556

Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 556-560

Ekologiczna żywność jako czynnik sprzyjający zdrowiu

Ecological food as a health-promoting factor

Joanna Gadomska, Tadeusz Sadowski, Marta Buczkowska

Zakład Higieny Komunalnej i Nadzoru Sanitarnego, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Katedra Toksykologii

i Uzależnień, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

According to the European Community Commission Regulation food can
be labeled as organic only if at least 95% of the agricultural ingredients
are ecological. Ecofood is an important determinant of health and quality
of life, so the health-promoting functions of products from organic farming
should be known. Organic food is characterized by lower contents of nitrates
and nitrites, heavy metals (lead, cadmium, arsenic) and pesticides.
Low levels of these compounds and high amounts of vitamin C with its
antioxidant activity may be important in cancer prevention. Because of
its positive attributes organic food should be preferred in the nutrition of
infants, the elderly, people with chronic diseases and those following vegan
and vegetarian diets. The benefits of organic farming are not limited to
health benefits for consumers of this type of food. This trend has a very
positive effect also on the quality of natural environment and socio-
economic situation of the local population.

Key words: ecological food, organic farm, food contamination

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji Wspólnoty Europejskiej żywność może
być oznakowana jako „ekologiczna” jedynie wówczas, gdy co najmniej 95%
składników pochodzenia rolniczego ma charakter ekologiczny. Ekożywność
stanowi istotny czynnik warunkujący zdrowie jak i jakość życia człowieka,
dlatego należy podkreślić jej funkcje prozdrowotne. Żywność organiczna
charakteryzuje się niższą zawartością azotanów i azotynów, metali ciężkich
(ołowiu, kadmu, arsenu), a także śladową ilością pestycydów.
Z uwagi na niższe zawartości tych związków i jednocześnie wyższe zawartości
witaminy C i jej aktywności antyoksydacyjnej może mieć istotne znaczenie
w profilaktyce antynowotworowej. Ze względu na swoje pozytywne cechy
żywność ekologiczna powinna być preferowana w żywieniu niemowląt,
osób starszych, przewlekłe chorych oraz osób stosujących diety wegańskie
i wegeteriańskie. Korzyści płynące z rolnictwa ekologicznego nie ograniczają
się jedynie do korzyści zdrowotnych dla konsumentów tego typu żywności.
Tendencja ta w bardzo pozytywny sposób wpływa także na jakość środowiska
przyrodniczego oraz sytuację społeczno-ekonomiczną lokalnej ludności.

Słowa kluczowe: żywność ekologiczna, gospodarstwa organiczne,
zanieczyszczenia żywności

Adres do korespondencji / Address for correspondence
mgr Joanna Gadomska
Zakład Higieny Komunalnej i Nadzoru Sanitarnego, Katedra Toksykologii
i Uzależnień, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
ul. Medyków 18, 40-752, Katowice
tel. [phone], e-mail: [e-mail]

© Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 556-560

www.phie.pl

Nadesłano: 20.06.2014
Zakwalifikowano do druku: 23.06.2014

Wobecekspansjizagrożeńcywilizacyjnychoraz

corazliczniejszychprzypadkówzapadanianachoroby

rozwijającesięnatlenieprawidłowegożywienia,jak

również z powodu skażenia żywności toksycznymi

substancjamiwystępującymiwwodzie,glebieipo-

wietrzu,istniejekoniecznośćupowszechnieniawspo-

łeczeństwiewiedzynatematżywnościekologicznej,

wpływunastanzdrowiaczłowiekaoraznawskazanie

jejdziałaniaprofilaktycznego.

Obecny stan mechanizacji i zaawansowania

przemysłu,techniki,transportu,atakżerolnictwa,

w znacznym stopniu utrudnia rozwój alternatyw-

nychsposobówgospodarowania,jednakżenieulega

wątpliwości,żespołeczeństwoeuropejskiepodchodzi

doekotrendówzcorazwiększymzainteresowaniem.

Żywność ekologiczna dzięki swym właściwościom

odżywczym,fizjologicznymorazzdrowotnymmoże

sprzyjaćpoprawiestanuzdrowiapopulacji,apostę-

pującaekstensyfikacjarolnictwaekologicznegoprzy-

czynisiędozagospodarowaniawiększejpowierzchni

terenówiwpłyniepozytywnienapoziombezrobocia,

atakżenastanśrodowiskanaturalnegoijegozaso-

bów[1].

