MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Wanda Bukała
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
311[50].O1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
0
Recenzenci:
mgr inż. Stanisław Popis
mgr inż. Maria Suliga
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
mgr Joanna Iwanowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Przestrzeganie zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy 311[50].O1.02 zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik mechatronik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 12
5.1. Prawna ochrona pracy 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.1.2. Sprawdzian postępów 13
5.2. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne w procesach pracy 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.2.2. Sprawdzian postępów 16
5.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.3.2. Sprawdzian postępów 18
5.4. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska podczas pracy z urządzeniami elektrycznymi,
pneumatycznymi i hydraulicznymi 19
5.4.1.Ćwiczenia 19
5.4.2. Sprawdzian postępów 21
5.5. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej 21
5.5.1.Ćwiczenia 21
5.5.2. Sprawdzian postępów 22
5.6. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia lub zagrożenia
pożarem 23
5.6.1.Ćwiczenia 23
5.6.2. Sprawdzian postępów 25
5.7. Åšrodki ochrony indywidualnej i zbiorowej 25
5.7.1.Ćwiczenia 25
5.7.2. Sprawdzian postępów 27
5.8. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy 27
5.8.1.Ćwiczenia 27
5.8.2. Sprawdzian postępów 28
5.9. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy 28
5.9.1.Ćwiczenia 28
5.9.2. Sprawdzian postępów 30
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 32
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych jednostki
modułowej 311[50].O1.02 w szkole kształcącej w zawodzie technik mechatronik.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z Poradnika dla ucznia,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z Poradnikiem
dla ucznia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania-uczenia się oraz środkami dydaktycznymi, z których nauczyciel może skorzystać
w całości lub wybrać jego zdaniem najlepsze,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- przykład narzędzi pomiaru dydaktycznego,
- wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone w pracowni symulacyjnej bhp,
różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania w tym
metody tekstu przewodniego lub samokształcenia kierowanego. Formy organizacyjne pracy
uczniów powinny być zróżnicowane począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy
zespołowej. Do części ćwiczeń wymagane jest przygotowanie na podstawie poradnika arkuszy
ćwiczeniowych dla ucznia, które będę wypełniane podczas zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej 311[50].O1.02
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy uczeń powinien umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizjologii człowieka dotyczącymi
z funkcjonowania układów: mięśniowego, kostnego,
- stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu:
elektrotechniki, pneumatyki, hydrauliki, chemii,
- obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- uczestniczyć w dyskusji,
- prezentować efekty swojej pracy,
- współpracować w grupie,
- wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- analizować podstawowe akty prawne w zakresie praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- rozpoznawać zagrożenia dla zdrowia lub życia związane z wykonywaną pracą i wskazać
sposoby ich usunięcia,
- dobierać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac,
- stosować przepisy bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektrycznych, pneumatycznych
i hydraulicznych,
- stosować zalecenia zawarte w instrukcji ochrony przeciwpożarowej, w przypadku
zagrożenia pożarem,
- stosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
- stosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,
- udzielać pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia lub życia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Temat: Prawna ochrona pracy.
Czas trwania: 90 min.
Szczegółowe cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
- wymienić główne z
ródła prawa pracy,
- znalez
ć informacje prawne w kodeksie pracy i innych z
ródłach prawa pracy,
- dokonać analizy podstawowych aktów prawnych w zakresie praw i obowiązków
pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przedstawić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp,
- współpracować w grupie,
- zaprezentować swoją pracę,
- poszukać specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych z
ródłach informacji.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pogadanka, praca z tekstem rozporządzenia, ćwiczenia, dyskusja w grupie.
Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- kodeks pracy,
- komputer z dostępem do Internetu lub odpowiednia ilość egzemplarzy rozporządzenie
Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy,
- regulaminy pracy różnych zakładów,
- mazaki, papier na plakaty.
Uczestnicy: Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć.
- Pogadanka: prawo pracy.
- Pytania sprawdzajÄ…ce.
- Ćwiczenie 1. Podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp.
- Ćwiczenie 2. Analiza rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Podsumowanie zajęć.
- Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
- Ewaluacja zajęć.
Prawo pracy.
Treści pogadanki: znaczenie systemu prawnego w życiu człowieka, znaczenie prawa pracy
regulującego prawa i obowiązki pracodawców i pracowników, z
ródła prawa pracy i ich
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
hierarchia, cel zmian dokonywanych w kodeksie pracy, wyjaśnienie pojęć: nowelizacja,
wykładnia prawa, prawo bezwzględnie obowiązujące.
Pytania sprawdzajÄ…ce:
1. Czy w kodeksie pracy znajdują się rozporządzenia poszczególnych ministrów?
2. Gdzie należy szukać rozporządzeń Rady Ministrów oraz rozporządzeń poszczególnych
ministrów?
3. Gdzie należy szukać uchwał i zarządzeń poszczególnych ministrów?
4. Czy regulamin pracy obowiązujący w zakładzie może być korzystniejszy dla pracownika
w porównaniu z przepisami zawartymi w kodeksie pracy?
5. Co oznacza stwierdzenie, że przepisy zawarte w kodeksie pracy mają charakter prawa
bezwzględnie obowiązującego?
Ćwiczenie 1
Podstawowe obowiÄ…zki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp.
Wskazówki do realizacji: praca zespołowa, zespoły tworzą plakaty, wyniki pracy sa
rezentowane rzez lidera grupy na forum klasy, po prezentacji nauczyciel dokonuje
podsumowania uświadamiając uczniom znaczenie wypełniana przedstawionych obowiązków
dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy.
Zespół I: Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp.
Zespół II: Podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp.
Zespół III: Podstawowe obowiązki osoby kierującej pracownikami zakresie bhp.
Każdy uczeń w zespole powinien:
1) wyszukać w dziale IV kodeksu pracy obowiązki będące tematem pracy zespołu
i wypisać z niego punkty dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) wyszukać w kodeksie pracy dział, w którym zawarto podstawowe obowiązki w zakresie
bhp i wypisać z niego obowiązki będące tematem pracy zespołu,
3) uczestniczyć w tworzeniu plakatu.
Åšrodki dydaktyczne:
 kodeks pracy, mazaki, papier na plakat.
Ćwiczenie 2.
Analiza RozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wskazówki do realizacji: przed przystąpieniem do ćwiczenia należy określić cel szkoleń bhp.
Tabela 1. Lista kontrolna niektórych elementów rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (do ćw. 2)
Nr Pytanie ż Tak Nie
1 Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym zobowiÄ…zany jest do
uczestnictwa w szkoleniu okresowym nie rzadziej, niż co 5 lat.
2 Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć
instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
3 Podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym
stanowisku jest sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania
pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczeń powinien:
1) wpisać adres http://www.abc.com.pl/serwis/publik.htm (w przypadku braku dostępu do
Internetu uczeń otrzymuje Dziennik Ustaw nr 180 z roku 2004),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
2) znalez
ć Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 180, poz. 1860),
3) przeprowadzić analizę rozporządzenia z uwzględnieniem pytań w tabeli i wypełnić,
zaznaczając w niej znakiem X prawidłową odpowiedz
oraz numer paragrafu.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu, poradnik.
Podsumowanie zajęć:
Uczniowie:
- przedstawiają korzyści wynikające ze stosowania prawa,
- wymieniajÄ… podstawowe z
ródła prawa pracy,
- przedstawiajÄ… podstawowe obowiÄ…zki pracodawcy w zakresie bhp,
- przedstawiajÄ… podstawowe obowiÄ…zki pracownika w zakresie bhp,
- przedstawiajÄ… podstawowe obowiÄ…zki osoby kierujÄ…cej pracownikami w zakresie bhp
i przedstawiają skutki braku respektowania obowiązków analizowanych grup, nauczyciel
ewentualnie rozszerza wypowiedz
.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
- sprawdzenie wyników pracy,
- wystawienie ocen za wykonaną pracę, aktywność i odpowiedzi.
Ewaluacja zajęć.
