MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Maria Suliga
Krzysztof Suliga
Przygotowanie elementów i podzespołów urządzeń
i systemów mechatronicznych do montażu 311[50].Z2.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
0
Recenzenci:
dr inż. Stanisław Derlecki
mgr inż. Marek Zalewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
mgr Joanna Iwanowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[50].Z2.01.
Przygotowanie elementów i podzespołów urządzeń i systemów mechatronicznych do
montażu zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik mechatronik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 10
5.1. Wiadomości wstępne 10
5.1.1. Ćwiczenia 10
5.1.2. Sprawdzian postępów 12
5.2. Przygotowanie do montażu 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.2.2. Sprawdzian postępów 16
5.3. Ocena stanu technicznego 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.3.2. Sprawdzian postępów 19
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 20
7. Literatura 28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik mechatronik.
Poradnik obejmuje podstawowe wiadomości z zakresu przygotowania elementów
i podzespołów urządzeń i systemów mechatronicznych do montażu, z uwzględnieniem
stosowanych technologii oraz oceny stanu technicznego.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne - wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia - przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania-uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia - przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą, merytoryczną i metodyczną.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego, metody projektu, metody sytuacyjnej.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
indywidualnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Gwiazdką oznaczono ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawić uczniom trudności.
W razie wątpliwości uczniów potrzebna będzie pomoc do nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- czytać dokumentację techniczną,
- rozróżniać symbole graficzne stosowane na schematach elektrycznych i mechanicznych,
- rozróżniać połączenia rozłączne i nierozłączne,
- posługiwać się programem komputerowego wspomagania projektowania,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- odczytać dokumentację techniczną urządzeń i systemów mechatronicznych,
- zidentyfikować elementy i podzespoły urządzeń i systemów mechatronicznych,
- dobrać do montażu elementy i podzespoły urządzeń i systemów mechatronicznych,
- ocenić stan techniczny elementów i podzespołów urządzeń i systemów
mechatronicznych,
- dobrać narzędzia do przygotowania elementów i podzespołów urządzeń i systemów
mechatronicznych do montażu,
- przygotować do montażu elementy konstrukcyjne podzespołów urządzeń i systemów
mechatronicznych,
- przygotować do montażu elektrycznego i mechanicznego elementy i podzespoły urządzeń
i systemów mechatronicznych,
- zaplanować rozmieszczenie elementów i podzespołów w urządzeniach i systemach
mechatronicznych,
- zaplanować kolejność montażu elementów i podzespołów urządzeń i systemów
mechatronicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Temat: Proces technologiczny
Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- odróżnić proces produkcyjny od procesu technologicznego,
- rozróżnić pojęcia związane z procesem technologicznym,
- scharakteryzować etapy procesu technologicznego,
- określić dokumenty wchodzące w skład dokumentacji technologicznej.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
-  śnieżna kula ,
-  jig-saw .
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna,
- praca grupowa jednolita,
- praca grupowa zróżnicowana.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- film,
- magnetowid,
- literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania:
 90 min.
Uczestnicy:
Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:
A. Proces produkcyjny:
 wstęp  nauczyciel techniką  śnieżnej kuli określa pojęcie procesu produkcyjnego,
wyświetla film o wytwarzaniu podzespołów i urządzeń mechatronicznych,
 uczniowie obserwują film, na podstawie którego mają odpowiedzieć na pytania
przygotowane przez nauczyciela.
B. Proces technologiczny:
 nauczyciel dzieli klasÄ™ na grupy,
 każda grupa otrzymuje temat do opracowania: proces technologiczny, etapy
opracowania procesu technologicznego, dokumentacja technologiczna,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
 uczniowie wyszukujÄ… w z
ródłach tekstowych i pozatekstowych informacje na
podany temat, sporzÄ…dzajÄ… notatkÄ™ w grupach eksperckich,
- uczniowie zmieniają grupy i w nich każdy ekspert przekazuje informacje na dany
temat, pozostali członkowie grupy wyjaśniają wątpliwości, zadając pytania
ekspertowi i sporzÄ…dzajÄ… notatki.
