Gazeta Podatkowa nr 70 • 30.08.2007 r.

www.gazetapodatkowa.pl

10

Rachunkowość dla każdego

Podatkowa księga

przychodów i rozchodów

Problemy z przejściem na księgi handlowe

Jestem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą na własny

rachunek. Rozliczam się z podatku na podstawie księgi podatkowej. Przy-

chody mojej firmy osiągnęły w bieżącym roku dość wysoką wartość i oba-

wiam się, że będę zobowiązany rozpocząć prowadzenie ksiąg handlowych.

Jak to sprawdzić i od kiedy należy prowadzić pełną rachunkowość?

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cy-

wilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich,

jeżeli ich przychody za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co

najmniej równowartość kwoty określonej w ustawie o rachunkowości, tj. 800.000

euro. Stanowi o tym art. 24a ust. 4 ustawy o pdof. Kwotę 800.000 euro przelicza się

na walutę polską według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski,

obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedzającego rok podatkowy (art. 24a

ust. 6 ustawy o pdof).

Aby sprawdzić, czy podatnik prowadzący księgę podatkową w 2007 r. będzie miał

obowiązek zaprowadzić księgi rachunkowe od 1 stycznia 2008 r. należy więc osiągnięte

za cały 2007 r. przychody (z kolumny 9 „Razem przychód”) porównać z kwotą 800.000

euro, przeliczoną po kursie obowiązującym w dniu 30 września 2007 r. Zwróćmy

uwagę, że w bieżącym roku 30 września przypada w niedzielę, zatem do przeliczenia

kwoty wyrażonej w euro trzeba będzie przyjąć kurs euro ogłoszony przez NBP w dniu

28 września 2007 r., tj. z piątku.

Jeżeli kwota przychodów przewyższy limit – w roku 2008 należy prowadzić księgi

rachunkowe. Niektórzy podatnicy już teraz wstępnie szacują, czy ich przychody prze-

kroczą limit. Przy czym nie jest jeszcze możliwe ustalenie limitu przychodów, gdyż

nie znamy kursu potrzebnego do przeliczenia.

Przejście na księgi rachunkowe nie może nastąpić w ciągu roku. Jak wynika z art. 24a

ust. 4 ustawy o pdof, w danym roku księgi rachunkowe prowadzi się, gdy limit w po-

przednim roku został przekroczony. Ponadto z przepisów ustawy o rachunkowości

wynika, że jednostki kontynuujące działalność mają obowiązek otwarcia ksiąg ra-

chunkowych na początek roku obrotowego (art. 12 ust. 1). Zatem przekroczenie limitu

w 2007 r. decyduje o obowiązku zaprowadzenia ksiąg rachunkowych od początku

2008 r.

Ministerstwo Finansów nie zamierza w najbliższym czasie podwyższać kwoty limitu.

Takie stanowisko zaprezentowano w odpowiedzi z dnia 11 czerwca 2007 r. na interpe-

lację poselską nr 8170 w sprawie projektu nowelizacji ustawy o rachunkowości:

„(…) Podwyższenie limitu przychodów w euro zobowiązującego do prowadzenia

ksiąg rachunkowych pozwoliłoby na objęcie większej liczby podmiotów uproszczoną

ewidencją w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, a tym samym zmniej-

szyłoby obowiązki ciążące na tych podmiotach. (…)

Mając powyższe na uwadze, uprzejmie informuję, iż aktualnie opracowany projekt

ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości nie zakłada podwyższenia określonego na

800 tys. euro limitu przychodów, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o ra-

chunkowości. W ocenie ministra finansów dalsze podwyższenie tego limitu, mogłoby

prowadzić m.in. do zmniejszenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ze względu

na znaczny udział małych firm w rynku. (…)”

