Nauka a religia i polityka

Piotr P. St

ępień

Instytut Genetyki i Biotechnologii

Uniwersytet Warszawski

IBB PAN

Zasady zaliczania

•

Egzamin testowy :I termin : 6 czerwca
2013, zakres: materia

ł z wykładów

•

lista

„Bioetyka” : 72 osoby godz. 14-15

•

lista

„Bioetyka dla biologów” godz15-16

•

II termin : wrzesie

ń, III terminu nie będzie

Program wyk

ładów

•

1. problemy zwi

ązane z prokreacją

•

Leczenie bezp

łodności

•

Zap

łodnienie in vitro

•

Status zygoty,embrionu, p

łodu

•

Aborcja

•

Macierzy

ństwo zastępcze

•

Diagnostyka pre-implantacyjna i prenatalna

•

Selekcja embrionów, eugenika

•

Leczenie wcze

śniaków

•

Problemy z adopcj

ą

•

Procesy o

„złe życie” i złe urodzenie”

2. Problemy zwi

ązane z leczeniem

•

Autonomia pacjenta

•

Paternalizm lekarski

•

Zgoda

świadoma: teoria i praktyka

•

Okaleczanie

•

Zmiany p

łci

•

Testowanie nowych leków i terapii

•

Etyka producentów i reklam

Problemy zwi

ązane ze śmiercią

•

Definicje

śmierci

•

Przeszczepy: dawcy i biorcy

•

Stan terminalny (wegetatywny)

•

Terapia uporczywa

•

Eutanazja

•

Opieka paliatywna

•

Eugenika pozytywna i negatywna

Problemy zwi

ązane z postępem
nauki

•

Testy DNA i korelacje, farmakogenomika

•

Prawo do informacji

•

Rasizm i dyskryminacja

•

Eugenika i sterylizacja

•

Klonowanie reprodukcyjne i terapeutyczne

•

Ulepszanie rasy ludzkiej

•

GMO

•

Terapia genowa

•

Etyka eksperymentów na zwierz

ętach

•

Wykorzystanie embrionalnych komórek macierzystych

Problemy bioetyczne w

poradnictwie genetycznym.

Mi

ędzynarodowe konwencje

bioetyczne

•

Dr. Dorota Hoffman-Zacharska

Instytut Matki i Dziecka w W arszawie oraz Instytut Genetyki i

Biotechnologii UW

Prof. Ewa Bartnik

IGIB UW

Znaczenie bioetyki dla legislacji

•

debaty

•

Konwencje i deklaracje mi

ędzynarodowe

•

Prawo UE

•

Kodeksy prawa

•

Normy religijne

•

Normy spo

łeczne

•

Normy edukacyjne

•

Prawa patentowe

•

Dopuszczanie produktów na rynek

•

Ochrona konsumenta

•

Ochrona pacjenta

Problemy

•

Nieroztrzygalne spory w nauce i filozofii

•

Problem zasadno

ści rozwiązań

legislacyjnych w warunkach sporu

•

Temperatura dyskursu i jako

ść

argumentów

dylematy

•

Co jest faktem a co jest pogl

ądem?

•

Czy procedura jest bezpieczna?

•

Czy nawet je

śli jest w pełni bezpieczna,

powinno si

ę ją stosować?

Post

ęp etyczny cywilizacji

•

Ofiary z ludzi

•

Niewolnictwo

•

Systemy kastowe

•

Konstytucja 3-go Maja: kara

śmierci za

zmian

ę wyznania

•

Wiek XX: upadek etyczny komunizmu i
faszyzmu z równoczesnym trendem
legislacji

świeckiej

Etyczne standardy w dyskusjach

naukowych i politycznych

•

4 stopnie akceptacji teorii naukowej:

•

to bzdura i nonsens, nic takiego nie istnieje

•

nawet je

śli istnieje, to nie ma żadnego

znaczenia

•

By

ć może znajdzie zastosowanie w nielicznych

przypadkach

•

Zawsze by

łem zwolennikiem tej teorii

Anatomia fa

łszywek

pisz w sposób niezrozumia

ły

zmieszaj prawd

ę z fikcją

zadaj pytanie, a odbiorcy uznaja to za

stwierdzenie

•

Przyk

łady: „raport” o wirusie HIV

•

dokument Greenpeace o centralnym dogmacie
biologii molekularnej

Jak odró

żnić raport fałszywy od
prawdziwego?

