Opinia została sporządzona przez eksperta zewnętrznego – na zlecenie Biura Analiz Sejmowych – w celu

przygotowania materiałów odpowiadających na pytania zgłoszone przez posłów, organy Sejmu lub Kancelarii

Sejmu.

Biuro Analiz Sejmowych

OPINIA ZLECONA

Prof. KJ dr hab. Grzegorz Górski

Kolegium Jagiello

ń

skie

Toru

ń

ska Szkoła Wy

ż

sza

BAS-2777/16

Warszawa, 04 stycznia 2017 r.

Analiza prawna

dotycz

ą

ca konsekwencji wi

ążą

cych si

ę

z zachowaniem posłów blokuj

ą

cych od

dnia 16 grudnia 2016 r. mównic

ę

i fotel Marszałka oraz Sal

ę

posiedze

ń

oraz

analiza mo

ż

liwo

ś

ci post

ę

powania Marszałka Sejmu w celu przywrócenia

porz

ą

dku na Sali obrad

W nocy z 16 na 17 grudnia 2016 roku podczas trwaj

ą

cego posiedzenia Sejmu

RP doszło do zablokowania przez grup

ę

posłów Platformy Obywatelskiej,

Nowoczesnej pl oraz PSL mównicy sejmowej, a nast

ę

pnie fotela Marszałka Sejmu.

Wskutek tego zdarzenia Marszałek kontynuował posiedzenie Sejmu w Sali

Kolumnowej, po czym zako

ń

czył posiedzenie Sejmu po wyczerpaniu przyj

ę

tego

wcze

ś

niej porz

ą

dku obrad.

Post

ę

powanie Marszałka Sejmu, który kontynuował obrady Sejmu w innym ni

ż

sala obrad pomieszczeniu opierało si

ę

na przysługuj

ą

cych mu uprawnieniach

wynikaj

ą

cych z:

1. przepisu art. 110 ust. 2 Konstytucji RP (Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.

(Dz. U. Nr 78, poz. 483 z pó

ź

n. zm.) – Marszałek Sejmu przewodniczy

obradom Sejmu i strze

ż

e praw Sejmu);

2. przepisu art. 10 ust. 1 pkt. 1 – 6 Regulaminu Sejmu (uchwała Sejmu RP

z dnia 30 lipca 1992 r. Regulamin Sejmu RP (M. P. z 2012 r. poz. 32

z pó

ź

n. zm.) - Marszałek Sejmu:

1) stoi na stra

ż

y praw i godno

ś

ci Sejmu,

2) reprezentuje Sejm, 3) zwołuje posiedzenia Sejmu, 4) przewodniczy

obradom Sejmu, 5) czuwa nad tokiem i terminowo

ś

ci

ą

prac Sejmu i jego

organów;

3. przepisu a

rt. 175 Regulaminu Sejmu: (

Marszałek Sejmu czuwa nad

przestrzeganiem w toku obrad Regulaminu Sejmu oraz powagi i porz

ą

dku na

sali posiedze

ń

).

Mimo zgodnego z Regulaminem Sejmu zako

ń

czenia posiedzenia Sejmu po

wyczerpaniu przewidzianego porz

ą

dku obrad, na sali obrad Sejmu pozostała grupa

posłów z Platformy Obywatelskiej oraz Nowoczesnej pl, którzy o

ś

wiadczyli,

ż

e nie

opuszcz

ą

tego pomieszczenia Sejmu do momentu „wznowienia obrad Sejmu” w dniu

11 stycznia 2017 roku. Powody pozostawania na sali obrad motywowane były ró

ż

nie.

Pocz

ą

tkowo formułowano postulat przywrócenia prawa posła Szczerby oraz

wycofania si

ę

Marszałka Sejmu z propozycji dotycz

ą

cych nowych zasad

funkcjonowania mediów w Sejmie, a obecnie podnoszone jest twierdzenie

o „nielegalnym” uchwaleniu bud

ż

etu. I w tym zakresie argumentacja jest zmienna,

bowiem pocz

ą

tkowo eksploatowano i

ż

bud

ż

et został uchwalony w niewła

ś

ciwym

pomieszczeniu oraz

ż

e na Sal

ę

Kolumnow

ą

wpuszczano tylko posłów PiS, obecnie

usiłuje si

ę

eksploatowa

ć

twierdzenie o braku quorum podczas głosowania nad

bud

ż

etem. Pojawiaj

ą

si

ę

podobne oczekiwania ponownego głosowania ustawy

dezubekizacyjnej.

