorenz/Republika Federalna

Niemiec.

ETS, orzeczenie z dnia 21.11.1991 r. w sprawie C-354/90— FNCE.

ETS, orzeczenie z dnia 22.03.1976 r. w sprawie 74/76 — Iannelli/Maroni.

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

2. Windykacja bezprawnej pomocy publicznej

Je¿eli Komisja, po zakoñczeniu formalnej procedury dochodzenia wed³ug

art. 88 WE, stwierdzi niezgodnoœæ przyznanej pomocy publicznej ze wspól-
nym rynkiem, nakazuje ona bezwzglêdnie jej zwrot przez Pañstwo Cz³on-
kowskie

. Zwrot ma spowodowaæ odzyskanie sprzecznej z prawem korzyœci

ekonomicznej i przyczyniæ siê do przywrócenia stanu sprzed udzielenia po-
mocy

. Windykacja bezprawnej pomocy nie ma — w przeciwieñstwie do

kar i grzywien w prawie konkurencji — charakteru sankcji i wyklucza siê
j¹ tylko wtedy, kiedy od przyznania pomocy up³ynê³o co najmniej dziesiêæ
lat

albo windykacja by³aby sprzeczna z ogólnymi zasadami prawa unijnego.

Beneficjent bezprawnej pomocy jest zobowi¹zany zwróciæ podmiotowi który
udzieli³ mu pomoc jej wartoœæ wraz z odsetkami liczonymi od momentu jej
otrzymania

. Pañstwowe organy oraz s¹dy s¹ zwi¹zane zarówno stwierdze-

niami Komisji odnoœnie spe³nienia przes³anek art. 87 ust. 1 WE, jej sprzecz-
noœci ze wspólnym rynkiem, jak i s¹ one zobowi¹zane do skutecznego
wdro¿enia decyzji nakazuj¹cej zwrot pomocy (zasada effet utile). Je¿eli s¹d
bezpodstawnie odmówi wykonania tego obowi¹zku, mo¿e doprowadziæ do
sytuacji, w której Pañstwo Cz³onkowskie zostanie oskar¿one o naruszenie
przepisów Traktatu WE na podstawie art. 226 WE, a sêdzia ewentualnie
mo¿e byæ nara¿ony na roszczenia z tytu³u odpowiedzialnoœci cywilnej pañ-
stwa.

Prawo unijne nie zawiera przepisów dotycz¹cych egzekucji zwrotu bez-

prawnej pomocy. W Polsce jest ono wykonywane wy³¹cznie na podstawie
polskiego prawa procesowego, które zreszt¹ zawiera ju¿ wspomniane wy¿ej
zasady prawa unijnego. Jest to konieczne, poniewa¿ w przeciwnym razie nie
mo¿na by by³o zapewniæ jednolitego stosowania prawa unijnego we wszys-
tkich Pañstwach Cz³onkowskich. St¹d wynika, ¿e nie mo¿na stosowaæ kra-
jowych przepisów prawnych w sposób praktycznie uniemo¿liwiaj¹cy win-
dykacjê pomocy

. Nie nale¿y zapominaæ, ¿e zwrot nie stanowi dzia³ania

nieproporcjonalnego. Jednak¿e stale zdarza siê, ¿e w ramach postêpowania
egzekucyjnego podmiot zobowi¹zany do zwrotu argumentuje, i¿ zwrot po-
mocy jest niemo¿liwy albo powo³uje siê na zasadê ochrony zaufania w zgod-
noœæ z prawem aktu prawnego stanowi¹cego podstawê przyznania pomocy
publicznej.

Art. 14 ust.1 Rozporz¹dzenia 659/1999.

ETS, orzeczenie z dnia 17.06.1999 r. w sprawie C-75/97 — Maribel.

Por. art. 15 ust. 1 rozp. 659/1999. Regu³a ta powinna zyskaæ na znaczeniu dla polskich

s¹dów dopiero w przysz³oœci.

Por. art. 14 ust. 2 rozp. 659/1999; ETS, orzeczenie z dnia 04.04.1995 r. w sprawie

C-350/93 — W³ochy/Komisja.

ETS, orzeczenie z dnia 15.06.1987 r. w sprawie C-142/87 — Tubemeuse.

Część B

2.1. Niemożliwość zwrotu
Istnienie niemo¿liwoœci, zwalniaj¹cej Pañstwo Cz³onkowskie z obowi¹z-

ku wyegzekwowania zwrotu bezprawnej pomocy publicznej mo¿na przyj¹æ,
zgodnie z orzecznictwem s¹dów wspólnotowych i praktyk¹ Komisji, tylko
wtedy, kiedy mamy do czynienia z niemo¿liwoœci¹ absolutn¹. Wystêpujê
ona tylko wówczas, kiedy przedsiêbiorstwo ju¿ zosta³o zlikwidowane oraz
brak jest jego nastêpcy prawnego, do którego w takim przypadku organ
pañstwowy móg³by skierowaæ ¿¹danie zwrotu pomocy. Nie wystarczaj¹ca
jest natomiast jedynie niemo¿liwoœæ o charakterze prawnym. Nie mo¿na
zatem powo³ywaæ siê na przeszkody zwi¹zane ze stosowaniem prawa kra-
jowego — równie¿ prawa konstytucyjnego — na uzasadnienie trudnoœci
w przeprowadzeniu egzekucji decyzji Komisji nakazuj¹cej zwrot

. W szcze-

gólnoœci, zwrot nie jest wykluczony kiedy beneficjent nie dysponuje wystar-
czaj¹cymi œrodkami finansowymi i zwrot pomocy prowadzi nieuchronnie do
jego upad³oœci. W tym wypadku podmiot pañstwowy ma obowi¹zek za-
chowywaæ siê jak prywatny wierzyciel dochodz¹cy przys³uguj¹cej mu wie-
rzytelnoœci przy pomocy wszelkich œrodków prawnych, jakie ma do dyspo-
zycji, i zg³osiæ swoje wierzytelnoœci do masy upad³oœci.

