Szkoła Policealna dla Dorosłych nr.2
Technik Usług Kosmetycznych
Rok szkolny 2011 / 2012
Semestr IV
DIETETYKA
Dieta podstawowa łatwostrawna
Słowo dieta kojarzy się zazwyczaj z ciężkimi wyrzeczeniami, głodowaniem, generalnie z niczym przyjemnym. W przypadku diety łatwostrawnej jest zupełnie inaczej.
Jak sama nazwa sugeruje, dieta łatwostrawna ma „odciążyć” organizm. Jest to bowiem dieta, która jest tylko modyfikacją racjonalnego żywienia i ma szerokie zastosowanie w przypadku pacjentów z bardzo różnymi schorzeniami. Jest też „normalnym” sposobem żywienia dla pewnych grup ludności.
Dieta łatwostrawna jest modyfikacją żywienia podstawowego. Jest dietą wyjściową do konstruowania wielu innych diet leczniczych. Chory, który zostaje przyjęty do szpitala na leczenie, przeważnie otrzymuje dietę łatwostrawną do momentu ustalenia ostatecznego leczenia dietetycznego. Dieta ta powinna pokrywać potrzeby energetyczne i dostarczać taką samą ilość składników odżywczych, jaka jest przewidziana w żywieniu podstawowym osób zdrowych. Spełnienie tego zalecenia może być trudne zwłaszcza u osób, u których występuje brak łaknienia, należy jednak dążyć do tego, aby osoba chora zjadała niezbędną dla niej ilość pożywienia. Ma to korzystny wpływ na proces leczenia i zapobiega wystąpieniu niedożywienia.
Dieta łatwostrawna znajduje zastosowanie w:
•
chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką
•
okresach rekonwalescencji po operacjach
•
nadmiernej pobudliwości jelita grubego
•
stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit
•
dla osób w wieku podeszłym
•
dietę tą stosujemy również wtedy, kiedy warto dać „odpocząć” żołądkowi, czyli na przykład po przejedzeniu, długim biesiadowaniu czy choćby po świętach.
Dieta łatwostrawna zwana także lekkostrawną różni się od diety podstawowej doborem produktów spożywczych i sposobem przygotowania potraw. Zasadą diety, jak już wspomniano, jest nieobciążanie przewodu pokarmowego pod względem zarówno ilościowym jak i jakościowym. Powinna ona pokrywać zapotrzebowanie kaloryczne i na składniki odżywcze jak dla osoby zdrowej.
Co zatem jeszcze ulega zmianie? Techniki kulinarne, czyli sposób przyrządzania potraw, który będzie czynił
potrawy łatwiej przyswajalne. Głównym ograniczeniom podlegają potrawy tłuste, smażone, wzdymające, długo zalegające w żołądku czy ostro przyprawione.
Ilość posiłków powinna zostać unormowana, należy jeść 4-5 razy w ciągu dnia, o regularnych porach oraz niewielkie porcje. Zalecane jest spożycie ostatniego posiłku 2 godziny przed snem.
Sposoby przygotowania potraw. Oto kilka uwag technologicznych:
1
Najbardziej zalecane jest gotowanie na parze, gotowanie w wodzie, pieczenie w folii ale bez wcześniejszego obsmażania, duszenie. Smażenie i pieczenie na tłuszczu musi zostać całkowicie wykluczone.
•
Nie należy używać zasmażek. Jeżeli trzeba zagęścić zupy lub sosy, to do tego celu warto użyć zawiesiny z mąki i mleka bądź podprawić żółtkiem.
•
Warzywa i owoce spożywa się w formie gotowanej lub przecierów.
•
Warto potrawy miksować lub przecierać przez sito, do spulchniania używać ubitej piany lub namoczonej bułki.
•
Należy ograniczyć produkty bogate w błonnik.
•
Warto pamiętać, aby potrawy były dobrze doprawione zalecanymi przyprawami, atrakcyjnie podane i smaczne.