Rolnictwo ekologiczne określa się jako system

zrównoważonego gospodarowania pod względem

ekologicznym,ekonomicznymispołecznym,którego

istotąjestaktywizowanieprzyrodniczychmechani-

zmówprodukcjirolnejprzezstosowanienaturalnych

środkówprodukcji,cozapewniatrwałążyznośćgleby,

zdrowotnośćroślinizwierzątorazwysokąjakośćbio-

logicznąproduktówrolnych[2].Zasadąsystemujest

odrzuceniewprodukcjiżywnościśrodkówchemiirol-

nej,weterynaryjnejispożywczej.Jesttosystemtrwały,

samowystarczalnyiekonomiczniebezpieczny[3].

Według Międzynarodowej Federacji Rolnictwa

Ekologicznego(IFOAM)rolnictwoekologicznepowin-

557

Gadomska J i wsp. Ekologiczna żywność jako czynnik sprzyjający zdrowiu

calną[8].Obecniedotacjedlategorodzajurolnictwa

finansowane są z budżetu krajowego jak również

zbudżetu Unii Europejskiej. Z budżetu krajowego

finansowanesąkosztykontroligospodarstwrolnych,

badaniazzakresurolnictwaekologicznego,koordyna-

cjadoradztwaiwydawaniemateriałówszkoleniowych,

analizazawartościniedozwolonychsubstancjiwpło-

dachrolnych.ZbudżetuUEudzielanesąrolnikom

dotacjedohektarauprawekologicznych[9].

Wsferzespołecznejrolnictwoekologiczneprzy-

czyniasiędozmniejszeniaodpływuludnościzewsido

większychaglomeracji.Zjawiskotojestkonsekwencją

oddziaływaniaekonomicznego,jakwspomnianewyżej

tworzenienowychmiejscpracy,rozwójagroturystyki,

ekoturystyki,atakżehandelproduktamiekologiczny-

mi[10].

Waspekcieśrodowiskowymekorolnictwoumożli-

wiazachowaniebioróżnorodnościitrwałościzasobów

przyrodniczych.Nieprowadzidozanieczyszczenia

wód,gleborazpowietrzazewzględunawykluczenie

zużycianawozówchemicznych[11].

Napłaszczyźniezdrowotnejrolnictwoorganiczne

zapewniawysokąwartośćodżywcząizdrowotnąswo-

ichproduktów,gwarantująckonsumentowiznaczne

bezpieczeństwo,zewzględunapozbawienieichszkod-

liwychpozostałościnawozówikonserwantóworaz

wykluczeniemodyfikacjigenetycznych.Sątowalory

atrakcyjnedlanabywcówposzukującychproduktów

innychniżmedyczne,wceluutrzymanialubpoprawy

własnegozdrowia[12].

Bardzoważnyjestaspektedukacyjnyekorolni-

ctwa.Edukacjaproekologicznawychodzinaprzeciw

potrzebie kształtowania świadomości ekologicznej

wspołeczeństwie,zarównowśródmieszkańcówwsi

imiast.Rolnictwoekologicznemożeteżprzyczynić

siędozmianymodelukonsumpcjipoprzezpropago-

wanieograniczonegospożyciawysokoprzetworzonej

żywności[13].

Produkcjażywnościekologicznejjestobjętaspe-

cjalnymurzędowymsystememkontroliicertyfikacji

[14,15].Celemkontroliwrolnictwieekologicznym

jest gwarancja jakości, będąca podwaliną zaufania

konsumentów.Kontrolaprowadzonajestnawszyst-

kich etapach wytwarzania produktów, obejmując

swymzasięgiemgospodarstwarolne,przetwórnieoraz

rynekzbytu.WskładsystemuwchodząMinisterRol-

nictwaiRozwojuWsi,InspekcjaJakościHandlowej

ArtykułówRolno-Spożywczych(IJHARS)orazakre-

dytowanewPolskimCentrumAkredytacjijednostki

certyfikujące[14-16].

