„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dorota Niedzielska-Barczyk

Formowanie wyrobów z mas sypkich 813[01].Z2.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Katarzyna Golec
mgr inż. Małgorzata Kapusta



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Dorota Niedzielska-Barczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 810[01].Z2.04
„Formowanie wyrobów z mas sypkich”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu operator urządzeń przemysłu ceramicznego.


























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

13

5.1.

Właściwości mas sypkich

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2.

Metody formowania wyrobów z mas sypkich

18

5.2.1. Ćwiczenia

18

5.3.

Ocena wyrobów formowanych z mas sypkich oraz bezpieczeństwo

i higiena pracy podczas procesu formowania

20

5.3.1. Ćwiczenia

20

6.

Ewaluacja osiągnięć uczniów

22

7.

Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocy w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej kształcącej w zawodzie operator urządzeń
przemysłu ceramicznego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, które określają, jakie wiadomości powinien posiadać uczeń przed
przystąpieniem do nauki w wybranym zawodzie,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć, w których nakreślono sposób przeprowadzenia zajęć
w modułowym systemie kształcenia,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

przykładowe zestawy zadań testowych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

aktywizującymi, ze szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

samokształcenia kierowanego,

−

metody tekstu przewodniego,

−

dyskusji dydaktycznej,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Forma organizacyjna pracy uczniów może również być zróżnicowana, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zestawami zadań testowych, które są zamieszczone w rozdziale 6
„Ewaluacja osiągnięć uczniów”.

W tym rozdziale podano również:

−

klucz odpowiedzi,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

przykładową kartę odpowiedzi.
Poniżej został przedstawiony diagram powiązań pomiędzy pokrewnymi jednostkami

wraz z ich opisami. Dzięki temu będzie można sprawdzić, czy uczniowie dysponują już
dostateczną wiedzą by móc rozpocząć pracę z jednostką modułową „Formowanie wyrobów
z mas sypkich”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

813[01].Z2.01

Stosowanie podstawowych pojęć

z zakresu chemii ceramicznej

813[01].Z2.03

Formowanie wyrobów

z mas plastycznych

813[01].Z2.02

Przygotowywanie surowców

i mas ceramicznych

813[01].Z2.04

Formowanie wyrobów

z mas sypkich

813[01].Z2.08

Zdobienie i szkliwienie wyrobów

ceramicznych

813[01].Z2.06

Suszenie wyrobów ceramicznych

813[01].Z2.07

Wypalanie wyrobów ceramicznych

813[01].Z2.05

Formowanie wyrobów z mas

lejnych

813[01].Z2

Technologia produkcji wyrobów

ceramicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu czynności
związanych z uruchamianiem urządzeń do przygotowania surowców i przygotowania
mas ceramicznych,

−

posługiwać się symboliką chemiczną,

−

posługiwać się umowną symboliką maszyn i urządzeń stosowaną w przemyśle
ceramicznym,

−

rozpoznawać surowce ceramiczne,

−

stosować terminologię z zakresu chemii ceramicznej,

−

czytać ze zrozumieniem,

−

rozwiązywać test wielokrotnego wyboru,

−

korzystać z różnych źródeł informacji w tym z Internetu,

−

pracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

określić podstawowe surowce na masy sypkie,

−−−−

scharakteryzować własności mas sypkich,

−−−−

ocenić przydatność na podstawie badań: uziarnienie, skurczliwość,

−−−−

dobrać dodatki do mas sypkich,

−−−−

zbadać masę sypką zgodnie z instrukcją do badań mas,

−−−−

sporządzić według receptury masy sypkie,

−−−−

uformować kształtki metodą prasowania na prasie hydraulicznej,

−−−−

uformować kształtki z mas sypkich metodą ręczną,

−−−−

określić wady i zalety formowania wyrobów z mas sypkich na prasach,

−−−−

wymienić wyroby ceramiczne formowane z mas sypkich,

−−−−

określić jakość wyrobu formowanego z mas sypkich,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska podczas formowania z mas sypkich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01].

Moduł:

Technologia

produkcji

wyrobów

ceramicznych

813[01.Z2

Jednostka modułowa:

Formowanie wyrobów z mas sypkich 813[01].Z2.04

Temat: Analiza składu granulometrycznego surowca nieplastycznego.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności praktycznych z zakresu oceny przydatności

surowca w technologii na podstawie badań składu uziarnienia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zestawić sita zormalizowane do analizy,

−

przestrzegać zasad BHP podczas montażu sit we wstrząsarce,

−

pobrać próbkę piasku kwarcowego do badań,

−

przeliczyć udział wagowy poszczególnych frakcji na udział procentowy,

−

porównać uzyskane wyniki z teoretycznym składem uziarnienia surowca w masie,

−

analizować i wyciągać wnioski.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

Czas trwania zajęć:

−

135 minut.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespołach 2 osobowych.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw znormalizowanych sit ze wstrząsarką,

−

waga,

−

piasek kwarcowy,

−

parowniczka,

−

suszarka,

−

szkiełka zegarkowe,

−

papier błyszczący, pędzel,

−

poradniki i książki.