Co szczególnie istotne, te zmienne argumentacje oraz fakt blokowania sali obrad,

zostały w pełni zaakceptowane przez kierownictwa partii politycznych: Platformy

Obywatelskiej oraz Nowoczesnej pl, a tak

ż

e organizacji społecznej KOD.

Odnosz

ą

c si

ę

do wskazanej postawy grupy posłów, stwierdzi

ć

nale

ż

y co

nast

ę

puje:

W Preambule Konstytucji RP (Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U.

z 1997 roku Nr 78, poz. 483 z pó

ź

n. zm.) zawarte jest stwierdzenie:

„pragn

ą

c na zawsze zagwarantowa

ć́

prawa obywatelskie, a działaniu

instytucji

publicznych zapewni

ć́

rzetelno

ść́

i sprawno

ść́

(…) Wszystkich,

którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t

ę

Konstytucj

ę

b

ę

d

ą̨

stosowali,

wzywamy,

aby (…)

poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon

ą

podstaw

ę̨

Rzeczypospolitej Polskiej”.

Tym samym ustrojodawca wskazał, i

ż

zadaniem organów i instytucji

stosuj

ą

cych Konstytucj

ę

, ma by

ć

zagwarantowanie sprawno

ś

ci działania instytucji

publicznych. Najwa

ż

niejsz

ą

instytucj

ą

publiczn

ą

Rzeczypospolitej jest maj

ą

cy mandat

narodowy parlament, składaj

ą

cy si

ę

z dwóch izb – Sejmu i Senatu. Z cał

ą

pewno

ś

ci

ą

podj

ę

te przez wskazan

ą

grup

ę

posłów, a usankcjonowane decyzjami kierownictw ich

partii działania, pozostaj

ą

w jaskrawej sprzeczno

ś

ci z tak klarownie wyło

ż

on

ą

wol

ą

ustrojodawcy.

Wskaza

ć

tu nale

ż

y równie

ż

na brzmienie przepisu art. 11 ust. 1 zd. 2

Konstytucji, w

ś

wietle którego partie polityczne zrzeszaj

ą̨

na zasadach dobrowolno

ś

ci

i równo

ś

ci obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na

kształtowanie polityki pa

ń

stwa.

Opisane wy

ż

ej działanie, polegaj

ą

ce na blokowaniu mównicy sejmowej oraz

fotela marszałka Sejmu nie s

ą

metodami demokratycznymi. Wynika to wprost

z przepisów reguluj

ą

cych status posłów i okre

ś

laj

ą

cych precyzyjnie, co wchodzi

w zakres wykonywania mandatu posła. Przepis art. 6 ust. 2 ustawy o wykonywaniu

mandatu posła i senatora (ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora

z dnia 9 maja 1996 roku, Dz.U. z 2016 r. poz. 1510 z pó

ź

n. zm.) jako działalno

ść

wchodz

ą

c

ą

w zakres sprawowania mandatu okre

ś

lił z

głaszanie wniosków,

wyst

ą

pienia lub głosowania na posiedzeniach Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia

Narodowego oraz ich organów, na posiedzeniach klubów, kół i zespołów poselskich,

senackich lub parlamentarnych, a tak

ż

e inn

ą

działalno

ść

zwi

ą

zan

ą

nieodł

ą

cznie ze

sprawowaniem mandatu.

Dodatkowo stosownie do przepisu art. 14 ust. 1 wy

ż

ej wskazanej ustawy,

poseł w

wykonywaniu obowi

ą

zków poselskich w szczególno

ś

ci ma prawo:

1) wyra

ż

a

ć

swoje stanowisko oraz zgłasza

ć

wnioski w sprawach rozpatrywanych na

posiedzeniach Sejmu i jego organów;

2) wybiera

ć

i by

ć

wybieranym do organów Sejmu;

3) zwraca

ć

si

ę

do Prezydium Sejmu o rozpatrzenie okre

ś

lonej sprawy przez Sejm lub

komisj

ę

sejmow

ą

;

4) zwraca

ć

si

ę

do komisji sejmowej o rozpatrzenie okre

ś

lonej sprawy;

5)

uczestniczy

ć

w

podejmowaniu

poselskich

inicjatyw

ustawodawczych

i uchwałodawczych oraz w rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał Sejmu;

6) uczestniczy

ć

w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm lub komisje

sejmowe;

7) wnosi

ć

interpelacje i zapytania poselskie.

