Metody badań stosowanych w socjologii: zachowań według przyjętych wzorów i norm kulturowych  psychospołeczne (właściwości emocjonalne i cechy
 eksperyment-polega na sprawdzeniu skutków działań Cztery podstawowe socjogenne elementy osobowości: osobowości, które tworzą wymiar dyskomfortu
określonych zjawisk na jakaś dziedzinę rzeczywistości 1. Jaz
ń subiektywna  na ogół jest to zespół urojeń, fantazji psychicznego, przyczyniają się do nieufności wobec ludzi)
społecznej; na ogół reakcji ludzi na bodziec lub reakcję kompensujących niepowodzenia i upokorzenia w  kulturowe (zaufanie jest pozytywnie skorektowane z
wykonywaniu rożnych ról
 eksperyment laboratoryjny-umożliwia sprawowanie akceptacją norm moralnych określających reguły
Poprzez jaz
ń subiektywną kształtuje się nasze poczucie
ścisłej kontroli nad warunkami, które z założenia nie postępowania)
własnej wartości (doświadczenia emocjonalne), poziom
powinny wpływać na badanie Zaufanie społeczne  rodzaj więzi realizującej się w przestrzeni
samooceny (na co nas stać?) i samoakceptacji (porównania
 eksperyment terenowy-dotyczy badań ludzi we wzajemnych oczekiwań, pojawiającej się w stabilnych, uczciwych i
osiągnięć ze stawianymi sobie wymaganiami)
względnie naturalnych warunkach, ale nie zapewnia gotowych do współpracy społeczeństwach. Bazą tej więzi jest wspólnota
2. Jaz
ń odzwierciedlona  dążenie do integracji jaz
ni
kontroli nad czynnikami, które mogą wywierać nieznany kulturowa, głównie zaś umawianie tych samych norm etycznych jako
subiektywnej i jaz
ni odzwierciedlonej może prowadzić z
wpływ na badanie zmienne podstawowych wyznaczników społecznego funkcjonowania.
jednej strony do selekcji zakresu interakcji społecznych, z
Zaufanie to wpływa na zdolność do stowarzyszania się, zwłaszcza na
 badanie ankietowe(wywiady)-dotyczą sytuacji, kiedy w
drugiej strony do działań zmierzających do narzucenia
poziomie korporacyjnym, jak i do osiągania wyższej efektywności działania.
spektrum naszych zainteresowań są opinie respondentów, a
innym takiego obrazu własnej osoby, jaki będzie
nie ich rzeczywiste zachowania-ujawnia to co ludzie
odpowiadał naszym pragnieniom
Umiejętności zdobywcze w procesie socjalizacji
mówią, a nie myślą
3. Kulturowy ideał osobowości
Socjalizacja to ciąg interakcji (wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie),
 obserwacje- polegają na studiowaniu działań jednostek
- ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania,
które są niezbędne do kształtowania ludzkich celów, zdolności. Przebiega
lub grup przez przyglądanie się im bez zadawania pytań,
przekazywania młodzieży w szkołach i innych instytucjach
dwuetapowo:
bez wywierania wpływu na ich zachowanie. Dzięki temu
wychowawczych
 pierwotne
można poznać najróżniejsze niuanse, kontekst, interakcje i
- zespól cech osobowości, który stanowi układ odniesienia
poznać lepiej przebieg wydarzeń  wtórne
dla opisu porównawczego oraz oceny działań i dyspozycji
Interakcja jako proces niezbędny do zdobycia  podstawowych ludzkich
 obserwacje zewnętrzne- pozwalają jedynie na badanie
jednostek należących do określonej zbiorowości
zdolności. Rozminięcie sposobu komunikacji, reakcji na innych, odróżnienia
grup społecznych na  forum publicznym
społecznej, a także spełniać ma funkcje normatywne,
gestów, a nawet dochodzenia w oparciu o wyposażenie genetyczne ma
 obserwacja uczestnicząca-polega na tym, że badacz staje
funkcje regulowania zachowań ludzi z tej zbiorowości
miejsce zawsze w społeczeństwie.
się aktywnym uczestnikiem sytuacji zachodzących w
4. Role społeczne  względnie trwały i względnie spójny
Interakcje, które wpływają na rozwój umiejętności umożliwiających nam
badanych grupach. Pozwala to bardziej zaangażować się w
system zachowań, będących reakcjami na zachowania
funkcjonowanie w społeczeństwie nazywamy socjalizacją.
badaną sytuację, a co więcej doświadczać tego samego co
innych osób, przebiegający według mniej lub bardziej
Socjalizacja pierwotna  zachodzi w kręgach rodzinnych
osoby będące przedmiotem obserwacji. Istnieje zawsze
wyraz
nie ustalonego wzoru.