Ankieta dla uczniów klasy & & &
Proszę zakreśl właściwą odpowiedz
i ewentualnie dodaj własną , a w tabelach wpisz ilość
przyznanych punktów.
1. Zajęcia na temat  Prawna ochrona pracy to dla mnie:
strata czasu,
okazja do zabawy,
z
ródło informacji o prawnej ochronie pracy.
2. Zdobytą wiedzę i umiejętności wykorzystam w praktyce.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
nie raczej nie trudno raczej tak tak
powiedzieć
3. Odpowiadał mi sposób prowadzenia lekcji:
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
nie raczej nie trudno raczej tak tak
powiedzieć
5. Na zajęciach szczególnie podobało mi się:& & & & & & & & & & &
6. Na zajęciach nie podobało mi się: & & & & & & & & & & & & & &
Dziękuję za wypełnienie ankiety.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz 2
Temat: Organizacja stanowiska komputerowego.
Czas trwania: 45 min.
Uczestnicy: Uczniowie technikum.
Szczegółowe cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić znaczenie stosowania zasad bhp dla zdrowia użytkownika komputera,
- znalez
ć informacje dotyczące zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy na stanowisku komputerowym,
- podejmować decyzje w oparciu o rozporządzenie,
- podać wnioski z analizy,
- zmodyfikować swoje stanowisko pracy z komputerem,
- współpracować w grupie.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz filmu, metoda przewodniego tekstu, dyskusja dydaktyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach przy stanowisku w pracowni komputerowej, praca indywidualna.
Åšrodki dydaktyczne:
- film  Uwaga komputer, instrukcja dla ucznia, arkusz ćwiczeniowy, poradnik,
RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (Dz. U. Nr 148, poz. 973), stanowisko
komputerowe, na którym pracuje uczeń, liniał do pomiaru z dokładnością 1mm, telewizor,
video.
Przebieg zajęć:
1. Przedstawienie tematu i uświadomienie celów zajęć.
2. Przedstawienie metody pracy.
3. Pogadanka wprowadzajÄ…ca do tematu.
4. Pokaz filmu: Uwaga komputer film prezentuje zagrożenia i sposoby ich unikania oraz
wyjaśnia, co robić, aby praca z komputerem była nie tylko przyjemna, ale i bezpieczna.
(czas trwania: 8 min)
5. Udostępnienie uczniom arkusza ćwiczeniowego i materiałów pomocniczych do pracy,
wyjaśnienie ewentualnych niejasności.
6. Praca uczniów wspierana przez nauczyciela.
7. Sprawdzenie wyników pracy, ocena z uzasadnieniem słownym.
8. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
9. Przeprowadzenie ankiety ewaluacyjnej.
Instrukcja dla ucznia:
1. Wykonując polecenia zamieszczone w przedstawionych poniżej etapach realizacji
ćwiczenia przeprowadz
analizę stanowiska komputerowego pod kątem spełnienia
wymogów zawartych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia
1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe.
2. Zastosuj zmiany, które zmniejszą uciążliwość pracy na tym stanowisku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Etap I. Informacje
1) omówienie uciążliwości wynikających z wykonywania pracy w pozycji siedzącej,
2) uświadomienie uczniom problemów zdrowotnych występujących u osób pracujących w
pozycji siedzÄ…cej,
3) omówienie rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe
Pytania prowadzÄ…ce:
1. Jakie uciążliwości wynikają z wykonywania pracy na stanowisku komputerowym?
2. Jakie problemy zdrowotne występują u osób pracujących przez kilka lat na stanowisku
komputerowym?
3. W jaki sposób możemy zmniejszyć lub wyeliminować uciążliwości na stanowisku
komputerowym?
Uczniowie udzielają odpowiedzi na wszystkie pytania w zeszycie i zapoznają się z treścią
rozporzÄ…dzenia.
Etap II. Planowanie
Zapoznaj się z treścią i odpowiedz na następujące pytania:
1. Jaki jest cel zaleceń zawartych w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe?
2. Czy Twoje stanowisko komputerowe powinno spełniać wymagania rozporządzenia?
3. W jaki sposób możesz wykorzystać rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe do zmniejszenia uciążliwości
występujących przy pracy na Twoim stanowisku komputerowym?
4. Czy wszystkie punkty rozporzÄ…dzenia majÄ… zastosowanie do Twojego stanowiska?
5. Jakie wielkości poddasz analizie?
6. W jaki sposób dokonasz analizy punktów, które dotyczą wygody użytkowania?
Etap III. Ustalenia
1. Ustal punkty rozporządzenia, według których będziesz analizował poszczególne elementy
Twojego stanowiska komputerowego.
2. Skonsultuj wybór z nauczycielem.
3. Wpisz wybrane punkty rozporządzenia do tabeli opracowanej w arkuszu ćwiczeń.
Etap IV. Wykonanie
1. Przeprowadż oględziny i pomiary analizowanego stanowiska.
2. Wpisz znak X: w rubryce TAK, jeśli wymaganie podane w rozporządzeniu jest spełnione,
a w rubryce NIE, jeśli wymaganie nie jest spełnione.
Etap V. Analiza
Wpisz, po rozpatrzeniu wszystkich wybranych punktów rozporządzenia, treść wniosków
wynikających z analizy (jakie zmiany powinny być wprowadzone, a jeśli wszystkie wymagania
są spełnione, że stanowisko nie wymaga zmian).
Etap VI. Sprawdzenie
1. Przedstaw propozycje zmian nauczycielowi.
2. PodobnÄ… analizÄ™ przeprowadz
w domu na swoim stanowisku komputerowym.
3. Po dokonaniu zmian sprawdz
, czy będzie Ci się wygodniej pracowało.
4. Zapisz wnioski z pracy w domu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Podsumowanie zajęć:
- nauczyciel sprawdza wyniki pracy,
- uczniowie przedstawiajÄ… wnioski wynikajÄ…ce z przeprowadzonej analizy,
- wymieniajÄ… proponowane zmiany,
- nauczyciel zadaje powtórzenie ćwiczenia w ramach pracy domowej, tym uczniom, którzy
nie dysponują komputerem w domu proponuje wspólną pracę z kolegą przy jego
komputerze.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
Uwaga: na następnych zajęciach należy sprawdzić wyniki analizy dokonanej przez uczniów
w domu:
- sprawdzenie wyników pracy,
- wystawienie ocen za wykonaną pracę, aktywność i odpowiedzi.
Ewaluacja zajęć.
Ankieta dla uczniów klasy & & &
Proszę zakreśl właściwą odpowiedz
i ewentualnie dodaj własną.
Zajęcia na temat  Organizacja stanowiska komputerowego to dla mnie:
strata czasu
okazja do przeprowadzenia korekty swojego stanowiska pracy z komputerem
z
ródło informacji o organizacja stanowiska komputerowego
Na zajęciach szczególnie podobało mi się:& & & & & & & & & & &
Na zajęciach nie podobało mi się: & & & & & & & & & & & & & &
Dziękuję za wypełnienie ankiety.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. Ćwiczenia
5.1. Prawna ochrona pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy wyeksponować znaczenie
umiejętności interpretowania zapisu kodeksu pracy na kształtowanie bezpiecznych warunków
pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w dziale IV kodeksu pracy obowiązki pracodawcy i pracownika i wypisać
z niego punkty dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) wyszukać w kodeksie pracy dział, w którym zawarto podstawowe obowiązki w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy i wypisać z niego obowiązki pracodawcy i pracownika.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pogadanka, praca z tekstem, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 kodeks pracy.
Ćwiczenie 2
Analiza RozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia należy określić cele szkoleń w zakresie
bhp.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wpisać adres http://www.abc.com.pl/serwis/publik.htm,
2) znalez
ć Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 180, poz. 1860),
3) przeprowadzić analizę rozporządzenia z uwzględnieniem pytań w tabeli i wypełnić,
zaznaczając w niej znakiem X prawidłową odpowiedz
oraz numer paragrafu
rozporzÄ…dzenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Tabela 2. Analiza rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (do ćwiczenia 2)
Nr Problem ż Tak Nie
1 Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym zobowiÄ…zany jest do
uczestnictwa w szkoleniu okresowym nie rzadziej, niż co 5 lat.