Z pytania wynika, że Czytelnik obawia się przejścia na księgi rachunkowe. Warto

więc wskazać na korzyści wynikające z prowadzenia pełnej księgowości. Podatkowa

księga przychodów i rozchodów jest uproszczonym urządzeniem ewidencyjnym prze-

widzianym wyłącznie dla celów podatku dochodowego. W księdze podatkowej ujmuje

się koszty uzyskania przychodów i przychody podatkowe, bez rejestracji należności

i zobowiązań. Księgi rachunkowe natomiast zapewniają możliwość łatwego ustalenia

stanu rozrachunków. Na podstawie danych z księgi podatkowej nie można też uzyskać

zbyt wielu informacji o firmie, np. o jej majątku i źródłach jego finansowania. A księgi

rachunkowe i sporządzane w oparciu o nie sprawozdania finansowe dają możliwość

dokonania pełnej oceny sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Ponadto aktualnie

obowiązujące przepisy ustawy o rachunkowości zezwalają na stosowanie uproszczeń

przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu na ich podstawie sprawozdań

finansowych przez małe firmy.

Dorota Przybyszewska

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.

Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości

prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego

także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy

na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Powyższe wynika z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia

28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. nr 60, poz. 535 ze zm.).

Jeśli sąd ogłasza upadłość z możliwością zawarcia układu, to wierzyciele, którzy za-

mierzają uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym dłużnika, aby odzyskać swoje

należności, powinni dokonać ich zgłoszenia.

Nie ma obowiązku zgłaszania jedynie tych wierzytelności, które są wpisywane na tę listę

z urzędu (są to m.in. wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, wierzytelności pra-

cownicze oraz wierzytelności stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym lub ostatecz-

ną decyzją administracyjną, wydanymi po ogłoszeniu upadłości – art. 237 ww. ustawy).

Układem obejmuje się wszystkie wierzytelności w stosunku do upadłego, powstałe przed

dniem ogłoszenia upadłości (wraz z odsetkami za cały czas opóźnienia spełnienia świad-

czenia), niezależnie od tego, czy stały się przed tym dniem wymagalne, czy też nie oraz

wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ten ziścił się w czasie wykonywania

układu (art. 272 ww. ustawy).

Restrukturyzacja zobowiązań upadłego może obejmować w szczególności: odroczenie

wykonania zobowiązań, rozłożenie spłaty długów na raty, zmniejszenie (redukcję) sumy

długów, konwersję wierzytelności na udziały lub akcje, zmianę, zamianę lub uchylenie

prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność (art. 270 ust. 1 ww. ustawy).

Jeżeli układ przewiduje konwersję wierzytelności na udziały lub akcje upadłego dłużnika,

wówczas prawomocnie zatwierdzony układ zastępuje określone w Kodeksie spółek han-

dlowych czynności związane z podwyższeniem kapitału zakładowego i objęciem udziałów

lub akcji. W takim przypadku podstawą dokonania wpisu podwyższenia kapitału zakłado-

wego spółki do Krajowego Rejestru Sądowego jest układ wraz z odpisem prawomocnego

postanowienia o jego zatwierdzeniu (art. 294 ust. 3 ww. ustawy).

Po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ sąd wydaje postanowienie

o zakończeniu postępowania upadłościowego (art. 293 ust. 1 ustawy).

Wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich

zapłaty, poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do m.in. należności

od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości – stanowi o tym art. 35b

ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Odpisy te

tworzy się do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem

należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upad-

łościowym. Zatem w sytuacji, gdy wierzytelność nie jest zabezpieczona należy dokonać

odpisu aktualizującego w pełnej wysokości.

Dla celów podatkowych dokonane odpisy aktualizujące będą stanowiły koszty uzyskania

przychodów, jeżeli nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona w sposób

wskazany w art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o pdop (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.) oraz

art. 23 ust. 3 ustawy o pdof (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). W przepisach tych wska-

zano, że nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną m.in. gdy zostało

wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów

prawa upadłościowego i naprawczego. Należy dodać, że kosztem uzyskania przychodów jest

wierzytelność tylko od tej części należności, która była uprzednio zaliczona do przychodów

należnych, tj. bez podatku VAT.