MinisterRolnictwaiRozwojuWsiupoważniajed-

nostkicertyfikujące,akredytowanezgodnieznormą

PN-EN45011wzakresierolnictwaekologicznego,

doprzeprowadzaniakontroli,wydawanialubcofania

certyfikatówzgodności[14,16,17].

noopieraćsięnaczterechgłównychzasadach:zdro-

wotności,ekologii,sprawiedliwościitroskliwości.

Zasadazdrowotnościzakładatroskęopodtrzy-

mywanieistniejącegopoziomuzdrowiaśrodowiska

rolniczego. Przede wszystkim postuluje wysiłki na

rzeczpolepszaniastanuzdrowiagleby,roślin,zwierząt

orazczłowieka,atymsamymstanunaszejplanety.

Ponieważjednymznajważniejszychzałożeńrolnictwa

ekologicznegojestpodtrzymywanieipoprawastanu

zdrowia, dlatego proponuje się eliminację z użycia

nawozów sztucznych, syntetycznych pestycydów,

syntetycznych dodatków oraz innych polepszaczy

ikonserwantów[4].

Według zasady ekologii rolnictwo organicz-

ne funkcjonuje na wzór systemów ekologicznych,

uwzględniając obieg materii i przepływ energii

wprzyrodzieorazwpisujesięwteprocesy,stającsię

ichintegralnączęścią[4].

Zgodniezzasadąsprawiedliwości,rolnictwoeko-

logicznepowinnoopieraćsięnauczciwychrelacjach

pomiędzywszystkimiuczestnikami–odproducentado

konsumenta,gdyżtylkotakierelacjegwarantujągodne

warunki,jakośćżyciajakibezpieczeństwożywności.

Zasadataodnosisiętakżedozwierząt,którymnależy

zapewnićodpowiedniewarunkibytowania[5].

Zasadatroskliwościgłosi,żeuprawaekologicz-

nychproduktówpowinnabyćprowadzonawpoczuciu

odpowiedzialnościzazdrowieidobrostanobecnego

orazprzyszłegopokolenia.Wymagaonatakżeutrzy-

maniarównowagiwśrodowiskuprzyrodniczym.

Należyodpowiedzialniedokonywaćwyborume-

todprodukcjiiprzetwórstważywności,rezygnując

zużyciatych,którychefektystosowaniasąnieprze-

widywalnejaknp.inżynieriagenetyczna[5].

Dziękirozwojowirolnictwaekologicznegoosiąga

się korzyści w różnych obszarach: ekonomicznym,

społecznym, środowiskowym, edukacyjnym oraz

zdrowotnym[6].

Rolnictwoorganicznewpływanapoprawęsytu-

acjiekonomicznejpoprzeztworzenienowychmiejsc

pracy.Wiążesiętozespecyficznąpracochłonnością

przyprowadzeniuekogospodarstw,coprzedkładasię

zmniejszeniembezrobociaorazpoprawąstatusumate-

rialnegopracownikówzamieszkałychwmniejzamoż-

nychrejonach.Zauważalnejesttakżeuaktywnienie

gospodarczeiturystyczneregionówwiejskichm.in.

poprzezrozwójagroturystykiorazekoturystyki[7].

Waloremtegorodzajurolnictwajestenergooszczęd-

ność,wynikającazestosowaniatradycyjnychmetod

gospodarowania.Charakteryzująsięonestosowaniem

naturalnychnawozówiśrodkówochronyroślinoraz

odpowiednim wykorzystaniem sprzętu mechanicz-

nego. Powstające w tradycyjny sposób produkty są

wysokiejjakości,któratojakośćgenerujeodpowiednią

cenęzbytu,czyniąctymsamymichprodukcjęopła-

558

Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 556-560

Natomiast IJHARS sprawuje m.in. państwowy

nadzórnadupoważnionymijednostkamicertyfiku-

jącymiwrolnictwieekologicznym,dokonujekontroli

granicznejekoproduktóworazupoważniadoprzywo-

zutychproduktówzpaństwtrzecich[2,15,17].

Określenie„żywnośćekologiczna”częstobywa

utożsamiane z wyrażeniem „zdrowa żywność”.

Pierwszezpojęćokreślażywnośćcertyfikowaną,czyli

taką,którapochodzizgospodarstwaposiadającego

dokumentpotwierdzającystosowaniemetodproduk-

cjizgodnychzkryteriamirolnictwaekologicznego.