2 Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć
instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
3 Podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym
stanowisku jest sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy
zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pogadanka, praca z tekstem rozporzÄ…dzenia, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, arkusz ćwiczeniowy.
Ćwiczenie 3
Wskaż w regulaminie pracy elementy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien określić informacje dotyczące
konsekwencji łamania regulaminów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) sprawdzić, czy w analizowanym regulaminie zakładu pracy znajdują się wszystkie punkty
zawarte w art. 104 kodeksu pracy,
2) wyszukać w analizowanym regulaminie zapisów dotyczących bhp,
3) wypisać punkty regulaminu dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Åšrodki dydaktyczne:
 kodeks pracy, regulamin pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z tekstem.
5.1.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wyjaśnić, co oznacza uznanie Konstytucji za ustawę naczelną
2) określić pojęcie  wykładnia prawa
3) określić z
ródła prawa pracy
4) przedstawić obowiązki pracodawcy w zakresie bhp
5) przedstawić obowiązki pracownika w zakresie bhp
6) przedstawić obowiązki osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp
7) wyszukać na stronach internetowych potrzebne Ci rozporządzenia
8) przeprowadzić analizę rozporządzeń w zakresie praw i obowiązków
pracownika.
9) określić, jakie ustalenia powinny znajdować się w regulaminie pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne
w procesach pracy
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ dopuszczalny poziom hałasu na różnych stanowiskach pracy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien wyświetlić film:  Hałas
i poprowadzić dyskusję na temat sposobów zmniejszania hałasu.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) odczytać z normy, dopuszczalny poziom hałasu na stanowiskach znajdujących się w:
- kabinie bezpośredniego sterowania bez łączności telefonicznej,
- pomieszczeniu do wykonywania prac precyzyjnych,
- biurze projektowym.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z tekstem, dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, poradnik, PN-N-01307:1994.
Ćwiczenie 2
Wskaż zagrożenia występujące na stanowisku pracy przedstawionym na rys. 1.
Wskazówki do realizacji
Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien poprowadzić dyskusję na temat
analizowanych zagrożeń.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) odpowiedzieć w zeszycie na następujące pytania:
1. Jakie zagrożenia występują na stanowisku przedstawionym na rysunku?
2. Dlaczego spożywanie posiłków i napoi w miejscach gdzie stosuje się substancje
chemiczne jest niebezpieczne?
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenie przedmiotowe, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 poradnik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 1. Do ćwiczenia 2 [1, s. 19]
Ćwiczenie 3
Porównaj obciążenie statyczne i dynamiczne występujące podczas pracy fizycznej.
Wskazówki do realizacji
Należy ustawić uczniów w taki sposób, aby swobodnie mogli wykonywać ćwiczenia
fizyczne. Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie powinni określić, jakie grupy ich mięśni są
obciążone statycznie przy pracy na stanowisku komputerowym i na czym polega higiena pracy
przy komputerze.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skierować ręce wnętrzem dłoni ku sufitowi i unieść je w bok na wysokość ramion,
2) zginając obydwie ręce w łokciach wykonywać przez 30 sekund rytmiczne, energiczne
ruchy dotykając na przemian ramion i unosząc ręce ku górze,
3) opuścić ręce i w postawie stojącej odpocząć chwilę,
4) unieść wyprostowane ręce w bok i trzymać je uniesione bez ruchu przez 30 sekund,
5) opuścić ręce i w postawie stojącej odpocząć chwilę,
6) porównać stopień zmęczenia po każdym z ćwiczeń,
7) uzasadnij różnice w Twoich odczuciach zmęczenia po wykonanych ćwiczeniach.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenie fizyczne, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 stoper.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić, na czym polega różnica między oddziaływaniem czynników
szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych w środowisku pracy
2) określić zagrożenia występujące w procesach pracy
3) określić, w jaki sposób hałas wpływa na organizm ludzki
4) określić skutki nieprawidłowego oświetlenia stanowiska pracy
5) przedstawić zagrożenia występujące podczas pracy urządzeń
energoelektronicznych.
6) przedstawić zagrożenia występujące podczas pracy urządzeń pneumatycznych
7) przedstawić problemy zdrowotne u pracownika powodowane długotrwałą
pracÄ… w pozycji siedzÄ…cej
5.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy
5.3.1.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ sposoby eliminacji zagrożeń występujących w procesach pracy.
Tabela 3. Zagrożenia w procesach pracy (do ćw. 1)
Zagrożenie występujące w procesach pracy Sposoby eliminacji
spowodowane:
elementami ruchomymi i luz
nymi
elementami ostrymi i wystajÄ…cymi
przemieszczaniem siÄ™ ludzi po terenie i drogach
wewnątrzzakładowych oraz drogach komunikacyjnych
poparzeniem o charakterze termicznym
porażeniem prądem elektrycznym
pożarem i wybuchem
Wskazówki do realizacji
Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie powinni odczytać i porównać wyniki swojej pracy oraz
przeprowadzić dyskusję na temat swoich doświadczeń z zagrożeniami wymienionymi w tabeli.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uzupełnić tabelę w arkuszu ćwiczeniowym.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenie przedmiotowe, dyskusja
Åšrodki dydaktyczne:
 poradnik, arkusz ćwiczeniowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 2
Zorganizuj stanowisko komputerowe zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy wykonać w pracowni komputerowej, każdy uczeń powinien je wykonać
samodzielnie.
Sposób wykonania
Uczeń powinien
1) wykonać polecenia zamieszczone w przedstawionych poniżej etapach,
2) zastosować zmiany, które zmniejszą uciążliwość pracy na tym stanowisku.
Etap I. Informacje
Odpowiedz w arkuszu ćwiczeniowym na następujące pytania:
1. Jakie uciążliwości wiążą się z wykonywaniem pracy na stanowisku komputerowym?
2. Jakie problemy zdrowotne występują u osób pracujących przez kilka lat na stanowisku
komputerowym?
3. W jaki sposób możemy zmniejszyć lub wyeliminować uciążliwości na stanowisku
komputerowym?
Etap II. Planowanie
Zapoznaj się z treścią Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia
1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory
ekranowe i odpowiedz na następujące pytania:
1. Jaki jest cel zaleceń zawartych w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe?
2. Czy Twoje stanowisko komputerowe powinno spełniać wymagania tego rozporządzenia?
3. W jaki sposób możesz wykorzystać rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe do zmniejszenia uciążliwości
występujących przy pracy na Twoim stanowisku komputerowym?
4. Czy wszystkie punkty rozporzÄ…dzenia majÄ… zastosowanie do Twojego stanowiska?
5. Jakie wielkości poddasz analizie?
6. W jaki sposób dokonasz analizy punktów, które dotyczą wygody użytkowania?
Etap III. Ustalenia
1) ustal punkty rozporządzenia, według których będziesz analizował poszczególne elementy
Twojego stanowiska komputerowego,
2) skonsultuj wybór z nauczycielem,
3) wpisz wybrane punkty rozporządzenia do tabeli w arkuszu ćwiczeń,
Etap IV. Wykonanie
Dokonaj oględzin i pomiarów odległości. analizowanego stanowiska,
Wpisz znak X: w rubryce TAK, jeśli wymaganie podane w rozporządzeniu jest spełnione
a w rubryce NIE, jeśli wymaganie nie jest spełnione.
Etap V. Analiza
Wpisz, po rozpatrzeniu wszystkich wybranych punktów rozporządzenia, do arkusza
ćwiczeniowego treść wniosków (jakie zmiany powinny być wprowadzone a jeśli wszystkie
wymagania są spełnione, że stanowisko nie wymaga zmian).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Etap VI. Sprawdzenie
1. Przedstaw propozycje zmian nauczycielowi.
2. PodobnÄ… analizÄ™ przeprowadz
w domu na swoim stanowisku komputerowym.
3. Po dokonaniu zmian sprawdz
czy będzie Ci się wygodniej pracowało.