Wreszcie jako jeszcze jeden obszar działalno

ś

ci wchodz

ą

cej w zakres

mandatu mo

ż

na wskaza

ć

dyspozycj

ę

przepisu art. 19 ust. 1 ustawy, w

ś

wietle której

w

wykonywaniu mandatu poseł lub senator ma prawo, je

ż

eli nie narusza dóbr

osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wst

ę

pu do

pomieszcze

ń

, w których znajduj

ą

si

ę

te informacje i materiały, oraz wgl

ą

du

w działalno

ść

organów administracji rz

ą

dowej i samorz

ą

du terytorialnego, a tak

ż

e

spółek z udziałem Skarbu Pa

ń

stwa oraz zakładów i przedsi

ę

biorstw pa

ń

stwowych

i samorz

ą

dowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.

Nie mie

ś

ci si

ę

w poj

ę

ciu działalno

ś

ci zwi

ą

zanej nieodł

ą

cznie ze sprawowaniem

mandatu jak równie

ż

innej działalno

ś

ci zwi

ą

zanej nieodł

ą

cznie ze sprawowaniem

mandatu ani blokowanie mównicy sejmowej, ani blokowanie fotela Marszałka Sejmu,

ani – jak to okre

ś

lono ostatnio – trwaj

ą

ca okupacja sali obrad Sejmu. Wszystkie te

formy działania, wykraczaj

ą

poza sprawowanie mandatu. Nie mo

ż

na tych działa

ń

uzna

ć

tak

ż

e za odpowiadaj

ą

ce standardowi metod demokratycznych.

Niezale

ż

nie od głoszonych na u

ż

ytek kampanii politycznej pogl

ą

dów,

Polska pozostaje pa

ń

stwem demokratycznym. Ostatnie wybory parlamentarne

przyniosły jednak sytuacj

ę

now

ą

, nieznan

ą

w historii demokratycznych

instytucji w Polsce, w postaci zwyci

ę

stwa w demokratycznych wyborach

ugrupowania, które uzyskało samodzieln

ą

bezwzgl

ę

dn

ą

wi

ę

kszo

ść

w obu

izbach parlamentu. W praktyce politycznej po 1989 roku jest to sytuacja

całkowicie nowa, a w poł

ą

czeniu ze zdobyciem przez to samo ugrupowanie

urz

ę

du Prezydenta RP spowodowały nieznany dot

ą

d stan demokratycznej

przewagi jednego ugrupowania politycznego. Jednak taki stan rzeczy nie

mo

ż

e by

ć

przecie

ż

uznany za wykluczaj

ą

cy istnienie mechanizmów

demokratycznych i zwalniaj

ą

cy przegrane stronnictwa polityczne, z ich

funkcjonowania w ramach istniej

ą

cych instytucji. Polski system konstytucyjny

nie formułuje dopuszczalnej metody walki politycznej, stosowanie przez

mniejszo

ść

działa

ń

, które prowadz

ą

do parali

ż

u instytucji politycznych.

Przywołana dyspozycja zawarta w Preambule wyra

ź

nie wskazuje – na

podstawie specyficznych polskich do

ś

wiadcze

ń

historycznych – potrzeb

ę

zagwarantowania instytucjom publicznym mo

ż

liwo

ś

ci sprawnego działania.

Skoro celem podj

ę

tej blokada mównicy oraz fotela Marszałka Sejmu, za

ś

obecnie sali obrad, jest niedopuszczenie do normalnego funkcjonowania izby

poselskiej, a odblokowanie normalnej mo

ż

liwo

ś

ci działania izby jest

warunkowane ultymatywnie spełnieniem warunków, które nie podlegaj

ą

dyskusji, to takie post

ę

powanie nie mo

ż

e by

ć

uznane za metod

ę

demokratycznego wpływania na rzeczywisto

ść

polityczn

ą

.

Nale

ż

y tak

ż

e zwróci

ć

uwag

ę

na fakt, i

ż

opisane działania podj

ę

te przez grup

ę

posłów godz

ą

wprost w pozycj

ę

Marszałka Sejmu. Jest ona okre

ś

lona przez:

1. przepis art. 110 ust. 2 Konstytucji RP: Marszałek Sejmu przewodniczy

obradom Sejmu, strze

ż

e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn

ą

trz;

2. przepis art. 10 ust. 1 pkt. 1 – 6 Regulaminu Sejmu: Marszałek Sejmu:

1) stoi na stra

ż

y praw i godno

ś

ci Sejmu, 2) reprezentuje Sejm, 3) zwołuje

posiedzenia Sejmu, 4) przewodniczy obradom Sejmu, 5) czuwa nad tokiem

i terminowo

ś

ci

ą

prac Sejmu i jego organów

).

