dr Danuta Stankiewicz (Gdynia)
22 lutego 2004 r.
nie było zaj
29 lutego 2004 r.
Antropologia filozoficzna
zrealizowa wiadcz o nie miertelno ci duszy (d enie do szcz -
− etymologicznie
(gr.) antropos – człowiek, logos – nauka; nauka
cia, prawdy, doskonało ci, nie miertelno ci).
o człowieku
Dusza po rozł ce z ciałem nie przestaje t skni za poł czeniem.
− rzeczowo
nauka filozoficzna o człowieku, filozoficzna kon-
Pochodzenie duszy ludzkiej
cepcja człowieka
− generacjonizm
człowiek co do duszy: ciało pochodzi od rodziców,
przedmiot materialny a.f.
człowiek
− emanatyzm
pochodzi od Boga drog emanacji (Bóg musi si
przedmiotem formalnym a.f. człowiek jako taki w aspekcie filozoficz-
ci gle zmienia i dzieli ,
nym, człowiecze stwo
− kreacjonizm
Bóg stwarza bezpo rednio dusz ka dego człowie-
A.f. opiera si na naukach: metafizyka (ontyczna struktura bytu), etyka ka; ciało daj rodzic i to ciało jest zdolne do przyj cia
filozoficzna.
duszy.
A.f. stawia sobie pytanie „kto to jest JA?”.
Pochodzenie człowieka
JA – byt, który stanowi sam o sobie.
− ewolucjonizm
to kierunek, który głosi, e człowiek przynajmniej co
Dusza przenika ciało ludzkie.
do ciała powstał drog prawdziwego rozwoju z ró -
„Gdzie jest ta dusza?” – pytanie o miejsce – nie mo na tak pyta , bowiem
nych form zwierz cych:
dusza „nie zamieszkuje” w jakim konkretnym miejscu.
− skrajny – neguje pierwiastek duchowy w człowieku i głosi, e cały
JA ka dego z ludzi jest nieprzekazywalne.
człowiek jest wynikiem rozwijaj cej si materi i wywodzi si z mał-
Człowiek jest to samy swojego istnienia – wie o tym, e istnieje.
py człekokształtnej,
Kultura
− umiarkowany – odnosi si tylko co do ciała ludzkiego, a dusza jest
− etymologicznie
pochodzi ze staro ytnego Rzymu i wi e si z pra-
tworzona przez Boga,
c człowieka na roli
− kreacjonizm – głosi, e człowiek został stworzony co do ciała i duszy colere (łac.) – uprawia , hodowa
przez Boga. Zasadniczo stwierdza si , e ciało pochodzi od rodziców
Kultura jest nast pstwem naszej kultury. Człowiek aby móc si rozwija
a dusza od Boga.
potrzebuje kultury, a wi c w pracy rozwija si .
Człowiek jako osoba
natura – uzdolnienie, uzdatnianie, które wyda owoce kiedy zaczniemy Osoba – substancja jednostkowa o rozumnej naturze (Boecjusz).
uprawia człowieka
Osoba – najdoskonalszy byt stworzony ( w. Tomasz z Akwinu).
podatno – człowiek z natury jest podobny, jest podatny, ale nie ma tej Osoba ludzka ma cechy: uprawy i wtedy nie mog si współgra
− immanencji – moja indywidualno ,
Antropologia kulturowa
− transcendencji – jest w relacji (otwarty) na wiat i inne osoby.
Antropologia kulturowa – antropologia społeczna, ma za przedmiot czło-
Człowiek jest osob i osobnikiem.
wieka jako istot zdoln do tworzenia kultury i organizowania si w społe-
Osobnik nie mo e by osob , ale osoba mo e by osobnikiem.
cze stwo.
Człowiek posiada osobowo , która kształtuje si samodzielnie (gdy
A.k. korzysta z wielu ró nych dziedzin:
człowiek sam siebie kształtuje) i w komunikacji z innymi lud mi.
− socjologia,
Dorasta nasze ciało do pewnego etapu w yciu, a dusza dojrzewa całe
− psychologia,
ycie.
− filozofia,
Filozoficzne teorie człowieka na przełomie dziejów
− j zykoznawstwo porównawcze,
1. Platon (IV-V w. p.n.e.) – uwa ał, e ciało to okr t, a dusza to sternik.
− etnografia.
Ciało jest wi zieniem dla duszy. Platon odró nia dusz ro linn ,
zwierz c i duchow . Ro linna i zwierz ca jest z ciałem, a duchowa
Antropologia filozoficzna
to ta wła ciwa. Platon wyznaje dualizm duszy i ciała.