4. Zapisz wnioski z pracy w domu w arkuszu ćwiczeniowym.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz ćwiczeniowy, poradnik, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (Dz. U.
Nr 148, poz. 973), stanowisko komputerowe, na którym pracuje uczeń, liniał do pomiaru
z dokładnością 1mm
Ćwiczenie 3
Wykonaj analizę przepisów bhp obowiązujących w Twojej szkole na zajęciach
w pracowniach i w sali gimnastycznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przypomnieć informacje
dotyczÄ…ce kar regulaminowych obowiÄ…zujÄ…cych w szkole.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) podać nazwy instrukcji i regulaminów obowiązujących w szkole,
2) wypisać ze szkolnych instrukcji i regulaminów obowiązujących w szkole punkty dotyczące
jego bezpieczeństwa.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z tekstem, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 regulaminy pracowni, sali gimnastycznej, instrukcje obsługi urządzeń, instrukcje do ćwiczeń,
arkusz ćwiczeniowy.
5.3.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić, dlaczego przestrzeganie zasad bhp jest obowiązkowe
2) nazwać najważniejsze środki służące do zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy przy wykonywaniu płytek drukowanych
3) określić, jakie zasady dotyczące jego zachowania podczas pracy
zapewniÄ… mu bezpieczne wykonywanie pracy.
4) wyjaśnić znaczenie stosowania zasad bhp dla zdrowia użytkownika
komputera
5) przeprowadzić analizę stanowiska komputerowego pod kątem spełnienia
wymogów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe
6) określić zasady bhp, które powinien przestrzegać w szkole
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
pracy z urzÄ…dzeniami elektrycznymi, pneumatycznymi
i hydraulicznymi
5.4.1.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zagrożenia występujące w różnych strefach pracy przy prasie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podać informacje dotyczące
obsługi prasy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na podstawie analizy rysunku uzupełnić zdania:
0% urazów rak powstaje w strefie .......................... prasy.
Upadek na podłogę, potknięcie, poślizgnięcie może zajść przy pobieraniu materiału,
magazynowaniu wyrobów, czyszczeniu w strefie ...................... prasy.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z podręcznikiem, pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
 arkusz ćwiczeniowy.
d - strefa prac na wysokości
b  strefy oddziaływania elementów
napędu i sterowania
a  strefa narzędziowa
c  strefa obsługi prasy
Rys. 2. Strefy niebezpieczne przy prasie (do ćwiczenia 1) [7, s. 31]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 2
Na podstawie analizy normy uzupełnij zdania dotyczące bezpieczeństwa pracy z robotami
przemysłowymi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien udostępnić informacje dotyczące
organizacji pracy z wykorzystaniem robotów przemysłowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z PN- EN 775: 1998 Roboty przemysłowe,
2) uzupełnić zdania:
1. Przestrzeń maksymalna jest to przestrzeń, która może być dosięgana przez ruchome części
robota określone przez producenta oraz przestrzeń, która może być dosięgana przez ......... .
2. Elementy wyposażenia elektrycznego i hydraulicznego będące z
ródłem zagrożenia,
powinny być wyposażone w stałe pokrywy lub obudowy. Usunięcie stałych pokryw
i obudów powinno wymagać.......... .
3. Urządzenie stwierdzające obecność powinno być tak usytuowane i ustawione, aby & & .
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z tekstem normy.
Åšrodki dydaktyczne:
 PN- EN 775, arkusz ćwiczeniowy.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy wypadku na wydziale lamp i podzespołów elektronicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podać informacje dotyczące
zasad bhp na wydziale lamp i podzespołów elektronicznych, przygotować materiały
pomocnicze (opis okoliczności wypadku z podręcznika A. Hansena Bezpieczeństwo i higiena
pracy. WSiP, Warszawa 1998), poprowadzić dyskusję na temat analizowanego wypadku.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z opisem okoliczności wypadku z materiałów pomocniczych,
2) odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Jaka była przyczyna gwałtownego otwarcia drzwi suszarki?
2. Jakie przedsięwzięcia podjęto w celu uniknięcia zagrożenia zaistniałego podczas
odparowania i suszenia drobnych detali w suszarkach nie przystosowanych do tego
rodzaju technologii?
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pogadanka, praca z tekstem, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 materiały pomocnicze z opisem wypadku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.4.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) rozpoznać dane umieszczone na tabliczkach znamionowych narzędzi
elektrycznych
2) określić, kiedy należy sprawdzić stan techniczny narzędzi elektrycznych
3) scharakteryzować zasady użytkowania narzędzi elektrycznych
4) zabezpieczyć stanowisko montażowe urządzeń elektronicznych przed
wyładowaniami elektrostatycznymi
5) określić zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń pneumatycznych
i hydraulicznych
6) określić zasady bezpiecznej obsługi robotów
7) określić, jakie urządzenia instaluje się w celu zapewnienia bezpieczeństwa
osobom znajdującym się w pobliżu pracującego robota
5.5. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ przyczyny powstawania pożarów w zakładach pracy oraz sposoby ich eliminacji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować część filmu
 Zasady ochrony ppoż. i postępowania w razie pożaru oraz przygotować materiały
pomocnicze uzupełniające treści dotyczące tematu pracy. Wskazana jest praca zespołowąa, w
ktorej zespoły tworzą plakaty zmieszczając na prawej stronie plakatu - przyczyny
powstawania pożarów, na lewej zaś- metody zapobiegania pożarom. Wynik pracy
prezentowany przez lidera grupy przed zespołem klasowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić na podstawie materiału zawartego w poradniku i w materiałach pomocniczych, co
najmniej 10 przyczyn powstawania pożarów,
2) określić metody zapobiegania pożarom,
3) wpisać do arkusza ćwiczeniowego w punktach przyczyny pożarów oraz sposoby
zapobiegania ich powstawania
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz filmu, praca z tekstem, sesja plakatowa, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 film  Zasady ochrony ppoż. i postępowania w razie pożaru , poradnik, materiały
pomocnicze, telewizor, video .
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj znaki ochrony przeciwpożarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować część filmu Znaki
bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przyporządkować objaśnienia do znaków ochrony przeciwpożarowej przedstawionych na
rysunku.
Objaśnienia: Gaśnica, Alarmowy sygnalizator akustyczny, Przycisk alarmowy; Zakaz
używania otwartego ognia - palenie zabronione, Telefon do użycia w stanie zagrożenia, Zakaz
gaszenia wodą, Sprzęt przeciwpożarowy, Hydrant zewnętrzny, Nie zastawiać, Kierunek do
miejsca rozmieszczenia sprzętu pożarowego lub urządzenia ostrzegawczego, Zestaw sprzętu
pożarowego, Niebezpieczeństwo pożaru - materiały łatwopalne, Drabina wewnętrzna, Palenie
tytoniu zabronione.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz filmu, ćwiczenie indywidualne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, arkusz ćwiczeniowy.
a) b) c) d) e) f) g)
................... ................... ................... ................... ................... ................... ...................
h) i) j) k) l) m) n)
................... ................... ................... ................... ................... ................... ...................
Rys. 3. Znaki ochrony przeciwpożarowej (do ćw. 2) [10]
.
5.5.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić czynniki niezbędne do rozpoczęcia procesu palenia
2) określić przyczyny powstawania pożarów
3) przedstawić metody i sposoby zapobiegania pożarom
4) określić sprzęt stosowany w ochronie przeciwpożarowej
5) rozpoznać znaki ochrony przeciwpożarowej
6) określić rodzaj palącego się materiału w grupie pożaru A, B, C, D
7) określić rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego
8) wyjaśnić, do czego służą hydranty i gdzie zazwyczaj są usytuowane
9) wyjaśnić, dlaczego nie należy polewać wodą rozgrzanych w czasie pożaru
maszyn i konstrukcji metalowych
10) wskazać gaśnicę, którą zastosuje do gaszenia poszczególnych grup pożaru
A, B, C, D, E
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia
lub zagrożenia pożarem
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wezwij straż pożarną do pożaru w magazynie z silnikami elektrycznymi, w którym
zapaliły się puste pudełka tekturowe.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie w parach, pierwszy uczeń powinien odegrać rolę wzywającego przez telefon
(symulacja) straż pożarną drugi odgrywa rolę przyjmującego wezwanie, po odegraniu scenki
przed kolegami w klasie uczniowie odgrywajÄ… jÄ… jeszcze raz zamieniajÄ…c siÄ™ rolami.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien
1) wykonać symulację wezwania straży pożarnej do pożaru w magazynie z silnikami
elektrycznymi, ·w którym zapaliÅ‚y siÄ™ puste pudeÅ‚ka tekturowe.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 inscenizacja.