4. Podsumowanie zajęć
Uczniowie:
- wyjaśniają pojęcie procesu produkcyjnego podając przykłady,
- wymieniają elementy składowe procesu technologicznego,
- charakteryzujÄ… etapy opracowania procesu technologicznego,
- nazywają dokumenty wchodzące w skład dokumentacji technologicznej.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
Scenariusz zajęć 2
Temat: Przygotowanie do montażu elementów sterujących
i sygnalizacyjnych
Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- dokonać analizy dokumentacji technicznej elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- zidentyfikować części składowe elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- zaplanować montaż elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- zorganizować stanowisko do montażu elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- dobrać narzędzia do montażu elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- dokonać montażu elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- ocenić stan techniczny elementów sterujących i sygnalizacyjnych przygotowanych do
montażu.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka heurystyczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna,
- praca grupowa jednolita,
- praca grupowa zróżnicowana.
Åšrodki dydaktyczne:
- karty katalogowe elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- dokumentacja techniczna elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
- elementy sterujÄ…ce i sygnalizacyjne,
- podstawowy zestaw narzędzi do montażu zespołów elektrycznych,
- literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania:
 180 min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Uczestnicy:
Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:
A. Instruktaż wstępny:
 nauczyciel przypomina przepisy bhp, prezentuje wybrane elementy sterujÄ…ce
i sygnalizacyjne do montażu w układach sterowania, omawia części składowe
elementów sterujących i sygnalizacyjnych na przykładzie przycisku sterowniczego
(przedstawionego na rysunku 4.1.1),
Rys. 4.1.1. Przycisk sterowniczy [35]
 nauczyciel dzieli uczniów na grupy (maksymalnie 3 osobowe) i poleca sporządzenie
planu montażu elementów sterujących i sygnalizacyjnych,
 uczniowie analizują dokumentację techniczną, identyfikują części składowe
elementów sterujących i sygnalizacyjnych i w grupach sporządzają plan montażu,
 uczniowie wybierają lidera grupy, który prezentuje efekt ich prac,
 w wyniku dyskusji nauczyciel i uczniowie ustalają wersję planu montażu elementów
sterujÄ…cych i sygnalizacyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
B. Instruktaż bieżący:
 nauczyciel nadzoruje wykonywanie prac przez uczniów, zwraca uwagę na
bezpieczne wykonywanie czynności, z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi, na
bieżąco koryguje działania uczniów,
 uczniowie indywidualnie, identyfikują części składowe elementów sterujących
i sygnalizacyjnych, dobierają narzędzia do montażu, organizują stanowisko pracy
i dokonują montażu, np. przycisku sterowniczego i lampki sygnalizacyjnej,
przygotowywanych do montażu w układzie sterowania, sprawdzają poprawność
montażu i oceniają ich stan techniczny.
C. Instruktaż końcowy:
 uczniowie prezentują efekty swoich prac z omówieniem napotkanych trudności
w trakcie ich wykonywania, porzÄ…dkujÄ… stanowiska pracy, dokonujÄ… samooceny
wykonanych działań,
 nauczyciel podkreśla efekty prac uczniów i omawia zauważone nieprawidłowości
w trakcie wykonywania prac.
4. Podsumowanie zajęć:
Uczniowie:
- sporządzają plan montażu,
- identyfikują części składowe elementów przygotowanych do montażu,
- dobierają narzędzia niezbędne do montażu elementów,
- organizujÄ… stanowisko pracy,
- montują elementy sterujące i sygnalizacyjne wchodzące w skład układów sterowania,
- dokonują samooceny swoich działań.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. ĆWICZENIA
5.1. Wiadomości wstępne
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj typy produkcji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w literaturze, informacje o typach produkcji,
2) zapisać w kolumnie typy produkcji,
3) wypisać cechy charakterystyczne różnych typów produkcji.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- mapa pojęciowa.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Określ zasady bazowania przedmiotów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) korzystając z literatury, wyszukać i narysować sześć stopni swobody przedmiotu
w przestrzeni,
2) wyszukać w literaturze informacje dotyczące zasad bazowania przedmiotów,
3) zapisać zasady bazowania przedmiotów.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- samokształcenie kierowane.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Ćwiczenie 3
Wyszukaj i opisz zasady montażu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w literaturze zasady montażu,
2) zapisać zasady montażu,
3) wyszukać w literaturze informacje o zasadach montażu,
4) zapisać, przy wypisanych zasadach montażu, interpretację wymienionych zasad.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
-  jig-saw .
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4*
Na podstawie poglądowego schematu montażowego układu wodnego pralki
automatycznej przedstawionego na rysunku 5.1.1, sporzÄ…dz
schemat montażu uwzględniając
oznaczenia zespołów i części.