•

1. miejsce publikacji

•

2. wielko

ść prób

•

3. prawid

łowe kontrole

•

4. nienaganna statystyka

Przyk

łady „filmów dokumentalnych”

•

„Igor – dziecko Czarnobyla” o zachorowaniach
po awarii reaktora

•

„Super-size me” o rzekomej szkodliwości
hamburgerów

•

„David versus Monsanto” o rolniku kanadyjskim,
który wysiewa

ł rzepak GMO

•

„Gorzkie nasiona” o rolniku w Indiach, który
wysiewa

ł bawełnę GMO

Regulacje prawne

•

Polska ustawa o in vitro

•

Polska ustawa o GMO: nowe kategorie
GMM i GMO,

żadna nie dotyczy hodowli

tkankowych

•

Prawa patentowe

•

Protokó

ł kartageński

•

Deklaracja UNESCO

Trzy warianty

•

Ultraliberalny: wszystko jest dozwolone

•

Po

średni: regulacje prawne w bioetyce są

potrzebne, ale powinny wynika

ć z etyki

neutralnej

światopoglądowo

•

Konserwatywny: regulacje powinny by

ć

oparte o prawo naturalne czyli Boskie

Historia

•

Czy nauka mo

że być

neutralna

światopoglądowo?

•

Staro

żytna Grecja:

wygnanie filozofa
Anaksagorasa z
Kladzomene (500
p.n.e.) twierdz

ącego

że Słońce nie jest
bogiem Heliosem

Koncepcja tylko jednej etyki

•

„Etyka i moralność pochodzą wyłącznie z
jedynej s

łusznej etyki katolickiej”

•

Staro

żytność: liberalizm świata

poga

ńskiego został zastąpiony ortodoksją

wywodz

ącą się z monoteistycznych

koncepcji judeochrzescija

ńskich

Chrze

ścijaństwo I-IV wiek

wytworzenie poj

ęcia

herezji

•

Odrzucenie demokracji
ebionitów i gnostyków

•

Polityka pot

ępień : np.

Sabelianusa, Pelagiusz
IV w. problem cnoty i
wolnej woli

Augustyn z Hippony: pot

ępienie

Pelagiusza

Wolna wola

•

Jeste

śmy o jej istnieniu przekonani

•

Etyka i s

ądownictwo zakłada jej istnienie

•

Teologia tak

że

•

Jak uzasadni

ć wolną wolę filozoficznie

czy na gruncie biologii czy fizyki?

•

Czy w przyrodzie istnieje przypadkowo

ść?

Źródło trudności: silny związek z

tradycj

ą gromadzoną przez 20

wieków; Konstytucja Dei Verbum z

II Soboru Watyka

ńskiego

•

„Tradycja św. i Pismo św. ściśle się ze
sob

ą łączą i komunikują… Stąd to Kościół

osi

ąga pewność swoją co do wszystkich

spraw nie objawionych przez samo Pismo
św.”

Prawa naturalne a prawa

stanowione:

•

Postulat nadrz

ędności

Ko

ścioła w rządzeniu

pa

ństwem:

•

Bulla

„Unam

Sanctam

” papieża

Bonifacego VIII z
1302

Syllabus Piusa IX (1846-78)

•

Pot

ępienie 80 błędnych idei:

•

socjalizm, racjonalizm,
ekumenizm, wolno

ść wyznania

•

„papież nie może się pogodzić z
liberalizmem, post

ępem i

nowoczesn

ą cywilizacją”;

•

og

łosił dogmat o nieomylności

papie

ża w sprawach wiary;

•

protestowa

ł przeciw

okrucie

ństwom rosyjskim w

d

ławieniu Powstania

Styczniowego w Polsce,

•

beatyfikowany przez Jana Paw

ła II

w roku 2000.