2.2. Ochrona zaufania beneficjenta pomocy publicznej
Choæ zasada ochrony zaufania jest elementem prawa unijnego i st¹d, co

do zasady, mo¿e kolidowaæ ze zwrotem pomocy publicznej — w szczególno-
œci wtedy, kiedy podstaw¹ prawn¹ tej pomocy jest akt administracyjny przy-
znaj¹cy uprawnienia — to jej zastosowanie w ramach postêpowania win-
dykacyjnego zosta³o mocno ograniczone przez ETS. Zdaniem ETS ka¿dy
beneficjent pomocy publicznej ma obowi¹zek upewnienia siê, ¿e udzielona
mu pomoc zosta³a uprzednio notyfikowana i zatwierdzona przez Komisjê

Ka¿dy podmiot rozs¹dnie i starannie prowadz¹cy dzia³alnoœæ gospodarcz¹
ma tak¹ mo¿liwoœæ i dopilnowania tego obowi¹zku mo¿na wymagaæ nawet
od ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw

. Odpowiednio, beneficjent pomocy

przyznanej bezprawnie, poprzez naruszenie art. 88 ust. 3 zdanie 3 WE, nie
mo¿e, co do zasady, powo³ywaæ siê skutecznie na zasadê ochrony zaufania,
poniewa¿ w sposób zawiniony naruszy³ swój obowi¹zek zasiêgniêcia in-
formacji. Ponadto, z zasad¹ ochrony zaufania beneficjenta, który niezgodnie
z prawem otrzyma³ pomoc publiczn¹, koliduje interes Wspólnoty Europej-
skiej w przywróceniu stanu sprzed naruszenia konkurencji, który sêdzia
krajowy w swoim orzeczeniu musi wzi¹æ pod uwagê. W praktyce s¹dów
prowadzi to do tego, ¿e beneficjent pomocy publicznej niezgodnej z prawem

ETS, orzeczenie z dnia 20.09.1990 r. w sprawie C-5/89 — Niemcy/Komisja.

ETS, orzeczenie z dnia 20.03.1997 r. w sprawie C-24/95 — Alcan.

SPI, orzeczenie z dnia 14.01.2004 r. w sprawie T-109/01 — Fleuren Compost

Stosowanie unijnych reguł pomocy publicznej przez polskie sądy

nie mo¿e skutecznie powo³aæ siê na zasadê ochrony zaufania, na brak wzbo-
gacenia oraz na up³yw okresu przedawnienia. Pierwszeñstwo indywidualnej
ochrony zaufania w sytuacjach wyj¹tkowych s¹d mo¿e dopuœciæ tylko w wy-
padkach, w których pomoc publiczna zosta³a udzielona bezpoœrednio na
podstawie przepisów ustawy — w szczególnoœci w odniesieniu do preferen-
cyjnej regulacji podatkowej, której niezgodnoœæ ze wspólnym rynkiem stwie-
rdza Komisja dopiero po jej wprowadzeniu w ¿ycie. W takiej sytuacji ani
organy publiczne, ani potencjalni beneficjenci pomocy publicznej nie maj¹
praktycznie mo¿liwoœci zasiêgniêcia informacji o zgodnoœci z prawem po-
mocy publicznej.

3. Powództwo o wykonanie świadczenia

Kolejnym przypadkiem, w którym polskie s¹dy mog¹ zetkn¹æ siê z prze-

pisami pomocy publicznej, s¹ powództwa o wyp³atê pomocy albo o nieœci¹-
ganie, wzglêdnie odroczenie, wierzytelnoœci pañstwowej — na przyk³ad na
podstawie art. 67a Ordynacji Podatkowej. W takim wypadku s¹d musi je-
dynie ustaliæ czy dzia³anie, którego wykonania powód dochodzi, spe³nia
przes³anki art. 87 ust. 1 WE i uwzglêdniæ w swoim orzeczeniu zakaz wpro-
wadzenia w ¿ycie nowej pomocy zgodnie z art. 88 ust. 3 zdanie 3 WE. To
samo obowi¹zuje w przypadku roszczeñ cywilnoprawnych, w przypadku któ-
rych umowy zawarte miêdzy sektorem publicznym a prywatnym przedsiê-
biorstwem mog¹ byæ (czêœciowo) niewa¿ne, miêdzy innymi, z powodu na-
ruszenia ogólnego zakazu przyznawania pomocy publicznej.

Część B

Część C
Współpraca z Europejskim Trybunałem
Sprawiedliwości

I. Wprowadzenie

W trakcie postêpowania przed s¹dami krajowymi szczególne trudnoœci

mo¿e powodowaæ rozstrzygniecie kwestii z zakresu prawa konkurencji oraz
pomocy publicznej, np. stwierdzenie czy sporne dzia³anie spe³nia przes³anki
art. 87 ust. 1 WE i tym samym stanowi pomoc publiczn¹ w rozumieniu tego
przepisu. W zakresie prawa konkurencji, w¹tpliwoœci mog¹ zaistnieæ w szcze-
gólnoœci kiedy chodzi o stan rzeczy z³o¿ony pod wzglêdem ekonomicznym.
Mog¹ pojawiæ siê równie¿ pytania o stosunek i wyk³adniê prawa unijnego,
w szczególnoœci jeœli postêpowanie sporne toczy siê równoczeœnie przed
Komisj¹. W takich przypadkach prawo unijne daje sêdziemu krajowemu
mo¿liwoœæ, obok skierowania proœby o informacje do Komisji, przed³o¿enia
ETS konkretnego zapytania w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 234 WE.

