N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

54

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Najczęstsze przyczyny uszkodzeń

uzupełnień metalowo-ceramicznych

Uzupełnienia pełnoceramiczne, które
charakteryzują się nie tylko zadowa-
lającą estetyką, lecz także – w porów-
naniu do uzupełnień metalowo-cera-
micznych – znacznie lepszą biokompa-
tybilnością, cieszą się coraz większym
zainteresowaniem zarówno lekarzy,
jak i pacjentów (1, 2). Jednak ze wzglę-
du na wysokie koszty ich wykonaw-
stwa laboratoryjnego uzupełnienia
ceramiczne na podbudowie metalowej
zajmują nadal czołową pozycję w wy-
konawstwie protez stałych. Wobec tej
sytuacji znaczącym problemem klinicz-
nym stają się uszkodzenia olicowania
ceramicznego, które według opinii
wielu autorów w ciągu pięcioletnie-
go okresu ich użytkowania wynoszą
od 2,3% do 8% uzupełnień protetycz-
nych tego typu, osadzonych w jamie
ustnej (3-5).

N

AJCZĘSTSZE

PRZYCZYNY

USZKODZEŃ

Uszkodzenia mogą mieć swe źródło za-
równo na etapie postępowania klinicz-
nego, jak i laboratoryjnego, a im bar-
dziej są rozległe, tym trudniejsza staje
się naprawa. Najczęstszymi powodami
odprysków olicowania ceramicznego
po osadzeniu lub w trakcie osadza-
nia uzupełnienia w jamie ustnej są:
niewyrównana okluzja i artykulacja
(przedwczesne kontakty), parafunkcje
(bruksizm), urazy, utrata szczelności
brzeżnej prowadząca do wypłukania
cementu i braku stabilności metalo-
wej podbudowy oraz osadzanie zbyt
„ciasnych uzupełnień”. W tym ostat-
nim przypadku na skutek naprężeń
powstających na obrzeżu zbyt ciasnej
podbudowy dochodzi do odprysku ce-

TITLE



Common causes of damage

to metal-ceramic restoration

SŁOWA KLUCZOWE



uzupełnienia

metalowo-ceramiczne, odpryski

STRESZCZENIE



Najczęściej stosowaną

technologią wykonawstwa koron
i mostów jest technika napalania
porcelany na metalową podbudowę.
Przyczyny uszkodzenia ceramicznego
olicowania mogą mieć swe źródło
zarówno na etapie wykonawstwa
laboratoryjnego, jak i postępowania
klinicznego. Co prawda odłamania
materiału licującego zdarzają się rzadko,
są one jednak trudnym problemem
w codziennej praktyce klinicznej.

KEY WORDS



metal-ceramic

restorations, cheeping

SUMMARY



The most common

technology for crowns and bridges
preparation currently is by fusing
porcelain to metal. Ceramic veneer
fractures may be caused on the stage
of laboratory preparation or clinical
proceeding. Fractures of the veneering
material occur rarely, but they are
serious problems in daily practice.

lek. dent. Agata Prylińska-Czyżewska

1

, dr hab. n. med. Mariusz Pryliński²

P

rzyczyny uszkodzeń
uzupełnień pełnocera-

micznych mogą mieć swe

źródło zarówno na etapie
postępowania klinicznego, jak

i laboratoryjnego, a im bar-
dziej są one rozległe, tym
trudniejsza staje się naprawa.

P

RACA

RECENZOWANA

ramiki wraz z opakerem i odsłonięcia
powierzchni metalu. Ten typ uszko-
dzenia określany jest jako pęknięcie
adhezyjne i oznacza, że przerwaniu
uległa łączność pomiędzy podbudową
a ceramiką. Natomiast przedwczesne
kontakty, parafunkcje, bruksizm oraz
utrata szczelności skutkują odpryska-
mi zarówno typu kohezyjnego, czyli
umiejscowionego w obrębie warstwy
ceramik licującej, jak i adhezyjnymi
oraz mieszanymi adhezyjno-kohezyj-
nymi.

Naprężenia pomiędzy
stopem metalu a ceramiką
Zdaniem wielu autorów zdecydowana
większość uszkodzeń ceramicznego oli-
cowania ma swe źródło na etapie wyko-
nawstwa laboratoryjnego, a zwłaszcza
w braku odpowiedniej wytrzymałości
wiązania pomiędzy ceramiką a stopem
metalu. Na połączenie pomiędzy tymi
materiałami mają wpływ takie czynni-
ki, jak: warstwa tlenków, zagłębienia
mikroretencyjne oraz odpowiednio
dobrane współczynniki rozszerzal-
ności termicznej. Tlenki powstające
na powierzchni stopu metalu w wy-
niku oksydacji tworzą dwie warstwy.
Pierwsza, o grubości poniżej 15 μm,
łączy się chemicznie z metalową pod-
budową, a druga, luźna i zdecydowa-
nie grubsza, ulega redukcji podczas
pierwszego wypalania opakera. Taka
sytuacja ma miejsce tylko wówczas,
gdy warstwa opakera jest na tyle cien-
ka, że nie blokuje dyfundujących na ze-
wnątrz tlenków. Zbyt gruba pierwsza
warstwa opakera potrafi już na począt-
ku wykonawstwa laboratoryjnego ko-
rony lub mostu skutecznie zredukować