Zagadnienie duszy ludzkiej
2. Arystoteles (IV w. p.n.e.) – twierdził, e dusza jest form ciała. Był
Dusza ludzka jest:
twórc hilemorfizmu, według którego przynajmniej niektóre byty s
− niematerialna,
zło one z materi i formy.
− niezło ona,
Rozró nia 3 funkcje duszy:
− nie miertelna,
− wzrost,
− duchowa.
− poznanie zmysłowe,
Dusza razem z ciałem stanowi jedn substancj . Istnieje wiele kierunków
− sfera duchowa.
zaprzeczaj cych istnieniu duszy ludzkiej:
3. Kartezjusz (XVI-XVII w.) – rozdwojenie duszy i ciała. Według niego
− agnostycyzm – nie mo emy pozna czy dusza istnieje czy te nie,
wła ciwo ci duszy jest my lenie. MY L , WI C JESTEM. Wyznaje
− materializm – dusza jest materialna,
2 wiaty, które wywieraj na siebie wpływ. Idee wrodzone i nabyte.
− sensualizm – istnieje tylko to, co mo emy pozna zmysłowo,
Dusza według niego poznaje wiat przez rozum a zmysły s niepo-
− empiryzm – istnieje tylko to, czego mo emy do wiadczy .
trzebne.
Dusza daje wiadomo , e „jestem”, inaczej, e „to ja”.
4. Marksistowska koncepcja człowieka głosi, e człowiek jest istot
Dusza tak e mówi nam o tym, e co mam, e „to jest moje”.
przyrodnicz i tylko materialn . Człowiek powinien wyzwoli si
Uzasadnienie duchowo ci duszy
z ucisku kapitalizmu i zale no ci od religi .
1. Dowodem na duchowo duszy jest proces ludzkiego my lenia, po-
5. Antropologia egzystencjalna – filozofia istnienia ludzkiego. Człowiek
znania.
powinien stawa si coraz lepszym, przekracza samego siebie
2. wiadomo moralna dobra i zła (czyn człowieka jest zgodny z pra-
( wiadome bycie w wiecie).
wem moralnym i sumieniem).
Według nich:
3. Koncentracja władz duchowych (rozum i wola współdziałaj – rozum
− istnienie to istotna cecha człowieka,
pokazuje prawd , za któr idzie wola).
− człowiek istnieje w wiecie poprzez prac ,
4. Transcendencja (człowiek wobec jakiego przedmiotu poznawczego
− istnieje egzystencjalizm w wydaniu:
mo e stan w dystansie, człowiek jest podmiotem poznawczym
− ateistycznym:
a przedmiot – poznawanym) i autotranscendencja (człowiek mo e by
− istnieje sprzeczno pomi dzy istnieniem człowie-
zarówno podmiotem poznaj cym i poznawanym, człowiek sam siebie
ka i istnieniem Boga,
mo e poznawa ).
− człowiek nie potrzebuje Boga, bo jest wolny,
5. Zdolno tworzenia
− gdyby Bóg istniałby – stawiałby wymagania.
Uzasadnienie nie miertelno ci duszy
Egzystencjalizm w tym wydaniu jest pesymistycz-
1) Dowód metafizyczny. Podstaw nie miertelno ci jest jej duchowo .
ny. Przedst.: Sartre, Camus;
Owa duchowo wyklucza wszelkie formy zniszczalno ci. Dusza jest
− chrze cija skim – Mounier podkre lał warto osoby ludz-
prosta – nie mo e ulec rozpadowi na jakie cz ci. Dusza mogła by
kiej a szczególnie w konkretnym yciu, systemie w jakim
ulec zniszczeniu tylko przez istot najwy sz .
yjemy współcze nie. Według P. T. de Chardina w pew-
2) Dowód psychologiczny. Opiera si na istnieniu w człowieku szeregu
nym momencie pojawia si psychika, a pó niej ycie umy-
d e (szcz cie, prawda, nie miertelno , doskonało ). Nie
słowe. Według niego sfera religijna powi zana jest ze sfe-
wszystkie mog by zrealizowane na Ziemi. Te, których nie mo na
r duchow . Marcel okre lał człowieka jako człowieka po-
dró uj cego w drodze – homodewiator.
opracował: Ireneusz D. Pliszka
1
Zagadnienie ciała ludzkiego
Wychowanie człowieka to jest:
Cechy ciała ludzkiego:
Rozumienie przez → Wyrozumiało do → Rozumienie
strukturalne –
− wyprostowana postawa i chód dwuno ny
Rozumienie – trzeba mie na my li krajobraz zewn trzny (widzenie, czy
− budowa krtani
jest to dziecko, czy kobieta), widzenie w drugim człowieku jego osobowo-
− budowa stopy
ci (wn trze drugiego człowieka).
