ANIMACJA KOPCZYOSKA – ROZDZIAŁ 3

ZAWÓD ANIMATORA – IDEAŁ CZY RZECZYWISTOŚD?



Animacja traktuje uczestników jako podmiot działania



Animacja „dzieje się”, jest ciągłym „stawaniem się”



Kompetencje animatora powinny opierad się na posiadanej wiedzy z zakresu psychologii

społecznej, nauki o zarządzaniu, socjologii, itd.



Każda grupa potrzebuje innego stylu animacji, zgodnie z jej składem i poziomem ewolucji. Nie

ma więc „stylu animacji – wytrychu”, ale animacja, która liczy się – z jednej strony – z
osobowością animatora i – z drugiej – ze świadomymi potrzebami grupy, które zostaną
określone w definicji funkcji animatora.



Czy animator to funkcja czy zawód?

- animator jest rozdarty pomiędzy społeczeostwem a kulturą, kulturą a jednostką,
społeczeostwem a grupą, publicznością a instytucją, własnym systemem wartości a
systemami wartości innych animatorów oraz uczestników.

- jest prostym odtwórcą kultury, jest technikiem wyspecjalizowanym w jakiejś dziedzinie, ale
odpowiada również za stosunki interpersonalne, działa jak katalizator, odkrywca – integruje,
adaptuje, normalizuje, uwalnia, czyni ludzi bardziej świadomymi.

- działanie animatora, zawodowe czy ochotnicze, stało się koniecznością społeczną. Problemy
życia społecznego i kulturalnego uczyniły z przygotowania profesjonalnych animatorów jeden
z priorytetów polityki.

- od stymulacji działao ochotniczych przechodzono w wielu paostwach (zwłaszcza we Francji)
do zagadnieo kształcenia, zawodu animatora i jego kodyfikacji, statutu, układów zbiorowych,
przebiegu kariery profesjonalnej.

1. ANIMATORZY – DROGA KU PROFESJONALIZACJI



Często uważa się, że animatorzy ochotnicy powinni pomagad kadrze zawodowej, ze względu

na rozległośd zadao instytucji, koniecznośd koordynacji, zarządzania i podziału pracy. P.
Besnard zwraca uwagę, że można by odwrócid tę proporcję, gdyż animacja społeczno
kulturalna wywodzi się z ruchu ochotników, działaczy-„bojowników”



Uzasadnia to tym, że liczbę animatorów zawodowych szacuje się kilkadziesiąt razy mniejszą

niż liczba animatorów-ochotników (dane z 1986r.)



Besnard jednak podkreśla, że w animacji nie ma nic bardziej naturalnego niż „profesjonalista-

bojownik” (militant) i wolontariusz działający w imię konkretnego systemu wartości.



Wszyscy animatorzy reprezentują interes publiczny, ochotnik i zawodowiec są nierozłączni i

panuje pomiędzy nimi powszechna zgoda.



Besnard podkreśla, że profesjonalizacja animacji wiąże się ze zwiększeniem siły społecznej i

kulturalnej animacji, która staję się również dzięki temu stawką polityczną.



Problem tożsamości animatorów-profesjonalistów (wynagrodzenie a ideologia) i

animatorów-ochotników (brak wynagrodzenie, poczucie marginalizacji)

A. PRÓBY DEFINICJI POJĘCIA „ANIMATOR”



Autorzy definicji oscylują między opisem funkcji animatora lub jego przynależności do

określonego sektora życia społecznego czy kulturalnego a podkreśleniem szczególnego
charakteru jego osobowości i zadao.