4

/ 2 0 1 1

55

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

przeświecanie metalowej podbudowy,
jednak równie skutecznie blokuje luź-
ną warstwę tlenków, która może być
przyczyną późniejszych odprysków
ceramiki.

W celu uzyskania lepszej adhezji

oraz mechanicznego zablokowania
ceramiki na powierzchni stopów
metali stosuje się obróbkę strumie-
niowo-ścierną. Proces ten powoduje
nie tylko mechaniczne oczyszczenie
powierzchni, lecz również poprzez
wytworzenie mikroretencji zwiększa
powierzchnię przylegania, co z kolei
obniża kąt kontaktu i poprawia zdol-
ność zwilżania (6, 7). Wzrost rzeczywi-
stej siły adhezji jest w tym przypadku
wprost proporcjonalny do rzeczywistej
powierzchni kontaktu ceramiki ze sto-
pem metalu (6).

Niezwykle istotną rolę w elimina-

cji nadmiernych naprężeń pomiędzy
stopem metalu a ceramiką posiadają
odpowiednio dobrane współczynni-
ki rozszerzalności cieplnej, w skrócie
WRC. Z najkorzystniejszą sytuacją
mamy do czynienia wówczas, gdy

WRC napalanej ceramiki jest niższy
o 0,5 x 10

-6

/K

-1

od metalowej podbudo-

wy (8). Oznacza to, że podczas proce-
su chłodzenia stop metalu kurczy się
nieznacznie silniej niż porcelana, któ-
ra podlega niewielkim naprężeniom
ściskającym (kompresja rezydualna),
a tym samym jest mniej wrażliwa
na naprężenia rozciągające, które ini-
cjują pęknięcia (8).

Jeżeli wartość WRC stopu metalu

będzie zdecydowanie wyższa od cera-
micznego olicowania, dojdzie do wzro-
stu naprężeń ściskających i powstania
mikropęknięć przebiegających prawie
równolegle do metalowej podbudowy.
Natomiast w przypadku mniejszego
współczynnika ekspansji cieplnej me-
talu względem ceramiki podczas pro-
cesu oziębiania dochodzi najczęściej
do wzrostu naprężeń rozciągających
(pociąganie porcelany), które skutkują
powstaniem drobnych mikropęknięć
przebiegających na zewnątrz licowa-
nego materiału. W obu opisywanych
przypadkach brak zgodności współ-
czynników rozszerzalności cieplnej

skutkować będzie odpryskiwaniem
ceramiki.

Zanieczyszczenie
metalowej podbudowy
Inną przyczyną uszkodzenia olico-
wania ceramicznego może być zanie-
czyszczenie metalowej podbudowy
resztkami masy osłaniającej, będące
skutkiem niewłaściwie przeprowadzo-
nego procesu piaskowania lub zabru-
dzenia węglikami krzemu, pochodzą-
cymi z kamieni ściernych używanych
do opracowywania struktury zamiast
frezów z węglików spiekanych (8).
W tym przypadku wbudowane w po-
wierzchowną warstwę metalu zanie-
czyszczenia ulegają podczas wypalania
utlenieniu, a uwalniające się produkty
gazowe zmniejszają siłę połączenia ce-
ramiki z powierzchnią stopu metalu, co
w efekcie prowadzi do jej odprysków.

Właściwa wytrzymałość uzupeł-

nień ceramiczno-metalowych jest
uzależniona od ukształtowania me-
talowej podbudowy, która winna być
pomniejszoną kopią oszlifowanego

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

56

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

zęba o gładkich i zaokrąglonych kra-
wędziach. Takie ukształtowanie struk-
tury eliminuje możliwość powstawa-
nia nadmiernych naprężeń na granicy
stop metalu – ceramika, jak również
umożliwia właściwe nawilżanie po-
wierzchni podbudowy przez warstwę
opakera. W tym kontekście należy pa-
miętać, iż zbyt duża grubość cerami-
ki (> 2 mm) powoduje, że nie ma ono
właściwego podparcia ze strony meta-
lowej podbudowy, co z upływem czasu
prowadzi do odprysków, najczęściej
typu kohezyjnego, czyli zachodzą-

cych w warstwie porcelanowego oli-
cowania.