Katechizm Ko

ścioła Katolickiego

1994

•

„Wierni mają OBOWIĄZEK zachowywania
norm i decyzji wydawanych przez
prawowit

ą władzę Kościoła. Ustalenia te

domagaj

ą się uległości (…), nawet jeśli

maj

ą charakter dyscyplinarny.

Prawa naturalne a prawa

stanowione

•

Pogl

ąd a racja absolutna: przykład

dysputy o ludzkich embrionach

•

Sposób wypowiedzi

„wielu naukowców

s

ądzi, że…”

•

Potrzeba regulacji prawnych nawet w
ramach etyki liberalnej czy
utylitarystycznej

Konstytucja RP

•

Czy preambu

ła ma charakter wiążący?

•

…wszyscy obywatele Rzeczpospolitej,
zarówno wierz

ący w Boga będącego

źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i
pi

ękna, jak i nie podzielający tej wiary…

ustanawiamy Konstytucj

ę…

Czy teologii potrzebne s

ą nauki

przyrodnicze?

•

Wnioskowanie o przymiotach Absolutu na
podstawie obserwacji

świata materialnego

jest nieuzasadnione

•

Wnioskowanie o

świecie materialnym na

podstawie teologii tak

że nie ma racji bytu

•

Zasada analogii sformu

łowana przez św.

Tomasza mo

że odnosić się do przymiotów

moralnych, ale nie materialnych

Dla przyrodnika zgodno

ść

odkrywanych praw natury z

teologi

ą nie ma znaczenia

•

Równoleg

łość nauk przyrodniczych i

teologii powinna skutkowa

ć całkowitym

brakiem wzajemnych oddzia

ływań

•

Tymczasem wielu teologów poszukuje
punktów stycznych i usi

łuje dowodzić

prawd wiary pos

ługując się wynikami

bada

ń naukowych

Zas

łona dymna czyli argumenty

zast

ępcze

•

Zamiast otwarcie stwierdzi

ć „ neguję teorie

naukowe, bo Biblia mówi inaczej

”, wysuwa

si

ę często argumenty pozorne

•

Przyk

ład: Katolicki Miesięcznik

Ewangelizacyjny

„Miłujcie się” nr 4-2010,

artyku

ł M. Ruckiego

•

„Informacja samoczynnie powstawać nie
mo

że. Odczytując informację (genetyczną)

odkrywamy jakby podpis Boga Stwórcy

…

•

Wybieraj

ąc nie-Boga człowiek zmuszony

jest do trzymania si

ę teorii, która niewiele

wyja

śnia i niewiele ma wspólnego z

nauk

ą”

Argumenty zast

ępcze

przeciwników in vitro

•

Nie istnieje prawo do posiadania dzieci

•

In vitro nie leczy bezp

łodności

•

Dziecko staje si

ę towarem

•

Prokreacja staje si

ę technicyzowaną produkcją

•

In vitro praktykuj

ą weterynarze

•

Dzieci z in vitro s

ą narażone na ciężkie choroby

•

In vitro jest eksperymentowaniem na ludziach

•

In vitro to zabójstwo rodze

ństwa

Nihil ex nihilo

•

Wnioskowanie z braku wiedzy
przyrodniczej: skoro nauka nie podaje
wyja

śnienia, to teologia usiłuje podać

w

łasne teorie.

•

Z braku wiedzy wynika jedynie brak
wiedzy

Teologia fizykalna (naturalna)

•

Rozwijany w XVII-wieczny kierunek
rozwa

żań teologicznych stanowiący

reakcj

ę na odkrycia w astronomii

•

Najbardziej znany przedstawiciel: W.
Paley

•

Teologia naturalna zak

łada,że wiara powinna opierać się

na jakim

ś dowodzie. Jeśli tak, to znaczy że wymaga ona

uzasadnienia, czyli uzasadnienie ma lepszy status

poznawczy

. Jest to powa

żny błąd

Generatio spontanea

•

Św. Augustyn: Stwórca wyposażył wodę,
brud i padlin

ę w moc tworzenia robaków,

owadów i ma

łych zwierząt

•

Adam nie mia

ł problemu z nazywaniem

tysi

ęcznych gatunków, także Noe nie

musia

ł ich brać do Arki

Francesco Redi 1626-1697

Friedrich Woehler 1800-1882

Ludwik Pasteur i obalenie teorii

samorództwa w XIX w.