Rys. 5.1.1. Poglądowy rysunek montażowy układu wodnego pralki automatycznej [16]
1  zasobnik proszku, 2  hydrostat, 3  wąż dopływowy, 4  elektrozawór, 5  wąż elektrozawór  zasobnik,
6 - wąż zasobnik  zbiornik, 7  wąż hydrostatu, 8 - wąż zbiornik  filtr, 9  pompa, 10 - zbiornik
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o sposobie oznaczania zespołów
i części,
2) dokonać analizy rysunku przedstawiającego schemat montażowy układu wodnego pralki
automatycznej,
3) sporządzić schemat montażu zespołu układu wodnego pralki automatycznej, korzystając
z programu komputerowego wspomagania projektowania.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem komputerowego wspomagania
projektowania,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.1.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) wymienić elementy procesu technologicznego
2) rozróżnić dokumenty tworzące dokumentację technologiczną
3) dokonać analizy schematu montażowego wyrobu
4) sporządzić schemat montażu wyrobu
5.2. Przygotowanie do montażu
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
plan montażu rozrusznika przedstawionego na rysunku 5.2.1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 5.2.1. Schemat montażowy rozrusznika firmy Bosch [14]
1 - osłona łożyska, 2 - tulejka łożyska, 3  pokrywa tylna, 4  uzwojenie bocznikowe stojana, 5  korpus,
6  wirnik, 7  szczotkotrzymacz, 8  szczotka węglowa, 9  sprężyna dociskowa, 10  głowica, 11  śruba
łącząca, 12  tulejka łożyskowa, 13  widełki włączające, 14  sprzęgło jednokierunkowe z zębnikiem, 15 
wyłącznik elektromagnetyczny
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych sposób sporządzania planu montażu,
2) dokonać analizy schematu montażowego rozrusznika,
3) oznakować elementy na schemacie montażowym, zgodnie z zasadami,
4) narysować plan montażu, korzystając z programu komputerowego wspomagania.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe z programem komputerowego wspomagania projektowania,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Zorganizuj stanowisko do montażu silnika.
Wskazówki do realizacji
Przed zajęciami nauczyciel przygotowuje silnik do montażu (elektryczny, spalinowy).
Należy tak rozplanować zajęcia, aby uczniowie mogli wykonać w tym samym dniu ćwiczenie
3, które jest kontynuacją ćwiczenia 2.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozmieścić na stanowisku elementy silnika, zgodnie z zasadami organizacji,
2) dobrać narzędzia do montażu silnika,
3) rozmieścić narzędzia na stanowisku.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- elementy składowe silnika,
- narzędzia niezbędne do montażu silnika,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Przygotuj elementy silnika do montażu.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie 3 stanowi kontynuację ćwiczenia 2, wskazane jest, aby uczniowie wykonywali
je w na tych samych zajęciach.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) sprawdzić kompletność dokumentacji technicznej silnika,
2) sprawdzić kompletność elementów silnika,
3) przeprowadzić oględziny zewnętrzne poszczególnych elementów silnika,
4) oczyścić elementy,
5) dobrać narzędzia do montażu silnika.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- elementy silnika do montażu,
- dokumentacja techniczna montowanego silnika,
- narzędzia do montażu silnika,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4*
SporzÄ…dz
schemat połączeń wewnętrznych układu elektrycznego dla stycznikowego
układu  załącz-wyłącz .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
a)
b)
3/N ~ 50 Hz/ TN - S F2 F2
L1
L2
95
95
L3
N
F1F F1F
96
PE 96
13
21 21
S1 S1
S2
lub
F1
14
22 22
1 3
5
13
13 13
K1
K1
S2
14
2 4 14
6
1
3 5
F1F A1 A1
K1 K1
2 4
6
A2 A2
U
V W
1 2 1
2
M
M1 1 2 1 2
31 31
3
3 3
4 4
31 31
5 6 5 6
31 31
13 14 13 14
31 2 1
21 22 21 22
23 24 23 24
31 32 31 32
Rys. 5.2.2. Schemat rozwinięty stycznikowego układu  załącz  wyłącz
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać, w materiałach dydaktycznych i literaturze, informacje o sposobie tworzenia
schematu połączeń wewnętrznych układów elektrycznych,
2) dokonać analizy stycznikowego układu  załącz - wyłącz ,
3) zidentyfikować elementy stycznikowego układu  załącz - wyłącz ,
4) naszkicować schemat połączeń wewnętrznych stycznikowego układu  załącz - wyłącz ,
5) narysować schemat połączeń wewnętrznych stycznikowego układu  załącz - wyłącz ,
korzystajÄ…c z programu komputerowego wspomagania projektowania,
6) wydrukować schemat połączeń wewnętrznych stycznikowego układu  załącz - wyłącz .