Jak podkreœla Komisja, s¹dy krajowe odgrywaj¹ bardzo wa¿n¹ rolê w po-

stêpowaniach zwi¹zanych z prawem konkurencji i pomoc¹ publiczn¹. Wy-
nika to z podstawowej zasady systemu ochrony s¹dowej we Wspólnocie
Europejskiej, zgodnie z któr¹ ETS i s¹dy krajowe ³¹cznie zapewniaj¹ stoso-
wanie prawa unijnego. Stosuj¹c prawo unijne, s¹dy krajowe dzia³aj¹ jako
s¹dy wspólnotowe w sensie

funkcjonalnym. Jednak¿e realizacja tego zadania,

przypisanego s¹dom krajowym, mo¿e byæ trudna gdy sêdzia musi zastoso-
waæ przepis prawa unijnego maj¹c powa¿ne w¹tpliwoœci co do jego popraw-
nej wyk³adni b¹dŸ wa¿noœci. W takich przypadkach s¹d krajowy zobowi¹za-
ny jest do wydania orzeczenia z uwzglêdnieniem spornej kwestii prawa
unijnego. Jednoczeœnie, miarodajn¹ kwesti¹ dla poprawnego funkcjonowa-
nia wspólnego rynku jest zapewnienie jednolitego i spójnego stosowania
prawa unijnego we wszystkich Pañstwach Cz³onkowskich. Mo¿na tego do-
konaæ jedynie poprzez niedopuszczenie stosowania przez s¹dy krajowe w³as-
nej interpretacji prawa unijnego i orzekania co do jego wa¿noœci. W przeciw-

nym wypadku postêpowanie w tej samej sprawie, prowadzone w s¹dach
ró¿nych Pañstw Cz³onkowskich, mog³oby doprowadziæ do wydania ró¿nych,
a czasami nawet przeciwnych, orzeczeñ. St¹d interpretacjê prawa unijnego
jak równie¿ orzekania co do wa¿noœci aktów wydanych przez instytucje
wspólnotowe pozostawiono wy³¹cznie ETS.

Jeœli chodzi o stosunek zale¿noœci pomiêdzy ETS a s¹dami krajowymi,

w zwi¹zku z ró¿nymi funkcjami w systemie s¹downiczym Wspólnoty Europejs-
kiej, to kompetencje ETS w zakresie wstêpnego orzekania w sprawie ograniczaj¹
siê do dokonywania interpretacji prawa unijnego w sposób abstrakcyjny. Treœæ
orzeczenia ETS ma oczywiœcie wp³yw na orzeczenie s¹du krajowego, jednak¿e
podkreœliæ nale¿y, i¿ ETS nie posiada jurysdykcji odnoœnie orzekania w konkret-
nych sprawach b¹dŸ stwierdzania legalnoœci krajowych przepisów prawnych.
Orzekanie na wszystkich etapach postêpowania podlega wy³¹cznym kompeten-
cjom s¹du krajowego, z zastrze¿eniem, ¿e musi on uwzglêdniæ orzeczenie ETS.
Zatem samo orzeczenie ETS zawiera wszystkie elementy interpretacji prawa
unijnego, które umo¿liwiaj¹ s¹dowi krajowemu przeprowadzenie w³asnej oceny
zgodnoœci, gdy rozstrzyga on o sprawie. Podczas rozpatrywania spraw z zakresu
konkurencji i pomocy publicznej, s¹d krajowy ma dwie mo¿liwoœci uzyskania
odpowiedzi na zapytania prawne odnoœnie konkretnej sprawy: zastosowanie
procedury orzekania wstêpnego przez ETS lub przed³o¿enie zapytañ do Komisji
w ramach procedur wyjaœnionych w obwieszczeniach o wspó³pracy miêdzy
s¹dami krajowymi a Komisj¹

. Maj¹c na uwadze fakt, ¿e odpowiedŸ Komisji

udzielona na pytanie przed³o¿one przez s¹d krajowy nie jest ani wi¹¿¹ca ani
ostateczna, korzystniejsze jest zastosowanie procedury wstêpnego orzekania,
gdy¿ orzeczenia ETS s¹ zarówno wi¹¿¹ce w kwestii wyk³adni prawnej jak
i ostateczne. Ta zaleta wyjaœnia dlaczego procedura wstêpnego orzekania by³a
i nadal jest drog¹ preferowan¹ przez sêdziów krajowych.

Istniej¹ jeszcze dwa aspekty procedury orzekania w trybie prejudycjal-

nym, które warto przytoczyæ, aby w pe³ni oceniæ jej wyj¹tkow¹ wagê w sys-
temie ochrony s¹dowej, choæby z uwagi na fakt, ¿e zdecydowana wiêkszoœæ
orzeczeñ ETS dotyczy spraw wniesionych w ramach tej w³aœnie procedury.
Po pierwsze, wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zapew-
niaj¹ ETS mo¿liwoœæ odgrywania wa¿nej roli w rozwoju prawa unijnego. Po
drugie, procedura ta stanowi jedyn¹ mo¿liwoœæ indywidualnego wnoszenia
spraw przeciw normatywnym aktom unijnym, które nie mog¹ byæ zakwes-
tionowane poprzez podjêcie kroków prawnych w ramach art. 230lub art.
232 WE. Oczywiœcie, ta mo¿liwoœæ jest powa¿nie ograniczona przez sam

Obwieszczenie nt. wspó³pracy pomiêdzy Komisj¹ a s¹dami Pañstw Cz³onkowskich UE

w zakresie pomocy udzielanej przez pañstwo, Dziennik Urzêdowy WE z dnia 23.11.1995 r., nr
C 312, str. 8 i Obwieszczenie Komisji nt. wspó³pracy pomiêdzy Komisj¹ a s¹dami Pañstw
Cz³onkowskich UE przy zastosowaniu artyku³ów 81 i 82 Traktatu, Dziennik Urzêdowy WE
z dnia 27.4.2004 r., nr C 101, str. 54.

Część C

fakt ¿e osoby fizyczne nie mog¹ formalnie ¿¹daæ od s¹dów krajowych, aby
do ETS przed³o¿ono zapytanie, jednak w praktyce s¹d powinien przychyliæ
siê do argumentów za przed³o¿eniem pytania, o ile s¹ one uzasadnione.

II. Zakres

Art. 234 WE „Trybuna³ Sprawiedliwoœci jest w³aœciwy do orzekania w trybie

prejudycjalnym:

a) o wyk³adni niniejszego Traktatu;
b) o wa¿noœci i wyk³adni aktów przyjêtych przez instytucje Wspólnoty i EBC;
c) o wyk³adni statutów organów utworzonych aktem Rady, gdy te statuty to

przewiduj¹.

W przypadku gdy pytanie z tym zwi¹zane jest podniesione przed s¹dem jednego

z Pañstw Cz³onkowskich, s¹d ten mo¿e, jeœli uzna, ¿e decyzja w tej kwestii jest
niezbêdna do wydania wyroku, zwróciæ siê do Trybuna³u Sprawiedliwoœci z wnios-
kiem o rozpatrzenie tego pytania.