Certyfikatjestwydawanyna12miesięcyipodlega

corocznemuodnawianiu.„Zdroważywność”jestna-

zwąstworzonąwyłączniedlacelówmarketingowych

isamawsobiejestniespójnazliterąprawa[18].

Najważniejszym aktem prawnym regulującym

kwestie dotyczące ekologicznego rolnictwa i prze-

twórstwa w Unii Europejskiej jest Rozporządzenie

RadyWspólnotyEuropejskiejnr834/2007/WEzdnia

28czerwca2007r.wsprawieprodukcjiekologicznej

iznakowaniaproduktówekologicznych.Noweprze-

pisyzaostrzyływymaganiadotycząceżywnościekolo-

gicznej,abywyeliminowaćzrynkuprodukty,których

część składników nie jest wytwarzana metodami

ekologicznymi,atakżeproduktyjedyniereklamowane

jakoekologiczne[19].ZgodniezRozporządzeniem

żywnośćmożebyćoznakowanajako„ekologiczna”

jedyniewówczas,gdyconajmniej95%składników

pochodzeniarolniczegomacharakterekologiczny.

WydanokilkarozporządzeńKomisjiEuropejskiej

ustanawiającychszczegółowezasadywprowadzenia

wżycieRozporządzeniaRadyWspólnotyEuropej-

skiej. Są to: Rozporządzenie Komisji Wspólnoty

Europejskiejnr1235/2008zdnia8grudnia2008r.

zawierająceustaleniawsprawieprzywozuproduktów

ekologicznychzkrajówtrzecichorazRozporządzenie

KomisjiWspólnotyEuropejskiejnr334/2011zdnia

8 kwietnia 2011 r. zmieniające Rozporządzenie

nr889/2008odnoszącesiędoprodukcjiekologicznej,

znakowaniaikontroli[20].

OpróczprawodawstwaUEwzakresierolnictwaeko-

logicznegoiprodukcjiekologicznej,rolnicyiprzetwórcy,

stosującymetodyekologiczne,muszątakżeprzestrze-

gaćogólnieobowiązującychzasadwzakresieprodukcji

rolniczejiprzetwarzaniaproduktówrolnych[21].

PrzyjętewUEregulacjeprawneniewykluczają

tzw.standardówprywatnych.Najbardziejaktualne

uregulowaniazawieraustawaorolnictwieekologicz-

nymzdnia25czerwca2009r.,któraokreślazadania

iwłaściwościorganóworazjednostekorganizacyjnych

wzakresierolnictwaekologicznego.Regulacjeustawo-

weuzupełniająaktywykonawczewydaneprzezMini-

straRolnictwaiRozwojuWsi.Noweprzepisydosto-

sowująpolskieprawodorozwiązańunijnych[21].

Znakowaniejestjedynymelementemumożliwia-

jącymkonsumentomodróżnienieżywnościekologicz-

nej od innych produktów żywnościowych, dlatego

podlegauregulowaniomprawnym.Od1lipca2010r.,

znakiem bezpośrednio potwierdzającym ekologicz-

nośćproduktu,wspólnymdlawszystkichkrajówUE,

tzw.„euroliść”nazielonymtle[19].

Bezpieczeństwożywnościekologicznejjestczęsto

utożsamianezjejjakością,rozumianągłówniejakoja-

kośćzdrowotna.Wzwiązkuztymbardzoczęstożywność

ekologicznajestporównywanazżywnościąkonwencjo-

nalną,funkcjonalnączyotrzymywanązorganizmów

modyfikowanychgenetycznie(GMO).Jakośćproduk-

tówekologicznychmożnapostrzegaćwkilkuaspektach.

Możnabraćpoduwagęwartośćzdrowotną,odżywczą,

sensoryczną, zawartość zanieczyszczeń czy też nie-

obecnośćchemicznychśrodkówkonserwujących[22].