Przebieg zajęć

Wykonaj analizę składu ziarnowego piasku kwarcowego metodą sitową oraz oceń jego

przydatność do sporządzenia masy na wyroby krzemionkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Faza wstępna:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Zaznajomienie uczniów z pracą metodą przewodniego tekstu.

4.

Podział uczniów na zespoły.

5.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

Faza właściwa: praca metodą przewodniego tekstu – fazy 1÷5
Faza

Przykłady pytań

Oczekiwane odpowiedzi

Jakie znasz surowce nieelastyczne
potrzebne do produkcji wyrobów
ogniotrwałych krzemionkowych?

Kwarcyty, łupek kwarcytowy, piasek
kwarcowy, ziemia okrzemkowa.

Jakie funkcje spełnia surowiec
nieplastyczny w masie ceramicznej?

Jest surowcem schudzającym.

Do czego służą sita?

Do kontroli składu uziarnienia
i rozdziału na poszczególne frakcje.

1. Informacje

Jaką

metodą

analizy

sitowej

prowadzi

się

badanie

składu

uziarnienia

dla

surowców

nieplastycznych?

Jest to analiza sitowa na sucho, analizę
na mokro wykonuje się dla surowców
plastycznych.

Jaki podstawowy sprzęt powinien
się znaleźć na stanowisku pracy?

Sita znormalizowane w ilości 6 sztuk,
wstrząsarka, suszarka, parowniczka,
szkiełka zegarkowe, waga, papier,
pędzel.

W jaki sposób pobrać próbkę piasku
do badań laboratoryjnych w ilości
100 g?

Próbka musi reprezentować całość
surowca,

więc

metodą

„ćwiartkowania” do uzyskania średniej
próbki laboratoryjnej.

Jak przygotować pobraną średnią
próbkę do analizy?

Próbkę piasku należy wysuszyć.

Co zrobić z ziarnami surowca
zebranymi
z poszczególnych sit?

Należy je zważyć i przeliczyć na
udział procentowy w 100 g próbce.

2. Planowanie

Jak

ocenić

przydatność

zastosowania surowca do mas
krzemionkowych?

Porównać uzyskane w procentach
udziały poszczególnych ziaren do
sugerowanych w tekście poradnika
udziałów

ziarnowych

w masie

krzemionkowej

3. Ustalanie

−

uczniowie pracując w grupach, proponują kolejność czynności, jakie
będą musieli zrealizować podczas analizy sitowej:

−

uczniowie konsultują z nauczycielem plan działań i prezentują uzyskane
do tej pory informacje:

4. Wykonanie

Uczniowie postępują według ustalonego wcześniej planu, konsultując
przeliczanie udziałów wagowych na procentowe poszczególnych frakcji
ziarnowych z nauczycielem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

5. Sprawdzenie

Sprawdzenie, czy uczniowie właściwie pobrali surowiec do badań, czy
dokładnie odważyli, czy próbka została wysuszona, czy sita zestawiono
poprawnie, czy dobrze zebrano poszczególne frakcje ziarnowe i je zważono,
czy przeliczenie na procenty zostało wykonane poprawnie, cz surowiec pod
względem uziarnienia nadaje się do produkcji wyrobów krzemionkowych.

6.

Analiza

końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem ustalają, które etapy rozwiązania zadania
sprawiły im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie,
wskazać, jakie ważne umiejętności zostały przyswojone, jakie wystąpiły
nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.

Praca domowa

Wykonać raport z przeprowadzonych zajęć praktycznych. Powinien on zawierać: cel

pracy, szczegółowy opis przebiegu zadania oraz wnioski końcowe. Dodatkowo należy
wykreślić wykres krzywej uziarnienia dla badanego surowca.

ZAŁĄCZNIKI DO SCENARIUSZA:
Załącznik A – Instrukcja pracy dla uczniów metodą przewodniego tekstu

W jaki sposób będziecie pracować na zajęciach?
Otrzymaliście od nauczyciela problem do rozwiązania (załącznik B), nad którym

zastanowicie się wspólnie. Będziecie pracować metodą przewodniego tekstu składającą się
z sześciu faz.

W pierwszej fazie pracy „Informacje wstępne”, a także w drugiej fazie „Planowanie”,

pomogą Wam pytania prowadzące (załącznik C i załącznik D). Odpowiedzi na te pytania
opracujecie pisemnie, jeśli będziecie mieć wątpliwości, nauczyciel udzieli Wam pomocy.

W fazie „Ustalenia” zaproponujecie kolejność czynności, jakie będziecie wykonywać

podczas analizy sitowej. Ponadto sprawdźcie, czy stanowisko jest przygotowane do pracy
i czy posiadacie już wszystkie potrzebne pomoce. Na zakończenie tego punktu zajęć
skonsultujcie swój plan działania z nauczycielem i zaprezentujcie uzyskane do tej pory
informacje.

W fazie „Wykonanie” przystąpcie do wykonywania ćwiczenia, według ustalonego

wcześniej planu.

W fazie „Sprawdzenie” sprawdźcie ostatecznie, czy zostały wykonane wszystkie

polecenia z treści zadania.