W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawis³ej przed s¹dem

krajowym, którego orzeczenia nie podlegaj¹ zaskar¿eniu wed³ug prawa wewnêtrz-
nego, s¹d ten jest zobowi¹zany wnieœæ sprawê do Trybuna³u Sprawiedliwoœci.”

Do wy³¹cznych kompetencji ETS nale¿y rozpatrywanie pytañ przedk³ada-

nych w ramach procedury orzekania w trybie prejudycjalnym. Skierowanie
zapytania do ETS mo¿e nast¹piæ na dowolnym etapie g³ównego postêpowania
prowadzonego przed s¹dem krajowym. Ka¿dy s¹d krajowy mo¿e przed³o¿yæ
zapytanie, gdy tylko uzna, i¿ orzeczenie co do wyk³adni lub wa¿noœci przepisu
wspólnotowego jest potrzebne w celu umo¿liwienia wydania wyroku. Jednak-
¿e decyzja o przed³o¿eniu zapytania nie powinna byæ podejmowana do mo-
mentu, w którym postêpowanie krajowe dosz³o do etapu, gdzie s¹d krajowy
jest w stanie zdefiniowaæ, choæby w formie roboczej hipotezy, faktyczny
i prawny kontekst zapytania; w ka¿dym razie, prawdopodobieñstwo uzyska-
nia w³aœciwej odpowiedzi jest wiêksze, gdy zapytanie skierowane zostaje do
ETS po wys³uchaniu obu stron w sprawie zawis³ej przed s¹dem krajowym.

1. Zapytania, które mogą być przedkładane

S¹dy krajowe upowa¿nione s¹ do przed³o¿enia do ETS wszelkich zapytañ

dotycz¹cych wyk³adni prawa wspólnotowego oraz wa¿noœci zapisów Trak-

Współpraca z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości

tatu, jak równie¿ aktów prawnych instytucji wspólnotowych. Ten zakres
obejmuje rozporz¹dzenia, dyrektywy oraz decyzje Rady lub Komisji jak równie¿
œrodki niewi¹¿¹ce, takie jak zalecenia. Wnioski o wyk³adniê prawa wspólnoto-
wego (np. zagadnienia pomocy publicznej jako takiej) s¹ najczêstsze. Jeœli chodzi
o sprawy z zakresu pomocy publicznej, najczêœciej do ETS przedk³adane s¹
proœby o orzekanie w odniesieniu do konkretnych aspektów spornych kwestii,
np. czy pañstwowy system finansowania niektórych dzia³añ stanowi pomoc
publiczn¹ czy te¿ nie. Przyczyn¹ tych postêpowañ jest wniesienie powództwa
przez konkurenta beneficjenta do s¹du krajowego i powstania w¹tpliwoœci co do
zgodnoœci ingerencji w³adz publicznych z prawem unijnym, a w szczególnoœci co
do zgodnoœci z obowi¹zkiem uzyskania decyzji koñcowej przed wprowadzeniem
w ¿ycie projektowanych œrodków pomocowych zgodnie z art. 88 ust. 3 WE.

2. Sądy uprawnione do przedkładania zapytań

Zgodnie z drugim ustêpem art. 234 WE, prawo do przedk³adania zapytañ

do ETS przys³uguje

‘ka¿demu s¹dowi b¹dŸ trybuna³owi Pañstwa Cz³onkowskiego’.

ETS zinterpretowa³ ten zapis szeroko i ustanowi³ 6 przes³anek, niespe³nienie
których (wszystkich) jest równoznaczne z odrzuceniem wniosku jako nie-
dopuszczalnego. S¹ to nastêpuj¹ce kryteria:

— s¹d b¹dŸ trybuna³ musz¹ byæ ustanowione na mocy prawa;
— musz¹ stosowaæ zasady prawa;
— musz¹ byæ sta³e;
— musz¹ byæ niezawis³e;
— ich orzecznictwo musi byæ obowi¹zkowe oraz
— postêpowanie prowadzone przed nimi musi byæ inter partes.
Kryteria te spe³niaj¹ krajowe s¹dy administracyjne i cywilne w³aœciwe do

orzekania w sprawach ochrony konkurencji i pomocy publicznej.

III. Dyskrecjonalne i obowiązkowe zapytania prawne

Przed³o¿enie zapytania prawnego do ETS jest mo¿liwe, gdy spe³nione s¹

dwa warunki:

— s¹d krajowy musi posiadaæ rzeczywiste i zasadnicze w¹tpliwoœci do-

tycz¹ce wyk³adni prawa unijnego oraz

— przed³o¿ona kwestia musi byæ istotna dla decyzji w postêpowaniu

g³ównym.

Część C

Ustanawiaj¹c te dwa warunki, ETS stwierdzi³ jednoznacznie, ¿e nie bê-

dzie rozstrzyga³ kwestii, które w sposób wyraŸny nie s¹ istotne, ani kwestii,
które wczeœniej by³y ju¿ przedmiotem rozstrzygniêcia w trybie prejudycjal-
nym, w zwi¹zku z czym nie istnieje powa¿na w¹tpliwoœæ co do wyk³adni.
W ramach art. 234 ust. 2 WE ka¿dy s¹d krajowy, którego orzeczenia pod-
legaj¹ zaskar¿eniu wed³ug prawa wewnêtrznego, musi samodzielnie podj¹æ
decyzjê, czy przedk³adaæ, czy nie przedk³adaæ zapytania do ETS. Sêdziemu
krajowemu pozostaje szeroki margines dzia³ania wed³ug w³asnego uznania
w tym kontekœcie. Prawo do z³o¿enia zapytania przys³uguje ka¿demu s¹dowi
krajowemu i nie mo¿e byæ ograniczone orzeczeniem jakiegokolwiek krajo-
wego s¹du wy¿szej instancji. S¹d b¹dŸ trybuna³ Pañstwa Cz³onkowskiego,
którego orzeczenie w rozpatrywanej sprawie nie podlega zaskar¿eniu, zob-
ligowany jest do przed³o¿enia odnoœnego zapytania prawnego, art. 234 ust.
3 WE. To samo dzieje siê w przypadku powstania rzeczywistych i zasad-
niczych w¹tpliwoœci w s¹dzie krajowym odnoœcie wa¿noœci przepisu wspól-
notowego oraz gdy jest oczywiste, i¿ decyzja o jego wa¿noœci jest konieczna
do sformu³owania orzeczenia w konkretnej sprawie. Z tego wynika, i¿ zapis
zawarty w art. 234 ust. 3 WE ma zastosowanie nie tylko w przypadku s¹dów
najwy¿szych (administracyjnych i cywilnych) w Pañstwie Cz³onkowskim,
ale mo¿e on obowi¹zywaæ w niektórych sprawach tak¿e s¹dy instancyjne.