Bezsprzeczniemożnastwierdzić,żeżywnośćpo-

chodzącazgospodarstworganicznychcharakteryzuje

sięniższązawartościąazotanówiazotynów,szczegól-

nienp.wmarchwiiziemniakach[18].Ziemniakisą

istotnymogniwemwstrukturzespożyciaproduktów

żywnościowych przez Polaków stanowiąc znaczącą

cześćdiety.Pomimowieluczynnikówwpływających

nazawartośćazotanówwproduktachżywnościowych

(warunki klimatyczne, nawodnienie, rodzaj gleby,

nasłonecznienie),zcałąpewnościąmożnastwierdzić,

żedziękiekologicznymmetodomuprawroślinmoż-

nanaweto50%zmniejszyćichilośćdostarczanądo

naszegoorganizmu[23,24].

Charakterystycznadlaekożywnościjestśladowa

obecnośćpestycydów.Jeżelijużwystępują,topocho-

dząnaogółzopryskównasąsiednichpolach.WPolsce

niestwierdzasięprzekroczeńdopuszczalnychnorm,

chociażdodzisiajniemapewności,jakdziałająna

organizmmałedawkiróżnychpestycydów,zwłaszcza

wprzypadkuskojarzonegodziałania[25,26].

Dlaekożywnościistotnajestniskazawartośćme-

taliciężkich(rtęć,arsen,ołów),aprzedewszystkim

kadmu w ziemniakach i zbożu. Skażenie żywności

metalami ciężkimi jest głównie skutkiem rozwoju

przemysłu i transportu, jednak może być to także

wynikiemstosowanianiektórychnawozówmineral-

nych[27].Wpolskichwarunkachmetaleciężkie,za

wyjątkiemkadmu,niestanowiąistotnegozagrożenia

naobszarachrolniczych[28].

Produktyekologicznecechująsięzreguływiększą

zawartościąwitamin(szczególniewit.CizgrupyB).

Dotyczytowgłównejmierzeziemniaków,warzyw,

mleka oraz produktów zbożowych. W przypadku

chlebapszennegoiżytniegopochodzącegozupraw

ekologicznych i konwencjonalnych, stwierdzono

znaczniewiększązawartośćwitaminzgrupyBwżyw-

nościpochodzącejzupraworganicznych[29-31].

Zauważalnajesttakżewiększazawartośćwęglo-

wodanówogółem(wziemniakach,wiśniach,marchwi,

burakach,szpinaku)orazwiększazawartośćbiałka,

atakżejegowiększawartośćbiologiczna[32,33].

559

Gadomska J i wsp. Ekologiczna żywność jako czynnik sprzyjający zdrowiu

Produktyzuprawekologicznychcharakteryzują

sięrównieżzwiększonązawartościąskładnikówmine-

ralnych.Więcejżelaza,magnezu,fosforuorazpotasu

stwierdzonowwiśniach,marchwi,ziemniakach,ka-

puściewłoskiej,szpinaku,porach,sałacie,azwiększo-

neilościwapniawykazanododatkowowmleku[31].

Wmlekuzgospodarstwekologicznychstwierdzono

o60%większązawartośćkwasówtłuszczowychome-

ga-3,jakrównieżzwiększoneilościwitaminyE[34-36].

Należypodkreślićfunkcjeprozdrowotneproduk-

tówekologicznych,którezuwaginaniższezawartości

związkówazotowychijednocześniewyższezawartości

witaminyCmogąmiećistotneznaczeniewprofilak-

tyceantynowotworowej[37].Produktyteważnesą

równieżzewzględunaswąaktywnośćantyoksydacyj-

ną.Azotanywprawdzieniesąszkodliwedlazdrowia,

jednakżełatwoulegająredukcjidoazotynów,które

mająnegatywnywpływnazdrowie.Mogąpowodować

methemoglobinemię,któraupośledzatransporttlenu.

Pozatymazotynyreagujązdrugo-itrzeciorzędowymi

aminamitworzącnitrozoaminy,któremająudowod-

nionedziałaniemutagenneikancerogenne[32].Aza-

tem, aby istotnie zmniejszyć prawdopodobieństwo

wystąpienianiekorzystnychskutkówzdrowotnych,

należy preferować spożycie żywności ekologicznej,

którawdużejmierzejestpozbawionatychsubstancji.

Najczęściej poziom pozostałości pestycydów

wekologicznychsurowcachjestnieznaczny,cowpływa

korzystnienazdrowiekonsumentów,ichniewielkieilo-

ściwspożywanejżywnościmogąwywieraćnegatywne

zmianyworganizmieczłowieka.Pestycydygromadząsię

przedewszystkimwtłuszczu,mleku,mózgu,wątrobie,

nerkachiinnychnarządach,powodująctrwałeuszko-

dzeniauzwierzątiludzi.Wszczególnościdotyczyto

kobietwciążyimatekkarmiących,dziecirozwijających

sięwłoniematki,atakżedziecido15rokużycia[27].