W ostatniej fazie „Analiza końcowa” zastanowicie się nad całym procesem

rozwiązywania przez Wasz zespół problemu i wskażecie, które etapy pracy nad rozwiązaniem
zadania sprawiały Wam trudności i jakie były tego przyczyny.
Załącznik B – Zadanie dla zespołów uczniowskich.
Zadanie:

Wykonaj analizę składu ziarnowego piasku kwarcowego metodą sitową oraz oceń jego

przydatność do sporządzenia masy na wyroby krzemionkowe.
Załącznik C – Pytania prowadzące do fazy I – Informacje wstępne.
1.

Jakie znasz surowce nieplastyczne wykorzystywane w technologii produkcji wyrobów
ogniotrwałych krzemionkowych?

2.

Jakie funkcje spełnia surowiec nieplastyczny w masie ceramicznej?

3.

Do czego służą sita?

4.

Jaką metodą analizy sitowej prowadzi się badanie składu uziarnienia dla surowców
nieplastycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Załącznik D – Pytania prowadzące do fazy II – Planowanie.
1.

Jaki podstawowy sprzęt powinien się znaleźć na stanowisku pracy?

2.

W jaki sposób pobrać próbkę piasku do badań laboratoryjnych w ilości 100 g?

3.

Jak przygotować pobraną średnią próbkę do analizy?

4.

Co zrobić z ziarnami surowca zebranymi z poszczególnych sit?

5.

Jak ocenić przydatność zastosowania surowca do mas krzemionkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01].

Moduł:

Technologia

produkcji

wyrobów

ceramicznych

813[01.Z2

Jednostka modułowa:

Formowanie wyrobów z mas sypkich 813[01].Z2.04

Temat: Badania makroskopowe dla surowców nieplastycznych stosowanych w masach sypkich.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności praktycznych z zakresu oceny przydatności

surowca w technologii na podstawie badań makroskopowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

określić cel badań makroskopowych,

–

podać przykłady badań makroskopowych,

–

stosować skale twardości Mohsa,

–

posługiwać się szkłem powiększającym,

–

zinterpretować otrzymane wyniki,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

metoda projektów.

Czas: 135 minut.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w zespołach dwuosobowych.

Środki dydaktyczne:
–

szkiełka zegarowe o średnicy 5 i 15 cm,

–

ostry nóż,

–

skala twardości Mohsa,

–

szkła powiększające (lupa),

–

suwmiarka,

–

surowce nieplastyczne (ilość uzależniona od ilości grup),

–

instrukcja ćwiczenia.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja tematu:

−

każdy zespół otrzymuje 4 surowce, dla których ma przeprowadzić podstawowe
badania makroskopowe, dostarczające jak najwięcej informacji o danym surowcu,

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań zadania uzgadniają jakie badania mogą
wykonać (w razie trudności korzystają z pomocy nauczyciela),

−

przez cały czas trwania ćwiczenia (70 minut) uczniowie określają te cechy
surowców, które można zbadać poprzez oględziny (barwa, wygląd ziaren, kształt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

ziaren) wyznaczają twardość wg skali Mohsa oraz sprawdzają zanieczyszczenia
używając lupy,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w ustaleniu badań makroskopowych.
Zwraca uwagę czy zespoły pracują zgodnie z przepisami bhp.

5.

Po wykonaniu badań uczniowie wykonują dokumentację ćwiczenia oraz interpretują
otrzymane wyniki – czas 30 minut.

6.

Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.

7.

Zespoły prezentują efekty swoich badań.

8.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć
Praca domowa

Przygotuj informacje w postaci referatu na temat jednego z czterech badanych przez

Ciebie surowców, wykorzystując odpowiednie opracowania książkowe i Internet.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych przez
ucznia umiejętności.

Anonimowa ankieta ewaluacyjna (przykładowa)

MOJA OPINIA O ZAJĘCIACH

1.

Zajęcia wymagały wykorzystania zawartych w materiale nauczania treści.

a.



tak

b.



raczej tak

c.



raczej nie

d.



nie

2.

Wykonywane ćwiczenia pomogły mi w lepszym zrozumieniu treści materiału nauczania.

a.



tak

b.



raczej tak

c.



raczej nie

d.



nie

3.

Największą trudność podczas wykonywania ćwiczenia sprawiło mi:

.
.

4.

Podczas wykonywania ćwiczenia zdobyłem następujące umiejętności:

.
.
.

5.

Chciałbym się dowiedzieć więcej o

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.

ĆWICZENIA

5.1. Właściwości mas sypkich

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj analizę składu ziarnowego piasku kwarcowego metodą sitową oraz oceń jego

przydatność do sporządzenia masy na wyroby krzemionkowe.

Wskazówki do realizacji
Wykonanie ćwiczenia dobrze jest poprzedzić wyjaśnieniem co to są sita znormalizowane.