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie lekkostrawnej
Nazwa produktu lub potrawy
dozwolone
przeciwwskazane
Produkty zbożowe
pieczywo jasne i czerstwe (czasem pieczywo typu „Graham" w ograniczonej ilości), sucharki, drobne kasze: manna, krakowska, jęczmienna, ryż, drobne makarony
Pieczywo razowe żytnie i pszenne, każde pieczywo świeże, grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony Mleko i produkty mleczne
mleko słodkie i zsiadłe, biały ser, serek topiony, serek homogenizowany
przetwory mleczne przekwaszone, sery żółte
Jaja
gotowane na miękko, w koszulkach, ścięte na parze w formie jajecznicy, jaj sadzonych, omletów gotowane na twardo i smażone w zwykły sposób,
Mięso, wędliny i ryby
Mięsa chude: wołowina, cielęcina .kurczaki, chuda wieprzowina, ryby chude: dorsz, leszcz, płastuga, szczupak, sandacz, wędliny chude: szynka polędwica, chuda kiełbasa szynkowa, wieprzowa lub wołowa, parówki w ograniczonej ilości mięso tłuste: baranina, wieprzowina, gęsi,
kaczki,
wędliny tłuste,
produkty mięsne i rybne wędzone
mięsa peklowane, konserwy mięsne,
ryby tłuste: węgorz , halibut
Tłuszcze
masło , słodka śmietanka , oleje roślinne:
sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa
2
śmietana, smalec, słonina, boczek
Ziemniaki
gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
frytki, wszelkiego rodzaju ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
marchew, kalafior, buraczki, dynia, szpinak, kabaczki, młody zielony groszek, młoda fasolka szparagowa, warzywa z wody oprószane mąką z dodatkiem masła, bez zasmażek, na surowo - zielona sałata, pomidory, utarta marchew z jabłkiem wszystkie odmiany kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórki, brukiew, rzodkiewki, warzywa z zasmażkami, konserwowane octem, Owoce
owoce dojrzałe bez skórki i pestek
jabłka, pomarańcze, brzoskwinie, banany, morele, truskawki, Maliny i porzeczki w formie przecieru lub soku wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone, orzechy Suche strączkowe
wszystkie zabronione: groch, fasola, bób, soczewica
Cukier i słodycze
cukier, miód, dżemy bez pestek, przetwory owocowe z dodatkiem cukru :
kompoty, galaretki,
chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao, orzechy
Przyprawy
tylko łagodne w ograniczonych ilościach:
sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, wanilia, cynamon
ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, wszelkiego rodzaju pikle Zupy
Kleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne, przetarte zupy owocowe, zupy warzywne czyste /barszcz, pomidorowa/, zupy jarzynowe z dozwolonych warzyw, zupa ziemniaczana, zupy zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku lub słodkiej śmietance kapuśniaki, zupa ogórkowa, fasolowa, grochówka, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie, potrawki, pulpety, budynie smażone, pieczone w sposób konwencjonalny
Potrawy z mąki i kasz
kasze gotowane na sypko lub rozklejone, budynie z kasz z dodatkiem mięsa, warzyw lub owoców, lane kluski, leniwe pierogi, makarony smażone: kotlety z kaszy, kluski kładzione, francuskie
Sosy
o smaku łagodnym zaprawiane: słodką śmietanką, masłem lub żółtkiem
zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku lub słodkiej śmietance
koperkowy, cytrynowy, potrawkowy, pomidorowy
3
Ostre na zasmażkach, sosy na bazie tłustych i esencjonalnych wywarów mięsnych lub kostnych Desery
kompoty, kisiele, musy, galaretki - z owoców dozwolonych, galaretki, kisiele, kremy z mleka, biszkopty, czerstwe ciasto drożdżowe torty i ciastka z kremem, pączki, faworki, tłuste ciastka jak francuskie , piaskowe, kruche Napoje
Herbata, słaba kawa ( o ile nie ma przeciwwskazań), mleko, napoje owocowe, soki warzywne Mocne kakao, płynna czekolada, napoje
Jeżeli stan zdrowia na to zezwala, można do diety sporadycznie włączyć pewne produkty, pod warunkiem, że nie będą po ich spożyciu występowały dolegliwości bólowe. Co zatem można czasami spożywać i w umiarkowanych ilościach? Oto przykładowa lista:
•
Słabą naturalną kawę z mlekiem
•
Drożdżówkę
•
Pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika
•
Jaja
•
Parówki cielęce
•
Ser żółty z obniżoną zawartością tłuszczu
•
Szpinak
•
Brokuły
•
Kalafior
•
Fasolkę szparagową
•
Wiśnie
•
Śliwki
•
Kiwi
•
Melon
Propozycje potraw na poszczególne posiłki:
•
Śniadanie: zupy mleczne z dodatkiem dozwolonego produktu mącznego, mleko, kawa lub herbata z mlekiem, słabe kakao. Jeśli podawana jest zupa mleczna, napój może stanowić herbata, herbata z cytryną.
