Trwa∏e skutki ska˝eƒ ropà

Kilka przeprowadzonych ostatnio badaƒ
wskazuje, ˝e czyszczenie umazanego
ropà naftowà ptactwa morskiego jest
wprawdzie zaj´ciem szlachetnym,

ale nie ratuje ptaków. Daniel W. Anderson
z University of California w Davis przeÊledzi∏
losy 112 pelikanów poddanych takim
zabiegom, a tak˝e 19 nie ska˝onych
ropà ptaków. Po dwóch latach zdo∏a∏
odnaleêç tylko 10% ptaków niegdyÊ
poszkodowanych w porównaniu
z 55% zwierzàt nie dotkni´tych ska˝eniem.
Podobnie ∏yski nara˝one na kontakt
z ropà cz´Êciej ginà przedwczeÊnie,
zapewne wskutek zaburzeƒ uk∏adu
odpornoÊciowego. Niezale˝ny ornitolog
Brian E. Sharp wykaza∏, ˝e jeszcze gorszy
jest los nurzyków, perkozów i markaczek.
Badacze sugerujà, ˝e pieniàdze wydane
na rehabilitacj´ ptactwa lepiej przeznaczyç
na zapobieganie wyciekom ropy.

„Nietrafione” testy genetyczne

Uwaga pacjenci: ostatnie doniesienie
z New England Journal of Medicine
ostrzega, ˝e wielu lekarzy mo˝e nie byç
przygotowanych do wykonywania
testów genetycznych. Autorzy publikacji,
na czele z Francisem Giardiello
z Johns Hopkins University, stwierdzili,
˝e spoÊród 177 ludzi, u których w 1995 roku
wykonano testy przesiewowe w kierunku
rzadkiego dziedzicznego raka jelita
grubego, 30 na podstawie wywiadów
rodzinnych nie wymaga∏o takiego badania.
Tylko 33 osobom objaÊniono wyniki
testu. Jeszcze bardziej niepokoi fakt,
˝e w 56 przypadkach lekarze pope∏nili
b∏àd w interpretacji wyników badaƒ.

Przelatujàc obok Jowisza

Sonda Galileo 20 lutego br. przelecia∏a
obok Europy, jednego z ksi´˝yców Jowisza,
zbli˝ajàc si´ do niego na odleg∏oÊç
mniejszà ni˝ kiedykolwiek wczeÊniej.
Dzi´ki temu uzyskano bardzo interesujàce
zdj´cia tej lodowej kuli. Widaç na nich
coÊ w rodzaju ogromnych p∏ywajàcych
bloków lodu, które przypominajà ziemskie
góry lodowe podczas wiosennej odwil˝y.
Potwierdza to hipotez´, ˝e na Europie
znajdujà si´ podziemne morza.
Prócz tego zdj´cia ukazujà kilka
obszarów bez kraterów, co Êwiadczy,
˝e ten ksi´˝yc Jowisza jest znacznie
m∏odszy ni˝ przypuszczano.

Kristin Leutwyler

18 Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 1997

Ciàg dalszy ze strony 16

Co za du˝o,

to niezdrowo

Azot jest po˝yteczny,

ale nie w nadmiarze

W

obec nadciàgajàcego nie-
uchronnie globalnego ocie-
plenia klimatu przyjrzyjmy

si´, czym grozi zaburzenie przez cz∏o-
wieka naturalnego cyklu krà˝enia azo-
tu w biosferze. Stosujàc nawo˝enie,
spalajàc paliwa kopalne i uprawiajàc
roÊliny motylkowe przekszta∏camy azot
w formy przyswajalne. Stàd te˝ w tym
stuleciu podwoiliÊmy jego zawartoÊç w
glebach i wodach powierzchniowych.

Nasycenie Êrodowiska azotem wy-

wo∏uje znacznà utrat´ niektórych sub-

stancji mineralnych niezb´dnych roÊli-
nom, zakwaszenie rzek i jezior oraz
wzrost st´˝enia w atmosferze podtlen-
ku azotu – jednego ze zwiàzków powo-
dujàcych tzw. efekt cieplarniany. Co
wi´cej, jego nadmierna poda˝ jest praw-
dopodobnie powodem zmniejszania si´
liczby gatunków w niektórych siedli-
skach, notowanego ju˝ od wielu lat
spadku po∏owów ryb morskich oraz tak
niepo˝àdanego zjawiska jak masowe
zakwity glonów na wielu obszarach
wod przybrze˝nych.

T´ alarmujàcà ocen´, którà latem tego

roku opublikuje Ecological Applications,
przygotowa∏ zespó∏ oÊmiu doÊwiad-
czonych ekologów pod kierownictwem
Petera M. Vitouska ze Stanford Univer-
sity. W ich opinii stan ten spowodowany
jest g∏ównie procesami przekszta∏cania
azotu podczas produkcji nawozów sztu-
cznych. „Uderzajàca jest nag∏oÊç tego zja-
wiska i tempo, w jakim azot trafia do
gleby i wód powierzchniowych” – twier-
dzà autorzy ekspertyzy. Przecie˝ ponad
po∏ow´ wszystkich nawozów azotowych
wyprodukowanych do 1990 roku zu˝y-
to w ciàgu tylko jednej dekady – w la-
tach osiemdziesiàtych.

Obecnie przemys∏ zu˝ywa do pro-

dukcji nawozów 80 mln ton azotu rocz-
nie. RoÊliny uprawne z rodziny motyl-
kowatych, b´dàce naturalnym siedli-
skiem bakterii wià˝àcych azot atmosfe-
ryczny, a tak˝e paliwa kopalne podczas
spalania dostarczajà Êrodowisku kolej-

nych 60 mln ton azotu w formie przy-
swajalnej przez organizmy ˝ywe. Natu-
ralny poziom wiàzania azotu w glebie
wynosi 90–140 mln ton i jego prze-
kroczenie stymuluje wzrost roÊlin. Wy-
cinanie lasów, a tak˝e osuszanie bagien
oraz mokrade∏ dodatkowo pogarsza sy-
tuacj´, prowadzi bowiem do uwolnie-
nia zwiàzków azotowych „uwi´zio-
nych” dotàd w roÊlinach.

Environmental Protection Agency

(EPA), rozpoznawszy, jakie szkody wy-
wo∏ujà tlenki azotu powstajàce w czasie

ÂRODOWISKO

STOSOWANIE NAWOZÓW spowodowa∏o nadmiar azotu w glebie

i wodach powierzchniowych.

RICHARD PACKWOOD Oxford Scientific Films/Earth Scenes

BEN OSBORNE

Tony Stone Images