P. Besnard proponuje definicje będącą syntezą różnorodnych definicji pojęcia „animator”:

Animator to czynnik rozwoju jednostek i grup, którego działanie profesjonalne lub ochotnicze
polega na interwencji w dane środowisko na płaszczyźnie relacji między jednostkami i między
grupami, między jednostkami a wytworami kultury o raz na poziomie stosunków z szerszymi
strukturami społecznymi. Działanie, oparte nieraz na zasadach i wartościach „wojujących”
(militantes), mieści się w ramach instytucjonalnych przyjmujących różne formy
(stowarzyszenie, instytucja społeczno-kulturalna, zbiorowośd lokalna, instytucja kulturalna,
ministerstwo). Wymaga urozmaiconych technik, a więc niezbędnych kompetencji i kwalifikacji
animatora, i obejmuje liczne aktywności kulturalne, artystyczne, estetyczne, społeczne,
sportowe, manualne, itd., podejmowane przez homogeniczne lub zróżnicowane kategorie
uczestników (całośd populacji lub robotnicy, klasy średnie, młodzież, kobiety w podeszłym
wieku itd.)

B. TYPOLOGIE ANIMATORÓW



Podejmowane są próby precyzyjnego wyznaczenia zakresu zawodu animatora przez

dokonywanie różnych typologii oraz klasyfikacji animatorów:

- w odniesieniu do sektorów działania (animatorzy społeczni, kulturalni, społeczno-kulturalni,
szkolni – patrz rozdz. 2)

- typologia motywacyjna (nurty animacji wynikające z korelacji motywacji animatora i typu
animacji – patrz rozdz. 2):

o „konserwatywny” – zmierzający do utrzymania status quo;
o „reformatorski” – mający na celu zmianę społeczeostwa przez organizowanie

komunikacji i stosunków międzyludzkich;

o „rewolucyjny” – dążący do przekształcenia struktur społecznych i ekonomicznych

przez rozwój uświadomienia, odpowiedzialności i uczestnictwa

- typologia socjologiczna – uwzględnia rodzaje aktywności (społeczna, kulturalna, sportowa),
stanowisko – odpowiedzialnośd (np. funkcja kierownicza), kryteria społeczno-demograficzne
(przynależnośd polityczną, związkową, itp.)

- typologia ideologiczna –uzupełnia poprzednią o wymiar subiektywny; typy:

o „kontroler” – odpowiedzialny za animację i kontrolujący ją na najwyższych

szczeblach, wynagradzany lub nie, posiada prestiż i władzę; jest decydentem,
zarządzającym, rzecznikiem stowarzyszenia.

o „wszechstronny” – człowiek „dobrej woli”, nawiązuje stosunki, pojednawczy, często –

poszukujący popularności; podpora różnorodnych strategii promotorów animacji,
często manipulowany, zapobiega o nawiązanie stosunków między różnymi władzami
i siłami, bardzo ambitny.

o „strateg” – nazywany również „bojownikiem” (militant), dążący do ściśle określonego

celu, „niesprzedajny”, stara się o samorozwój i o rozwój animowanego środowiska.

o „statysta” – świadek, obserwator systemu; animator dla przyjemności, nie miesza się

do spraw ogólniejszych jest „widzem-filozofem”

o „produkt” – ubiera się w ideologię animacji znajdując w niej ujście własnych lęków

lub sytuacji; często zrezygnowany.

o „rezerwista” – młody animator wprowadzany przez starszych, aby ich zastąpid lub

zająd niektóre odpowiedzialne stanowiska.

o „odrzucony” – chciałby i lubi pracowad, ale jest trzymany na dystans z różnych

powodów.

- typologia ról – odwołuje się do analizy funkcjonalnej:

o „sumienny” – „zakonnik”, animator z powołania, ofiaruje siebie innym
o „macierzyoski” – uważa, że klucz animacji to miłośd; należy nad ludźmi czuwad,

słuchad ich, życzliwie ich przyjmowad

o „personalista” – jego zadanie to umożliwienie jednostkom, aby stały się dojrzałe,

odpowiedzialne i autonomiczne

o „inicjator” – wyrywa jednostki z letargu, pobudza aspiracje i zainteresowania

kulturalne

- typologia statusów – określa przynależnośd instytucjonalną i sposób wynagradzania

o Zawodowiec – ochotnik
o Etatowy – nieetatowy
o Stały – okazjonalny
o Kierujący – podstawowy
o Urzędnik – działacz