− budowa r ki
− mo liwo ci rozwoju i specjalizacji (ró nica płci)
Wyrozumiało – to co pozwala nam spojrze człowiekowi z pewnym
− pi kne i harmonijne
dystansem, jest cech dojrzałego człowieka. nerwowo to przeciwie stwo
− dobre (z racji tego, e jest)
wyrozumiało ci, wi c jest to niedojrzało .
cechy witalne –
Porozumienie = komunikacja
− rozmna a si ,
Doskonalenie = Kultura
− od ywia si ,
− wiadome kierowanie swoimi pop dami.
Kultura
Kultura realizuje si w nast puj cych dziedzinach:
PRAWDA O CZŁOWIEKU – PRAWDA O BYCIU
− w poznaniu
kierowa si prawd
− w działaniu
kierowa si dobrem
Widzenie człowieka musimy widzie w procesie stawania. Człowiek podle-
− w tworzeniu
kierowa si pi knem
ga wychowaniu.
KULTURA
poznanie
→
prawda →
rozum
Osobowa Prawda
działanie
→
dobro
→
wola
religia
Osobowe Dobro
tworzenie
→
pi kno
→
uczucie
Osobowe Pi kno
Religia – te 3 dziedziny maj prowadzi ku osobnemu bytowi najwy szemu i ku absolutowi, Bogu.
religia – religio – relacja człowieka z Bogiem, absolutem
Człowiek z natury d y do poznania z istot najwy sz .
PRAWDA
DOBRO
Wyró niamy prawd bytow , logiczn , moraln .
Rozró niamy dobro: bytowe, fizyczne, moralne.
Prawda bytowa – zgodno intelektu i rzeczy – ka da rzecz jest poznawal-
Dobro bytowe – dobro jest bytem, ka dy byt jako byt jest dobry bo istnieje.
na i nasz umysł jest zdolny do poznania tej rzeczy. Nazywa si to intelibil-
W sensie bytowym nie ma przeciwie stwa dobra bytowego.
no . Przeciwie stwem prawdy bytowej jest fałsz. Fałsz to twierdzenie, e Dobro fizyczne – polega na tym, e byt ma to co mie powinien według jakie cechy poznawcze s w rzeczy a ich tam nie ma.
wymaga natury (np. ma wszystkie członki). Przeciwie stwem jest zło
Prawda bytowa = rzeczowa
fizyczne (np. brak jednej r ki – brak w dobru).
brak elementów wiadomo ci (fałsz jest nie wiadomy)
Dobro moralne – rodzaje: godziwe (obiektywne dla samego dobra), u y-
Prawda logiczna = my lna – zachodzi zgodno mi dzy my l i rzecz teczne ( rodkiem w osi gni ciu jakiego celu), pojemno ciowe (którego poznawan
po da). Przeciwie stwem jest brak szlachetnego post powania. Zgodne
Przeciwie stwem prawdy logicznej jest bł d (brak prawdy)
z normami moralnymi.
brak elementów wiadomo ci (bł d jest nie wiadomy)
Prawda moralna – zgodno mowy z my l mówi cego
PI KNO
Prawda moralna = prawdomówno
Ka da rzecz jest pi kna sama w sobie.
Przeciwie stwem prawdy moralnej jest kłamstwo (negacja prawdy)
Pi kno – co co zawiera w sobie rozblask, harmoni i doskonało , inaczej
Wyst puje element wiadomo ci (kłamiemy wiadomie)
rozblask formy.
Rodzaje: bytowe (z racji tego, e jest), estetyczne (od strony odbiorcy, ten
który podziwia), artystyczne (od strony wykonawcy).
Z pi knem nieodł cznie wi e si podziw.
17 kwietnia 2004 r.
