Â

WIAT

N

AUKI

Styczeƒ 2000 17

W

czasach dawniejszych partie by∏y oÊrodkiem ˝ycia po-
litycznego. To one odgrywa∏y g∏ównà rol´ w wyborze

kandydatów, zapewnianiu im fachowego doradztwa, rozsy∏a-
niu petycji i mobilizowaniu zwolenników do udzia∏u w wybo-
rach. Dzia∏ania takie nie wymaga∏y wielkich nak∏adów finan-
sowych – kandydaci cz´sto sami pokrywali koszty – kiedy jed-
nak potrzebowano wi´kszych sum, na przyk∏ad podczas kam-
panii prezydenta Williama McKinley’a, ubiegajàcego si´ o po-
nowny wybór w 1900 roku, pieniàdze wy∏o˝y∏y korporacje i oso-
by prywatne z du˝ym kapita∏em. Po II wojnie Êwiatowej partie
utraci∏y znacznà cz´Êç swej w∏adzy na rzecz polityków. Apa-
rat organizacyjny partii rozpada∏ si´: w 1970 roku najwi´kszà
takà strukturà, jaka jeszcze pozosta∏a, by∏a organizacja par-
tyjna demokratów w Chicago, kierowana przez burmistrza
Richarda J. Daleya. Telewizja zmusza∏a kandydatów do zbie-
rania coraz wi´kszych sum na op∏acanie reklam. Szybko te˝
okaza∏o si´, ˝e potrzebne na kampani´ fundusze potrafià zdo-
bywaç na w∏asnà r´k´.

Pierwsze kompleksowe regulacje prawne w tym zakresie

przyj´to w 1974 roku, kiedy to ustanowiono Êcis∏e limity wyso-
koÊci wp∏acanych kwot oraz wydatków na cele kampanii wy-
borczych. Ustawa umo˝liwia∏a te˝ finansowanie kampanii pre-
zydenckich (ale nie kampanii wyborczych do Kongresu) ze
Êrodków publicznych, powo∏ywa∏a Federalnà Komisj´ Wyborczà
(Federal Election Commission – FEC), stojàcà na stra˝y prze-
strzegania wspomnianych regulacji, oraz zawiera∏a elementy
wczeÊniejszych przepisów (w tym zakazu finansowania kampa-
nii przez korporacje i zwiàzki zawodowe).

Jednak˝e pod koniec lat siedemdziesiàtych ustawa zacz´∏a

traciç na znaczeniu wskutek ró˝nych decyzji sàdów, orzeczeƒ
FEC i nowych regulacji uzupe∏niajàcych. W 1996 roku system
ograniczeƒ finansowych, wprowadzony w nast´pstwie afery
Watergate, praktycznie ju˝ nie istnia∏. Korzystajàc z furtki prawnej
zwiàzanej z tzw. mi´kkimi pieni´dz-
mi, korporacje, zwiàzki zawodowe
i osoby prywatne mogà przekazywaç
partiom politycznym wysokie darowi-
zny. Kwoty te, wyra˝ajàce si´ czasa-
mi w liczbach szeÊcio- i siedmiocyfro-
wych, mogà byç przeznaczane na
wspieranie poszczególnych kandyda-
tów. (Do mi´kkich pieni´dzy, w odró˝-
nieniu od twardych, nie stosuje si´
ustanowionego w 1974 roku limitu
25 tys. dolarów na osob´ w roku ka-
lendarzowym.) Raport FEC stwierdza,
˝e podczas kampanii w roku 1996
wydatki sfinansowane z mi´kkich pie-
ni´dzy wynios∏y 271 mln dolarów,
a organizacja obywatelska Common
Cause z Waszyngtonu przewiduje, ˝e
w roku 2000 osiàgnà one kwot´
500 mln dolarów.

Inna cz´sto wykorzystywana furtka

prawna, tj. „propagowanie zagadnieƒ
merytorycznych” (issue advocacy),

pozwala wydawaç pieniàdze bez ograniczeƒ na reklamy ataku-
jàce lub popierajàce kandydatów, jeÊli nie wyst´pujà w nich ta-
kie zwroty, jak „g∏osuj na”, „g∏osuj przeciw” czy „Smith do Kon-
gresu”. Du˝a cz´Êç funduszy przeznaczanych na ten cel to
mi´kkie pieniàdze. Nie ma obowiàzku informowania FEC o kosz-
tach reklam zwiàzanych z „propagowaniem zagadnieƒ mery-
torycznych”, uznanych w 1976 roku przez Sàd Najwy˝szy za
zgodne z prawem na mocy pierwszej poprawki do Konstytucji
Stanów Zjednoczonych. Annenberg Public Policy Center, oÊro-
dek dzia∏ajàcy w University of Pennsylvania, szacuje, ˝e w ro-
ku 1998 demokraci i republikanie wydali w sumie na tego typu
reklamy 64 mln dolarów. Przewiduje si´, ˝e ∏àczne wydatki bez-
poÊrednio zwiàzane z kampanià w 2000 roku, które poniosà
kandydaci oraz partie polityczne w wyborach prezydenckich
i do Kongresu, znacznie przekroczà kwot´ 2.2 mld dolarów od-
notowanà w roku 1996.