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe z programem komputerowego wspomagania projektowania,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) odczytać dokumentację techniczną urządzeń mechatronicznych
2) zidentyfikować elementy urządzeń mechatronicznych
3) dobrać narzędzia do przygotowania elementów do montażu
4) dobrać do montażu elementy urządzeń mechatronicznych
5) przygotować do montażu elementy urządzeń mechatronicznych
6) zaplanować kolejność montażu elementów
urządzeń mechatronicznych
5.3. Ocena stanu technicznego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj algorytm postępowania podczas oceny stanu technicznego siłownika
przedstawionego na rysunkach 5.3.1 i 5.3.2.
Rys. 5.3.1. Siłownik DNGL-32-PPV-A [35] Rys. 5.3.2. Przekrój siłownika DNGL [35]
1  pokrywa przednia i tylna, 2  rura cylindra,
3  tłoczysko z tłokiem
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy załączonych rysunków,
2) zidentyfikować elementy składowe siłownika,
3) zaproponować sposób oceny stanu technicznego poszczególnych elementów składowych
siłownika,
4) zapisać algorytm postępowania podczas oceny stanu technicznego siłownika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna siłownika,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Na stanowisku znajdują się różne silniki wraz z ich dokumentacją techniczną. Na
podstawie oględzin oceń ich stan techniczny.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji technicznej silników,
2) dokonać oględzin silników,
3) sporządzić protokół z dokonanych oględzin silników.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- różne silniki,
- dokumentacje techniczne silników,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Na podstawie pomiarów oceń stan techniczny silnika elektrycznego, który znajdziesz na
stanowisku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji technicznej silnika elektrycznego,
2) dokonać oględzin silnika elektrycznego,
3) sprawdzić prawidłowość wyprowadzeń i połączeń uzwojeń silnika elektrycznego,
4) sprawdzić stan łożysk,
5) dobrać miernik do pomiaru rezystancji izolacji uzwojeń,
6) wykonać pomiar rezystancji izolacji uzwojeń,
7) sprawdzić kierunek wirowania wirnika,
8) sporządzić protokół z dokonanych oględzin i wykonanych pomiarów silnika
elektrycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- silnik,
- dokumentacja techniczna silnika,
- mierniki cyfrowe,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4*
Dokonaj oceny stanu technicznego (na podstawie oględzin i pomiarów) podzespołów
układu elektrycznego pralki automatycznej (rys. 5.3.3). Sklasyfikuj podzespoły urządzenia do
wymiany lub naprawy. Zapisz wnioski na temat wyników oględzin i pomiarów w postaci
protokółu.