Socjalizacja wtórna  przechodzimy ją przez całe nasze życie (zmieniają się
ryzyko, że badacz stanie się bardziej uczestnikiem niż
Reakcja przyjętej przez jednostkę roli zależy od
nasze umiejętności, zachowania, uczucia)
obserwatorem i badanie traci walor
czynników:
obserwacji(obiektywności)
1) cechy biogeniczne i psychiczne; 2) wzór osobowy; 3)
 badania historyczne(analiza wtórna)-dotyczy pracy nad
definicja roli przyjęta w grupie; 4) rodzaj identyfikacji
materiałami mającymi już wartość historyczną. Są to
jednostki z grupą
najczęściej spisy wydawane przez CUS zawierające
Ukształtowana osobowość człowieka oznacza przede wszystkim zdolność do
informacje o takich cechach jak: przyrost naturalny, liczba
prezentowania własnej tożsamości, na którą składa się:
zawieranych małżeństw, poziom wykształcenia, poziom
 system wartości
urbanizacji
 system postaw
 system motywacji
Stadia socjalizacji:
 system aspiracji
 wczesna socjalizacja ma większe znaczenie niż
Owa zdolność do wyrażania swej tożsamości idzie przy tym w parze ze
socjalizacja póz
niejsza, ponieważ pierwsze kontakty są
zdolnością do samoregulacji swojego zachowania, czyli uczestnictwa
swoistym zwierciadłem dla dziecka rozwijającym w
naszego w społeczeństwie.
sposób naturalny zdolności
 interakcje z osobami ważnymi, ponieważ nawiązujemy z
Kultura symboliczna a kultura masowa
nimi kontakt emocjonalny, ma to wpływ na naszą
Kultura masowa
osobowość, większą niż interakcja z pozostałymi ludz
mi
Odnosi się do współcześnie obserwowanych zjawisk przekazywania dużym
 interakcje w grupach pierwotnych  w największym
masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści (systemów
stopniu kształtują naszą osobowość
symboli kulturowych), które są nadawane z nielicznych z
ródeł przekazu.
 długotrwałe związki z innymi ludz
mi mają większy
Masowe środki komunikowania zapewniają najpełniej dwa kryteria
wpływ na naszą osobowość niż związki przelotne,
charakteryzujące kulturę masową:
krótkotrwałe
 kryterium ilości
W trakcie procesu socjalizacji wtórnej możliwość zmiany i doskonalenia
 kryterium standaryzacji
umiejętności wykonywania ról oraz przyswajanie sobie nowych dyrektyw
Pierwsze kryterium oznacza, że produkty kulturowe emitowane są z
kulturowych wspomagają interakcje, w które wchodzimy. Najczęściej nie
nielicznych z
ródeł, adresowane są natomiast do masowego odbiorcy.
ulegają zmianie motywacje oraz osiąganie koncepcji własnego ja.
Kryterium standaryzacji oznacza, że produkty kultury masowej są
Zasady socjalizacji wg Georga Mead'a, przez które musi przejść człowiek
zestandaryzowane zarówno co do formy jak i treści.
 stadium zabawy  możliwość i umiejętność wejścia w
Kultura symboliczna
rolę tylko jednej osoby
Zwana również kulturą duchową. W jej skład wchodzą takie dziedziny jak:
 stadium gry  możliwość i umiejętność wejścia w rolę
język, obyczaj, sztuka, magia, religia, filozofia, nauka, prawo etc.
kilku osób jednocześnie ( od 2 do 6-7 roku życia);
Najistotniejszą cechą kultury symbolicznej jest to, że jej wytwory mogą
zaczynamy nabywać świadomość, że jesteśmy podmiotem
zostać spożytkowane tylko wówczas, gdy ten, kto je wykorzystuje, rozumie
większych całości
takie same reguły kulturowe (konwencje), jak twórca tych wytworów. Dzięki
 stadium wchodzenia w rolę  uogólnionego innego -
temu odbiorca jest w stanie zrozumieć sens symboli zastosowanych w
możliwość oceny sytuacji z punktu widzenia obecnych jak
przekazie. Kultura symboliczna wiąże się z zaspokajaniem potrzeb
i nieobecnych osób. Umiejętność korzystnego z własnego
wtórnych.