Niewątpliwieżywnośćekologicznajestobecnie

podstawowymsposobemnato,abydostarczaćorga-

nizmowiproduktypozbawionesztucznychdodatków.

Osoby odżywiające się w sposób zharmonizowany

ispożywająceżywnośćprodukowanąwsposóbeko-

logicznysąbardziejodpornenaprzemęczenie,aich

układnerwowyjestmniejobciążony[1].

Zewzględunaswojedodatniefunkcje,żywność

ekologiczna powinna być preferowana w żywieniu

zwłaszczaniemowlątimałychdzieci,osóbprzewlekle

chorychiwpodeszłymwieku,atakżeprzezwegan

iwegetarian.Wracjachpokarmowychosóbstosują-

cychdietyeliminacyjnedominująsurowceroślinne,

któremogąwprowadzaćnadmierneilościazotanów

iazotynówdoorganizmu,jeślipochodzązopartych

nachemizacjigospodarstwkonwencjonalnych.

Z międzynarodowych badań doświadczalnych

nazwierzętachwynika,żewśródpopulacjizwierząt

wgospodarstwachekologicznychobserwujesięniższą

wydajnośćmleczną,natomiaststanzdrowiatychzwie-

rzątjestwyraźnielepszyodstanuzdrowiazwierząt

zchowukonwencjonalnego.Notujesięmniejprzypad-

kówchoróbmetabolicznych.Zwierzętażywionepaszą

zprodukcjiekologicznychwykazująlepszewskaźniki

płodności(wyższywskaźnikciężarności,niższaśmier-

telnośćprenatalna,większamasanoworodków)[38].

Wynikitemogąstanowićpodstawędopodobnychba-

dańocenywpływuekologicznejżywnościnazdrowie,

przeprowadzanychnapopulacjiludzkiej.

Rynekekoproduktównależydonajbardziejdyna-

micznierozwijającychsięsektorówrynkuproduktów

żywnościowychwkrajachUE.Pomimoobserwowanego

rozwoju tego rynku, udział ekożywności w ogólnej

sprzedaży żywności w krajach UE wynosi ok. 5%.

Przyczyn tego stanu rzeczy można się dopatrywać

wniewystarczającejpodażyżywnościekologicznejoraz

niedostosowaniuofertydowymagańkonsumenckich.

Innymiczynnikamiwpływającyminatakąsytuacjęjest

utrzymującysię,wciążzbytwysoki,poziomcen,atakże

ograniczonadostępnośćekoproduktówwpreferowa-

nychprzeznabywcówkanałachsprzedaży[39,40].

Ostatnielatawrozwojurolnictwaekologicznego

wPolscecharakteryzująsięstałądynamikąwzrostu,

zarówno liczby gospodarstw ekologicznych, licz-

by przetwórni, jak i powierzchni upraw będących

wsystemierolnictwaekologicznego.W2013r.liczba

gospodarstwekologicznychwynosiła26598,zczego

najwięcej ekologicznych gospodarstw rolnych było

w województwach: zachodniopomorskim, warmiń-

sko-mazurskim i podlaskim. Ze względu na liczbę

przetwórni dominuje województwo mazowieckie,

wielkopolskieorazlubelskie.Wlatach2003-2013po-

wierzchniaużytkówekologicznychwzrosła11-krotnie

istanowiobecnieok.4%całejpowierzchniużytkowa-

nejrolniczowPolsce[20].

AktualniepopytnażywnośćekologicznąwPolsce

macharakterniszowy,natomiastzachowanianabyw-

cówzmieniająsięwsposóbglobalnyikonsumenci

zaczynajązwracaćwiększąuwagęnaproduktybez-

pieczneikorzystniewpływającenazdrowie.Polska

importuje i eksportuje żywność ekologiczną. Kwe-

stiaeksportujestbardzoutrudnionazewzględuna

możliwościilogistykę,cosprawiatrudnośćpolskim

eksporterom[41].