Palàca potrzeba zdobywania Êrodków na kampanie wyborcze

ma ró˝ne niepokojàce konsekwencje, chocia˝by takie, ˝e kon-
gresmani muszà poÊwi´ciç wiele czasu na zabiegi o wsparcie
finansowe. Mimo to, w porównaniu z innymi paƒstwami de-
mokratycznymi, Stany Zjednoczone nie zaliczajà si´ do naj-
bardziej skorumpowanych. W∏ochy i Japonia na przyk∏ad n´-
kane sà du˝o powa˝niejszymi skandalami wokó∏ finanso-
wania kampanii wyborczych ni˝ USA, gdzie wykryto nieprawi-
d∏owoÊci zwiàzane z wykorzystaniem mi´kkich pieni´dzy w kam-
panii w 1996 roku. Stany Zjednoczone czeka jednak d∏uga dro-
ga, zanim znajdà si´ w godnej pozazdroszczenia sytuacji
Wielkiej Brytanii, gdzie od lat dwudziestych tego wieku nie
wybuch∏ ˝aden wi´kszy skandal zwiàzany z finansowaniem
kampanii. Wed∏ug oceny Davida M. Farrella z University of
Manchester i Paula Webba z Brunel University, w latach
dziewi´çdziesiàtych wydatki na kampanie wyborcze wzros∏y
nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale tak˝e w Wielkiej Bry-

tanii, Kanadzie, Niemczech i Szwecji,
ustabilizowa∏y si´ w Australii, Francji
i Irlandii, a zmniejszy∏y w Belgii, Finlan-
dii i W∏oszech.

Spo∏eczeƒstwo popiera reform´, ale

kwestia ta nie wzbudza silnych emo-
cji. To byç mo˝e wyjaÊnia, dlaczego
Kongres nie podjà∏ w ostatnich la-
tach ˝adnych dzia∏aƒ w tej sprawie.
We wrzeÊniu ub.r. Izba Reprezentan-
tów uchwali∏a projekt ustawy Shay-
sa–Meehana, która odcina∏aby do-
p∏yw mi´kkich pieni´dzy i ogranicza∏a
wykorzystanie reklam s∏u˝àcych pro-
pagowaniu zagadnieƒ merytorycz-
nych. Eliminacja mi´kkich pieni´dzy
by∏aby krokiem naprzód, ale nadal
wiele niepo˝àdanych cech obecnego
systemu pozosta∏oby bez zmian,
w tym spoczywajàcy na cz∏onkach
Kongresu ci´˝ar zdobywania zawrot-
nych sum pieni´dzy.

Rodger Doyle ([e-mail])

W LICZBACH

Finansowanie kampanii wyborczych

èRÓD¸O: ¸àczne dane o kampaniach prezydenckich pochodzà z opraco-
wania: Herbert E. Alexander, „Spending in the 1996 Elections”,

Financing

the 1996 Election, red. John Green (M.E. Sharpe, Armonk, N.Y., 1999). Da-
ne dotyczàce wyborów prezydenckich to oszacowania ∏àcznych wydat-
ków. Dane dotyczàce wyborów do Kongresu, ∏àcznych wydatków we
wszystkich kampaniach federalnych i ∏àcznej iloÊci mi´kkich pieni´dzy po-
chodzà od Federalnej Komisji Wyborczej. (Mi´kkie pieniàdze s∏u˝à wspie-

raniu kandydatów w wyborach prezydenckich i do Kongresu oraz dzia∏aƒ
umacniajàcych partie polityczne, takich jak zach´canie do wpisywania si´
na listy wyborców.) Zarówno dane dotyczàce wyborów prezydenckich, jak
i wyborów do Kongresu to kwoty ∏àczne obejmujàce wszystkie partie po-
lityczne i uwzgl´dniajàce równie˝ wydatki poniesione przed mianowaniem
kandydatów. ¸àczna kwota wszystkich kampanii federalnych obejmuje
wydatki partii, a tak˝e kandydatów na prezydenta i do Kongresu.

1960

1968

1976

1984

Lata

1992

2000

2220

2000

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

WYDATKI NA KAMPANIE WYBORCZE

(mln dolarów w cenach sta∏ych z 1996 roku)

KAMPANIE FEDERALNE

¸ÑCZNIE (TWARDE

I MI¢KKIE PIENIÑDZE)

KAMPANIE PREZYDENCKIE
¸ÑCZNIE (TWARDE
I MI¢KKIE PIENIÑDZE)

KAMPANIE DO

KONGRESU (TYLKO

TWARDE PIENIÑDZE)

¸ÑCZNIE MI¢KKIE

PIENIÑDZE

RODGER DOYLE