•

Brak komentarzy teologicznych do teorii
samorództwa, akceptacja pogl

ądu

Augustyna

Karol Darwin

•

Od opublikowania dzie

ła Darwina

samorództwo i ewolucjonizm wydaj

ą się

niewygodne teologicznie

XXI wiek: Tworzenie

życia w

probówce ?

Czy DNA ma dusz

ę?

•

„ludzki genom ma nie tylko wymiar
biologiczny, ale jest wyposa

żony w

godno

ść antropologiczną, osadzoną na

fundamencie duszy duchowej, która go
przenika i o

żywia”

•

Jan Pawe

ł II, Przemówienie do IV Zgromadzenia Plenarnego Papieskiej Akademii

„Pro Vita”

•

Czy synteza ludzkiego DNA i
wprowadzenie go do

żywej komórki

sposobem Ventera powodowa

łoby kreację

duszy in vitro?

•

Problem zgodno

ści nauki z Biblią

•

Problem wyja

śniania przymiotów Boga ze

świata materialnego

•

Problem wyja

śniania świata materialnego

przez pryzmat teologii

XX w: Biblia a nauka

•

Papie

ż Jan XXIII : komisja biblijna 1960

polemika Uniwersytetu Latera

ńskiego z

Papieskim Instytutem Biblijnym

•

Pozbawienie prawa nauczania profesorów
Zerwicka i Lyoneta

•

Pawe

ł VII w 1963 przywraca obu

Kwalifikacje dogmatyczno-

teologiczne

•

De fide divina

•

De fide divina et catholica

•

Fidei proximum

•

De fide ecclesiastica

•

Theologice certum

•

Sententia communis

•

Sententia pia

•

Sententia probabilis

•

Sententia tolerata

Prezentacje argumentów

•

Argumenty

światopoglądowe

przedstawiane jako nie

światopoglądowe:

•

Stanowisko biskupów 2010 w sprawie
legislacji zap

łodnienia in vitro

Spory o interpretacje

•

Niewolnictwo

•

Prawa kobiet

•

Świętość życia

•

Rozwody

•

Życie seksualne: regulowanie płodności,
stosunki pozama

łżeńskie,

homoseksualizm

Przyk

łady regulacji prawnych

•

Zakaz kusz: papie

ż Innocenty II w 1130

•

Index librorum prohibitorum: 1559 - 1996

•

Chiny i zdobycze cywilizacji Hinduskiej:
rok 1405 wyprawa admira

ła Zheng-He; od

1436 zakaz budowy statków

Kary za pogl

ądy

•

Warszawa 1573 konfederacja o wolno

ści

sumienia i wyznania

•

Wilno 1611: de Franco spalony za uwag

ę „Bóg

jest w niebie a nie w op

łatku”

•

1766 Jean de la Barre skazany na

śmierć, bo

nie zdj

ął kapelusza

•

Kalwin skazuje na spalenie Serweta za herezj

ę

•

Sobór deklaruje

że chrzest Sabelianusa (213)

by

ł i jest nieważny

Swoboda bada

ń naukowych

•

Sekcje zw

łok ludzkich

•

Plamy na s

łońcu

•

Narkoza

Niech

ęć do nowych technologii

•

Gutenberg

•

zakaz szczepie

ń:

papie

ż Leon XII w

1829 r., protestanci
angielscy

•

Debaty na temat aspektów etycznych i
prawnych nowych technologii mog

ą

zupe

łnie nie dotyczyć poglądów religijnych

Terapia a polityka

•

Louis Pasteur : czy chemik mo

że leczyć?