- typologa przez wzór odniesienia dla działania animatora:

o 1) Przyznającego pierwszeostwo estetyce
o 2) Dającego przywilej oświacie pozaszkolnej
o 3) Nastawionego na cel społeczny
o 1) i 3) – animatorzy społeczno kulturalni
o 2) i 3) – animatorzy wychowawczy

C. FUNKCJE ANIMATORA I STYLE ANIMACJI



Funkcje:

o Organizacyjna – zdolnośd do organizacji zadao i organizowania własnego czasu;

zarządzania finansowego; przewidywania; opracowywania infrastruktury społeczno-
kulturalnej

o Wychowawcza i upowszechniania – umożliwianie nabywania wiedzy i umiejętności

przez jednostki w sposób autonomiczny i racjonalny; udostępnianie źródeł informacji

o Badacza – samokontrola działania; zdolnośd do dokonania „oceny wstecz” działania

własnego i jednostek; używanie metod naukowych w prowadzeniu doświadczeo

o Człowieka kulturalnego – nieustanne doskonalenie się; zdolnośd do odbioru

wszystkich form kultury, aby przekazad je i rozbudzad u innych chęd ich przeżycia;
dążenie do bycia twórczym

o W 1970r. sprecyzowano funkcje animatora jako: animację ogólną i techniczną;

koordynację aktywności; administrację i zarządzanie; poszukiwanie i tworzenie;
kształcenie; odpowiedzialnośd ogóną – inspiracja i nadawanie kierunku.



Style animacji:

o Autorytarny – dążenie do przyjęcia przez grupy i jednostki punktu widzenia

animatora, który opiera się na swojej skali wartości, nie znosi sprzeciwu; w tym
wyróżnia się style:

 Autokratyczny – nie znoszący sprzeciwu, całkowite podporządkowanie,

wyższośd; w skrajnych przypadkach fanatyzm, dyktatura

 Paternalistyczny – przedstawienie swojego punktu widzenia jako zgodny z

interesem wszystkich, narzucanie decyzji

 Matriarchalny – nadopiekuoczośd, chce wiedzied o wszystkim
 Manipulatorski – cel uświęca środki
 Despotyczny –narzucenie swojego systemu wartości, pełna kontrola
 Kapralski – nieustanne wydawanie rozkazów celem narzucenia dyscypliny

o Pozostawiający całkowitą swobodę, leseferyzm – prowadzi do anarchii i nieładu:

 Demagogiczny – czynienie wszelkich ustępstw aby cieszyd się popularnością i

uznaniem

 Dobroduszny – animator pozbawiony autorytetu, odrzucany i naiwny
 Bezradny – niekompetentny w dziedzinie lub sytuacji, robi uniki

o Demokratyczny

 Kooperacyjny – tolerancyjny, ale nie bezkrytyczny; wspólne podejmowanie

decyzji

 Wyjaśnienia i katalizy – animator jak terapeuta umożliwia uświadomienie

sobie przeżywanych przez grupę sytuacji; członkowie grupy są nastawieni
empatycznie.

 Półdyrektywny – animator decyduje o formie, lecz pozostawia członkom

grupy całkowitą swobodę co do treści

o Najbardziej preferowany w pracy animatora jest styl demokratyczny niedyrektywny.



Za najistotniejszą cechę animatora uważa się dojrzałośd – dobra znajomośd własnej osoby,

zalet i wad, posiadanie jasnego, zdrowego sądu, wysokiego stopnia świadomości, inicjatywę,
odpowiedzialnośd, zaangażowanie, obiektywizm, relacjonizm, elastycznośd.



Animatorzy zawodowi nie zajmują i nie zajmą miejsca jednostek i grup przejawiających

inicjatywę i sprawujących kontrolę nad częścią życia społeczno-kulturalnego.