Pieczywo mieszane / dozwolone rodzaje pieczywa/, masło, świeżo przygotowany majonez z oleju sojowego, słonecznikowego lub oliwy z dodatkiem soku z cytryny / bez musztardy /. Produkt białkowy do pieczywa może stanowić biały ser, twarożek homogenizowany, jajko gotowane na miękko, wędlina / z dozwolonych /, upieczona w foli cielęcina na zimno lub klops. Może być dodany dżem lub miód. Do tego posiłku wskazane jest podanie sezonowego warzywa lub soku owocowego.
•
Śniadanie II: napój -jeden z wymienionych w I śniadaniu lub sok owocowy, warzywny, zsiadłe mleko, kanapka z serem lub wędliną lub napój i kawałek ciasta drożdżowego albo innego dozwolonego w tej diecie / biszkopt, babka drożdżowa /, budyń mleczny, galaretka owocowa, twaróg z jabłkiem.
•
Obiad: zupa z dozwolonych produktów: krupnik, jarzynowa, barszcz, pomidorowa, owocowa, odtłuszczony rosół, ziemniaczana. Dania mięsne, rybne, półmięsne lub z sera- dostarczające białka zwierzęcego. Jako dodatek - ziemniaki całe, puree, ryż lub kasza gotowana na sypko, drobny delikatny makaron. Warzywa gotowane, surowa- utarta marchewka, pomidor bez skórki, sałata zielona z olejem lub słodką śmietanką. Na deser może być surowy owoc / z dozwolonych /, kompot, kisiel mleczny lub z owoców, napój owocowy.
4
Podwieczorek: napój z kanapką, napój i ciasto, owoc lub jeden z innych wymienionych w obiedzie deserów.
•
Kolacja: możliwie często potrawa gotowana: leniwe pierogi, budyń z mięsa lub sera, kurczak lub ryba w galarecie, ryba lub mięso w jarzynach, risotto z mięsem i warzywami, zsiadłe mleko z kaszą lub ziemniakami.
Napój jak w I śniadaniu, pieczywo, masło. Jeśli potrawa jest gotowana i zawiera białko zwierzęce może być podany dodatek dżemu lub miodu, jeśli jest np. ryż z jabłkami musi być do pieczywa dodatek sera, wędliny lub ryby. Wskazany jest również dodatek warzyw , owoców lub soku z owoców.
Przykładowy jadłospis dla diety lekkostrawnej.
•
Śniadanie: bułka, masło, parówki drobiowe na gorąco , sałata , dżem, kawa zbożowa z mlekiem
•
Śniadanie II: budyń z sokiem owocowym .
•
Obiad: zupa kalafiorowa z ziemniakami, sztuka mięsa , ziemniaki, marchewka gotowana
•
Podwieczorek: ciastko drożdżowe , kompot z truskawek .
•
Kolacja: leniwe pierogi, bułka , kiełbasa szynkowa , masło , herbata z cytryną. banan Uwaga!
Ważne jest, aby obserwować organizm i wykluczać z diety te produkty i potrawy, które są przez organizm nieprzyswajalne, nawet jeżeli są z grupy „zalecanych”. Dobór produktów wybiera się bowiem od indywidualnej tolerancji każdej osoby.
PLAN PRACY
1. Dieta łatwostrawna
2. Zastosowanie
3. Sposoby przygotowania potraw
4. Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie łatwostrawnej
5. Propozycje potraw na poszczególne posiłki
Źródła z których korzystałam :
„Dietetyka”, H. Ciborowska, A. Rudnicka, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2009r.
„Dietetyka”, J. Hasik, L. Hryniewiecki, M. Grzymisławki, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 1999r.
„Podstawy żywienia człowieka”, K. Flis, W. Konaszewska, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
„Żywienie człowieka zdrowego i chorego”, M. Grzymisławski, J. Gawęcki, Wydawnictwo PWN
http://chirurgia.pl/dieta4.html
5