•

Narkotyki a nowotwory

•

Leki w reklamach

•

Lekarze i reklama

•

Homeopatia w USA i w Polsce

•

Kodeks Etyki Lekarskiej

•

Klauzula sumienia: aborcja, testy prenatalne

•

Usi

łowania aptekarzy w 2011 aby klauzulą

sumienia obj

ąć sprzedaż środków

antykoncepcyjnych

Etyka rynku

•

Produkty wytwarzane nieetycznie

•

Produkty bezwarto

ściowe

•

Produkty szkodliwe

•

Reklama w mediach

Wspó

łczesność:

•

Ewolucjonizm

•

Genetyka

•

Eugenika

•

Rasizm

•

Dyskryminacja ( m. in. DNA)

•

GMO

•

Komórki macierzyste

•

Status embrionu

Etyka w sporcie

•

Selekcja fenotypów

•

Talent i praca czy wariant genu

•

Doping bezp. przed zawodami

•

Wspomaganie w czasie treningów:
sterydy, etc.

•

Techniki wspomagaj

ące: oziębienia,

kostiumy, trening na du

żych wysokościach

Wspó

łcześni gladiatorzy

Rasism?

•

Jon Entine:

„TABOO: why black athletes

dominate sports and why we are afraid to
talk about it

”

•

Problem poziomu testosteronu: czy
badania grup etnicznych s

ą etyczne

Kreacjonizm a polityka

•

„Ewolucjonizm stał się …główną barierą dla
ewangelizacji. Je

śli jest prawdziwy, to Biblia nie

jest prawdziwa..

„Nauka” stała się wrogiem

chrze

ścijaństwa.” J.Morris 1996 USA

•

Z ewolucjonizmu wyrastaj

ą: „przestępstwo,

terroryzm, pornografia, sekty, narkotyki, ruchy
wyzwolenia kobiet, humanizm, homoseksualizm,
in

żynieria genetyczna, hard rock i inflacja” Ch.

Toumey, USA 1994

Trzy fale sprzeciwu wobec genetyki

•

Stalinizm

•

Lata 70

’

•

wspó

łczesność

Genetyka jest bardzo m

łodą

dziedzin

ą nauki

Grzegorz Mendel 1822-1884

Atak na genetyk

ę

Szarlatani: T.

Łysenko,

O. Lepieszy

ńska

Hydra

•

„nieśmiertelna substancja dziedziczna to
idealistyczna, mistyczna koncepcja
Weissmanna

”

•

„zasadnicze założenia mendelizmu-morganizmu
s

ą fałszywe; jest to w nauce kierunek

antyludowy, reakcyjny i bezp

łodny”

•

„Pomimo wysiłków, genetykom nie udało się
zobaczy

ć owych hipotetycznych genów”

•

„Ustrój kołchozowo-sowchozowy i socjalistyczne
rolnictwo stworzy

ły nową miczurinowską

radziecka biologi

ę”

N. Wawi

łow 1887-1943

rosyjski biolog i genetyk, zgin

ął w

stalinowskim obozie

koncentracyjnym

Powody ataku Stalina na genetyk

ę

•

1. niezgodno

ść z „dialektyką

marsistowsk

ą”

(J.Monod, Konieczno

ść i przypadek 1979)

•

2. walka o wp

ływy i stanowiska

Prof. Wac

ław Gajewski 1911-1997

jedyny polski genetyk, który

otwarcie zwalcza

ł Łysenkizm

Klonowanie genów

•

H. Boyer i S. Cohen 1971: pierwsze
klonowanie genów in vitro

•

1973: Apel Paula Berga do wszystkich
naukowców

świata o dobrowolne

zawieszenie bada

ń nad rekombinowanym

DNA

•

1975: konferencja w Asilomar, USA

Nagonka polityczna

•

Burmistrz miasta Cambridge, Mass. W
1977 zabiega o ca

łkowity zakaz

klonowania genów

•

Listy do Akademii Nauk USA

Zalecenia NIH

Pierwsze klonowanie genów w

Polsce

•

Ewa Bartnik, Norman J. Pieni

ążek and

Piotr P. Stepie

ń, Molecular Cloning of the

4.2Md EcoRI Fragment of Aspergillus
nidulans Mitochondrial DNA; Molec. Gen.
Genet, 171, 75-78, 1979

Wydawnictwa katolickie

•

„rośliny genetycznie zmodyfikowane sa
zagro

żeniem dla środowiska i zdrowia…

powoduj

ą wzrost zachorowalności na

nowotwory

…”