Åšrodki dydaktyczne:
 telefony.
Ćwiczenie 2
Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru
(ćwiczenia pozorowane), w pobliżu szafy z dokumentacją techniczną.
Wskazówki do realizacji
Należy uzgodnić z uczniami sposób odegrania scenki gaszenia pożaru pojemnika na śmieci
wypełnionego papierami i odpadkami z tworzyw sztucznych, obok którego znajduje się szafa
z dokumentacją techniczną, uczniowie powinni w formie dialogu przedstawić  widzom
sytuację, która była powodem pożaru (grzejnik elektryczny) i uzasadnić wybór gaśnicy oraz
ugasić  pożar . Uwaga. Ćwiczenie jest pozorowane i nie wolno dopuścić do tego, aby powstał
pożar.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien
1) przygotować gaśnicę do gaszenia tego typu pożaru,
2) przygotować się do odegrania scenki gaszenia tego pożaru (puste pudełka i papiery,
grzejnik elektryczny, który był przyczyną pożaru, instrukcję przeciwpożarową),
3) odegrać scenkę gaszenia tego pożaru,
4) przedstawić sytuację, która mogła być powodem pożaru i uzasadnić wybór gaśnicy.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 inscenizacja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Åšrodki dydaktyczne:
 gaśnica, instrukcja przeciwpożarowa, puste pudełka i papiery, grzejnik elektryczny.
Ćwiczenie 3
Zasady gaszenia ognia za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować drugą część filmu
 Zasady ochrony ppoż. i postępowania w razie pożaru oraz przygotować arkusz ćwiczeniowy.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zaznaczyć na rys. 4 słowem  tak - prawidłowe zastosowanie sprzętu gaśniczego.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenie przedmiotowe
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, arkusz ćwiczeniowy.
Rys. 4. Zasady gaszenia ognia za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego (do ćwiczenia 3) [8]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.6.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) właściwie zachować się w razie wypadku przy pracy
2) postępować podczas awarii urządzenia
3) wezwać straż pożarną
4) posłużyć się sprzętem gaśniczym
5) gasić pożar w zarodku
5.7. Åšrodki ochrony indywidualnej i zbiorowej
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ rodzaje i zastosowanie środków ochrony indywidualnej.
Wskazówki do realizacji
Przed wykonaniem ćwiczenia należy zaprezentować różne środki ochrony indywidualnej
w formie eksponatów oraz fragment film  Strój ochronny .
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) odpowiedzieć w zeszycie na następujące pytania:
a) Jakie znasz rodzaje ubiorów i okryć ochronnych i przy każdym z nich podaj jego
zastosowanie?
b) Na czym polega różnica między odzieżą roboczą a odzieżą ochronną?
c) Jakie znasz rodzaje sprzętu ochrony osobistej? Przy każdym z nich podaj jego
zastosowanie.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z podręcznikiem, pokaz z objaśnieniem.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, środki ochrony indywidualnej, instrukcje stanowiskowe.
Ćwiczenie 2
Dobierz środki ochrony indywidualnej dla osób pracujących na stanowiskach spawania
elektrycznego i wykonywania płytek drukowanych.
Wskazówki do realizacji
Przed wykonaniem ćwiczenia należy poprzez dyskusję z uczniami ustalić zagrożenia
występujące na stanowisku spawania elektrycznego i wykonywania płytek drukowanych,
zaprezentować film  Strój ochronny , dotyczący środków ochrony indywidualnej spawacza.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałami pomocniczymi dotyczącymi odzieży ochronnej i sprzętu
ochrony osobistej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
2) przeczytać treść instrukcji stanowiskowej bhp z rozdziału 3 poradnika dla ucznia.
3) wpisać w odpowiednim okienku tabeli  tak , jeśli uważasz, że wymieniony środek
ochrony indywidualnej lub odzież i obuwie robocze jest niezbędny dla pracownika: 1- na
stanowisko spawania elektrycznego, 2 - wykonywania pytek drukowanych.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz filmu, praca z podręcznikiem, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, video, arkusz ćwiczeniowy, materialny pomocnicze.
Tabela 4. Åšrodki ochrony indywidualnej: 1 stanowisko spawania elektrycznego, 2  stanowisko wykonywania
płytek drukowanych (do ćw. 2)
Lp. Zakres wyposażenia na stanowisku 1 2 Lp. Zakres wyposażenia na stanowisku 1 2
1. R  czapka drelichowa lub beret 8. O  rękawice ochronne tkaninowe
2. R  trzewiki skórzano gumowe 9. O  rękawice skórzane z mankietem
3. R  ubranie drelichowe lub fartuch 10. O  okulary spawalnicze lub tarcza
drelichowy spawalnicza
4. O  rękawice gumowe kwasoodporne 11. O  fartuch skórzany spawalniczy
5. O  maska ochronna 12. O  bluza ciepłochronna
6. O  okulary ochronne 13. O  rękawice gumowe lub brezentowe
7. O  buty gumowe kwasoodporne 14. O  fartuch gumowy kwasoodporne
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj objaśnienia do znaków graficznych przedstawionych na rys. 5.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować fragment filmu
 Znaki bezpieczeństwa w miejscu pracy .
Uczeń powinien:
1) dobrać właściwe objaśnienia do rysunków: nakaz stosowania: ochrony oczu, ochrony dróg
oddechowych, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, ochrony słuchu, ochrony
twarzy, ochrony głowy, ochron rąk, ochrony nóg.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz filmu, ćwiczenie na dobieranie oznaczeń.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, arkusz ćwiczeniowy.
a) b) c) d) e) f) g)
a) & & & & & & & & & & b) & & & & & & & & & & c)& & & & & & & & & & d) & & & & & & & & & &
e) & & & & & & & & & & f) & & & & & & & & & & g) & & & & & & & & & &
Rys. 5. Znaki nakazu stosowania ochron osobistych (do ćw. 3)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5.7.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić, w jakich przypadkach stosujemy środki ochrony indywidualnej
2) określić rodzaje odzieży ochronnej i jej zastosowanie
3) rozróżnić rodzaje sprzętu ochrony osobistej i jego zastosowanie
4) wyjaśnić, dlaczego ochrony osobiste powinny być stosowane dopiero
w wypadku wyczerpania możliwości technicznych i organizacyjnych
ograniczenia zagrożenia
5) dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju pracy
6) określić znaczenie znaków nakazu stosowania ochron osobistych
5.8. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
analizę ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska.
Wskazówki do realizacji
Przed wykonaniem ćwiczenia należy wyjaśnić znaczenie ustawy dla ochrony środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w Internecie stronę z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska,
2) wyszukać w ustawie informacje pozwalające odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Jakie wymagania stawia ustawa względem inwestora, projektanta, wykonawcy robót
i konstruktora maszyn?
2. Jakie warunki używania substancji promieniotwórczych określa ustawa?
3. Jakie obowiązki nakłada ustawa na organy administracji państwowej i jednostek
samorzÄ…du terytorialnego?
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
 komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Przedstaw propozycje zmniejszania natężenia hałasu na stanowisku pracy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować część filmu
 Czynniki szkodliwe i niebezpieczne w środowisku pracy , po wykonaniu pracy uczniowie
przedstawiajÄ… swoje propozycje zmian.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przedstawić propozycje zmian, jakie można wprowadzić aby zmniejszyć natężenie hałasu
w pomieszczeniu biurowym, w którym znajduje się 10 stanowisk komputerowych w tym 5
z telefonami.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, telewizor, video, poradnik.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz filmu, dyskusja, ćwiczenie przedmiotowe.