Nieodpowiednia temperatura
W wielu przypadkach na wytrzyma-
łość wiązania pomiędzy stopem me-
talu a ceramiką mają wpływ warunki
panujące w piecu, takie jak zbyt niska
lub wysoka temperatura związana
z brakiem lub niewłaściwą kalibracją,
a także nieprzestrzeganie zaleceń pro-
ducentów dotyczących liczby proce-
sów wypalania określonej ceramiki.
W tym ostatnim przypadku, w związ-

ku z powtarzającymi się zbyt licznymi
cyklami ogrzewania i stygnięcia, do-
chodzi do wzrostu naprężeń na grani-
cy metalowa podbudowa – ceramika,
co skutkuje występowaniem odpry-
sków typu adhezyjnego z odsłonięciem
powierzchni stopu metalu.



1

Klinika Rehabilitacji Narządu Żucia

Uniwersytetu Medycznego

im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik: dr hab. n. med. Paweł Piotrowski

²Zakład Technik i Technologii

Dentystycznych

Uniwersytetu Medycznego

im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik:

dr hab. n. med. Mariusz Pryliński

KONTAKT

dr hab. n. med. Mariusz Pryliński

Zakład Technik i Technologii

Dentystycznych

Uniwersytetu Medycznego

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

60-812 Poznań

ul. Bukowska 70

tel. [phone]

Piśmiennictwo
1. Pryliński M., Piotrowski P.: Badanie siły

wiązania wewnątrzustnych systemów do na-
prawy uzupełnień ceramiczno-metalowych.
„Dental Forum”, 2008, 36, 23-26.

2. Pryliński M., Sobolewska E., Prylińska A.,

Frączak B.: Wpływ preparatu Clearfil Cera-
mic Primer na siłę wiązania wewnątrzustnych
systemów do naprawy uzupełnień metalowo-
ceramicznych. „Mag. Stomat.”, 2010, 20, 22-
25.

3. Coornaert J., Adriaens P., De Boever J.: Long-

term clinical study of porcelan-fused to gold
restorations. „J. Prosthet. Dent.”, 1984, 51,
338-342.

4. Palmqvist S.: Artificial crowns and fixed par-

tial dentures 18 to 23 years after placement.
„Int. Prosthodont.”, 1993, 6, 279-285.

5. Strub J.R., Stifler S., Schärer P.: Causes of fa-

ilure following oral rehabilitation: Biological
versus technical factors. „Quintessence int.”,
1988, 19, 215-222.

6. Pryliński M.: Wpływ sposobów kondycjono-

wania powierzchni chromowo-niklowego sto-
pu dentystycznego na siłę połączenia ze szkli-
wem i zębiną. Wydawnictwo Naukowe Aka-
demii Medycznej im. K. Marcinkowskiego,
Poznań 2005.

7. Piotrowski P., Krysiński Z., Rzątowski S.:

Współczesne możliwości obróbki strumie-
niowo-ściernej (piaskowania) w postępowaniu
laboratoryjnym i klinicznym. „Mag. Stom.”,
2003, 13, 20-23.

8. Craig R.G.: Materiały stomatologiczne. Else-

vier Urban & Partner, Wrocław 2008.

Rodzaje uszkodzenia

Przyczyny uszkodzenia

– odpryski typu kohezyjnego

w warstwie ceramiki licującej

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– odpryski mieszane adhezyjno-kohezyjne

– przedwczesne kontakty
– parafunkcje – bruksizm

– brak stabilności metalowej podbudowy

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– osadzanie zbyt „ciasnych uzupełnień”

– odpryski typu kohezyjnego

w warstwie ceramiki licującej

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– odpryski mieszane adhezyjno-kohezyjne

– niewłaściwie dobrane współczynniki roz-

szerzalności cieplnej metalu i ceramiki

– niewłaściwie ukształtowana podbudowa

– niewłaściwa temperatura wypalania

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– niewłaściwie przeprowadzony proces

oksydacji

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– zbyt gruba pierwsza warstwa opakera

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– zanieczyszczenie metalowej podbudowy

masą ogniotrwałą lub węglikami krzemu

– odpryski typu adhezyjnego wraz z opakerem i odsło-

nięciem powierzchni metalu

– zbyt duża liczba cykli wypalania

– odpryski typu kohezyjnego

w warstwie ceramiki licującej

– zbyt duża grubość ceramiki licującej

> 2 mm

Tabela 1. Kliniczne i laboratoryjne przyczyny uszkodzeń uzupełnień metalowo-ceramicznych

fot. Shutters

tock

Uszkodzenia mogą
mieć swe źródło
zarówno na etapie
postępowania klinicznego,
jak i laboratoryjnego,
a im bardziej są rozległe,

tym trudniejsza staje się

naprawa

.