Przykład

Założenia

1. Jednostka posiada wierzytelność od spółki z o.o. znajdującej się w upadłości. Wierzy-

telność wynosi ogółem 128.000 zł z tego:

- należność główna: 122.000 zł brutto (w tym podatek VAT 22.000 zł),

- odsetki za zwłokę: 6.000 zł.

2. W marcu 2007 r. wierzytelność zgłoszono do postępowania upadłościowego i w tym

samym miesiącu utworzono 100% odpis aktualizujący należność od spółki z o.o.

3. W maju 2007 r. zatwierdzony został układ, a postanowienie sądu w tej sprawie upra-

womocniło się w czerwcu 2007 r.

4. W sierpniu 2007 r. sąd wydał postanowienie w sprawie zakończenia postępowania

upadłościowego w trybie art. 293 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

5. Postanowienia układu:

a) umorzenie 40% wierzytelności,

b) pozostała po redukcji kwota wierzytelności została zamieniona na udziały spółki

z o.o. według zasady: 1 udział o wartości nominalnej 100 zł za 100 zł wartości

wierzytelności pozostałej po redukcji.

Dekretacja

1. Zaksięgowanie należnych odsetek za zwłokę w zapłacie wierzytelności:

6.000 zł

- Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,

- Ma konto 75-0 „Przychody finansowe”.

Dla celów podatku dochodowego naliczone odsetki nie stanowią przychodu podlega-

jącego opodatkowaniu.

2. Utworzenie odpisu aktualizującego wartość należności zgłoszonej sędziemu komisa-

rzowi w postępowaniu upadłościowym:

a) należność główna:

122.000 zł

-

Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

- Ma konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”.

Dla celów podatku dochodowego kosztem uzyskania przychodów jest kwota

100.000 zł.

b) odsetki za zwłokę:

6.000 zł

- Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”,

- Ma konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”.

Odpis aktualizujący wartość odsetek nie stanowi kosztów uzyskania przychodów.

3. Rozwiązanie odpisu aktualizującego wartość należności – w dacie uprawomocnienia

się ugody:

a) należność główna:

122.000 zł

- Wn konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”,

- Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Przychód zwiększający podstawę opodatkowania wynosi 100.000 zł.

b) odsetki za zwłokę:

6.000 zł

- Wn konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”.
- Ma

konto 75-0 „Przychody finansowe”.

Należności od dłużników postawionych w stan upadłości

Rozwiązanie odpisu aktualizującego wartość odsetek za zwłokę nie powoduje

powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu.

4. Redukcja 40% wartości wierzytelności:

a) umorzenie należności głównej:

122.000 zł × 40% =

48.800 zł

-

Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

-

Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

Kosztem uzyskania przychodów jest kwota 40.000 zł (100.000 zł × 40%).

b) umorzenie 40% odsetek za zwłokę:

6.000 zł × 40% =

2.400 zł

- Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”,

- Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

Kwota umorzonych odsetek za zwłokę nie stanowi kosztów uzyskania przychodów.

5. Zamiana wierzytelności na udziały dłużnika – w dacie uprawomocnienia się

postanowienia sądu o zatwierdzeniu układu:

(122.000 zł + 6.000 zł) × 60% =

76.800 zł

-

Wn konto 03 „Długoterminowe aktywa finansowe”,

-

Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

W wyniku konwersji wierzyciel otrzymał 768 udziałów o jednostkowej wartości nomi-

nalnej 100 zł. U wierzyciela powstał w związku z tym przychód zwiększający podstawę

opodatkowania podatkiem dochodowym w równowartości udziałów przyznanych w zamian

za należności z tytułu odsetek za zwłokę, tj. 3.600 zł (6.000 zł × 60%).

Ewa Gruchot