Odwołać uczniów do treści z poradnika w celu ocenienia przydatności surowca do mas
krzemionkowych. Zadanie to mogą wykonywać dwie osoby. Przewidywany czas realizacji to
135 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zaplanować kolejne czynności podczas prowadzenia analizy sitowej,

2)

zapoznać się z dostępnymi opracowaniami,

3)

przygotować niezbędny sprzęt do analizy sitowej,

4)

pobrać średnią próbkę materiału do badań,

5)

wysuszyć próbkę materiału do stałej masy,

6)

odważyć 100 g wysuszonego piasku,

7)

zestawić komplet sit ze wstrząsarką,

8)

wsypać na sita odważony piasek,

9)

przesiewać materiał (uruchomić wstrząsarkę),

10)

ważyć z dokładnością do 0,01 g pozostałości z poszczególnych sit,

11)

określić udział procentowy poszczególnych frakcji ziarnowych,

12)

zestawić w tabeli uzyskane wyniki,

Tabela do ćwiczenia 1.

Nr sita

Udział % frakcji ziarnowej

2,00 mm

1,00 mm

0,50 mm

0,25 mm

0,12 mm

0,063 mm

13)

uporządkować stanowisko pracy,

14)

ocenić przydatność piasku (na podstawie jego uziarnienia) do zastosowania w masie na
wyroby krzemionkowe,

15)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz z objaśnieniem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

notatnik,

−

parowniczka porcelanowa,

−

waga o dokładności 0,01 g,

−

znormalizowany komplet sit,

−

suszarka,

−

miękkie pędzle włosiane,

−

papier błyszczący biały,

−

łopatki,

−

szkiełka zegarowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Sporządź masę sypką szamotową w mieszarce zetowej, wg receptury umieszczonej

w tabelce. Wiedząc, że masa przeznaczona będzie do formowania ręcznego, dobierz i dodaj
do masy dodatek poprawający cechy formiercze masy (w ilości 20 ml).

Tabela do ćwiczenia 2.Receptura robocza: masa sypka.

Składnik

Ilość

Szamot o uziarnieniu
0÷3mm

1,4 kg

Glina ogniotrwała G3

0,6 kg

Woda

300 ml

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest poznanie zasady działania mieszarki zetowej oraz przebiegu

sporządzania masy sypkiej w takiej mieszarce. Nauczyciel powinien podkreślić zasady bhp
obsługi urządzeń. Zadanie to powinien wykonać indywidualnie każdy uczeń. Przewidywany
czas realizacji to 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać określone treści z poradnika,

2)

przeanalizować przebieg ćwiczenia,

3)

przygotować niezbędny sprzęt laboratoryjny,

4)

sprawdzić stan techniczny mieszarki,

5)

przygotować środki ochrony osobistej,

6)

sprawdzić stan techniczny wagi,

7)

odważyć surowce zgodnie z recepturą,

8)

dobrać dodatek poprawiający cechy formiercze masy,

9)

przygotować masę w mieszarce zgodnie z instrukcją stanowiskową obsługi urządzenia,

10)

mieszać składniki na masę, aż uzyskasz jednorodność masy,

11)

skontrolować organoleptycznie jednorodność masy,

12)

przenieść gotową masę z koryta mieszarki do zbiornika na masę,

13)

zabezpieczyć masę przed utratą wilgoci,

14)

oczyścić sprzęt i uporządkować stanowisko pracy,

15)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

surowce wg receptury,

−

dodatki do mas sypkich,

−

mieszarka z mieszadłem zetowym,

−

instrukcja obsługi mieszarki,

−

instrukcja obsługi wagi,

−

ś

rodki ochrony osobistej,

−

waga,

−

cylinder miarowy,

−

pojemniki na surowce,

−

zbiornik na masę.

Ćwiczenie 3

Zbadaj skurczliwość suszenia dla masy sypkiej szamotowej (przygotowanej w ćwiczeniu

2). Do badań przygotuj 3 próbki masy.

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest nabycie umiejętności dokonania pomiaru skurczliwości

suszenia. Przy okazji tego ćwiczenia warto zwrócić uwagę, czy uczeń wykonuje dokładnie
pomiar wielości walca. Zadanie to mogą wykonywać zespoły dwuosobowe. Przewidywany
czas realizacji to 240 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać określone treści z poradnika,

2)

zapoznać się z literaturą wskazaną przez nauczyciela [7],

3)

przeanalizować kolejne czynności wykonywane podczas ćwiczenia,

4)

zgromadzić niezbędny sprzęt,

5)

uformować z masy sypkiej 3 próbki w kształcie walca,

6)

zaznaczyć i odmierzyć żądaną wysokość dla walca (50 mm), odciąć nadmiar,

7)

obliczyć objętość uformowanego walca – V,

8)

odstawić próbki do wysuszenia w suszarce w temperaturze 105–110

o

C,

9)

suszyć 1–2 godzin do stałej masy,

10)

wyjąć próbki z suszarni i wystudzić w eksykatorze (około 0,5 godz.),

11)

ważyć próbki do stałej masy (ewentualnie powtarzaj czynność 9–11),

12)

zmierzyć wysokości walców wysuszonych,

13)

obliczyć objętości poszczególnych walców po wysuszeniu – V

1

,

14)

obliczyć skurczliwość objętościową dla poszczególnych próbek według wzoru:

S

v

= V – V

1

/ V * 100%

15) obliczyć średnią skurczliwość objętościową dla próbek,
16) podać wielkość skurczliwości suszenia dla masy sypkiej szamotowej,
17) zaprezentować wykonanie ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

norma tematyczna,

−

masa sypka szamotowa,

−

forma metalowa do formowania walców,

−

olej formierski,

−

przymiar z podziałką milimetrową,

−

suszarka laboratoryjna,

−

waga,

−

eksykator,

−

kalkulator,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Określ podstawowe surowce do sporządzenia wybranych mas – uzupełnij tabelę. Wyboru

surowców dokonaj ze zbioru zamieszczonego pod tabelą.