Encyklopedia Bioetyki: G

łos Kościoła „2005

•

„metody inżynierii genetycznej w coraz
wi

ększym stopniu wykorzystuje się do

modyfikowania cz

łowieka”

Ks. P. Morciniec w

„

Nauczanie moralne Jana Paw

ła II” Bioetyka 2006

Instytute of People, Ethics and

Science; Berlin

•

Dr Katrin Gruber w 2006:

•

„dyktatura genów”

•

stop dla programów rozwoju biologii

molekularnej w UE

Institute of Science in Society

’ Dr

Mae-Wan Ho

Genetyka a filozoficzny problem

momentu pocz

ęcia

Hydra

Ca

ły organizm z jednej komórki

•

F.C.Stewart w 1950

uzyska

ł marchew z

pojedynczej komórki
korzenia

Klonowanie poprzez transfer j

ądra

komórkowego do oocytu

Myszy:

•

Mysz z po

łówki

embrionu

•

Mysz chimera z
po

łączenia dwóch

po

łowek embrionów

•

A.Tarkowski et al..,
Nature 1961

Embrionalne komórki macierzyste

Myszy z embrionalnych komórek

macierzystych:

•

Nagy et al.,

„

Derivation of completely

cell culture-derived mice from early
passage embryonic stem cells

”

PNAS 1993

Wrzesie

ń 2006

•

Odró

żnicowanie fibroblastów z dorosłych myszy

do stanu embrionalnych komórek macierzystych

Takahashi et al., Cell 2006

•

Tylko 4 geny : Oct3/4; Sox2; c-Myc; Klf4

•

Re-programowane komórki potrafia tworzy

ć

chimerowe myszy, teratomy lub tzw. cia

łka

embrioidalne

2008: IPS czyli induced pluripotent

cells

•

Do odró

żnicowania „dorosłych” komórek w

macierzyste starcza mniej ni

ż cztery geny

lub bia

łka : Shinya Yamanaka (Japonia)

•

Myszy z IPS

•

2010: konwersja komórek zró

żnicowanych

w inne bez stadium kom. macierzystych

III 2009: komórki macierzyste z

biopsji j

ąder

•

Martin Dym, USA : komórki pobrane od
pacjentów

•

Hodowla w obecno

ści czynników wzrostu

•

Przemiana unipotentnych w pluripotentne

Mo

żliwy eksperyment

•

Sklonowanie ssaka z komórki somatycznej
bez udzia

łu oocytów czy plemników ?

•

Implikacje filozoficzne: pocz

ęcie jest

procesem rozci

ągłym w czasie

Regeneracja u p

łazów: axolotl i

traszka

Medycyna regeneracyjna

Medycyna regeneracyjna

III 2009: komórki macierzyste z

biopsji j

ąder ludzkich

•

Martin Dym, USA : komórki pobrane od
pacjentów

•

Hodowla w obecno

ści czynników wzrostu

•

Przemiana unipotentnych w pluripotentne

Spencer Wells i problem ras

Badanie pochodzenia ludzi poprzez

analiz

ę sekwencji chromosomu Y

Czy rasy ludzkie istniej

ą?

S. Wells uwa

ża, że nie

•

Rasy nie istniej

ą

•

Rasy nie mog

ą istnieć

•

Nawet gdyby istnia

ły, nie powinno się o

tym mówi

ć

Genetyka a poprawno

ść polityczna

•

Maorysi obrazili si

ę : 60% populacji ma

„mało aktywny” wariant genu MAOA
kontroluj

ącego poziom dopaminy i

serotoniny; oznacza to wysoka
agresywno

ść

•

Europejczycy : tylko 30% populacji

Ró

żnice w inteligencji

Równo

ść jako kategoria polityczna

i etyczna

•

Rewolucja francuska

•

Walka z rasizmem

Równo

ść jako kategoria polityczna

i etyczna

•

Rewolucja francuska

•

Walka z rasizmem

Ró

żnice genetyczne pomiędzy

cz

łowiekiem a szympansem

•

2000 : ustalenie
pe

łnej sekwencji DNA

cz

łowieka

•

2005: sekwencja
DNA szympansa

Najszybciej ewoluuj

ące geny:

HARs (human accelerated regions)

•

FOXP2 : mowa
ludzka

•

ASPM : wielko

ść

mózgu

•

HAR1F : migracja i
specjalizacja
neuronów w korze
mózgowej, aktywny

w 7

– 19 tygodniu

ci

ąży

Gen HAR1F

Pollard et al., Nature, wrzesie

ń

2006,

•

Produkt genu HAR1F to krótki
regulatorowy RNA o d

ługości 118 zasad

•

18 substytucji pomi

ędzy Homo sapiens a

szympansem

Im mniej tym lepiej ????

