Nadczynność tarczycy
Tarczyca, zwana inaczej gruczołem
tarczowym, to narząd przylegający do
tchawicy od przodu, tuż poniżej krtani.
U zdrowej osoby jest niewidoczna;
powiększoną tarczycę łatwo rozpoznać,
przybiera postać tzw. wola. Tarczyca
jest  odpowiedzialna za wydzielanie
hormonów  tyroksyny i
trijodotyroniny, regulujących czynność
większości tkanek organizmu.
Hormony gruczołu tarczowego mają duże znaczenie
biologiczne dla organizmu, ponieważ pobudzają
przemianę materii. Regulują wytwarzanie energii i
ciepła, regulują dojrzewanie płciowe, wpływają w
znaczący sposób na układ nerwowy, kostny,
mięśniowy. Działają na syntezę białek i przemiany
węglowodanów (hamują tworzenie glukozy) oraz
zwiększają wrażliwość serca na działanie innych
hormonów. Bardzo ważne są w czasie ciąży,
ponieważ pobudzają wzrost i rozwój płodu, a
szczególnie jego ośrodkowego układu nerwowego i
kości, które dzięki hormonom tarczycy są prawidłowo
wysycane składnikami mineralnymi.
Definicja
Nadczynność tarczycy najczęściej występuje
jako postać pierwotna, kiedy jest
spowodowana bezpośrednio nadmierną
aktywnością hormonalną samej tarczycy lub
w postaci wtórnej spowodowanej nadmierną
stymulacją syntezy hormonów przez
uwalniany z przysadki mózgowej hormon
tyreotropowy TSH lub wydzielanie przez
podwzgórze dużych ilości czynnika
uwalniającego TRH.
Stwierdza się ją u 1-6% osób do 60
roku życia. Częstość występowania
choroby zwiększa się z wiekiem.
Kobiety chorują czterokrotnie
częściej.
Najczęstszymi przyczynami nadcznności tarczycy są:
o� Choroba Gravesa-Basedowa
o� Wole guzkowe toksyczne (choroba Plummera)
oraz rzadziej:
o� spożywanie nadmiernych ilości jodu (Jod-Basedow)
o� zażywanie nadmiernych dawek hormonów tarczycy
o� choroba Hashimoto (w początkowej fazie choroby)
o� guzy przysadki mózgowej (łagodny guz przysadki mózgowej
powoduje nadmierne wydzielanie TSH, które oddziałując na
tarczycę powoduje zwiększoną produkcję hormonów.)
o� zapalenie tarczycy
Choroba Gravesa-Basedowa
Organizm zaczyna produkować
immunoglobuliny klasy IgG, które
naśladując fizjologiczne działanie hormonu
TSH, pobudzają tarczycę do produkcji
hormonów tarczycy  tyroksyny i
trójjodotyroniny. Obecność wymienionych
przeciwciał i nadmiar hormonów tarczycy
we krwi powoduje wystąpienie objawów
klinicznych. Cechami charakterystycznymi
towarzyszącymi chorobie jest obecność
wola miąższowego i zmiany oczne tzw.
orbitopatia tarczycowa.
Wole guzkowe toksyczne
Spowodowane są powstaniem
w miąższu tarczycy guzka lub
guzków, które produkują
hormony tarczycy, jednakże
są autonomiczne czyli nie
podlegają fizjologicznej
kontroli sprzężenia zwrotnego
zależnego od TSH. Guzki
prawie zawsze są łagodne,
jednakże w wyniku
długotrwałego przebiegu
mogą ulec przemianie
złośliwej.
Nadczynność tarczycy wywołana
przyjmowaniem leków jest wynikiem
podania zbyt dużej dawki sztucznych
hormonów tarczycy w ramach leczenia
niedoczynności lub przyjmowania leku
przeciwarytmicznego zawierającego jod -
amiodaronu.
OBJAWY u dzieci:
o� przyspieszenie wzrostu,
o� częściej zaburzenia oczne.
U dorosłych:
o� wzmożona pobudliwość nerwowa
(85%),
o� zwiększona potliwość (70%),
o� nietolerancja gorąca (70%),
U ludzi starszych często
rozwija się zespół tarczycowo-
o� kołatanie serca i tachykardia
sercowy pod postacią bólów
(75%),
wieńcowych, migotania
o� duszność (75%),
przedsionków i niewydolności
o� zmęczenie i osłabienie (60%),
serca.
o� utrata masy ciała (50%),
o� zwiększony apetyt (40%),
o� Orbitopatia (15%),
o� wole (95%),
o� ciepła i wilgotna skóra (72%),
o� labilność emocjonalna;
DIAGNOSTYKA
Badania laboratoryjne:
o� OB (informuje o ewentualnym stanie zapalnym)
o� morfologia,
o� rozmaz krwi obwodowej,
o� oznaczenia poziomu cholesterolu (często spotykamy u chorych z
nadczynnością tarczycy)
o� TSH
o� zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
o� USG
o� biopsja cienkoigłowa
o� scyntygrafia
Lekarz pierwszego kontaktu po stwierdzeniu
problemów z tarczycą powinien skierować pacjenta do
specjalisty - endokrynologa. Ten może zdecydować o
podjęciu leczenia poprzez:
o� środki farmakologiczne (tyreostatyki, mające na celu
hamowanie wydzielania tyroksyny);
o� zastosowanie jodu radioaktywnego;
o� zabieg chirurgiczny  częściowe usunięcie tarczycy.