D. ZAWÓD ANIMATORA, STATUT, STATUS, WARUNKI I SPOSÓB ŻYCIA



Czy zawód animatora jest możliwy? Występują dwie sprzeczne tendencje:

o Pierwsza przemawia za uznaniem prawnym i społecznym zawodu animatora przez

ustalenie statutu, przebiegu kariery zawodowej i ujednolicenia wykształcenia.

Jednocześnie jest popierana przez paostwo w związku z dążeniem do kontroli
wszystkich inicjatyw, marginesów wolności i autonomii oraz do racjonalizacji i
normalizacji.

o Druga wiąże swoje obawy właśnie z ingerencją paostwa w profesjonalizację animacji.

Budzi to lęk przed zatraceniem ideałów animatorów-bojowników (militants – którzy
wywodzą się z pokolenia Resistance – francuskiego Ruchu Oporu), oraz przed
urzędniczenia w sekcji sektora społecznego.



Zawód animatora niewątpliwie istnieje, lecz animatorzy są zbiorem rozmaitości, o różnych

statutach, wykształceniu i wynagrodzeniu, a zamiar ujednolicenia wykształcenia ujawnia
tendencję do ujednolicenia również owej różnorodności.



Mimo tych rozlicznych trudności podejmowane są kolejne kroki zmierzające do kodyfikacji

zawodu, opracowania statutów dla różnych kategorii animatorów. Działania takie wyjaśniają

sytuację animatorów zawodowych, regulują wiele problemów, ale nie doprowadziły do
jednolitego statutu zawodu animatora dla całego kraju.

E. KODEKS DEONTOLOGICZNY

1

ANIMATORÓW?



3 kategorie animatorów: ochotnik-bojownik, animator-specjalista (pracownik nieetatowy),

animator zawodowy.



Jeśli proponuje się pewne elementy deontologii, to przede wszystkim animatorom

zawodowym (lecz oczywiście nie tylko)



Prawa i obowiązki animatora sformułowane przez J.-M. Moeckli;

o Obowiązki: zaangażowanie w prace, wiernośd grupie, służyd grupie i jej uczestnikom,

ułatwid im osiągnięcie autonomii, dążyd do stania się „zbędnym”, rozwijad u siebie i
innych podejście badawcze, rozwijad wyobraźnię i myślenie koncepcyjne; praca
zespołowa, brak manipulacji

o Prawa: do błędu i niepowodzenia, do osobistych przekonao i prywatnego życia, do

uczestniczenia w określaniu celów i środków, do statutu gwarantującego
bezpieczeostwo, odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenia; do odpoczynku, czasu
wolnego; do kształcenia się, cyklicznego doskonalenia się; do posiadania praw
związkowych i politycznych



W kształceniu animatorów znajdują się elementy deontologii (E. Limos – siedem reguł

etycznych):

o Solidarnośd
o Dyskrecja
o Szacunek
o Wspólna postawa wobec reguł życia w grupie
o Konstruktywny umysł krytyczny
o Przyszłościowa wizja animacji i społeczeostwa
o Zdolnośd do życia w zbiorowości



Moralny aspekt animacji i kształcenie postawy animacyjnej a nie kształcenie animatora

2. KAŻDY ANIMATOREM? ANIMACJA JAKO SYSTEM WARTOŚCI I POSTAWA



Sprzężenie animator-uczestnicy jest nierozłączne: mówiąc o postawie animatora mówimy

jednocześnie o uczestnikach.



Etymologia pojęcia „animacja”, wspólna dla pojęcia „animator”, determinuje trzy zasadnicze

cechy charakterystyczne animatora: stara się ona „tchnąd duszę” kreując atmosferę, w której
każdy może byd sobą; „dad życie”, aby sprzyjad rozwojowi każdej osoby, grupy, instytucji;
„nadad sens” stosunkom między ludźmi przez umożliwienie ich autentycznego
komunikowania się.