Mamy zatem do czynienia z uniemo

ż

liwieniem wykonywania obowi

ą

zków

przez jedn

ą

z najwa

ż

niejszych instytucji pa

ń

stwowych, a wi

ę

c ostentacyjnym

sprzeniewierzeniem si

ę

dyspozycji okre

ś

lonej w cytowanym fragmencie Preambuły

do Konstytucji RP.

Zachodzi w zwi

ą

zku z powy

ż

szym pytanie, o charakter działania grupy posłów

oraz kierownictw partii politycznych do których oni przynale

żą

, z perspektywy

przepisów prawa karnego.

Kodeks karny (ustawa Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U.

z 2016 r. poz. 1137 z pó

ź

n. zm.) przynajmniej w kilku przepisach mo

ż

na odnie

ść

do

opisanych wy

ż

ej zachowa

ń

. I tak karalne jest:

1. stosowanie przemocy wobec osoby (tu Marszałka Sejmu) w celu zmuszenia

do okre

ś

lonego zachowania si

ę

(art. 191 § 1 KK);

2. wywieranie przemoc

ą

wpływu na czynno

ś

ci urz

ę

dowe innego organu

pa

ń

stwowego (tu Marszałka Sejmu) (art. 224 § 1 KK);

3. zniewa

ż

anie funkcjonariusza publicznego lub osób do pomocy mu

przybranych podczas i w zwi

ą

zku z pełnieniem obowi

ą

zków słu

ż

bowych

(art. 226 § 1 KK);

4. zniewa

ż

enie

publiczne

konstytucyjnego

organu

Rzeczypospolitej

(art. 226 § 3);

5. przekroczenie uprawnie

ń

przez funkcjonariusza publicznego, skutkuj

ą

ce

działaniem na szkod

ę

interesu publicznego (art. 231 § 1 KK), wreszcie

6. czynienie niezdatn

ą

do u

ż

ycia cudzej rzeczy (art. 288 KK).

Uzupełniaj

ą

co przywoła

ć

nale

ż

y przepisy Kodeksu wykrocze

ń

(ustawa Kodeks

wykrocze

ń

z dnia 20 maja 1971 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 z pó

ź

n. zm), to

jest przepis art. 49 § 1 sankcjonuj

ą

cy działanie w miejscu publicznym

demonstracyjnie okazuj

ą

ce lekcewa

ż

enie Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej

Polskiej lub jej konstytucyjnym organom.

Ju

ż

nawet bardzo pobie

ż

na analiza post

ę

powania grupy posłów w nocy

z 16 na 17 grudnia 2016 roku oraz w kolejnych dniach wskazuje,

ż

e poszczególne

osoby uczestnicz

ą

ce w blokowaniu mównicy, fotela Marszałka Sejmu oraz okupacji

sali obrad, wypełniły znamiona opisanych wy

ż

ej czynów zabronionych. Stosownie do

tre

ś

ci przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora

a contrario, poseł mo

ż

e by

ć

poci

ą

gni

ę

ty do odpowiedzialno

ś

ci za swoj

ą

działalno

ść

nie wchodz

ą

c

ą

w zakres sprawowania mandatu. W tym zakresie posłowie nie s

ą

wył

ą

czeni spod konsekwencji tre

ś

ci przepisu art. 32 ust. 1 Konstytucji – w

szyscy s

ą

wobec prawa równi. Poci

ą

gni

ę

cie do odpowiedzialno

ś

ci z tego tytułu wymaga

oczywi

ś

cie zachowania procedur zwi

ą

zanych z uchyleniem posłowi immunitetu.

Podsumowuj

ą

c t

ę

cz

ęść

analizy wskaza

ć

nale

ż

y, i

ż

istniej

ą

przesłanki do

zło

ż

enia przez Marszałka Sejmu, ale tak

ż

e ka

ż

dego posła czy pracownika Sejmu, jak

równie

ż

w istocie ka

ż

dego obywatela, zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia

przest

ę

pstwa, przy czym konieczne jest zindywidualizowanie tych zawiadomie

ń

,

z przypisaniem konkretnym posłom popełnienia konkretnych czynów zabronionych.