Ateizm – rodzaje:
EWOLUCJONIZM
− rodzaj azystoteoretyczny (ideologia) teoria
− człowiek ma zawsze t sam konstrukcj psychiczn , i to niezale nie od
− ateizm praktyczny (człowiek yje tak jakby Boga nie było)
rasy, epoki historycznej czy rodowiska,
− ateizm „chrze cija ski” – Bóg ma podporz dkowa si człowiekowi
− wszyscy jeste my tacy sami, mamy takie same mo liwo ci rozwoju, ale
Antyateizm – skrajny ateizm – wiadome zwalczanie przejawów wiary
na innym etapie historycznym,
w Boga
− tezy rozwoju kultur:
− kultury rozwijaj si poprzez nast puj ce po sobie stadia, takie
Co daje relacja człowieka z Bogiem? – szacunek dla człowieka, otwie-
same dla wszystkich społecze stw,
ra drog do współpracy z innymi religiami:
− ka da kultura istnieje dzi ki swojemu rozwojowi,
− wprowadza pokój miedzy lud mi jak i narodami,
− rozwój ka dej z kultur uwarunkowany jest jej stanem wcze niej-
− solidarno we współdziałaniu ku dobremu.
szym,
− post p kultur przebiega od form ni szych do wy szych.
KULTURA A CYWILIZACJA
cywilizacja – civis, civilis (łac.) miasto, obywatel
DYFUZJONIZM
według Feliksa Konecznego – metoda ustroju ycia, ilo cywilizacji jest O rozwoju decyduje dyfuzja czyli rozpowszechnianie si elementów kultu-nieograniczona
rowych jak równie przenikanie elementów i z jednej kultury do drugiej.
Kiedy mówimy o cywilizacji mamy do czynienia z post pem, a gdy mó-
wimy o kulturze mamy do czynienia z rozwojem.
FUNKCJONALIZM (lata 20-te XX w.)
Czym e jest natura?
w Wielkiej Brytani za spraw Malinowskiego oraz Radcliffe-Brown’a
Natura jest tym co samo ro nie i pod własnym wpływem si porusza.
Podstawowe zało enia:
Kultura jest racjonalnym uzupełnieniem natury.
− sprzeciw wobec propozycji ewolucjonistycznych jako spektakularnych,
− punktem wyj cia i doj cia ka dego antropologa powinien by teren
a zatem podstaw pracy antropologa powinny by badania empiryczne
czyli terenowe
Radcliffe-Brown uto samiał system społeczny i kultur społeczn wi c
jego koncepcj nazwano funkcjonalizmem strukturalnym.
opracował: Ireneusz D. Pliszka
2
Antropologiczny wymiar pracy ludzkiej
Ró nice kulturowe w psychice kobiety i m czyzny
praca – rozumna i po yteczna
M
CZYZNA
KOBIETA
odr bno psychiczna dotyczy prze ywania własnego „JA”
Cele pracy:
− uczy szacunku dziecka do mat- − potrzebuje zwi zania z m czy-
Nie ma autentycznego panowania bez prawdziwej słu by.
ki,
zn (całkowitego),
1) Panowanie nad wiatem materialnym.
− bardziej umie realizowa si − pochłoni ta jest dzieckiem,
2) Praca ludzka rozwija i doskonali osobowo człowieka.
poza domem,
− umie realizowa si w domu,
3) Praca ludzka uczy postawy słu ebnej.
− głowa rodziny:
− kapłanka domowego ogniska,
4) Nawi zywanie i utrwalanie wi zi społecznych.
− instynkt walki,
− maj instynkt opieku czy,
− chce by kim ,
− kobieta .......... pozuje, e jest
uczucie miło ci ... gdy druga osoba ... nic dla siebie ... wszystko dla drugiej − uwra liwiony na sprawno
.......... mo e gdy ..........,
osoby
umysłow i fizyczn ,
− chce by kim dla kogo ,
Z celów pracy wypływaj cechy pracy:
− zdolno ci techniczne,
− uwra liwiona jest na własn
−
−
urod ,
odpowiedzialno (u ywanie rozumu),
mniej wyra aj swoj religij-
−
no ,
fachowo (zdobywanie kwalifikacji),
− maj zdolno ci ..........,
motywy – ch zdobywania kwalifikacji, wy szego wykształcenia, − długo przygotowuje si do − bardziej wyra aj swoj religij-wy szego stanowiska
pracy,
no ,
−
−
twórczo (wywoływanie powstania czego co jest nowe),
wyra a miło cielesn ,
− planuje natychmiast,
−
−
miło (wewn trzne zaanga owanie człowieka w pracy),
jest wi kszym teoretykiem.
− wyra a miło ducha,
− zespołowo (liczenie si z innymi i traktowanie siebie jako cz ci
− jest wi kszym praktykiem.
podporz dkowanej cało ci),
− planowanie (rozumne rozkładanie pracy w czasie wprowadza harmoni
i systematyczno ),
−
ci gło (unikanie przerw w pracy).
cechy słu celom
19 czerwca 2004 r.
ZALICZENIE
opracował: Ireneusz D. Pliszka
3