punktu widzenia posługiwania się gestami, kodami
kulturowymi oraz wykorzystywanie ich dla samooceny i
Typy więzi społecznych
kierowania własnym zainteresowaniem, zachowaniem
Elementy składające się na każdy rodzaj więzi społecznych:
Stadia socjalizacji wg Jeana Piageta-model jakościowych skoków do
 kryterium styczności społecznej
przedstawiania otaczającego świata za pomocą symboli i do manipulowania
 stopień wzajemnych związków i zależności między
tymi symbolami
jednostką a zbiorowością
 okres sensometryczny(do 2 r.ż.) - od okresu
 stopień sformalizowania
bezpośrednich wrażeń zmysłowych do zapamiętywania
 trwałość więzi społecznych
obrazów przedmiotów
Typologia E. Durkheima:
 faza przedoperacyjna(do 7 r.ż.) nauka odróżniania
 solidarność mechaniczna  oparta na zwyczaju, tradycji,
symboli od konkretnych przedmiotów; brak umiejętności
wspólnej religii, a przede wszystkim podobieństwie
przechowywania w umyśle większości pojęć
sytuacji
abstrakcyjnych
 solidarność ograniczona  wprowadzona ze społecznego
 faza operacji konkretnych(do 11 r.ż.) - nauka myślenia
podziału pracy, oparta na wymianie wzajemnych usług
logicznego, ale jeszcze nie abstrakcyjnego; przyczyna i
Typologia F. Toneniesa
skutek istnieją tylko w odniesieniu do konkretnych zdarzeń
 wspólnota  porównuje ją do życia; wola, która wpływa w
 faza operacji formalnych(od 12 r.ż.) - nauka myślenia
głębi naszej jaz
ni
logicznego w kategoriach abstrakcyjnych
 społeczeństwo  porównuje ją do życia; wola arbitralna,
Stadia socjalizacji wg Zygmunta Freuda-model stłumionych potrzeb
która jest wynikiem namysłu i wychowania
 Nieustanna walka między antyspołecznymi popędami i
potrzebami a zinternalizowanymi tradycjami kulturowymi
Rola zaufania w procesie tworzenia więzi społecznych
i tabu; model rozwoju osobowości nieharmonijny, w
Zaufanie społeczne  uogólnione zaufanie okazywane innym ludziom,
ktorym każde posunięcie dorastającego dziecka wyzwala
stanowiące rodzaj zasobu, kapitału, który jest uruchamiany w nieustannym
coraz więcej ograniczeń ze strony superego, coraz więcej
hazardzie kontaktów z innymi ludz
mi
nieakceptowanych popędów i odruchów oraz coraz
Zaufanie społeczne dotyczy trzech sfer rzeczywistości:
intensywniejsze wysiłki pochodzenia tego konfliktu
1. Jest właściwością relacji, wymiany między ludz
mi,
Stadia socjalizacji wg Erica Ericsona  model minimalnych wymogów,
stanowi podstawę współpracy między nimi
którym podlegamy w ciągu całego życia
2. Jest formą kulturową
 poczucie zaufania w opozycji do jego braku
Rodzaje zaufania
 autonomia w opozycji do niepewności i poczucia wstydu
Według Putnama rozróżniamy:
( do 3 r.ż.)
 zaufanie solidne
 wymóg inicjatywy i pewności siebie w opozycji do
 zaufanie wątłe (jego zasięg przekracza grupę macierzystą)
poczucia winy oraz niepowodzeń ( od 4 do 6 r. ż.)
 zaufanie społeczne wobec osób (określone jako zaufanie
 wymóg poczucia pilności, poczucia fachowości i chęci
poziome  odczucia i oczekiwania o charakterze
działania w opozycji do poczucia niższości (od 6 do 13
moralnym)
r.ż.)
 zaufanie wobec władzy politycznej i instytucji politycznej
 wymóg formowania poczucia tożsamości w opozycji do
(określone jako zaufanie pionowe  oczekiwania o
jego zaburzeń ( zależy od sukcesów bądz
porażek  ich
charakterze racjonalnym)
dojrzewania)
Geneza kultury zaufania
 wymóg dojrzałości do intymności w opozycji do poczucia
 tradycja historyczna
izolacji związanych z umiejętnością tworzenia trwałych
 kontakt strukturalny 9spoistość normatywna, przejrzystość
związków uczuciowych (wiek młodzieńczy)
organizacji społecznej, stabilność porządku społecznego,
 wymóg bycia twórczym i produktywnym w opozycji do
odpowiedzialność osób i instytucji)
koncentracji na sobie i stagnacji (wiek dojrzały)
 wyposażenie podmiotowe (nastroje społeczne, impuls
 wymóg poczucia integralności w opozycji do rozpaczy
zaufania, aktywizm, optymizm, orientacja na przyszłość;
(wiek starczy)
wysokie aspiracje, orientacja na sukces oraz społeczne
zasoby kapitałowe +zamożność, pewność zatrudnienia,
Koncepcja osobowości Jana Szczepańskiego
wielość rol, posiadana władza, sieć społeczna na więzi,
1. Elementy biogenne (biogeniczne)  przekazywane
stabilność rodzinna, religijność)
dziedzicznie wyposażenie biologiczne: wzrost, budowa
Podstawowe hipotezy dotyczące czynników zmieniających zaufanie
organizmu, właściwości fizjologiczne, działanie gruczołów
społecznego
2. Elementy psychogenne (psychologiczne) 
 statusowe (osoby o wyższym statusie społecznym częściej
przekazywanie dziedzicznie wyposażenie psychiczne,
przejawiają zaufanie społeczne)
które w odróżnieniu do wyposażenia biologicznego
 relacyjne (większy zakres styczności oraz aktywność
charakteryzuje się dużą plastycznością i skłonnością do
społeczna sprzyja okazywaniu zaufania interpersonalnego)
modyfikacji pod wpływem procesu socjalizacji:
 środowiskowe ( więz
ze środowiskiem lokalnym sprzyja
inteligencja, pamięć, wola, wyobraz
nia, temperament,
zaufaniu społecznemu)
spostrzegawczość
 instytucjonalne ( zaufanie pionowe jest pozytywnie
3. Elementy socjogenne (społeczne)  polegają na
skorygowane z zaufaniem interpersonalnym)
wprowadzeniu jednostki w życie społeczne, na uczeniu jej