Wydaje si

ę

to niezb

ę

dnie koniecznym, bowiem dotychczasowe tolerowanie

nielegalnych działa

ń

grupy posłów oraz kierownictw ich partii powoduje poczucie

bezkarno

ś

ci, które mo

ż

e przerodzi

ć

si

ę

w niebezpieczne zjawisko społeczne.

Zach

ę

ceni post

ę

powaniem tych osób obywatele, mog

ą

bowiem nabra

ć

przekonania,

ż

e w imi

ę

ź

le poj

ę

tego „pokoju społecznego” władze publiczne tolerowa

ć

b

ę

d

ą

działania polegaj

ą

ce na ostentacyjnym łamaniu powszechnie obowi

ą

zuj

ą

cych norm

prawnych. Dla i tak słabego pa

ń

stwa polskiego, dopuszczenie do takiej sytuacji mo

ż

e

by

ć

ś

miertelnym zagro

ż

eniem.

Odmiennym zagadnieniem jest rozwa

ż

enie, jakimi

ś

rodkami dysponuje

Marszałek Sejmu aby doprowadzi

ć

do mo

ż

liwo

ś

ci normalnego funkcjonowania

Sejmu. Z jednej bowiem strony Marszałek Sejmu zwołał na 11 stycznia 2017 roku

kolejne posiedzenie Sejmu, z drugiej za

ś

strony grupa posłów okupuj

ą

cych sal

ę

obrad nie uznaje decyzji Marszałka o zamkni

ę

ciu obrad poprzedniego posiedzenia

i

żą

da kontynuowania tego posiedzenia po zako

ń

czeniu przerwy.

Rozwa

ż

aj

ą

c mo

ż

liwo

ść

poszukiwania kompromisu, którego inicjatywa mogłaby

wyj

ść

od Marszałka Sejmu, proponowałbym rozwa

ż

y

ć

nast

ę

puj

ą

cy scenariusz, który

prezentuj

ę

jako roboczy:

1. Nie mo

ż

e by

ć

mowy o podwa

ż

eniu prawidłowo

ś

ci 33 posiedzenia Sejmu,

a zwłaszcza głosowa

ń

w sprawie bud

ż

etu oraz w sprawie ustawy dezubekizacyjnej,

2. Opozycja deklaruje,

ż

e jej celem jest przeprowadzenie debaty nad

bud

ż

etem, której to mo

ż

liwo

ś

ci została rzekomo pozbawiona,

3. Wychodz

ą

c na przeciw temu

żą

daniu – a w tej chwili wydaje si

ę

,

ż

e ono

pełni kluczow

ą

rol

ę

w narracji opozycji – mo

ż

liwe rozwa

ż

enie inicjatywy rz

ą

dowej

w przedmiocie zmian w uchwalonej i podpisanej ustawie bud

ż

etowej; poniewa

ż

podstawowe parametry bud

ż

etu przyjmowane były we wrze

ś

niu, zatem obiektywnie

istniej

ą

przesłanki do pewnych modyfikacji na obecnym etapie,

4. Procedowanie nowelizacji ustawy bud

ż

etowej mogłoby sta

ć

si

ę

polem do

debaty z udziałem opozycji, pod warunkiem wszak

ż

e i

ż

jej ramy zostan

ą

wspólnie

ustalone i uj

ę

te w racjonalne wymiary,

5. Debata nad nowelizacj

ą

byłaby zatem ukłonem w stron

ę

opozycji, która

uzyskałaby mo

ż

liwo

ść

zaprezentowania swego stanowiska w sprawie bud

ż

etu na

2017 rok,

Je

ż

eli wskazana

ś

cie

ż

ka kompromisu wokół zagadnienia bud

ż

etu pa

ń

stwa

okazałaby si

ę

niemo

ż

liwa do realizacji, wobec nie przyj

ę

cia propozycji rz

ą

dowej, co

skutkowałoby trwaniem istniej

ą

cego, patologicznego stanu okupacji sali obrad,

nale

ż

y rozwa

ż

y

ć

inne sposoby zapewnienia sprawnego funkcjonowania izby.

