10.10.2012r.
Krew
Płyn ustrojowy, który za pośrednictwem układu krążenia pełni funkcję transportową oraz zapewnia
komunikację pomiędzy poszczególnymi układami organizmu.
Krew jest to rodzaj tkanki łącznej. Składa się z elementów morfotycznych oraz osocza.
Układ krążenia dorosłego człowieka zawiera od 70-80 ml krwi/ kg m.c.; u dzieci krew to 1/10 – 1/9 wagi
ciała.
Krew ze względu na stopień utlenowania dzieli się na krew utlenowaną i odtlenowaną. Krew utlenowana
płynie w tętnicach obiegu dużego i żyłach obiegu małego. Krew utlenowana jest wysycona w 97% tlenem.
Krew odtlenowana jest wysycona tlenem od 50-70% i płynie w tętnicach obiegu małego i żyłach dużego
obiegu.
W skład krwi wchodzą elementy morfotyczne stanowiące 44%, a pozostałe 56% stanowi osocze.
Osocze
Osocze po skrzepnięciu i rozpuszczeniu skrzepu nazywamy surowicą.
Skład osocza
Osocze w 90% stanowi woda. Około 7% to białka, które dzielimy na albuminy, globuliny i fibrynogen. W
osoczu są również lipoproteiny, kwasy tłuszczowe, cholesterol, trójglicerydy, hormony, glukoza, witaminy, produkty metabolizmu białek tj. amoniak, aminokwasy, metabolity hemu (bilirubina, bilirubinogen), sole
mineralne (sód, potas, chlor, magnez).
Białka osocza pełnią istotną rolę w transporcie produktów odżywczych, w procesach immunologicznych,
krzepnięciu krwi, stabilizacji pH jak również w utrzymaniu stałego ciśnienia osmotycznego.
Elementy morfotyczne
Erytrocyty
Dominującym elementem morfotycznym są erytrocyty (krwinki czerwone). U człowieka nie posiadają one
jądra komórkowego ani licznych organelli komórkowych. Cała aktywność erytrocyta jest przeznaczona do
przenoszenia hemoglobiny. Erytrocyty mają postać dwuwklęsłego dysku, a ich średnica wynosi od 7-8 um
(mikrometrów). Krwinki czerwone stanowią około 95% wszystkich elementów morfotycznych. Prawidłowa
liczba krwinek u mężczyzn to 5 000 000/mm3 (+/- 500000) u kobiet 4 000 000/mm3 (+/- 500000).
Erytropeza – wytwarzanie krwinek czerwonych, które u osoby dorosłej odbywa się z komórek
macierzystych szpiku kostnego kości płaskich i nasad kości długich. Proces ten jest regulowany przez
wytwarzaną w nerkach erytropoetynę. Do prawidłowego procesu erytropoezy oprócz erytropoetyny
potrzebne są czynniki krwiotwórcze tj. żelazo, wit. B12, wit. B6, wit. C, substancje białkowe, hormony.
Powstawanie erytrocyta
Komórka macierzysta pnia – z niej powstaje proerytroblast → z niego erytroblast zasadochłonny →
erytroblast polichromatofilny → erytroblast kwasochłonny → retikulocyt → erytrocyt.
Płytki krwi
Prawidłowa ich liczba we krwi to 150-300 tys./mm3. Powstają one w wyniku fragmentacji megakariocytu w
szpiku kostnym. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Zawierają duże ilości serotoniny, która obkurcza naczynia krwionośne. Krwinki te gromadzą się w miejscach uszkodzenia naczyń, gdzie przyczepiają się do
uszkodzonej ściany naczyniowej, następnie uwalniają serotoninę, która powoduje lokalny skurcz ściany
naczyniowej co zmniejsza krwawienie. Zmniejszona liczba płytek krwi to trombopenia, a zwiększona to
trombocytoza.
Leukocyty
Leukocyty czyli krwinki białe - ich prawidłowa liczba waha się od 4-10 tys/mm3. Duże jej zapasy są
gromadzone w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych skąd są wyrzucane do krwi pod wpływem
odpowiedniego impulsu. Zwiększona liczba krwinek białych to leukocytoza, a zmniejszona to leukopenia. U
osób otyłych lub prawidłowo odżywionych występuje zwiększona ilość leukocytów niż u osób
niedożywionych.
Fizjologiczna leukocytoza – pod wpływem dużych wysiłków fizycznych, emocji, stresu, podwyższonej temperatury, po spożyciu potraw białkowych, ciąży, porodu.
Podział leukocytów
agranulocyty – nie zawierają ziarnistości w cytoplaźmie
limfocyty
monocyty
granulocyty – podział w zależności od wybarwienia ziarnistości
neutrofile – zasadochłonne
eozynofile – kwasochłonne
bazofile – zasadochłonne
Limfocyty
Stanowią od 20-40% wszystkich krwinek białych. Są to głównie komórki układu odpornościowego
odpowiedzialne za wytwarzanie odporności swoistej. Znajdują się nie tylko we krwi i limfie ale także we wszystkich tkankach z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego. Stanowią bardzo niejednorodną grupę
pod wpływem powstawania, cyklu życiowego i działania populacji komórek. W życiu płodowym powstają
w pęcherzyku żółtkowym, potem w wątrobie, a następnie głównym ich miejscem powstawania staje się
szpik kostny.
