Immunologia 15.10.2012
Typy reakcji nadwrażliwości
Nadwrażliwość – postać odpowiedzi immunologicznej, w której interakcje antygenu z przeciwciałami lub uczulonymi limfocytami T prowadzą do uszkodzenia tkanek gospodarza
Alergia – pojęcie używane obecnie jako synonim nadwrażliwości, szczególnie nadwrażliwości typu 1
Atopia – samoistne występowanie u pewnych osób zdolności do wytwarzania przeciwciał reaginowych (IgE) i występowanie odczynów typu anafilaktycznego
Czynniki wpływające na rozwój reakcji nadwrażliwości:
Właściwości antygenu –struktura chemiczna, wielkość cząsteczki
Warunki ekspozycji na antygen – droga wniknięcia, dawka, ekspozycja jedno lub wielokrotna, stała, przerywana
Reaktywność immunologiczna – czynniki genetyczne, uprzednia ekspozycja na antygen
Wzbudzenie odpowiedzi humoralnej/komórkowej – klasa immunoglobulin, komórki immunokompetentne, mediatory, układ dopełniacza
Charakter tkanek w których zachodzi reakcja nadwrażliwości (może zajść w jednym rodzaju tkanek, np. skóra lub w całym organizmie)
Typy nadwrażliwości:
Typ 1 – reakcja anafilaktyczna
Typ 2 – cytotoksyczny
Typ 3 – reakcja typu kompleksów immunologicznych
Typ 4 – typ komórkowy (późny)
Reakcja nadwrażliwości typu 1
Może zachodzić miejscowo (układ oddechowy, pokarmowy, skóra) bądź mieć charakter uogólniony (wstrząs anafilaktyczny), decyduje o tym droga wnikania alergenu. Może wystąpić u każdego osobnika danego gatunku zwierząt, a u ludzi – tylko u niektórych osób (atopia)
Antygeny:
Zwykle powszechnie występują w środowisku
Pyłki roślin
Leki (każdy lek)
Zarodki pleśni
Przebieg reakcji (komórki odpowiadające za reakcję – bazofile)
U osób u których występuje genetyczna predyspozycja do wytwarzania przeciwciał klasy IgE (atopia) po pierwszym wniknięciu antygenu przeciwko któremu skierowane są przeciwciała, następuje wzbudzenie reakcji immunologicznej czego efektem jest wytworzenie przeciwciał klasy IgE. Przeciwciała te łączą się swoim fragmentem stałym z receptorami na komórkach tucznych i bazofilach. Ta faza odpowiedzi immunologicznej jest zwykle bezobjawowa.
Po powtórnym wniknięciu do organizmu tego samego antygenu łączy się on bezpośrednio z już istniejącymi przeciwciałami klasy IgE, co prowadzi do degranulacji komórek tucznych i bazofilów. Proces ten może wystąpić miejscowo albo dotyczyć wielu tkanek i wówczas mówi się o reakcji uogólnionej (wstrząs anafilaktyczny)
Substancje te to:
Enzymy (tryptaza, chymaza, katepsyna g)
Hormony działające lokalnie (histamina)
Substancja hamująca krzepnięcie krwi (heparyna)
Cytokiny (interleukiny, czynnik martwicy guza L – TNF-L)
Chemokiny (CCL 3)
Pochodne kwasu arachidowego (prostaglandyny d2 ie2, leukotrieny B4 i C4)
Najważniejsza z tych substancji jest histamina ponieważ wywołuje ona w układzie krążenia nagłe rozszerzenie naczyń krwionośnych a dodatkowo zwiększenie przepuszczalności wody z osocza do płynu tkankowego. Oba te efekty są odpowiedzialne za spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Kliniczne przejawy atopii – uogólnione (wstrząs anafilaktyczny) lub miejscowe (nieżyt spojówek, nieżyt nosa, napad astmy oskrzelowej, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry, atopowe reakcje na jad owadów, pokarmy itp.)
Reakcja nadwrażliwości typu 2 (reakcja cytotoksyczna)
Zależna od przeciwciał klasy IgG i IgM reagujących z antygenami, które są częścią składową błon komórkowych lub substancji związanych z błoną komórkową
Przeciwciała przeciwreceptorowe reagujące z receptorami na powierzchni komórek mogą zmieniać ich funkcje poprzez:
Blokadę receptora
Pobudzenie receptora
Uszkodzenie receptora
Zmniejszenie powinowactwa receptora do naturalnego ligandu
Przykłady:
Reakcja po przetoczeniu niezgodnej grupowo krwi ( w układzie AB0 i Rh)
Odczyny polekowe (lek lub jego metabolit może wiązać się z białkami lub elementami morfotycznymi krwi i wzbudzać syntezę immunoglobulin, na powierzchni komórki może być zaadsorbowany kompleks leku i przeciwciała, powoduje aktywację dopełniacza i lizę komórki, lek na powierzchni komórki wzbudza produkcje autoprzeciwciał)
Reakcja typu 3 (reakcja typu kompleksów immunologicznych)
Występuje na skutek powstania kompleksów immunologicznych w krążeniu lub tkankach w następstwie interakcji rozpuszczalnego antygenu ze swoistymi przeciwciałami (IgG i IgM). Kompleksy immunologiczne mogą brać udział w patogenezie niektórych chorób zakaźnych, alergicznych i autoimmunologicznych
Miejscowa reakcja kompleksów immunologicznych (odczyn Arthusa) następuje po miejscowym wprowadzeniu antygenu u osoby która była wcześniej narażona na ten antygen i posiada wysokie stężenie krążących przeciwciał w osoczu. W ścianach naczyń odkładają się kompleksy immunologiczne i rozwija się proces zapalny.
Reakcja ogólna – choroba posurowicza – występuje po pozajelitowym podaniu dużej ilości obcogatunkowego białka, które ma zdolność do wiązania się z białkami osocza. Powstające przeciwciała łączą się z krążącymi antygenami. Krążące kompleksy odkładają się w naczyniach włosowatych, kłębuszkach nerkowych, maziówce stawów
Objawy:
Uszkodzenie kłębuszków nerkowych z białkomoczem
Bóle i obrzęk stawów
Zaburzenia widzenia (utrata ostrości wzroku, niedowidzenie)
Reakcja nadwrażliwości typu 4 – typ komórkowy (późny)
Jest to rozwijające się w ciągu 24-48 godzin odczyn wywołany interakcją antygenu ze swoiście uczulonymi efektorowymi limfocytami T
Nie biorą w niej udziału przeciwciała i nadwrażliwość tego typu nie może być biernie przeniesiona na osobę wraz z podaniem osocza
Przykłady:
Odczyn tuberkulinowy
Odczyny po kontakcie skóry ze związkami mającymi zdolność do kowalencyjnego wiązania z białkami skóry ( sole chromu, niklu, kadmu, niektóre barwniki i leki – kontaktowe zapalenie skóry)