Rozwójrynkużywnościekologicznejmożeprzy-

nieśćsporekorzyścinietylkorolnikomekologicznym,

ale także przetwórcom, pośrednikom, klientom

iostateczniecałemuspołeczeństwu.Ożywienieroz-

wojurolnictwaekologicznegojakirynkuekożywności

powinnobyćwynikiemdziałańrządówposzczegól-

nychpaństworazUEjakocałości.Rynekżywności

ekologicznejwPolsceniejestjeszczetakrozwinięty

jakwinnychkrajachUE,alebiorącprzykładzich

praktykiiwykorzystującspecyfikęimożliwościpol-

skiegorolnictwaekologicznego,możnawnajbliższej

przyszłościzminimalizowaćteróżnice.

560

Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 556-560

1. KłapecT,BoreckaA.Contaminationofvegetables,fruitsand

soilwithgeohelmintseggsonorganicfarmsinPoland.Ann

AgricEnvironMed2012,19(3):421-5.

2. Nestorowicz R, Pilarczyk B. Marketing ekologicznych

produktówżywnościowych.[w:]Rolnictwoekologicznejako

obszardziałańmarketingowych.NestorowiczR,PilarczykB

(red).Oficyna,Warszawa2010:38-70.

3. PlandziałańdlażywnościirolnictwaekologicznegowPolsce

nalata2011-2014.MinisterstwoRolnictwaiRozwojuWsi,

Warszawa2011:1-24.

4. KreisbergJ.Learningfromorganicagriculture.Healthand

theEnvironment2006,5:450-452.

5. PrinciplesofOrganicAgriculture.http://www.ifoam.org/

about_ifoam/principles/index.html(dostęp23.06.2014).

6. Żelezik M. Dlaczego rolnictwo ekologiczne? Rocz

Świętokrzyski2009,30:155-166.

7. KahlJ,VandenBurgtG.J,KuscheD,etal.Organicfoodclaims

inEurope.FoodTechnol2010,3:38-46.

8. Letourneau D, Bothwell S. Comparison of organic and

conventionalfarms:challengingecologiststomakebiodiversity

functional. Frontiers Ecol Environ 2008, 6: 430-438.

9. RozporządzenieMinistraRolnictwaiRozwojuWsizdnia

18maja2010r.wsprawiestawekdotacjiprzedmiotowych

dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz

rolnictwa.Dz.U.z2010r.,nr91,poz.595.

10. Łuczka-BakułaW.Rynekżywnościekologicznej.Wyznaczniki

iuwarunkowaniarozwoju.PWE,Warszawa2007.

11. Agricultural and rural development. http://ec.europa.

eu/agriculture/organic/files/download-information/

information-material/stakeholder_brochure_pl.pdf(dostęp

23.06.2014).

12. Huber M, Bakker M, Dijk W, et al. The challenge of

evaluatinghealtheffectsoforganicfood:operationalisation

ofadynamicconceptofhealth.JSciFoodAgric2012,92:

2766-2773.

13. Tyburski J, Żakowska-Biemans S. Wprowadzenie do

rolnictwa ekologicznego. [w:] Rolnictwo ekologiczne

wPolsce. Tyburski J, Żakowska-Biemans S (red). SGGW,

Warszawa2007:15-28.

14. TyburskiJ,Żakowska-BiemansS.Wprowadzeniedorolnictwa

ekologicznego.[w:]Kontrolawrolnictwieekologicznym.

TyburskiJ,Żakowska-BiemansS(red).SGGW,Warszawa

2007:191-195.

15. MinisterstwoRolnictwaiRozwojuWsi.Kontrolaicertyfikacja.

http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Rolnictwo-

ekologiczne/Kontrola-i-certyfikacja(dostęp23.06.2014).

16. StankiewiczD.Rolnictwoekologiczne.WydSejmowedla

BiuraAnalizSejmowych2009,7(54):1-4.

17. SzymonaJ.Systemcertyfikacjiwrolnictwieekologicznym.

AkademiaRolniczawLublinie2007,18-25.

18. MizakL.Żywnośćekologiczna,żywnośćcertyfikowana.Żyw

Człow2009,36:630-639.

19. Rozporządzenie Rady EWG nr 834/2007/WE z dnia

28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej

iznakowania produktów ekologicznych. Dz. Urz. UE

z2007r.,nr189,poz.1,zpóźn.zm.