5.8.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wyjaśnić, dlaczego ochrona powietrza gleby i wody przed zanieczyszczeniami
ma ogromne znaczenie dla zdrowia człowieka
2) przytoczyć wymagania ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska dotyczące
inwestora, projektanta, wykonawcy, i konstruktora maszyn
3) określić zmiany, jakie należy dokonać, aby zmniejszyć zapylenie na stanowisku
pracy
4) określić zmiany, jakie należy dokonać, aby zmniejszyć hałas na stanowisku
pracy
5.9. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
sztuczne oddychanie na fantomie.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić pokazem sztucznego oddychania na fantomie
z uzasadnieniem czynności.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) przeprowadzić na fantomie sztuczne oddychanie przez co najmniej 1 minutę.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pogadanka, pokaz, trening czynności.
Åšrodki dydaktyczne:
 fantom.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Przywołaj pogotowie ratunkowe i udziel pierwszej pomocy osobie poszkodowanej zgodnie
z procedurÄ… (symulacja).
W magazynie spadła z regału duża ciężka paczka uderzając pracownika, który przebywał
tam sam. Zaalarmowani krzykiem poszkodowanego wbiegajÄ… do pomieszczenia dwaj koledzy i
widzą leżącego na podłodze. Badają stan poszkodowanego i stwierdzają:
a) przytomny, oddycha, tętno wyczuwalne, złamanie nogi,
b) nieprzytomny, oddycha, tętno wyczuwalne,
c) nieprzytomny, brak oddechu, tętno wyczuwalne,
d) nieprzytomny, brak tętna i oddechu pracownika.
Należy wezwać pogotowia ratunkowego i udzielić pierwszej pomocy, stosowane do stanu
poszkodowanego.
Wskazówki do realizacji
Przed wykonaniem ćwiczenia nauczyciel powinien uzgodnić z uczniami sposób
wykonania inscenizacji, wyświetlić wybrane sceny z filmu  Pierwsza pomoc przedlekarska ,
przygotować materiały pomocnicze z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaprosić 3 kolegów do odegrania scenki,
2) uzgodnić z nauczycielem sposób wykonania zadania,
3) przygotować się do odegrania scenki (podzielić się rolami, pierwszy uczeń powinien
odegrać rolę poszkodowanego, drugi wzywającego przez telefon pogotowie ratunkowe,
a następnie współdziałającego przy udzielaniu pierwszej pomocy, trzeci przyjmującego
wezwanie pracownika pogotowia, czwarty rozpoczynajÄ…cy akcjÄ™ pierwszej pomocy),
4) odegrać  a scenkę na lekcji (przedstawić swoje zadanie i opisać stan poszkodowanego,
poprosić  widzów , aby po zakończeniu akcji ocenili czy dla danego rozpoznania
postępowano zgodnie z procedurą, zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy
poszkodowanemu, po zakończeniu czynności, uzasadnić swoje postępowanie),
5) odegrać scenkę jeszcze trzy razy zamieniając się rolami i zmieniając rozpoznanie, które jest
skutkiem wypadku (b, c, d),
6) wziąć pod uwagę pod uwagę możliwość urazu kręgosłupa,
7) jeśli w scence 3 zastosuje się sztuczne oddychanie a w scence 4 sztuczne oddychanie
i masaż serca to zabiegi te wykonajcie na manekinie treningowym.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 inscenizacja.
Åšrodki dydaktyczne:
 podręcznik, materiały pomocnicze z zakresu udzielania pierwszej pomocy, fantom.
Ćwiczenie 3
Przedstaw sposoby udzielanie pierwszej pomocy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien wyświetlić wybrane fragmenty
z filmu  Pierwsza pomoc przedlekarska , po zapoznaniu się uczniów z materiałami
pomocniczymi, przeprowadzić instruktaż z pokazem udzielanie pierwszej pomocy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym sposobów udzielania pierwszej pomocy
z poradnika dla ucznia oraz materiałów pomocniczych dotyczących: oceny przytomności,
oceny drożności dróg oddechowych, oceny oddychania, udrożnienia dróg oddechowych,
sztucznego oddychania, zewnętrznego masażu serca, ułożenia w pozycji bocznej,
2) na podstawie zdobytych wiadomości korzystając z pomocy rysunków omówić sposób
postępowania w przypadkach:
- oceny oddychania,
- udrażniania dróg oddechowych,
- sztucznego oddychania (rys. a, b, c),
- zewnętrznego masażu serca (rys. d, e, f),
- ułożenia w pozycji bocznej ustalonej (rys. g, h, i, j, k, l),
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z instruktażem, praca z tekstem, pokaz filmu.
Åšrodki dydaktyczne:
 fantom, materiały pomocnicze z zakresu udzielania pierwszej pomocy, film, telewizor, video.
a) b) c)
d) e) f)
g) h) i) j) k) l)
Rys. 6. Pierwsza pomoc (rysunek do ćwiczenia 10.1) [12]
5.9.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) sprawdzić (na koledze), czy jest przytomny
2) zademonstrować (na koledze) sposób sprawdzania, czy poszkodowany
oddycha
3) wezwać pomoc medyczną
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4) udrożnić drogi oddechowe
5) zademonstrować na własnej szyi sposób sprawdzania tętna
6) zademonstrować obrót osoby leżącej na plecach do pozycji bocznej ustalonej.
7) zademonstrować na fantomie sposób wykonywania sztucznego oddychania
metodÄ…  usta  usta
8) wskazać na sobie właściwe miejsce nacisku do masażu pośredniego serca
9) wskazać na fantomie miejsce nacisku do masażu pośredniego serca
10) prawidłowo wykonać na fantomie uciśnięcia do masażu pośredniego serca
11) zademonstrować na fantomie trzy sekwencje 2 wdmuchnięcia i 15 uciśnięć
12) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu,
który jest przytomny, oddycha, tętno wyczuwalne i ma złamaną nogę
13) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu, który
oddycha i ma tętno wyczuwalne
14) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu,
który nie oddycha i ma tętno wyczuwalne
15) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu
z zatrzymanym oddechem i brakiem tętna
16) postępować z porażonym prądem wysokiego napięcia
17) udzielić pierwszej pomocy porażonemu prądem niskiego napięcia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test pisemny
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 9, 11,12, 21, 22 sÄ… poziomu ponadpodstawowego,
- pozostałe zadania (od 1 do 8, 10, od 13 do 20) są poziomu podstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 20 zadań, w tym, co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.a, 3.a, 4.c, 5.d, 6.d, 7.c, 8.c, 9.b, 10.a, 11.d, 12.b, 13.c,
14.a, 15.b16.a, 17.b 18.d, 19.d, 20.a, 21.b, 22.d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Wyszukać potrzebne rozporządzenie. C P b
2 Wymienić obowiązki pracodawcy w zakresie
A P a
bezpieczeństwa i higieny pracy
3 Wymienić obowiązki osoby kierującej
A P a
pracownikami w zakresie bhp
4 Analizować podstawowe akty prawne
w zakresie praw i obowiązków pracownika
D P c
oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy
5 Przewidzieć konsekwencje narażenia na hałas B P d
6 Dobierać środki ochrony indywidualnej na
D P d
stanowisku wykonywania pytek drukowanych
7 Zastosować podręczny sprzęt oraz środki
gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony C P c
przeciwpożarowej
8 Ustalić przypadki konieczności stosowania
C P c
środków ochrony indywidualnej
9 Określić przyczyny zmian w prawie pracy C PP b
10 Określić z
ródło prawne, w którym znajdują się
A P a
obowiÄ…zki pracownika w zakresie bhp
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
11 Przeprowadzić modernizację swojego
stanowiska pracy z komputerem w celu jego
D PP d
dostosowania do psychofizycznych
właściwości człowieka
12 Zastosować przepisy bezpiecznej pracy przy
C PP b
montażu urządzeń elektronicznych
13 Określić kierunki działalności profilaktycznej
przy narażeniu na hałas w warunkach B P c
przemysłowych
14 Zastosować przepisy bezpiecznej pracy przy
C P a
urzÄ…dzeniach elektrycznych
15 Zastosować przepisy bezpiecznej pracy przy
urzÄ…dzeniach pneumatycznych C P d
i hydraulicznych
16 Ustalić sposób postępowania, w przypadku
C P a
zagrożenia pożarem
17 Ustalić sposób postępowania, w przypadku
C P b
awarii maszyny lub urzÄ…dzenia
18 Ustalić sposób postępowania podczas pożaru D P d
19 Stosować zasady ochrony środowiska
C P d
obowiÄ…zujÄ…ce na stanowisku pracy
20 Udzielić pierwszej pomocy w stanach
C P a
zagrożenia zdrowia lub życia
21 Przewidzieć konsekwencje przyjmowania
nieprawidłowej pozycji podczas pracy D PP b
siedzÄ…cej
22 Określić środki techniczne, organizacyjne
i medyczne stosowane do ochrony układu A PP d
oddechowego
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 pytania. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Warunkiem otrzymania oceny pozytywnej jest prawidłowe rozwiązanie, co najmniej 11
następujących zadań: od 1 do 8, 10, od 13 do 20.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw pytań testowych
1. Rozporządzenia Rady Ministrów znajdują się w
a) Monitorze Polskim.