Mo

ż

liwe s

ą

tu trzy rozwi

ą

zania:

1) przeprowadzenie najbli

ż

szego posiedzenia Sejmu w Sali Kolumnowej przy

ograniczonym dost

ę

pie mediów (co automatycznie powoduje osłabienie

napi

ę

cia przez brak transmisji), jednak w tym wypadku nale

ż

y unikn

ąć

problemów technicznych wokół quorum i liczenia głosów, oraz odpowiednio

zabezpieczy

ć

mównic

ę

w tym pomieszczeniu przed ponown

ą

okupacj

ą

,

2) w przypadku procedowania w sali posiedze

ń

, ogłoszenie tajno

ś

ci obrad

stosownie do przepisu art. 113 zd. 2 Konstytucji RP, co automatycznie

skutkuje równie

ż

wyeliminowaniem mediów i nagła

ś

niania przez nie

ewentualnych prowokacji ze strony posłów PO i Nowoczesnej – dobro

pa

ń

stwa wymaga dzi

ś

spokojnej i rzeczowej debaty o bud

ż

ecie i innych

wa

ż

nych sprawach, a obecno

ść

mediów wzmaga niepotrzebnie temperatur

ę

obrad; tajno

ść

obrad na obecnym etapie słu

ż

y

ć

b

ę

dzie pogł

ę

bionej

merytorycznej debacie,

3) wprowadzenie na sal

ę

obrad Sejmu grupy funkcjonariuszy BOR,

przydzielonych do ochrony ministrów oraz Marszałków Sejmu – b

ę

d

ą

oni

dysponowali wszelkimi atrybutami, aby zapewni

ć

ochron

ę

zarówno mównicy

jak i fotela Marszałka Sejmu, co wykluczy mo

ż

liwo

ść

przeprowadzenia

blokady w stylu znanym z ostatniego posiedzenia.

Nie mo

ż

na wykluczy

ć

kombinacji tych trzech elementów w zale

ż

no

ś

ci od

dynamicznego rozwoju wypadków. Nale

ż

y tak

ż

e wyeliminowa

ć

mo

ż

liwo

ść

wydawania przepustek jednorazowych na okres nast

ę

pnego posiedzenia Sejmu,

bowiem t

ą

drog

ą

mo

ż

na wprowadzi

ć

do pomieszcze

ń

sejmowych osoby, które

podejm

ą

jeszcze bardziej radykalne i destrukcyjne działania.

Mo

ż

na te

ż

rozwa

ż

y

ć

przesuni

ę

cie daty posiedzenia Sejmu o 14 dni w zwi

ą

zku

z konieczno

ś

ci

ą

przygotowania nowelizacji bud

ż

etu. Ju

ż

sama zapowied

ź

takiej

zmiany daty posiedzenia i reakcja na to ze strony grupy posłów i kierownictw ich

partii, udzieli niezawodnej odpowiedzi co do prawdziwych

ź

ródeł inspiracji działa

ń

podj

ę

tych w ostatnich tygodniach.

Proponowane rozwi

ą

zania koncentruj

ą

si

ę

na poszukiwaniu mo

ż

liwo

ś

ci

znalezienia kompromisu, który z natury rzeczy jest w obecnej sytuacji trudny dla obu

stron konfliktu. Je

ż

eli dla obu stron sprawne funkcjonowanie instytucji pa

ń

stwowych

stanowi wspólnie akceptowan

ą

warto

ść

konstytucyjn

ą

, to powinny one wspólnie

rozwi

ą

za

ć

kryzys. Obecna wi

ę

kszo

ść

musi bowiem mie

ć

ś

wiadomo

ść

,

ż

e pr

ę

dzej czy

pó

ź

niej sama stanie si

ę

opozycj

ą

i

ż

e b

ę

dzie wtedy ewentualnym obiektem

podobnych działa

ń

ze strony wi

ę

kszo

ś

ci, kieruj

ą

cej si

ę

jakim

ś

rodzajem rewan

ż

yzmu.

Podobnie dzisiejsza opozycja, d

ążą

c do przej

ę

cia władzy musi mie

ć

ś

wiadomo

ść

,

ż

e

jej przyszli przeciwnicy b

ę

d

ą

mogli w sposób w pełni uprawniony podejmowa

ć

podobnie destrukcyjne działania pod ich adresem.

Ś

wiadomo

ść

tej dosy

ć

oczywistej

ewentualno

ś

ci winna skłania

ć

obie strony do jak najszybszego znalezienia drogi

kompromisowego rozwi

ą

zania sporu. Ewentualne trwanie tego konfliktu spowoduje

długotrwałe, dotkliwe szkody w ci

ą

gle buduj

ą

cej si

ę

tkance polskiej demokracji.