•

Badania delecji w ludzkim genomie: 510 delecji w
porównaniu z szympansem (marzec 2011)

•

60 tys. par zasad mniej przed genem koduj

ącym

receptor androgenu. Efekt: brak szczecinek czuciowych
na penisie, obecnych u myszy, makaków i szympansów

•

Hipoteza: brak szczecinek ko-ewoluowa

ł z dłuższą

kopulacj

ą, silniejszym związkiem par, oraz zwiększoną

opiek

ą ojcowską nad potomstwem

Im mniej DNA, tym mózg lepszy

…

•

Delecja 3181 par zasad przed
genem GADD45G: koduj

ącym

supresor nowotworów, bia

łko

indukowane przez
uszkodzenia DNA, hamuj

ące

cykl komórkowy i aktywuj

ące

apoptoz

ę

•

Obni

żenie aktywności

enhancera GADD45G
powoduje

ekspansj

ę kory

mózgowej

poprzez

zahamowanie inhibitorowych
interneuronów

Transgeneza naczelnych : 2000

•

ANDi : DNA inserted
rhesus, GFP

Transgeniczny szympans z ludzkim

genem HAR1F ??

Najnowsze osiagni

ęcia

•

Listopad 2006 : ustalenie sekwencji
miliona zasad DNA neandertalczyka

•

Kwiecie

ń 2007: ustalenie sekwencji

aminokwasów w bia

łku tyranozaura

Czaszki neandertalczyków

Wyci

ęcie fragmentu kości

Rekonstrukcja wygl

ądu

neandertalczyków

Aparat do sekwencjonowania DNA

Neandertalczycy nie byli naszymi

przodkami ?

Krzy

żowanie się Homo sapiens z

neandertalczykami (2010): czy

grozi nam rasizm?

Nowe technologie

•

Deep sequencing: aparat 454

•

Transkryptom pojedynczej komórki

2014 ?

•

Sekwencja DNA dla
ka

żdego

•

Projekt Poznania
Osobistego Genomu

kontrowersje

•

Farmakogenomika

•

Dieto-genomika

•

Podatno

ść na choroby

•

Korelacje w populacji a korelacje u
pacjenta

Definicja prawdy

•

„prawda” w mediach

•

Publikacje naukowe

•

Oszustwa firm: obietnice bez pokrycia

produkty bez warto

ści lub szkodliwe:

margaryna, talerzyki magnetyczne, problem

cholesterolu, etyka komercji w medycynie

Pytania

•

Czy naprawd

ę chcemy wszystko

wiedzie

ć?

•

Kto b

ędzie dysponował informacją o

naszym DNA ?

Ochrona prywatno

ści danych

genetycznych

•

Post

ępy w sekwencjonowaniu

•

Próbki DNA

•

Regulacje prawne w USA: firmy
ubezpieczeniowe

•

2009: prowokacja dziennikarzy

„New

Scientist

” : DNA z resztek śliny na

szklance

Etyka w nauce

•

Rzetelno

ść i wiarygodność badań : zimna

fuzja ?, pami

ęć wody ?

•

Pisanie grantów: przesadne obietnice

•

Publicity: rogi jeleni, torf, leczenie
komórkami macierzystymi, magnetyzacja
wody

•

Cytowanie: deVries i Mendel

Etyka w nauce c.d.

•

Parametryzacja nauki

•

Recenzje grzeczno

ściowe i złośliwe

•

Rzetelno

ść badań na zlecenie firm: ritalin i

organizacja rodziców dzieci z ADHD

•

W

łasność intelektualna: plagiaty, prawa

autorskie,