Tabela do ćwiczenia 4.

Typ masy sypkiej

Wybrany surowiec

krzemionkowa

karborundowa

magnezytowa

chromitowo – magnezytowa
korundowa

Surowce: magnezyt: ruda chromowa: złom wyrobów własnych: kwarcyty: tlenek glinu:
węglik krzemu: piasek cyrkonowy: piasek kwarcowy: grafit: dolomit, spieczony tlenek
magnezu

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest nabycie umiejętności doboru składników do mas sypkich

ogniotrwałych. Uczniowie podejmują decyzję indywidualnie, lecz wcześniej mogli ze sobą
dyskutować. Czas realizacji ćwiczenia około 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać określone treści z poradnika,

2)

zapoznać się z literaturą wskazaną przez nauczyciela,

3)

przeanalizować zbiór surowców,

4)

przedyskutować w grupie swoje propozycje,

5)

dokonać doboru surowców,

6)

uzupełnić tabelę,

7)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

zbiór nazw surowców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.2. Metody formowania wyrobów z mas sypkich

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj formowanie kształtki szamotowej metodą ręczną.

Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym ważna jest nie tylko wiedza teoretyczna, ale także zdolności manualne.

Nauczyciel powinien zademonstrować jak wykonać kształtkę przy użyciu ubijaka. Zadanie to
może wykonywać jedna osoba. Aby uczeń nabrał określonej umiejętności powinien
uformować kilka kształtek, najlepiej zaczynając od najmniej skomplikowanych.
Przewidywany czas realizacji to 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z określonymi treściami z poradnika,

2)

przeanalizować kolejność czynności formowania ręcznego,

3)

przygotować stanowisko pracy z narzędziami,

4)

dobrać formę stalową,

5)

zapoznać się z instrukcją obsługi ubijaka elektrycznego,

6)

przygotować środki ochrony osobistej,

7)

zgromadzić masę sypką szamotową,

8)

przygotować do formowania formę (smarowanie olejem formierczym),

9)

przystąpić do formowania kształtki, zgodnie z instrukcją,

10)

wyjąć z formy uformowany wyrób,

11)

odstawić półfabrykat do suszenia,

12)

uporządkować stanowisko pracy,

13)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

masa sypka szamotowa,

−

forma stalowa,

−

ubijak elektryczny lub młotek pneumatyczny,

−

narzędzia: strychulec, łopatka, młotek drewniany,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej,

−

instrukcja obsługi ubijaka elektrycznego lub młotka pneumatycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 2

Uformuj prostki ogniotrwałe na ręcznej prasie hydraulicznej.

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest zapoznanie się z obsługą prasy ręcznej hydraulicznej i ze

sposobem formowania metodą prasowania. Nabycie umiejętności formierczych wymaga
uformowania dużej ilości wyrobów. Każdy uczeń powinien pracować indywidualnie.
Nauczyciel powinien podkreślić zasady bhp na stanowisku pracy. Przewidywany czas
realizacji to 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z literaturą zaproponowaną przez nauczyciela,

2)

zgromadzić masę sypką na określony wyrób ogniotrwały,

3)

sprawdzić stan techniczny prasy zgodnie z instrukcją obsługi prasy,

4)

przygotować formę do formowania prostek (smarowanie olejem formierskim),

5)

zapoznać się z danymi technicznymi formowania określonej prostki,

6)

odmierzyć porcję masy (wagowo lub objętościowo),

7)

zasypać masę do formy,

8)

ustawić osłony bezpieczeństwa,

9)

przystąpić do formowania dwustopniowego – uruchomić stempel,

10)

kontrolować parametry prasowania,

11)

wypchnąć z formy sprasowany wyrób,

12)

wstrzymać pracę prasy,

13)

usunąć osłony bezpieczeństwa,

14)

odstawić do suszenia uformowany półfabrykat,

15)

oczyścić formę i przystąpić do czynności 4–13.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ręczna prasa hydrauliczna,

−

masa sypka ogniotrwała,

−

instrukcja obsługi prasy hydraulicznej,

−

dane techniczne formowanych prostek,

−

olej formierski,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.3. Ocena wyrobów formowanych z mas sypkich oraz

bezpieczeństwo i higiena pracy podczas procesu formowania

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj podstawowe badanie kontrolne dla wyrobów uformowanych ręcznie.