IV. Forma i treść zapytania prawnego

Zapytanie prawne powinno byæ przed³o¿one w jakiejkolwiek formie do-

zwolonej krajowym prawem proceduralnym i dotyczyæ jedynie kwestii zwi¹-
zanej z wyk³adni¹ b¹dŸ wa¿noœci¹ prawa unijnego. Powinno zawieraæ na-
stêpuj¹ce elementy:

— opis stanu faktycznego koniecznego do pe³nego zrozumienia prawne-

go znaczenia g³ównego postêpowania;

— przywo³anie przepisów prawa krajowego, które mog¹ mieæ zastoso-

wanie;

— opis powodów, które sk³oni³y s¹d krajowy do przed³o¿enia zapytania

prawnego do ETS oraz

— jeœli zasadne, streszczenie argumentów stron.
Do zapytania prawnego nale¿y do³¹czyæ kopie wszelkich dokumentów

niezbêdnych do poprawnego zrozumienia sprawy, szczególnie tekst krajo-
wych przepisów prawnych maj¹cych zastosowanie. Mimo i¿ akta sprawy
b¹dŸ dokumenty za³¹czone do zapytania nie zawsze s¹ przet³umaczone w pe-

Współpraca z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości

³nym brzmieniu na inne jêzyki oficjalne Wspólnoty, s¹d krajowy musi za-
gwarantowaæ, ¿e samo zapytanie prawne zawiera wszelkie niezbêdne infor-
macje. Istotn¹ kwesti¹ w tym kontekœcie jest fakt, ¿e zapytanie prawne musi
byæ jasne i stanowiæ kompletn¹ ca³oœæ. Wymóg ten nie jest jedynie formal-
noœci¹, ale chroni prawa stron w postêpowaniu przed s¹dem krajowym,
które s¹ uprawnione do sk³adania pisemnych i ustnych stanowisk w od-
niesieniu do zapytania prawnego zgodnie z art. 20Statutu ETS. Strony
otrzymuj¹ jedynie zapytanie bez dokumentów towarzysz¹cych.

ETS mo¿e ponownie sformu³owaæ zapytanie prawne tak, aby unikn¹æ

rozstrzygania konkretnej sprawy b¹dŸ jeœli uzna, ¿e konieczne jest dostar-
czenie s¹dowi krajowemu wszystkich przepisów prawa wspólnotowego nie-
zbêdnych do wydania wyroku w sprawie. Po otrzymaniu zapytania ETS pozo-
staje w kontakcie z s¹dem krajowym, informuje go o ró¿nych dokumentach
(pisemne spostrze¿enia, dokumentacja do przes³uchania, opinia rzecznika
generalnego) i ostatecznie przesy³a swoje orzeczenie do s¹du krajowego.

V. Skutki orzeczeń ETS

Orzeczenie ETS jest wi¹¿¹ce dla s¹du krajowego przedk³adaj¹cego zapy-

tanie prawne i wszelkich s¹dów rozstrzygaj¹cych tê sam¹ sprawê w innych
instancjach. S¹d przedk³adaj¹cy zapytanie zobowi¹zany jest do pe³nego sto-
sowania przepisów prawa wspólnotowego w sposób, w jaki s¹ one inter-
pretowane przez ETS, co mo¿e obligowaæ s¹d do odrzucenia przepisów pra-
wa krajowego bêd¹cych w sprzecznoœci z prawem wspólnotowym, nawet
jeœli zostan¹ one przyjête na póŸniejszym etapie. Rezultatem jest odniesienie
siê do stanu faktycznego sprawy (skutek

ex-tunc), ale w wyj¹tkowych okolicz-

noœciach mo¿e on zostaæ ograniczony (skutek

ex-nunc), o ile jest to konieczne

dla zagwarantowania pewnoœci prawa. Orzeczenia dotycz¹ce wyk³adni maj¹
ograniczony skutek

ergo omnes, czyli s¹dy krajowe maj¹ obowi¹zek stosowa-

nia przepisów prawa wspólnotowego zgodnie z wyk³adni¹ ETS. Orzeczenia
dotycz¹ce wa¿noœci maj¹ kompleksowy skutek

ergo omnes. St¹d wynika, ¿e

s¹dy krajowe nie mog¹ sk³adaæ kolejnego zapytania prawnego dotycz¹cego
wa¿noœci aktu prawnego, który zosta³ ju¿ wczeœniej uznany za niewa¿ny
przez ETS.

Część C

Załączniki

I. Instrukcja stosowania art. 81 WE

Niniejsza instrukcja opiera siê na obwieszczeniach i wytycznych Ko-
misji dotycz¹cych poszczególnych przes³anek art. 81 WE

, które nie

s¹ wi¹¿¹ce ani dla s¹dów krajowych ani dla s¹dów europejskich.
W kwestiach spornych decyduj¹ce znaczenie ma zawsze zbadanie
szczególnych okolicznoœci danej sprawy.
Niniejsza instrukcja ma w zwi¹zku z powy¿szym charakter wy³¹cznie
informacyjny. Jej zadaniem jest u³atwiæ sêdziemu wstêpn¹ orientacjê,
czy w danym postêpowaniu powinno zostaæ zastosowane prawo unijne
— tutaj art. 81 ust. 1 i 3 WE.

Uwaga: Instrukcja z regu³y nie dotyczy zasadniczych ograniczeñ kon-

kurencji, tzw. porozumieñ typu „hard-core” w zakresie zmów cenowych,
porozumieñ iloœciowych, czy podzia³u rynków i grup klientów.