b) Dzienniku Ustaw.
c) kodeksie pracy.
d) podręczniku.
2. Do obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy należy
a) organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
b) używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej.
c) ułatwianie pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
d) niezwłocznie zawiadamianie przełożonego o zauważonym w zakładzie wypadku.
3. Do obowiązków osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp należy
a) organizacja stanowiska pracy zgodnie przepisami.
b) formułowanie zaleceń dla społecznego inspektora pracy.
c) dbałość o ład i porządek na stanowisku pracy.
d) ułatwianie pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
4. Regulamin pracy obowiązujący w zakładzie może być mniej korzystny dla pracownika
w porównaniu z przepisami zawartymi w kodeksie pracy
a) jeśli organizacje związkowe wyrażą na to zgodę.
b) jeśli większość pracowników wyrazi zgodę na taki regulamin.
c) w żadnym wypadku nie może zaistnieć taka sytuacja.
d) jeżeli pracodawca tak ustali.
5. Przy narażeniu na działanie dz
więku o natężeniu 140 dB
a) wystąpi chwilowe obniżenie progu słyszalności.
b) wystąpi obniżenie progu słyszalności przez kilka godzin.
c) nie zajdą żadne niekorzystne zmiany.
d) narządu słuchu zostanie mechanicznie uszkodzony.
6. Przy wykonywaniu płytek drukowanych w trakcie nanoszenia warstwy światłoczułej
stosuje się następujące środki ochrony indywidualnej
a) kombinezon wodoszczelny, fartuch, buty, rękawice gumowe  kwasoodporne.
b) hełm ochronny, rękawice gumowe - kwasoodporne, maskę ochronną.
c) szelki bezpieczeństwa, bluzę ciepłochronną, trzewiki skórzano gumowe.
d) fartuch, buty, rękawice gumowe - kwasoodporne, maskę ochronną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
7. Hydronetka wodna służy do gaszenia pożarów
a) instalacji elektrycznej pod napięciem.
b) benzyny i innych płynów łatwopalnych lżejszych od wody.
c) papierów, drewna, szmat, słomy.
d) niezidentyfikowanych substancji chemicznych.
8. Åšrodki ochrony indywidualnej stosujemy
a) podczas wykonywaniu każdej pracy.
b) gdy pracownik zgłosi taką potrzebę.
c) kiedy nie ma możliwości zmniejszenia narażenia na czynniki niebezpieczne.
d) kiedy ich używanie przez pracownika podczas pracy nie jest uciążliwe.
9. Zmiany w polskim prawie pracy sÄ… spowodowane
a) zmianÄ… kadencji Sejmu.
b) dostosowaniem do zmieniajÄ…cej siÄ™ sytuacji gospodarczo-politycznej
oraz do prawa Unii Europejskiej.
c) wymogami, jakie stawia kodeks pracy.
d) dostosowaniem prawa pracy do prawa Unii Europejskiej.
10.  Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: znać przepisy
i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się
wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami
i zasadami bhp . Podany cytat pochodzi z:
a) kodeksu pracy,
b) rozporzÄ…dzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia
ogólnego dorosłych,
c) rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp,
d) Monitora Polskiego
11. Modernizacja stanowiska komputerowego w celu jego dostosowania do psychofizycznych
właściwości człowieka polega na
a) odpowiednim ustawieniu stanowiska z komputerem względem z
ródeł światła.
b) zastosowaniu jonizatorów powietrza.
c) zastosowanie krzesła i stołu o konstrukcji umożliwiającej przyjmowanie prawidłowej
pozycji ciała.
d) dostosowaniu stołu, siedziska, monitora, klawiatury, sterownika kursora, usytuowania
w pomieszczeniu, do wymagań zawartych w odpowiednim rozporzadzeniu.
12. Stanowisko montażowe urządzeń elektronicznych zabezpiecza się przed wyładowaniami
elektrostatycznymi stosujÄ…c
a) ubrania z poliakrylu lub poliamidu, obicia krzeseł z laminatu, metalowe nóżki, krzesła,
skórzane buty, antystatyczną (przewodzącą) wykładzinę podłogową, przewodzące
pokrycie stołu.
b) ubrania z bawełny lub wełny, przewodzące obicia krzeseł, metalowe nóżki krzesła,
skórzane buty, antystatyczną (przewodzącą) wykładzinę podłogową, przewodzące
pokrycie stołu.
c) ubrania z poliakrylu lub poliamidu, obicia krzeseł z laminatu, metalowe nóżki krzesła,
skórzane buty, wykładzinę podłogową z PCV, przewodzące pokrycie stołu.
d) ubrania z bawełny lub wełny, przewodzące obicia krzeseł, metalowe nóżki krzesła,
skórzane buty, wykładzinę podłogową z PCV, przewodzące pokrycie stołu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
13. Wskaż zdanie fałszywe. W warunkach przemysłowych ogranicza się hałas poprzez:
a) posadowienie maszyn tak, aby ograniczyć drgania,
b) wyłożenie sufitu i ścian materiałami dz
więkochłonnymi,
c) ustawienie maszyn na betonowej podłodze,
d) zamontowanie osłony na z
ródło dz
więku.
14. Wskaż zdanie fałszywe. W przypadku zakłóceń w pracy urządzenia lub narzędzia
elektrycznego
a) uszkodzony bezpiecznik wymienia tylko uprawniony elektryk.
b) nie wolno zdejmować pokryw ochronnych, ani dopuszczać do użytkowania przez osoby
postronne.
c) należy je natychmiast odłączyć od prądu.
d) uszkodzony bezpiecznik można zastąpić tylko wkładką tego samego typu i o takiej
samej wartości nominalnej.
15. Wskaż zdanie fałszywe. W celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom znajdującym się w
pobliżu pracującego robota stosuje się
a) dz
więkowe i świetlne sygnały ostrzegawcze.
b) osłony i bramki wyznaczające przestrzeń chronioną.
c) stop awaryjny i stop bezpieczeństwa.
d) obuwie ochronne.
16. Wskaż zdanie fałszywe. Podczas gaszenia pożaru należy
a) uruchomić gaśnicę natychmiast po ustaleniu przeznaczenia do gaszenia palącego się
materiału.
b) odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności.
c) trzymać gaśnicę pionowo i gasić strumieniem skierowanym od dołu do góry.
d) zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi.
17. Wskaż zdanie fałszywe. W przypadku awarii maszyny lub urządzenia należy
a) nie dopuszczać do naprawy przez osoby postronne.
b) jak najszybciej opuścić pomieszczenie.
c) zawiadomić przełożonego.
d) doprowadzić je do stanu, w którym nie powodują zagrożenia za pomocą wyłączników
bezpieczeństwa.
18. Wskaż zdanie fałszywe. W przypadku zagrożenia pożarem należy
a) poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi.
b) ratować przede wszystkim życie ludzi.
c) działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową.
d) szybko ewakuowac siÄ™ winda.