Wskazówki do realizacji
Przy realizacji tego ćwiczenia warto przedyskutować z uczniami jakie badania wydają im

się celowe – wykonane przez samego formierza czyli samokontrola. Zadanie to może
wykonywać jedna osoba. Nauczyciel powinien przygotować wiele półfabrykatów do badań.
Przewidywany czas realizacji to 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią poradnika,

2)

zgromadzić półfabrykaty do badania,

3)

przygotować przymiar z podziałką milimetrową,

4)

przygotować kątownik metalowy,

5)

przystąpić do oględzin półfabrykatów,

6)

sprawdzić stan naroży, krawędzi i powierzchni,

7)

sprawdzić wymiary,

8)

sprawdzić kąty proste wyrobów,

9)

opisać każdy półfabrykat,

10)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

półfabrykaty do badań,

−

przymiar,

−

kątownik metalowy.

Ćwiczenie 2

Określ jakość wyrobów uformowanych z mas sypkich, poprzez wyliczenie wad

zaobserwowanych na wyrobach i podanie przyczyn zaistniałych wad.

Wskazówki do realizacji
Po wykonaniu tego ćwiczenia uczniowie powinni nabrać dobrych nawyków, związanych

ze starannością prowadzenia procesu technologicznego, powinni dostrzec zależność
przyczynowo – skutkową mającą wpływ na jakość wyrobów po uformowaniu. Zadanie to
może wykonywać jedna osoba. Przewidywany czas realizacji to 90 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać określone treści z poradnika,

2)

obejrzeć dostępne (przygotowane przez nauczyciela) wadliwe wyroby uformowane
z masy sypkiej,

3)

ustalić widoczne wady obniżające jakość wyrobu,

4)

określić przyczyny zaistniałych wad,

5)

przedyskutować swoje pomysły w małej grupie,

6)

opisać wyroby podając wady i ich przyczynami,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik,

−

wyroby wadliwe,

−

literatura zaproponowana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6.

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Formowanie wyrobów z mas
sypkich”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania: 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – rozwiązanie, co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 zadania z poziom
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 zadań z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. b, 5. d, 6. a, 7. b, 8. d, 9. b, 10. c, 11. d,
12. a, 13. b, 14. d, 15. d, 16. c, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia
ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować

właściwości

mas

sypkich

A

P

a

2

Zdefiniować jakość masy sypkiej

A

P

c

3

Rozpoznać wyrób ogniotrwały

B

P

b

4

Określić własności wyrobu z masy
sypkiej

B

P

b

5

Określić skład mas sypkich

B

P

d

6

Określić

własności

surowców

ogniotrwałych

B

P

a

7

Określić cele stosowania dodatków do
mas sypkich

B

P

b

8

Określić

ilość

dodatków

uplastyczniających masę sypką

B

P

d

9

Określić jakość wyrobów formowanych
z mas sypkich

B

P

b

10

Określić rodzaj formowania

B

P

c

11

Scharakteryzować metodę prasowania

B

P

d

12

Rozróżnić typ prasy

B

P

a

13

Dobrać formę do prasy izostatycznej

B

P

b

14

Określić metodę formowania

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

15

Określić skutki działania hałasu

B

P

d

16

Określić kształt próbek masy sypkiej do
badań

C

PP

c

17

Scharakteryzować działanie pras

C

PP

c

18

Określić zalety pras do formowania
z mas sypkich

C

PP

b

19

Określić wady pras do formowania z mas
sypkich

C

PP

c

20

Określić

przyczynę

wad

procesu

formowania z mas sypkich

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jedno tygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiarów dydaktycznych.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajami zadań podanych w zestawie zadań testowych oraz
z zasadami punktowania odpowiedzi.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi podczas sprawdzianu (karta
odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

5 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom najwięcej trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu unikniecie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań odnośnie formowania wyrobów z mas sypkich. W teście
zamieszczono zadania wielokrotnego wyboru, gdzie tylko jedna z wymienionych
odpowiedzi jest zawsze prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową
odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część– poziom podstawowy,
II część – poziom ponadpodstawowy

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9.

Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Masa sucha zawiera
a)

2–6% wilgotności.

b)

6–12% wilgotności.

c)

15–20% wilgotności.

d)

25–35% wilgotności.

2.

Najlepszą jest masa zawierająca
a)

jedną frakcję ziarnową.

b)

dwie frakcje ziarnowe.

c)

co najmniej trzy frakcje ziarnowe.

d)

nie ma znaczenia ilość frakcji.

3.

Do ogniotrwałych materiałów ceramicznych nie zaliczamy wyrobów
a)

krzemionkowych.

b)

fajansowych.

c)

magnezytowych.

d)

cyrkonowych.

4.

Wyrób o małej porowatości uzyskuje lepszą
a)

nasiąkliwość.

b)

wytrzymałość mechaniczną.

c)

gazoprzepuszczalność.

d)

izolacyjność cieplną.

5.

Podstawowym składnikiem mas krzemionkowych jest
a)

dolomit.

b)

wapień.

c)

glina surowa.

d)

kwarcyt.

6.

Najważniejszą właściwością nieplastycznych surowców ogniotrwałych jest
a)

ogniotrwałość zwykła.

b)

plastyczność.

c)

zawartość wody pokładowej.

d)

skurczliwość całkowita.

7.