Wszystkie inne rodzaje ograniczania konkurencji poprzez porozumienia,

postanowienia lub uzgodnione praktyki przedsiêbiorstw mog¹ krok po kro-
ku zostaæ zbadane w sposób nastêpuj¹cy:

1. Czy istnieje wpływ na handel między Państwami Członkowskimi?

OdpowiedŸ brzmi — z regu³y — NIE, jeœli w porozumieniach uczestnicz¹

wy³¹cznie ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa (MŒP). Zgodnie z definicj¹ Ko-
misji, s¹ to przedsiêbiorstwa zatrudniaj¹ce do 250pracowników, których
roczne obroty nie przekraczaj¹ 50mln Euro lub których roczna suma bilan-
sowa nie przekracza 43 mln Euro.

Obwieszczenie Komisji w sprawie porozumieñ o ma³ym znaczeniu, które zgodnie z art.

81 ust. 1 WE nie ograniczaj¹ konkurencji w sposób odczuwalny (de minimis) — Dziennik
Urzêdowy WE z dnia 22.12. 2001 r., nr C 368, str. 13; Wytyczne dotycz¹ce pojêcia wp³yw na
handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi w artyku³ach 81 i 82 Traktatu - Dziennik Urzêdowy
WE z dnia 27.04.2004 r., nr C 101, str. 81.

Wynik: W przypadku przekroczenia podanych pu³apów, z uwagi na ucze-

stnictwo w porozumieniu nie tylko MŒP, wchodzi w rachubê spe³nienie
przes³anki wp³ywu na handel miêdzypañstwowy.

2. Czy wpływ na handel międzypaństwowy jest odczuwalny?

OdpowiedŸ brzmi — wstêpnie — NIE, dopóki udzia³y rynkowe przed-

siêbiorstw uczestnicz¹cych w porozumieniu le¿¹ poni¿ej granicy 5%, a suma
³¹cznych obrotów rocznych uczestnicz¹cych przedsiêbiorstw w zakresie to-
warów lub us³ug objêtych spornym porozumieniem nie przekracza kwoty
40mln EUR w obszarze Wspólnoty.

Wynik: Tylko w przypadku przekroczenia obu pu³apów (5% udzia³ rynko-

wy, 40mln EUR obrót roczny z towarami objêtymi porozumieniem) stwier-
dzony wp³yw na handel miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi jest odczuwalny.

3. Czy zachodzi odczuwalne ograniczenie konkurencji?

OdpowiedŸ brzmi — wstêpnie — NIE, dopóki udzia³y rynkowe uczest-

nicz¹cych przedsiêbiorstw w porozumieniu

— nie przekraczaj¹ 10% przy porozumieniach horyzontalnych, zawie-

ranych pomiêdzy konkurentami;

— nie przekraczaj¹ 15% przy porozumieniach wertykalnych, zawiera-

nych pomiêdzy podmiotami nie konkuruj¹cymi ze sob¹;

— nie przekraczaj¹ 5% przy porozumieniach horyzontalnych lub wer-

tykalnych z kumulatywnymi efektami odstraszaj¹cymi w postaci ist-
niej¹cych obok siebie sieci porozumieñ tego samego typu. Poszcze-
gólne sieci musz¹ mieæ udzia³ w rynku wynosz¹cy co najmniej 30%.

Wynik: W razie przekroczenia podanych pu³apów mo¿e zachodziæ od-

czuwalne ograniczenie konkurencji.

Przes³ankê odczuwalnoœci bada siê wiêc osobno dwukrotnie: zgodnie

z pytaniem 2 w przypadku odczuwalnego wp³ywu na handel miêdzypañst-
wowy oraz zgodnie z pytaniem 3 w przypadku odczuwalnoœci ograniczenia
konkurencji.

4. Czy spełnione są wszystkie przesłanki art. 81 ust. 1 WE?

4.1. Uczestnicy porozumienia są przedsiębiorstwami;
4.2. Przedmiotem postępowania jest niedopuszczalne porozumienie, postano-

wienie lub uzgodniona praktyka (zmowa);

Załączniki

4.3. Zmowa ogranicza konkurencję
4.4. Ograniczenie konkurencji jest odczuwalne
4.5. Ograniczenie konkurencji ma odczuwalny wpływ na handel między Pańs-

twami Członkowskimi

Je¿eli spe³nionych jest kumulatywnie tych piêæ przes³anek, mamy do

czynienia z naruszeniem art. 81 ust. 1 WE. Zmowy takie s¹ niewa¿ne z mocy
prawa, art. 81 ust. 2 WE. Niewa¿noœæ obowi¹zuje ipso iure i dzia³a absolut-
nie, chyba ¿e porozumienia zostaj¹ wy³¹czone grupowo (na podstawie roz-
porz¹dzenia) lub indywidualnie (tzw. wy³¹czenie z mocy prawa). St¹d:

5. Czy spełnione są przesłanki danego wyłączenia grupowego?

Zbadanie sprawy nastêpuje na podstawie wydanych wy³¹czeñ grupo-

wych:

Rozporz¹dzenia dla porozumieñ wertykalnych:
Ogólne

przepisy

dla porozumieñ

wertykalnych (Rozporz¹dzenie

2790/99);

Porozumienia wertykalne w sektorze samochodowym (Rozporz¹dzenie

1400/2002).

Rozporz¹dzenia dla porozumieñ horyzontalnych:
Porozumienia specjalizacyjne (Rozporz¹dzenie 2658/2000);
Porozumienia w zakresie dzia³alnoœci badawczo-rozwojowej(Rozporz¹-

dzenie 2659/2000);

Porozumienia

dotycz¹ce

transferu

technologii

(Rozporz¹dzenie

772/2004).

Rozporz¹dzenia dla sektorów specjalnych:
Sektor ubezpieczeñ (Rozporz¹dzenie 358/2003);
Transport

morski/konsorcja

linii

¿eglugowych

(Rozporz¹dzenie

823/2000);

Sektor transportu lotniczego (Rozporz¹dzenie 3976/87; Rozporz¹dzenie

1617/93; Rozporz¹dzenie 1523/96; Rozporz¹dzenie 1083/99).

