Klasyfikacje, typologie i

porządkowanie

porządkowanie

Metodologia badań naukowych

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Podział logiczny zakresu pojęcia

•

Wymienienie niepustych pojęć podrzędnych
względem danego pojęcia, dobranych tak, że
każdy desygnat dzielonego pojęcia należy do
jednego i tylko jednego z pojęć podrzędnych;

jednego i tylko jednego z pojęć podrzędnych;
musimy wyodrębnić co najmniej 2 podzbiory.

•

Pojęcie nadrzędne – pojęcie dzielone

•

Pojęcia podrzędne – człony podziału

Podział logiczny - definicja

„Ciąg zbiorów E1, E2, E3, …, En jest podziałem
logicznym zbioru E wtedy i tylko wtedy, gdy:

a) każdy Ei (i przebiega od wartości 1 do n) jest zbiorem

niepustym;

b) suma logiczna (połączenie) wszystkich Ei jest

tożsama z E

[W]

;

c) iloczyn (przecięcie) każdego Ei i każdego Ej (gdzie i

oraz j są różnymi liczbami o wartościach od 1 do n)
jest zbiorem pustym

[R]

.

Filozofia z nauka. Zarys encyklopedyczny (1987) Zakład Narodowy im. Ossoli

ń

skich, Wydawnictwo PAN, Wrocław, s. 287.

Pojęcie puste

•

Pojęcie nie posiadające desygnatu:

•

„syn bezdzietnego ojca”

•

„człowiek nieśmiertelny”

•

„pegaz”

•

„pegaz”

•

„Narnia”

Zasady poprawności logicznej

klasyfikacji

•

Wyczerpalność – zasada spełniona, gdy suma
zakresów, na które podzieliliśmy zakres danej
nazwy, równa się całemu temu zakresowi;

[W]

.

•

Rozłączność – spełniona, gdy każdy element
dzielonego zbioru należy tylko i wyłącznie do
jednej klasy;

[R]

.

Metodologia bada

ń

naukowych - Dr Michał Lenartowicz, Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Klasyfikacja

•

Klasyfikacja to systematyczny (logiczny)
podział przedmiotów, ludzi lub zjawisk
dokonany ze względu na pewną zmienną
(cechę, kryterium), w wyniku którego

(cechę, kryterium), w wyniku którego
otrzymujemy szereg klas (podzbiorów)
szczegółowych.

•

Definicje nazw wyznaczają ich (nazw) zakresy.

•

Klasyfikacje stanowią podziały zakresu nazw.

Klasyfikacja

•

Rzeczowa – gdy fizycznie segregujemy
klasyfikowane elementy

•

Logiczna – gdy teoretycznie przygotowujemy

•

Logiczna – gdy teoretycznie przygotowujemy
w myśli wykonanie klasyfikacji rzeczowej

Klasyfikacje wielostopniowe

•

Podział dychotomiczny

•

Podział kontradyktoryczny

Typologie

•

Zabieg metodologiczny lub efekt tego zabiegu
polegający na grupowaniu przedmiotów na zasadzie
ich podobieństwa do pewnego przedmiotu zwanego
typem.

- - -

•

Typologia to schemat klasyfikacyjno-porównawczy, lub czynność, która
polega na wyodrębnieniu dwu lub więcej typów (typów idealnych) i
porządkowaniu elementów danego zbioru lub odnoszeniu jednostkowych
zjawisk, obiektów i procesów do cech oraz charakterystyk wyróżnionych w
ramach konkretnej typologii.

Metodologia bada

ń

naukowych - Dr Michał Lenartowicz, Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Typ idealny – idealizacja Maxa

Webera

•

Weberowska metoda typów idealnych (idealizacja) ma służyć w
humanistyce systematyzacji danych empirycznych.

•

„Typ idealny jest utworzony przez jednostronne zaakceptowanie jednego
lub więcej punktu widzenia i przez syntezę wielkiej liczby (…) mniej lub
bardziej obecnych i okazjonalnie nieobecnych konkretnych indywidualnych

bardziej obecnych i okazjonalnie nieobecnych konkretnych indywidualnych
zjawisk, które są zorganizowane zgodnie z tymi jednostronnie
podkreślonymi punktami widzenia w jednolity analityczny konstrukt”

•

Typy idealne stanowią punkty odniesienia poprzez porównania z którymi
można porządkować zjawiska rzeczywiście istniejące; są „instrumentami
intelektualnego opracowania danych empirycznych”.

Cytaty z Weber M. (1949) The Methodlology of the Social Sciences, Glencoe, Ill, Z: Filozofia z nauka. Zarys
encyklopedyczny (1987) Zakład Narodowy im. Ossoli

ń

skich Wydawnictwo PAN, Wrocław, s. 209-210.

Metodologia bada

ń

naukowych - Dr Michał Lenartowicz, Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Typ idealny

•

Typ idealny – konstrukcja modelowa, na którą składa
się zbiór wzajemnie powiązanych, znaczących,
typowych i charakterystycznych dla danego zjawiska,
obiektu czy procesu cech i elementów.

obiektu czy procesu cech i elementów.

•

Typ idealny nie ma najczęściej odpowiednika w
rzeczywistości empirycznej

Metodologia bada

ń

naukowych - Dr Michał Lenartowicz, Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Porządkowanie

•

Porządkować zbiór to znaczy tyle, co ustalić
następstwo jego elementów według pewnej przyjętej
zasady (tzw. stosunków porządkujących).