Rys. 5.3.3. Schemat montażowy układu elektrycznego pralki automatycznej [16]
1  wyłącznik wirówki, 2  programator, 3  kabel przyłączeniowy, 4  filtr przeciwzakłóceniowy, 5  listwa
zaciskowa, 6  elektrozawór, 7  hydrostat, 8  przekaz
nik, 9  termostat TW-1, 10  termostat TW-2,
11  pompa, 12  silnik, 13  grzałka, 14  wyłącznik blokady drzwi, 15  kondensator
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji technicznej układu elektrycznego pralki automatycznej,
2) zidentyfikować części wchodzące w skład układu elektrycznego pralki automatycznej,
3) dokonać oględzin części wchodzących w skład układu elektrycznego pralki
automatycznej,
4) sprawdzić prawidłowość połączeń części wchodzących w skład układu elektrycznego
pralki automatycznej,
5) sporządzić protokół z dokonanych oględzin i wykonanych pomiarów układu
elektrycznego pralki automatycznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- pralka automatyczna,
- miernik cyfrowy,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 5*
Dokonaj oceny stanu technicznego (na podstawie oględzin i pomiarów) podzespołów
wskazanego przez nauczyciela urzÄ…dzenia mechatronicznego. SporzÄ…dz
protokół z oceny
stanu technicznego podzespołów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do zajęć nauczyciel przygotowuje dla grup uczniów dokumentacje
techniczne i podzespoły urządzenia mechatronicznego.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji technicznej urządzenia mechatronicznego,
2) zidentyfikować podzespoły urządzenia mechatronicznego,
3) dokonać oględzin podzespołów urządzenia mechatronicznego,
4) sprawdzić prawidłowość połączeń podzespołów urządzenia mechatronicznego,
5) dokonać pomiarów właściwych dla podzespołów urządzenia mechatronicznego,
6) sporządzić protokół z dokonanych oględzin i wykonanych pomiarów.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- urzÄ…dzenie mechatroniczne,
- dokumentacja techniczna urzÄ…dzenia mechatronicznego,
- mierniki,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.3.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) odczytać dokumentację techniczną
2) dokonać analizy dokumentacji technicznej
3) zidentyfikować elementy i podzespoły
4) ocenić stan techniczny elementów i podzespołów
5) zaplanować kolejność montażu elementów i podzespołów
6) sporządzić schemat połączeń wewnętrznych układów elektrycznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test pisemny dwustopniowy do jednostki modułowej  Przygotowanie
elementów i podzespołów urządzeń i systemów mechatronicznych do
montażu
Test składa się z 10 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 7, 8, 9, 10 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 7 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. d, 5. b, 6. c, 7. a, 8. c, 9. d, 10. c
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Rozróżnić zasady tworzenia planu montażu B P d
2. Odczytać dane zawarte na schematach B P b
3. Zinterpretować dane zawarte na schemacie C P c
4. Rozróżnić zasady rozmieszczania części do
B P d
montażu na stanowisku
5. Rozróżnić pojęcia związane z procesem B P b
produkcyjnym
6. B P c
7. Dobrać przyrządy pomiarowe do odpowiednich
C PP a
zastosowań
8. Zidentyfikować podzespoły na podstawie rysunku A PP c
9. A PP d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

10. Rozróżnić kolejność czynności podczas oceny stanu
B PP c
technicznego elementów
Układów
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wszelkie wątpliwości.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja dla ucznia,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 10 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 odpowiedzi, z których tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X.
Przykład: jeśli dla pytania 1 jest poprawna odpowiedz
a, wstaw znak X na przecięciu
wiersza 1 i kolumny a
1 a b c d
W przypadku pomyłki, błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem, a następnie ponownie zakreśl
odpowiedz
prawidłową.
Przykład: prawidłowa odpowiedz
jest 1c, zakreślasz kółkiem poprzednio zaznaczoną
i wstawiasz ponownie znak X
1 a b c d
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie zadania na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 20 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zestaw zadań testowych
Na podstawie rysunku zamieszczonego poniżej odpowiedz na pytania od 1 do 4
Rys. Zespół tarczy zapadki i plan jego montażu [2]
1. Wkręt oznaczony symbolem N-2 będzie montowany po części:
a) W06-03,
b) W06,
c) N-3,
d) N-1.
2. Części znormalizowane na rysunku i planie montażu oznaczone są symbolem:
a) W06-01,
b) N-1,
c) W06-03,
d) N-4.
3. Częścią bazową, od której rozpocznie się montaż, jest:
a) kołek,
b) tarcza,
c) tuleja,
d) wałek.
4. Na stanowisku wymienione poniżej części będą rozmieszczone w następującej
kolejności:
a) tarcza, tuleja, wałek,
b) wałek, tarcza, tuleja,
c) wałek, tuleja, tarcza,
d) tuleja, tarcza, wałek.
5. Części zależne od siebie funkcjonalnie, lecz nie tworzące odrębnej całości przy montażu
wyrobu nazywamy:
a) zespołem,
b) układem,
c) maszynÄ…,
d) materiałem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6. Najmniejszy niepodzielny element pracy to:
a) czynność główna,
b) operacja technologiczna,
c) ruch roboczy,
d) zabieg prosty.
7. Areometr służy do:
a) pomiaru gęstości elektrolitu,
b) pomiaru napięcia,
c) sprawdzania drożności otworów,
d) sprawdzania poziomu elektrolitu.
Na podstawie rysunku zamieszczonego poniżej odpowiedz na pytania od 8 do 10
8. Rysunek przedstawia schemat montażowy:
a) alternatora,
b) rozrusznika,
c) silnika,
d) wentylatora.