Limfocyty opuszczające szpik kostny nie maja zdolności do rozpoznawania antygenu ani reagowania na
antygen tzn. są immunologicznie niekompetentne. Wędrują one pomiędzy układem limfatycznym, a układem krążenia, docierając do grasicy, śledziony i grudek chłonnych przewodu pokarmowego. Limfocyty, które
nabierają kompetencji immunologicznej w grasicy określane są jako limfocyty T – grasicozależne
odpowiedzialne za odporność komórkową. Wśród limfocytów T wyróżniamy Th (helper) – tzw.
wspomagające, które wspomagają i pobudzają dojrzewanie limfocytów B powodują ich przekształcenie w
komórki wydzielające przeciwciała oraz komórki Ts (supersory) – limfocyty tłumiące, które hamują czynność limfocytów Th, a tym samym zmniejszają intensywność reakcji limfocytów B.
Mechanizm nabywania kompetencji przez limfocyty T polega na wytwarzaniu na powierzchni limfocytów
receptorów dzięki którym są one w stanie rozpoznać obcy antygen. Czynny udział w tych mechanizmach
biorą hormony grasicy. Limfocyty T opuszczają grasicę przechodzą do krwioobiegu, a następnie do węzłów
chłonnych i śledziony. Subpopulacja limfocytów biorąca bezpośredni udział reakcji i odpowiedzi
komórkowej to tzw. limfocyty NK (natural killers). W razie pobudzenia przez antygen limfocyty T osiedlają się w obwodowych narządach limfatycznych, głównie w węzłach chłonnych, gdzie podlegają transformacji
dając początek nowym, małym limfocytom. Natomiast limfocyty, które po opuszczeniu szpiku nabierają
kompetencji w układzie limfatycznym przewodu pokarmowego, np. w tkankach limfatycznych migdałków,
wyrostku robaczkowym czy kępkach Hoyera [hajera] nazywamy limfocytami B. Są one odpowiedzialne za humoralny typ odporności immunologicznej. Limfocyty, które odbywają drogę pomiędzy układem
limfatycznym, a krążenia stanowią 15% całości populacji, reszta to limfocyty osiadłe w śledzionie i w
zewnętrznej części węzłów chłonnych. Komórki te wytwarzają przeciwciała czyli immunoglobuliny.
Odpowiedź limfocytów B na działanie antygenów rozwija się wolniej niż odpowiedź limfocytów T,
ponieważ osiąga szczyt swojej odpowiedzi dopiero po 6 tygodniach.
Granulocyty
Powstają wyłącznie w szpiku kostnym w niezróżnicowanych komórkach macierzystych – hemocytoblastów.
Czas dojrzewania granulocytów wynosi średnio 8-13 dni. Po opuszczeniu szpiku żyją około 30h. We krwi
obwodowej tworzą dwie kule: przyścienna – ok. 60% wszystkich granulocytów i druga swobodnie krążąca –
40% wszystkich granulocytów.
Granulocyty mają zdolność do diapedez y – ruchu pełzakowatego, przechodzenia przez ścianę naczyń krwionośnych., mają zdolność do chemotaksji – zdolność wędrowania leukocytów w kierunku najwyższego
stężenia chemotaksyn, mają zdolność do fagocytozy - pochłaniania/zżerania bakterii, pasożytów i innych ciał obcych oraz zdolność wewnątrzkomórkową rozkładu tych substancji dzięki dużej aktywności enzymów
proteolitycznych.
Granulocyty obojętnochłonne wykazują największe właściwości żerne i to one pochłaniają głównie
bakterie, obumarłe tkanki, wirusy, obce cząsteczki, które dostają się do wnętrza organizmu.
Granulocyty obojętnochłonne – stanowią 55-75% wszystkich krwinek białych.
Granulocyty kwasochłonne – eozynofile stanowią 1-4% wszystkich krwinek białych. Wykazują
stosunkowo nieduże właściwości żerne, a ich czynność polega głównie na pochłanianie kompleksów
antygen-przeciwciało i obcych białek. Gromadzą się głównie w ścianie dróg oddechowych i
przewodu pokarmowego, a więc w miejscu gdzie zwykle wnikają do ustroju obce gatunkowo białka.
Granulocyty zasadochłonne – bazofile – stanowią do 1% wszystkich krwinek białych. Posiadają
wyjątkowo słabe właściwości fagocytarne i małą zdolność do dipedezy. Ich ziarnistości zawierają
heparynę – substancję hamującą proces krzepnięcia, odgrywającą główną rolę w uwalnianiu heparyn
w miejscach tworzenia stanu zapalnego. W zairnistości granulocytów znajdziemy histaminę, dlatego
przypisuje się im rolę w wytwarzaniu, transporcie i uwalnianiu histaminy w schorzeniach
alergicznych takich jak: astma oskrzelowa, schorzenia pasożytnicze.