Czy wszyscy mogą nauczyd się animowad? Tak, ponieważ staje się to generalną koniecznością

społeczną i kulturalną



Animator powinien byd:

o Jeden – dwóch animatorów uniemożliwiłby grupie i jej jednostkom uzyskanie

autonomii (trudniej jest stad się niezależnym od dwóch ojców niż od jednego)

o Dokonywad katalizy, aby ujawnid potencjał istniejący w każdym z uczestników
o Zaangażowany – neutralnośd jest iluzją
o Ewolucyjny – jego status zmienia się w miarę ewolucji grupy

1

DEONTOLOGIA to dział etyki normatywnej — teoria powinności. Zajmuje się głównie zagadnieniami norm

etycznych oraz czynników decydujących o moralnej wartości czynów ludzkich.

A. FUNKCJE ANIMATORA



Interwencja animatora może byd użyteczna w trzech płaszczyznach:

o Treści – grupa powstaje i istnieje ze względu na treści, w których osiągnięciu

animator powinien pomagad

o Technik – animator ułatwia pracę proponując środki i metody znane mu i/lub

pochodzące z doświadczenia uczestników

o Stosunków – sprzyja ujawnieniu się różnic indywidualnych, ekspresji i właśnie dzięki

różnorodności dąży do zrozumienia i zjednoczenia członków grupy.

B. WŁAŚCIWOŚCI OSOBISTE I ZACHOWANIA ANIMATORA



Jasnośd co do własnych możliwości i ograniczeo



Akceptacja siebie i innych



Zdolnośd do życia w zbiorowości



Umiejętnośd dostosowania się



Postawa twórcza i inwencja

C. POSTAWY ANIMATORA



Postawy Rogersa:

o Wiara w osobę jako osobę zdolną do miłości i współpracy
o Autentycznośd
o Zgodnośd, przystawanie – decyduje o stosunkach interpersonalnych
o Bezwarunkowa akceptacja innego
o Empatyczne zrozumienie
o Życie pełne – ruch i postęp dobrowolnie wybrany



Postawy Portera (uczeo Rogersa) – postawy najbardziej rozpowszechnione

o Oceniająca – polega na wydawaniu sądów wartościujących (postawa dyrektywna

2

)

o Decyzyjna – polega na sugerowaniu, ukierunkowaniu, dawaniu poleceo (postawa

dyrektywna

2

)

o Podtrzymująca/podporowa – polega na pomocy, ośmieleniu (postawa permisywna

3

)

o Badawcza lub wyjaśniająca –umożliwienie uczestnikowi uświadomienia sobie

samemu swojej sytuacji i znaczenia problemu (postawa permisywna

3

)

o Interpretacyjna – wytłumaczenie uczestnikowi, w formie bardzo osobistej, jego

percepcji osób lub zdarzeo

o Rozumiejąca – polega na uchwyceniu trudności innego człowieka i przyjęciu jego

punktu widzenia

2

Postawa dyrektywna – może powodowad kompleksy i blokadę u uczestnika a także utrzymywad go w stanie

zależności od animatora; ostrożnie stosowad

3

Postawa permisywna – może prowadzid do paternalizmu; uczestnik nie osiągnie wówczas autonomii, nie

będzie podejmował samodzielnych decyzji; ostrożnie stosowad

D. CEL ANIMATORA – „POZWOLID SIĘ ZABID”



Animator jest pedagogiem w szerokim sensie tego słowa. Odrzuca zestaw „recept”,

akceptuje każdą jednostkę, wierzy w jej możliwości i rozwój prowadzący do autonomii. Jego
zgoda na efemerycznośd jego roli jest więc koniecznością do osiągnięcia przez grupę i
jednostki autonomii. Usunięcie się z ich życia jest niełatwym definitywnym celem działania.
Animator ma pomagad grupie aby ta usunęła go jako autorytet.

Nie opracowałam podrozdziału „3. Kształcenie i samokształcenie animatorów” (rozdział III), bo mnie już szlag trafiał, wybaczcie.

Poza tym jakieś głupie to było.