Je¿eli nie znajduje zastosowania ¿adne z powy¿ej wymienionych rozpo-

rz¹dzeñ, nale¿y zbadaæ indywidualne wy³¹czenie spornego porozumienia na
podstawie art. 81 ust. 3 WE.

6. Czy spełnione są przesłanki art. 81 ust. 3 WE?

Przes³anki z art. 81 ust. 3 WE
— Poprawa produkcji lub dystrybucji towarów / wspieranie postêpu te-

chnicznego lub gospodarczego;

Załączniki

— Proporcjonalny udzia³ konsumentów w wytworzonym zysku;
— Ograniczenia konkurencji s¹ konieczne do osi¹gniêcia zamierzonych

celów;

— Brak wy³¹czenia istotnej konkurencji.
W przypadku kumulatywnego spe³nienia wszystkich czterech przes³a-

nek, musi nast¹piæ formalne wy³¹czenie moc¹ orzeczenia wydanego przez
sêdziego krajowego. Przy braku którejkolwiek z przes³anek wy³¹czenie in-
dywidualne nie wchodzi w rachubê. Konsekwencj¹ prawn¹ jest niewa¿noœæ
porozumienia (art. 81 ust. 2 WE) ipso iure.

Wskazówka: W sytuacji równoleg³ego stosowania prawa krajowego
nale¿y zawsze pamiêtaæ o nadrzêdnoœci prawa unijnego. Prawo kra-
jowe nie mo¿e byæ sprzeczne z prawem wspólnotowym.

II. Instrukcja stosowania art. 82 WE

Naruszenia art. 82 WE mog¹ spowodowaæ (podobnie jak art. 81 WE)
roszczenia cywilno-prawne i staæ siê przedmiotem powództwa o ustalenie
stosunku prawnego lub o spe³nienie œwiadczenia. Poszkodowani wskutek
niew³aœciwego zachowania mog¹ pozywaæ o zaniechanie, a przy zawinio-
nych naruszeniach, o odszkodowanie. Zarzut niew³aœciwego zachowania
mo¿e zostaæ podniesiony wobec powództwa o spe³nienie œwiadczenia.
Adresatami normy art. 82 WE s¹ wy³¹cznie przedsiêbiorstwa o pozycji
dominuj¹cej na rynku, którym zabronione jest jej nadu¿ywanie.

Niezbêdne s¹ nastêpuj¹ce kroki sprawdzaj¹ce:

1. Czy podmiot jest przedsiębiorstwem?

Pojêcie przedsiêbiorstwa odpowiada pojêciu przyjêtym w zakresie z art.

81 ust. 1 WE.

2. Czy przedsiębiorstwo posiada dominującą pozycją na rynku?

2.1 Określenie rynku właściwego?
Rynek w³aœciwy musi byæ ustalony pod wzglêdem przedmiotowym, geo-

graficznym i ewentualnie czasowym.

Załączniki

2.2 Jakie inne przedsiębiorstwa są uczestnikami rynku?
2.3 Czy ten rynek właściwy jest opanowany przez dane przedsiębiorstwo?
2.3.1 Jak wielki jest rynek?
2.3.2 Jak wielki jest udział rynkowy danego przedsiębiorstwa?
2.3.3 Jaki jest stosunek do innych konkurentów?
2.3.4 Czy spełnione są dodatkowe kryteria przemawiające za opanowaniem

rynku?

— Zasoby finansowe
— Zwi¹zki z innymi przedsiêbiorstwami
— Wertykalna integracja przedsiêbiorstwa
Je¿eli ujêcie wszystkich tych kryteriów doprowadzi do wniosku, ¿e dane

przedsiêbiorstwo nie posiada istotnej konkurencji, mamy do czynienia z do-
minuj¹c¹ pozycj¹ na rynku.

3. Czy stosowana jest praktyka nadużywająca?

3.1. Czy stosowana jest praktyka w art. 82 ust. 2 (a) do (d) WE?
a) Niewspó³mierne ceny zakupu lub sprzeda¿y albo stosowanie innych

warunkach sprzeda¿y

b) Ograniczenie produkcji
c) Zastosowanie ró¿nego typu warunków przy takich samych œwiadcze-

niach

d) Transakcje wi¹zane

3.2. Czy na konkurentów lub przedsiębiorstwa na innych szczeblach obrotu

wywierany jest inny negatywny wpływ?

3.2.1. Czy odbiorcy (konsumenci) wyzyskiwani są przez zbyt wysokie ceny?
3.2.2. Czy utrudniona jest konkurencja dal innych przedsiębiorstw?
Mo¿e mieæ to miejsce poprzez:
— Zerwanie transakcji i odmowê dostaw,

szczególnie poprzez odmowê dostêpu do infrastruktury kluczowej

i w³asnoœci przemys³owej; wykorzystywanie pozycji prawnych;

— Nadu¿ycie cenowe,

szczególnie poprzez ceny drapie¿cze i systemy rabatowe powodu-

j¹ce przywi¹zywanie klientów,

4. Czy sporna praktyka jest uzasadniona?

Np. podczas naruszania obowi¹zków umownych przez odbiorcê

Załączniki

5. Czy sporna praktyka może negatywnie wpływać

na handel międzypaństwowy?

Skutki prawne wynikaj¹ zpolskiego prawa cywilnego.

III. Instrukcja stosowania art. 87 i 88 WE

Je¿eli ingerencja podmiotów publicznych spe³nia przes³anki art. 87 ust.

1 WE, stanowi ona pomoc publiczn¹, której udzielanie jest zasadniczo za-
bronione bez uprzedniej zgody Komisji. W przypadkach udzielenia pomocy
publicznej bez uprzedniej zgody Komisji, konkurenci beneficjenta mog¹ do-
chodziæ ochrony swoich praw przed s¹dami krajowymi. S¹d musi w takiej
sytuacji nakazaæ wstrzymanie dalszego wsparcia i zwrot ju¿ udzielonej po-
mocy. Ponadto, polskie s¹dy bêd¹ odgrywa³y wa¿n¹ rolê w postêpowaniach
dotycz¹cych windykacji bezprawnie przyznanej pomocy, w ramach której
egzekwowana musi byæ decyzja Komisji nakazuj¹ca zwrot takiej pomocy.