Leczenie ma na celu zmniejszenie ilości hormonów
wydzielanych przez tarczycę i utrzymanie ich na
właściwym poziomie.
Zalecenia żywieniowe
Zależne jest od stopnia nasilenia
choroby:
Przy średnim nasileniu zaleca się
zwiększenie energii o 15-25% w
stosunku do normy zapotrzebowania
na energię dla osoby zdrowej.
Gdy występuje silna nadczynność,
należy ilość energii zwiększyć o 50-
80%.
Dieta na nadczynność tarczycy
powinna składać się z trzech
głównych posiłków oraz dwóch
przekąsek: śniadanie (25% energii),
II śniadanie (10%), obiad (30%),
podwieczorek (15%) i kolacja (20%).
BIAA
KO
Zastosowanie diety bogatobiałkowej
jest konieczne z powodu
zwiększonych procesów rozpadu
białka. Zaleca się dostarczenie 1,5-2
g tego składnika na kg masy ciała
(średnio od 110 do 130g)
Około 2/3 zapotrzebowania powinno być
pochodzenia zwierzęcego:
o� mleko, kefiry, jogurty i sery twarogowe,
o� jaja,
o� chude gatunki mięs: drób, wołowina,
cielęcina,
o� chude wędliny: drobiowe, polędwica,
szynka,
o� chude gatunki ryb, takie jak dorsz, sandacz
czy szczupak są również bardzo dobrym
z
ródłem białka.
TA
USZCZ
W diecie osób z nadczynnością tarczycy
należy ograniczyć ilość spożywanego
tłuszczu. Jego zawartość w dziennym
jadłospisie nie powinna przekraczać 70g.
Najlepszym z
ródłem tłuszczu są oleje
roślinne. Powinno się zrezygnować z
produktów pochodzenia zwierzęcego takich
jak:
o� smalec, łój, bekon, boczek,
o� podroby i wędliny podrobowe,
o� konserwy.
WITAMINY
W nadczynności tarczycy wzrasta
również zapotrzebowanie na
witaminy, a w szczególności:
witaminę A, C, E, B1.
o� Najlepszymi z
ródłami witaminy C są: natka pietruszki,
papryka czerwona, ziemniaki, szpinak, owoce cytrusowe i
jagodowe (czarne porzeczki).
o� Bogate w witaminę A są: morele, suszone śliwki, dynia,
marchew, szpinak i sałata. Ponadto mleko pełne, śmietana,
masło, produkty mleczarskie, jaja, niektóre tłuste ryby,
wątroba, tran żółtka jaj.
o� y
ródłem witaminy B1 powinny być przede wszystkim
produkty zbożowe, mleko i jego przetwory, jaja, ryby,
drożdże.
o� y
ródłem witaminy E jest awokado, orzechy oraz produkty
zbożowe.
Składniki mineralne
W diecie szczególnie należy zwrócić
uwagę na wapń, którego
zapotrzebowanie wzrasta u osób z
nadczynnością tarczycy. Mleko i
przetwory mleczne są świetnym jego
z
ródłem.
W przypadku występowania biegunek
zaleca się dietę lekko strawną. Należy
wówczas unikać potraw smażonych,
tłustych. Niepożądane są również produkty
wzdymające oraz drażniące przewód
pokarmowy. Często zaleca się rezygnację z
ostrych przypraw, takich jak pieprz, chili,
papryka, na korzyść łagodnych takich jak:
wanilia, koper, kminek, pietruszka, sok z
cytryny, cynamon.
o� Zwiększone zapotrzebowanie na
składniki pokarmowe przyczynia się
do konieczności wykluczenia z diety
produktów, które dostarczają pustych
kalorii i są ubogie w składniki
mineralne, takie jak: słodycze, ciasta,
chipsy, słone paluszki. Należy je
zastąpić budyniami, galaretkami z
owocami, przecierami i sałatkami
owocowymi.
o� Nie jedz zbyt często kapusty,
brukselki, brokułów, kalarepy,
chrzanu i rzodkiewki  zawarte w nich
substancje sprzyjają rozrostowi wola.
o� Do minimum ogranicz napoje z
kofeiną, czyli kawę, herbatę i coca
colę.
Zaleca się stosowanie następujących
technik kulinarnych:
o� gotowanie w wodzie i na parze,
o� duszenie bez obsmażania,
o� pieczenie we folii.
Osoby chore na nadczynność tarczycy
skarżą się na ciągłe uczucie gorąca.
Często stwierdza się u nich stany
podgorączkowe lub zwyżki
temperatury nawet do 380C. Aby tych
objawów nie pogłębiać, warto
zrezygnować z gorących napojów i
potraw, zwłaszcza zup.
Przykładowy jadłospis
Agnieszka Zawada
Dietetyka III rok, C3