9. Część oznaczona numerem 3 to:
a) łożysko,
b) pokrywa,
c) stojan,
d) wirnik.
10. Ocenę stanu technicznego podzespołu rozpoczyna się od:
a) montażu,
b) obróbki,
c) oględzin,
d) pomiarów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Przygotowanie elementów i podzespołów urządzeń i systemów
mechatronicznych do montażu
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Test praktyczny do jednostki modułowej  Przygotowanie elementów
i podzespołów urządzeń i systemów mechatronicznych do montażu
Plan testu
Cel operacyjny Kategoria Poziom
(mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań
Zidentyfikować elementy przycisku sterowniczego A PP
Zgromadzić elementy na stanowisku B P
Rozmieścić elementy na stanowisku C P
Sporządzić plan montażu C PP
Dobrać niezbędne narzędzia C P
Ocenić stan techniczny elementów przycisku sterowniczego C PP
Zmontować przycisk sterowniczy C P
Klucz punktowania
Liczba
Umiejętność
punktów
Zidentyfikować elementy przycisku sterowniczego 2
- odszukanie w dokumentacji technicznej rodzaju i ilości elementów
montażowych
- określenie nazw elementów montażowych
Zgromadzić elementy na stanowisku 3
- poprawne dobranie elementów do montażu
- rozmieszczenie elementów na stanowisku, zgodnie z kolejnością montażu
- sprawdzenie jakości elementów
Sporządzić plan montażu 2
- oznaczenie elementów zgodnie z zasadami
- poprawnie zaplanowana kolejność czynności przy montażu
Dobrać niezbędne narzędzia 3
- poprawny dobór narzędzi
- sprawdzenie narzędzi po pobraniu (bhp)
- rozmieszczenie narzędzi na stanowisku
Zmontować przycisk sterowniczy 6*
- wykonanie czynności według planu montażowego
- posługiwanie się narzędziami pracy
- sprawdzenie jakości wykonania i poprawności działania
Sumaryczna liczba punktów 16
Uwaga: * oznacza przyjętą wagę 2, za trzy czynności można uzyskać 6 punktów
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za otrzymanie co najmniej 6 punktów,
- dostateczny  za otrzymanie co najmniej 9 punktów,
- dobry  za otrzymanie co najmniej 12 punktów,
- bardzo dobry  za otrzymanie co najmniej 14 punktów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę stanowisk wyposażonych w elementy przycisku
sterowniczego, narzędzia do montażu oraz katalogi elementów sterowniczych
i sygnalizacyjnych.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań, uczniowie mogą korzystać ze
swoich notatek, materiałów dydaktycznych i literatury.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Zapoznaj się z zadaniem praktycznym, na rozwiązanie którego masz 80 minut.
2. Do swojej dyspozycji masz stanowisko wyposażone w elementy przycisku
sterowniczego, niezbędne narzędzia i dokumentację techniczną.
3. W czasie wykonywania zadania możesz korzystać ze swoich notatek, materiałów
dydaktycznych i literatury, pracuj samodzielnie.
4. Oceniane będą nie tylko efekty, ale nauczyciel będzie również obserwował Twoje
czynności w trakcie pracy.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
 zadanie praktyczne.
TEST PRAKTYCZNY
ImiÄ™ i nazwisko.....................................................................................................
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Zapoznaj się z zadaniem praktycznym, na rozwiązanie którego masz 80 minut.
2. Do swojej dyspozycji masz stanowisko wyposażone w elementy przycisku
sterowniczego, niezbędne narzędzia i dokumentację techniczną.
3. W czasie wykonywania zadania możesz korzystać ze swoich notatek, materiałów
dydaktycznych i literatury, pracuj samodzielnie.
4. Oceniane będą nie tylko efekty, ale nauczyciel będzie również obserwował Twoje
czynności w trakcie pracy.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Zadanie praktyczne
Przygotuj do zamontowania w urządzeniu mechatronicznym przycisk sterowniczy (poniżej
przykładowy przycisk). Zgromadz
i rozmieść elementy składowe przycisku na stanowisku.