19. Wskaż zdanie fałszywe. Zmniejszanie emisji pyłów może nastąpić poprzez stosowanie
a) hermetyzacji procesów.
b) urządzeń wychwytujących zanieczyszczenia w miejscu ich powstawania.
c) elektrofiltrów.
d) ogrzewania elektrycznego zamiast gazowego.
20. Wskaż zdanie fałszywe. Przy porażeniu prądem niskiego napięcia należy
a) wezwać specjalistyczne służby ratownicze i czekać na ich przybycie.
b) uwolnić porażonego spod działania prądu (napięcia).
c) odciągnąć osobę porażoną spod napięcia w sposób bezpieczny dla ratującego.
d) wyłączyć dopływ prądu w sieci głównej lub w liczniku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
21. Wskaż zdanie fałszywe. Stosowanie nieprawidłowej pozycji przy pracy siedzącej wywołuje
a) bóle mięśni obciążonych czynnościami zawodowymi.
b) polepszenie kondycji fizycznej.
c) zmęczenie wzroku.
d) zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa.
22.Wskaż zdanie fałszywe. Do środków technicznych, organizacyjnych i medycznych
stosowanych do ochrony układu oddechowego zaliczamy
a) sprawnie działającą miejscową wentylację mechaniczną.
b) pneumatyczny przeładunek produktów pylących przewożonych luzem.
c) okresowe badania lekarskie osób zatrudnionych w warunkach zapylonego powietrza.
d) systematyczne stosowane leków zapobiegających rozwojowi astmy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
7. LITERATURA
1. Bezpieczeństwo i zdrowie a substancje chemiczne w pracy. Poradnik szkoleniowy. Instytut
Medycyny Pracy im. Prof. dra med. Jerzego Nofera, A
ódz
1994
2. Gacek W.: Kompendium pierwszej pomocy. CIOP- PIB, Warszawa 2002
3. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
4. Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży
i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr. Gdańsk 2003
5. Januszewski S., Pytlak A., Rosnowska-Nowaczyk M., ÅšwiÄ…tek H.: UrzÄ…dzenia
elektroniczne. WS i P, Warszawa 1995
6. Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. WSiP, Warszawa 1999
7. Kowalewski S.: Ryzyko obsługi pras. CIOP, Warszawa 2000
8. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP,
Warszawa 1999
9. Markiewicz H.: Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycznych.
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004
10. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZiU,
Warszawa: 2002
11. Shmid D.: Mechatronika . REA, Warszawa 2002
12. Wa
13. rno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK, Warszawa 1994
Dzienniki Ustaw i inne materialny pomocnicze
1. RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie
szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 62,
poz. 285 z dn. 01.06.1996)
2. Ustawa z dn. 24.08.1991 o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. nr 81 poz. 351
z póz
niejszymi zmianami)
3. Rozporządzenie z dn. 21.10.1991 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 114 poz. 495)
4. Uchwała Nr 44 Rady Ministrów z dnia 27 marca 1990 w sprawie zasad przydzielania
pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz dostarczania odzieży roboczej MP
z dnia 19 kwietnia 1990 z póz
niejszymi zmianami
5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym (DzU. nr 85, poz. 500 z dn. 14.12.1990, Dz.U.nr 1 poz. 1 z dn.
07.01.1992)
6. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska. (Dz.U Nr3 poz. 6
z dn. 11.02.1980)
7. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z 30 paz
dziernika 2002 w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn
przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 z póz
niejszymi zmianami)
8. RozporzÄ…dzenia RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996
w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz. U. z 2004 r., nr 180, poz. 1860)
9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 grudnia 2002 z póz
niejszymi
zmianami w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzeń za wypadek
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w
drodze do pracy
10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 czerwca 2002 w sprawie
ogólnych przepisów bhp (Dz. U. Nr91, poz.811)
Polskie Normy
1. PN-EN ISO 14122-2:2005 Cz. 1: Maszyny. Bezpieczeństwo. Stałe środki dostępu do
maszyn. Cz. 2: Pomosty robocze i przejścia
2. PN-N-01307:1994 Hałas. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy
3. PN-92/N-01255 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa
4. PN-92/N-01256.02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja
5. PN-92/N-01256.03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy
6. PN-N-01256-05:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa
na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych
7. PN-92/N-01 256/01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa
8. PN-88/E-08501 Znaki bezpieczeństwa przy urządzeniach elektrycznych
9. PN- EN 775: 1998 Roboty przemysłowe. Bezpieczeństwo
10. PN-85/E08400/02 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Bezpieczeństwo
użytkowania. Ogólne wymagania i badania
Filmy
1. BHP przy komputerze (czas trwania: 35 min) ). ODiDK, Gdańsk 2004
2. BHP przy obsłudze urządzeń elektrycznych .(czas trwania: 35 min) ODiDK, Gdańsk
2004
3. BHP przy stosowaniu ręcznych narzędzi zmechanizowanych o napędzie elektrycznym
i pneumatycznym (czas trwania: 35 min). ODiDK, Gdańsk 2004.
4. Czynniki szkodliwe i niebezpieczne w środowisku pracy (czas trwania: 33 min). ODiDK,
Gdańsk 2004.
5. Dlaczego boli kręgosłup? Zawiera prezentację i omówienie głównych przyczyn
problemów z kręgosłupem, a także sposoby ich unikania oraz eliminowania przyczyn ich
powstawania (czas trwania: 10 min) CIOP- PIB, Warszawa
6. Ergonomia i profilaktyka przy pracy siedzącej i stojącej (czas trwania: 43 min) Gdańsk
ODiDK 2004.
7. Głęboki oddech Prezentuje rozwiązania, które znacznie poprawiają bezpieczeństwo pracy
człowieka w warunkach silnego zanieczyszczenia powietrza, sposoby eliminacji tych
zanieczyszczeń, a także sposoby korzystania ze środków ochrony indywidualnej (czas
trwania: 12 min 36 s) CIOP- PIB, Warszawa
8. Hałas Pokazuje czym jest hałas, w jaki sposób można zmniejszyć jego oddziaływanie na
nasze życie (czas trwania: 13 min 23 s) CIOP- PIB Warszawa
9. Pierwsza pomoc przedlekarska. (czas trwania: 65 min) ODiDK Gdańsk, 2004
10. Stres. Pokazuje przyczyny powstawania sytuacji stresowych w pracy oraz w życiu
codziennym, skutki wpływu stresu na organizm człowieka oraz na wydajność
i wypadkowość jego pracy oraz sposoby uodporniania się oraz walki ze stresem.
(czas trwania: 11 min) CIOP- PIB Warszawa
11. Strój ochronny Zawiera prezentację środków ochrony indywidualnej przeznaczonych dla
różnych zawodów, obejmujących m.in.: środki ochrony oczu, twarzy, układu
oddechowego i głowy oraz rąk i nóg. (czas trwania: 14 min 30 s) CIOP- PIB Warszawa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
12. Uwaga komputer Prezentuje zagrożenia i sposoby ich unikania oraz wyjaśnia, co robić,
aby praca z komputerem była nie tylko przyjemna, ale i bezpieczna.
(czas trwania: 8 min). CIOP- PIB Warszawa
13. Zasady ochrony ppoż. i postępowania w razie pożaru (czas trwania: 33 min). ODiDK,
Gdańsk 2004.
14. Znaki bezpieczeństwa w miejscu pracy. Przedstawia znaczenie znaków bezpieczeństwa
przy zapobieganiu wypadkom przy pracy i przesłanie, jakie niosą poszczególne znaki
bezpieczeństwa (czas trwania: 13 min) CIOP- PIB, Warszawa
15. Zwyczajna praca. Prezentuje rozwiązania, które znacznie poprawiają sposoby
wykonywania pracy monotonnej, wykonywanej w szybkim tempie z dużą
powtarzalnością ruchów oraz przedstawia zagrożenia wynikające z wykonywania tego
typu prac (czas trwania: 7 min) CIOP- PIB Warszawa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41