20. MinisterstwoRolnictwaiRozwojuWsi.Rolnictwoekologiczne

w Polsce. http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/

Rolnictwo-ekologiczne/Rolnictwo-ekologiczne-w-Polsce

(dostęp23.06.2014).

21. UstawaMinistraRolnictwaiRozwojuWsizdnia25czerwca

2009r.orolnictwieekologicznym.Dz.U.z2009r.,nr116,

poz.975.

Piśmiennictwo / References

22. ŚmiechowskaM.Jakośćżywnościekologicznejwaspekcie

jakościżycia.ŻywCzłow2007,34:313-320.

23. DangourAD,DodhiaSK,HayterA,etal.Nutritionalquality

oforganicfoods:asystematicreview.AmJClinNutr2009,

90:680-685.

24. LaironD.Nutritionalqualityandsafetyoforganicfood:

areview.AgronSustainDev2010,30:33-41.

25. HowardV.Pesticidesandhealth.JournalofAmericanCollege

2005,58:195-202.

26. Winter C. Pesticide residues in imported, organic, and

“suspect”fruitsandvegetables.JAgricFoodChem.2012,

60(18):4425-9.

27. SinghA,PandeyJ.Metalcontaminationandhealthriskfrom

consumption of organically grown vegetables influenced

by atmospheric deposition in a seasonally dry tropical

regionofIndia.BullEnvironContamToxicol2012,89(2):

384-389.

28. ArvanitiF,MagkosF,ZampelasA.OrganicFood:Buying

moresafetyorjustpeaceofmind?Acriticalreviewofthe

literature.CritRevFoodSciNutr2006,46:23-56.

29. KurekA.Rolnictwoekologiczneczyinżynieriagenetyczna.

Mat.zVLubelskiegoFestiwaluNauki,Lublin23września

2008,1-11.

30. Kahl J, Baars T, Bugel S, et al. Organic food quality:

aframework for concept, definition and evaluation from

the European perspective. J Sci Food Agric 2012, 92:

2760-2765.

31. CrinnionW.OrganicFoodsContainHigherLevelsofCertain

Nutrients,LowerLevelsofPesticidesandMayProvideHealth

BenefitsfortheConsumer.EnvironMed2010,15:4-12.

32. RembiałkowskaE.Żywienieiżywnośćekologiczna.Wiad

Zielar2000,42:6-8.

33. Brandt K, Leifert C, Sanderson R, et al. Agroecosystem

managementandnutritionalqualityofplantfoods:thecase

oforganicfruitsandvegetables.CritRevPlantSci2011,30:

177-197.

34. WilliamsonCS.Isorganicfoodbetterforourhealth?Nutr

Bull2007,32:104-108.

35. KuczyńskaB,PuppelK,GołębiewskiM,etal.Differencesin

wheyproteincontentbetweencow’smilkcollectedinlate

pastureandearlyindoorfeedingseasonfromconventional

and organic farms in Poland. J Sci Food Agric 2012, 92:

2899-2904.

36. Palupi E, Jayanegara A, Ploeger A, et al. Comparison of

nutritional quality between conventional and organic

dairyproducts:ametaanalysis.JSciFoodAgric2012,92:

2774-2781.

37. AdamczykM,RembiałkowskaE,Wasiak-ZysG.Porównanie

jakości sensorycznej jabłek z produkcji ekologicznej

ikonwencjonalnej oraz po przechowywaniu. Żywn Nauk

TechnolJakość2006,2:11-19.

38. WilliamsCM.Nutritionalqualityoforganicfood:Hadesof

greyorHadesofgreen?ProcNutrSoc2002,61:19-24.

39. Cichocka I, Grabiński T. Psychograficzno-motywacyjna

charakterystykapolskiegokonsumentażywnościekologicznej.

ŻywnNaukTechnolJakość2009,5:107-118.

40. ThompsonGD.Internationalconsumerdemandfororganic

foods.HortTechnol2001,4:663-673.

41. KuśJ,StalengaJ.RolnictwoekologicznewEuropieiPolsce.

InstytutUprawyNawożeniaiGleboznawstwa–Państwowy

InstytutBadawczywPuławach2007:8-15.