Ług posiarczynowy dodaje się do mas sypkich w celu
a)

przyspieszenia procesu wypalania.

b)

poprawy właściwości formierczych masy.

c)

upłynnienia masy.

d)

zmiany koloru wyrobu gotowego.

8.

Dodatki uplastyczniające masę sypką podaje się w ilości
a)

40–45%.

b)

20–25%.

c)

8–15%.

d)

0,5–3%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

9.

Jakość wyrobów formowanych z mas sypkich nie zależy od
a)

właściwości masy.

b)

zastosowania wyrobów gotowych.

c)

stosowanych urządzeń.

d)

sposobów prasowania.

10.

Formy używane w prasach hydraulicznych wykonane są
a)

z gipsu.

b)

z gumy.

c)

ze stali.

d)

z tworzywa sztucznego.

11.

Najlepsze zagęszczenie masy sypkiej uzyskuje się poprzez prasowanie
a)

jedostronne górne.

b)

jednostronne dolne.

c)

dwustronne.

d)

izostatyczne.

12.

Dwie tarcze cierne to element konstrukcyjny prasy
a)

ś

rubowej.

b)

hydraulicznej.

c)

mimośrodowej.

d)

obrotowej.

13.

Do pras izostatycznych przygotowuje się formy
a)

stalowe.

b)

gumowe.

c)

gipsowe.

d)

plastikowe.

14.

Kształtki duże powyżej 50 kg formuje się metodą
a)

mechaniczną.

b)

odlewniczą.

c)

kombinowaną.

d)

ręczną z użyciem młotków elektrycznych.

15.

Skutkiem działania hałasu na organizm ludzki nie jest
a)

uszkodzenie słuchu.

b)

bóle głowy.

c)

zwiększona pobudliwość.

d)

zespół „białych palców”.

16.

Próbki do badań masy sypkiej o wilgotności do 6%, przygotowuje się w postaci
a)

beleczek.

b)

cegiełek.

c)

walców.

d)

sześcianów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

17.

Równomierne zagęszczenie masy we wszystkich kierunkach, podczas formowania jest
charakterystyczne dla prasy
a)

ciernej.

b)

hydraulicznej.

c)

izostatycznej.

d)

kolankowo-dźwigniowej.

18.

Zaletą pras do formowania przez prasowanie nie jest
a)

duża wydajność.

b)

ograniczony kształt formowanych wyrobów.

c)

łatwa wymiana form.

d)

łatwa regulacja wielkości zasypu masy do form.

19.

Wadą pras do formowania z mas sypkich jest
a)

duża wydajność.

b)

automatyczne spryskiwanie wnętrza form olejem.

c)

szybkie zużywanie się form stalowych.

d)

łatwa wymiana stempli prasujących.

20.

Rozwarstwianie się kształtki podczas prasowania nie spowodowane jest
a)

zużytymi formami.

b)

masą zbyt plastyczną.

c)

niewłaściwym składem granulometrycznym.

d)

za dużym ciśnieniem prasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i Nazwisko:………………………………………………………………………………...

Formowanie wyrobów z mas sypkich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Formowanie wyrobów z mas
sypkich”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – rozwiązanie, co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 zadania z poziom
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 zadań z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. c, 5. a, 6. c, 7. b, 8. c, 9. a, 10. c, 11. b,
12. b, 13. d, 14. c, 15. a, 16. c, 17. b, 18. d, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować własności masy sypkiej

A

P

b

2

Scharakteryzować własności masy sypkiej

B

P

c

3

Scharakteryzować przebieg prasowania

B

P

d

4

Określić zawartość dodatków

B

P

c

5

Określić skład wyrobów ogniotrwałych

B

P

a

6

Określić

charakter

chemiczny

wyrobów

ogniotrwałych

B

P

c

7

Określić podstawowy surowiec na masę sypką

B

P

b

8

Określić podstawowy surowiec na masę sypką

B

P

c

9

Określić zastosowanie pras

B

P

a

10

Zastosować sprzęt do badań kontrolnych
formowania wyrobów z mas sypkich

B

P

c

11 Znać budowę pras

B

P

b

12 Objaśnić działanie pras

B

P

b

13 Określić jakość wyrobów prasowanych

B

P

d

14

Określić metodę formowania wyrobów z mas
sypkich

B

P

c

15 Określić skutki działania hałasu

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

16 Objaśnić istotę działania pras

C

PP

c

17 Wyjaśnić poprawność użytkowania matryc

C

PP

b

18 Zastosować przepisy bhp

C

PP

d

19 Scharakteryzować metodę prasowania

C

PP

a

20 Scharakteryzować metodę prasowania

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jedno tygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiarów dydaktycznych.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajami zadań podanych w zestawie zadań testowych oraz
z zasadami punktowania odpowiedzi.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi podczas sprawdzianu (karta
odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

5 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom najwięcej trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu unikniecie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań odnośnie formowania wyrobów z mas sypkich. W teście
zamieszczono zadania wielokrotnego wyboru, gdzie tylko jedna z wymienionych
odpowiedzi jest zawsze prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową
odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część– poziom podstawowy,
II część – poziom ponadpodstawowy.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9.

Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Masa półsucha ma wilgotność
a)

2–6%.

b)

6–12%.

c)

15–20%.

d)

30–35%.

2.

Masa sucha i półsucha musi mieć
a)

taką samą wilgotność.

b)

taką samą zawartość surowca plastycznego.

c)

ś

ciśle określony skład granulometryczny.

d)

taką samą zawartość surowca nieplastycznego.

3.

Masa położona dalej od stempla podczas prasowania jest
a)

jednakowo sprasowana w całej objętości.

b)

nie ma znaczenia położenie masy.

c)

lepiej sprasowana.

d)

gorzej sprasowana.

4.

Aby zapobiec przyklejaniu się wyrobu do powierzchni formy, trzeba użyć
a)

plastyfikatora.

b)

utleniacza.

c)

oleju formierskiego.

d)

ługu posiarczynowego.

5.

Wyroby zasadowe zawierają w składzie
a)

tlenek magnezu.

b)

krzemionkę.

c)

korund.

d)

karborund.

6.

Materiały ogniotrwałe o charakterze kwaśnym to wyroby
a)

magnezytowe.

b)

dolomitowe.

c)

krzemionkowe.

d)

korundowe.

7.

Spieczony tlenek magnezu nazywamy
a)

karborundem.

b)

klinkierem.

c)

szamotem.

d)

palonką.

8.

Surowcem wyjściowym do przygotowania wyrobów karborundowych jest
a)

tlenek wapnia.

b)

ruda chromowa.

c)

węglik krzemu.

d)

dolomit.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

9.

Kształtki szamotowe można uformować na prasie
a)

ciernej.

b)

filtracyjnej.

c)

ś

limakowej.

d)

zwykłej.

10.

Kątownikiem metalowym sprawdza się
a)

ilość spękań na powierzchni wyrobu.

b)

ilość uszkodzeń krawędzi.

c)

skrzywienia na powierzchni.

d)

głębokość pęknięć na powierzchni.

11.

Ź

ródłem siły wywołującej nacisk na tłocznik nie może być mechanizm

a)

ś

rubowy.

b)

wahadłowy.

c)

hydrauliczny.

d)

mimośrodowy.

12.

Zagęszczanie masy znajdującej się w gumowej formie ma miejsce w prasie
a)

obrotowej.

b)

izostatycznej.

c)

hydraulicznej.

d)

ś

rubowej.

13.

Nieprawidłowe wymiary wyrobów formowanych na prasach mogą być spowodowane
a)

nierównomierną wilgotnością masy.

b)

zbyt dużym ciśnieniem prasowania.

c)

niewłaściwym uziarnieniem masy.

d)

prasowaniem na zużytych formach.

14.

Kształtki pojedyncze o nietypowych wymiarach z mas sypkich formuje się metodą
a)

na gorąco.

b)

maszynową

c)

ręcznie.

d)

odlewania.

15.

Skutkiem działania hałasu na organizm ludzki jest
a)

ból głowy.

b)

utrata wzroku.

c)

reumatyzm.

d)

schorzenia skóry.

16.

Znane prawo fizyczne o ciśnieniu cieczy wykorzystane jest w zasadzie działania pras
a)

ś

rubowych.

b)

ciernych.

c)

hydraulicznych.

d)

mimośrodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

17.

W celu przedłużenia żywotności matrycom należy
a)

smarować je olejem ochronnym.

b)

stosować specjalne wkładki, które można wymieniać.

c)

rzadziej formować półfabrykaty.

d)

specjalnie polerować.

18.

Ochroną od porażenia prądem podczas obsługi prasy nie jest
a)

izolacja robocza przewodów.

b)

osłony i obudowy.

c)

samoczynne wyłączanie zasilania.

d)

stosowanie okularów ochronnych.

19.

Wyroby nie wykazują skurczliwości suszenia, gdy są formowane metodą
a)

prasowania izostatycznego.

b)

prasowania dwustronnego.

c)

odlewania dwustronnego.

d)

ubijania młotkami pneumatycznymi.

20.

Pierwsze sprasowanie powinno odbywać się
a)

pomiędzy połową, a maksimum nacisku.

b)

całym maksymalnym naciskiem.

c)

połową maksymalnego.

d)

minimalnym naciskiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:…………………………………………………………………………………

Formowanie wyrobów z mas sypkich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7.

LITERATURA

1.

Dobrzyński Sł.: Materiałoznawstwo szklarskie i ceramiczne. WSiP, Warszawa 1978

2.

Fis B., Wyszyńska B.: Zarys technologii ceramiki. WSiP, Warszawa 1986

3.

Kordek M., Kleinrok D.: Technologia ceramiki część II.WSiP, Warszawa 1992

4.

Kordek M., Kleinrok D.: Technologia ceramiki część II.WSiP, Warszawa 1992

5.

Rospond M.: Maszyny i urządzenia przemysłu ceramicznego. WSiP, Warszawa 1984

6.

Rusicki A., Raabe J.: Pracownia technologiczna ceramiki. WSiP, Warszawa 1982

Literatura metodyczna
1.

Krogulec– Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998