Narysuj plan montażu przycisku sterowniczego. Dobierz narzędzia do montażu. Zmontuj
przycisk sterowniczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. LITERATURA
Literatura merytoryczna
1. Baldwin-Ramult A., Jeleń K., Oleksy H., Szyszkowski A.: Montaż elementów
elektronicznych na płytkach drukowanych. WKiA
, Warszawa 1984
2. Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń
przemysłowych. WSiP, Warszawa 1986. Wydanie siódme
3. Horowitz P., Hill W.: Sztuka elektroniki. Tom 1 i 2. WKiA
, Warszawa 1995
4. Klonowski J., Lisowski A.: Pomiary parametrów silników spalinowych i ciągników
rolniczych. WSiP, Warszawa 1998
5. Legutko S.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 2004
6. Mac S: Elektrotechnika samochodowa. WSiP, Warszawa 1996
7. Materiały szkoleniowe. Eksploatacja układów pneumatycznych
i elektropneumatycznych. Praca zbiorowa. FESTO DIDACTIC, Warszawa 1998
8. Materiały szkoleniowe. Utrzymanie ruchu i konserwacja w technice sterowania.
Pneumatyczne i elektropneumatyczne układy sterowania. Praca zbiorowa. FESTO
DIDACTIC, Warszawa 1999
9. Michel K., Sapiński T.: Czytam rysunek elektryczny. WSiP, Warszawa 1998
10. Nührmann D.: Elektronika Å‚atwiejsza niż przypuszczasz. T.1 Elementy. T.2 UkÅ‚ady. T.3
Układy scalone. WKiA
, Warszawa 1985
11. Ocioszyński J.: Elektrotechnika i elektronika pojazdów samochodowych. WSiP,
Warszawa 1996
12. Okoniewski S.: Technologia dla elektroników. WSiP, Warszawa 1996
13. Oleksiuk W., Paprocki K.: Podstawy konstrukcji mechanicznych dla elektroników.
WSiP, Warszawa 1996
14. Opel Omega 1986  1994. Obsługa i naprawa. Wydawnictwo AUTO, Warszawa 1997
15. Orzełowski S.: Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych. WSiP, Warszawa 1996
16. Owczarek W.: Pralki automatyczne. Budowa, eksploatacja, naprawa polskich pralek
automatycznych. Wydawnictwo  ADI , A
ódz
1993
17. Rychter T.: Mechanik pojazdów samochodowych. WSiP, Warszawa 1997
18. Solis H., Lenart T.: Technologia i eksploatacja maszyn. WSiP, Warszawa 1996
19. Stefanik J.: Eksploatacja i remont maszyn elektrycznych. WSiP, Warszawa 1979
20. Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiA
, Warszawa 1996
21. Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001
22. PN-87/M-01165 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Dokumenty podstawowe.
Zakres informacji
23. PN-90/M-01166 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Dokumenty podstawowe.
Wytyczne projektowania formularzy
24. PN-91/M-01167 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Wykazy elementów
wyrobu. Zakres informacji i wytyczne projektowania formularzy
25. PN-91/M-01171 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Karta instrukcyjna obróbki
skrawaniem. Zakres informacji i wytyczne projektowania formularzy
26. PN-90/M-01172 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Dokumenty technicznego
normowania czasu pracy. Zakres informacji i wytyczne projektowania formularzy
27. PN-92/M-01173 Dokumentacja technologiczno-produkcyjna. Karta normowania zużycia
materiału. Zakres informacji i wytyczne projektowania formularzy
28. PN-83/M-01250 Technologiczne przygotowanie produkcji. Terminologia
29. www.turck.pl
30. www.automatykaonline.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
31. www.utrzymanieruchu.pl
32. www.festo.pl
33. www.ckd-europe.com
34. www.bimen.com.pl
35. Katalogi firm: FESTO, S.N.PROMET, S.N. Pokój, ALSTOM, GE Power Controls,
Relpol S.A., BIBUS MENOS, ELFA, Rexroth Bosch
Literatura metodyczna
1. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach aktywizujących. Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000
2. Mikina A., Zając B.: Jak wdrażać metodę projektów. Oficyna Wydawnicza IMPULS,
Kraków 2004
3. Rau K., Ziętkiewicz E.: Jak aktywizować uczniów.  Burza mózgów i inne techniki
w edukacji. Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2000
4. Silberman M.: Metody aktywizujące w szkoleniach. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004
5. Taraszkiewicz M.: Jak uczyć jeszcze lepiej! Szkoła pełna ludzi. Wydawnictwo Arka,
Poznań 2001
6. Taraszkiewicz M.: Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Wydawnictwo
CODN, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29