Przy ocenie ingerencji pañstwowej nale¿y wykonaæ nastêpuj¹ce kroki:

1. Czy chodzi o pomoc publiczną w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE?

O pomocy publicznej mówimy wtedy, kiedy dane dzia³anie ³¹cznie spe³-

nia nastêpuj¹ce przes³anki:

1.1. Udzielenie ekonomicznej korzyści (uprzywilejowanie)
— uwzglêdnia siê wszelk¹ korzyœæ ekonomiczn¹, jakiej odbiorca nie uzy-

ska³by w normalnych warunkach rynkowych

1.2. Korzyść musi pochodzić ze środków państwowych
— Korzyœæ musi pochodziæ ze œrodków pañstwowych lub innych œrod-

ków, na których wydatkowanie w³adze publiczne maj¹ decyduj¹cy
wp³yw. Nale¿y stwierdziæ obci¹¿enie bud¿etu pañstwa

1.3. Określony musi być adresat
— w rachubê wchodz¹ tylko przedsiêbiorstwa (szeroka definicja pojêcia

jak w art. 81 WE) produkcja towarów

— dzia³anie musi przynosiæ korzyœci okreœlonym adresatom

(nie: ogólne dzia³ania infrastrukturalne)

Załączniki

1.4. Działanie musi naruszać konkurencję
— Wykluczona jest bagatelna pomoc publiczna (

< 200.000 Euro

w trzech kolejnych latach)

1.5. Musi wystąpić negatywny wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy
— Wykluczone jest sprzyjanie przedsiêbiorstwom dzia³aj¹cym wy³¹cz-

nie na rynku lokalnym

Je¿eli sporna ingerencja nie spe³nia jednego z wymienionych warunków,

nie stanowi ona pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, w zwi¹z-
ku z tym stosowanie przepisów pomocy publicznej jest wykluczone.

Je¿eli sporna ingerencja ³¹cznie spe³nia warunki, stanowi ona pomoc

publiczn¹ w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE , w zwi¹zku z tym nale¿y zbadaæ:

2. Czy Komisja wydała zatwierdziła udzielanie pomocy publicznej?

Czy istnieje decyzja Komisji o zgodnoœci tej pomocy ze wspólnym ryn-

kiem?

Je¿eli tak: Czy pomoc zosta³a udzielona zgodnie z decyzj¹ Komisji?
Je¿eli nie: Czy decyzja Komisji wyj¹tkowo nie jest konieczna?

2.1. Czy pomoc publiczna udzielona została na podstawie i w zgodzie z jed-

nym z wyłączeń grupowych?

— Pomoc dla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw (Rozporz¹dzenie

70/2001);

— Pomoc na zatrudnienie (Rozporz¹dzenie 2204/2002);
— Pomoc na szkolenie (Rozporz¹dzenie 68/2001)
— Pomoc dla inwestycji regionalnych (Rozporz¹dzenie 1628/2006)

2.2. Czy udzielona pomoc jest objęta uprzednie zatwierdzonym przez Komisję

programem pomocowym i spełnia jego warunki?

Je¿eli pomoc publiczna nie zosta³a udzielona zgodnie z warunkami roz-

porz¹dzeñ w sprawie wy³¹czeñ grupowych lub uprzednio zatwierdzonego
programu pomocowego, wynika co nastêpuje:

Skutki prawne:
Polskie S¹dy s¹ zobowi¹zane do skutecznej ochrony praw konkurentów.

Jeszcze nie udzielona pomoc publiczna musi zostaæ wstrzymana, szczególnie
je¿eli jest ona przyznawana w transzach; s¹d musi tak¿e nakazaæ zwrot
bezprawnie udzielonej pomocy. Obowi¹zek ochrony praw konkurentów wy-
nika z zakazu wprowadzania w ¿ycie pomocy publicznej zawartego w art.

Załączniki

88 ust. 3 zdanie 3 WE. Przepis ten ma bezpoœredni skutek w prawach
krajowych.

Komisja nadzoruje przyznawanie pomocy publicznej z urzêdu i domaga

siê zwrotu bezprawnie udzielonej pomocy publicznej, jeœli nie jest ona zgod-
na ze wspólnym rynkiem. Organy krajów cz³onkowskich maj¹ obowi¹zek
wdro¿yæ decyzjê Komisji. Je¿eli beneficjent pomocy sprzecznej z prawem
broni siê przed jej windykacj¹ przed polskim s¹dem, s¹d mo¿e powstrzymaæ
windykacjê jedynie w wypadku zaistnienia absolutnej (nie prawnej) niemo¿-
liwoœci zwrotu i z regu³y nie mo¿e uwzglêdniæ zasady ochrony zaufania je¿eli
beneficjent siê na ni¹ powo³uje.

Załączniki

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Reforma wspólnotowego prawa konkurencji
(12) RABATY UDZIELANE PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA DOMINUJĄCE W ŚWIETLE PRAWA KONKURENCJI
Reguly pozytywnej konkurencji
pd wykl pr 91011, STMS - sprawa statku Lotus (1927) - „Reguły prawa wiążące państwa (
Zagadnienia z Publicznego Prawa Konkurencji
1i OŚWIADCZENIE O WSPÓLNIKA O SKORZYSTANIU Z PRAWA PIERWOKUPU
Ostatni wyklad z prawa konkurencji doc
Ostatni wykład z prawa konkurencji, SPIŻARNIA
Kolokwium z Prawa konkurencji
BLOK PRAWA KONKURENCJI, Prawo Publiczne Gospodarcze
Przedstaw i scharakteryzuj podział prawa konkurencyjnego
Historia prawa konkurencji
Praktyki wykluczające przedsiębiorstw dominujących Prawidłowość i stosowalność reguł prawa konkurenc
Borchardt K D ABC prawa wspĂłlnotowego (2001)
4 wyklad system prawa wspolnotowego
Zgodnie z traktatem Ustanawiającym Wspólnotę Europejską Wiążącymi aktami prawa są, Studia

więcej podobnych podstron