I- U ŹRÓDEŁ TEORII CZŁOWIEKA

1. Wierzeniowe źródła teorii człowieka- Dusza człowieka jako coś doskonałego (bibila), stworzonego
na obraz i podobieństwo Boga. Los ludzki związany z Bogiem. W duszy dokonuje się obcowanie

z Bogiem, kontemplacja. Ruach- duch ponadpodmiotowy. Nephez- dusza indywidualna,
nieśmiertelna, złączona z materią- Basar.

W nowym testamencie dusza została bardziej 'rozbudowana'. Dusza indywidualna jako element

biologiczny, przeniesiony do materii, jako 'sterownik'. Dusza to przedmiot boskich interwencji
i boskiego przeznaczenia. Materia związana jest z życiem Chrystusa.

Nawiązania do mitologii- eposy Homera. Thymos- popędy i uczucia. Nous- rozum. Człowiek posiada

pierwiastek życia- psyche. Po śmierci dusza człowieka trafia do podziemia tracąc świadomość.
Dusza człowieka do pierwiastek boski, cząstka oderwana od doskonałości, która wraca do

kosmicznego źródła po śmierci. Wędrówka dusz z ciała do ciała.

2. Platońska koncepcja człowieka- koncepcja człowieka przedstawia strukturę kosmosu. Człowiek
jest odbiciem dualizmu kosmicznego. Dusza ludzka: rozumna, zmysłowo popędliwa(zwierzęta)

i zmysłowo pożądliwa(rośliny).

Teoria państwa platońskiego powiązana z teorią duszy (klasy mędrców, żołnierzy, rzemieślników i
chłopów). Dusza ożywia ciało, dzięki czemu człowiek zdolny jest do poznawania ideii. Dusza jest

bytem swoistym i funkcjonuje bez ciała. Dusza zsyłana jest do ciała za grzechy. Teoria platońska- teoria
dualistyczna.

3.Arystotelesowska koncepcja człowieka- dusza jako odwieczne źródło ruchu. Nie ma ogólnych ideii,

nie ma idealnego bytu- duszy. Dusza jest zasadą życia, formą napędzaną przez organy ludzkie. Dusza
nie spełnia żadnych konkretnych funkcji bez ciała.

*Następcy Arystotelesa- dusza jako harmonia czterech podstawowych elementów. Intelekt jest czymś

boskim, nieśmiertelnym.
*Epikureizm- dusza złożona jest z atomów.

*Stoicyzm- nie uznaje się innej duszy, niż cielesna. Dusza i życie to iskra Zeusa.

4.

Modyfikacje patrystyczne koncepcji człowieka

- dusza ludzka pochodzi bezpośrednio od Boga,

różni się istotnie od ciała, jest udzielona ciału, dusza indywidualna jest nieśmiertelna, człowiek jest

nosicielem grzechu pierworodnego.

*Augustyn- przemienił greckie koncepcje człowieka.
*Ireneusz z Lugdunu- człowiek składa się z ciała duszy i ducha, istnieją ludzie posługujący się ciałem,

duszą i duchem. Dusza pojęta jako coś materialnego. Dążenie ludzkie wyrażone za pomocą triady.
*Arnobiusz- nieśmiertelność jest darem od Boga dla tych, którzy uwierzą w Chrystusa. Śmierć duszy-

niedostąpienie zbawienia.
*Laktancjusz- nieśmiertelność osobistej duszy i proporcjonalna odpłata za życie.

*Tertulian- dusza pochodzi od Boga.
*Szkoła aleksandryjska- dusza jest substancją; rozumiejącą zmysłowo i poruszającą.

*Orygens- człowiek jest upadłym duchem czystym. Dusza Chrystusa istniała przed tym jak stał się
człowiekiem

*Klemens Aleksandryjski- ciało jako grób dla duszy

1

*św. Hieronim- pytania na temat duszy. Przytoczenie zdania św. Augustyna

*św. Augustyn- intelektualne poznanie nie jest możliwe, więc dusza nie jest Bogiem
*Nemezjusz- człowiek jest mikrokosmosem, istotą złożoną. Dusza jest niecielesna, substancjalna,

niereinkarnowalna, jej obecność w ciele jest swoista, jest nieśmiertelna, powstała w pierwszym dniu
stworzenia, jest obdarzona poznaniem, wolnością woli i wyboru. Ciało przeznaczone jest do

zmartwychwstania.
*Manlius Boecjusz- jeśli człowiek jest zły, zwierzęcieje. Człowiek sprawiedliwy upodabnia się do Boga.

*Eriugeny- człowiek jest duchem. Staje się materialny przez połączenie niewidzialnych zasad, ale
może się ponownie uduchowić.

5. Antropologiczne poglądy Awicenny- wielki wpływ na klasyczną teorię człowieka. Człowiek jest

istotą społeczną, kulturotwórczą, jest użytkownikiem języka, różni się od zwierząt w przeżywaniu
moralności, człowiek układa swoje życie w perspektywie, jest bytem specyficznym

6. Kartezjańska koncepcja człowieka- wątpienie powszechne. Jeśli wątpię to myślę.

*Descrates- istoty świadome i nieświadome. Świadomość jest odrębna od materii. Istnieją dwa

odrębne światy, które stykają się w człowieku.

7. Kształtowanie się koncepcji filozofii podmiotu- byt, który subiektywnie doznaje, przeżywa, a także
wchodzi w zależność z innym bytem (istnieniem) lub przedmiotem, przy czym w tej ostatniej relacji

podmiot jest obserwatorem, a obiekt - rzeczą obserwowaną.
W teorii krytycznej i psychologii podmiotowość to także akcje i ukierunkowania zmierzające do

budowy indywidualizmu.

2

II- FAKT LUDZKI

1. Problem determinacji faktu

Postępowanie teoretyczne: ustalenie i opis faktów oraz próby ich interpretacji, wyjaśnienie.
Człowiek pozostaje dla siebie tajemnicą, nawet w epoce wielkiego postępu. Człowiek jako istota

nieznana, jako wysoko rozwinięte zwierze kręgowe (ssak), które transcenduje naturę, przyrodę i cały
świat.

Człowiek jest jakby intruzem w świecie zwierzęcym- nie posiada owłosienia, kłów, etc.; lecz to właśnie

człowiek przetrwał wszystkie trudności. Człowiek zmienił przyrodę i dopasował ją do swoich potrzeb.
Człowiek nie został 'wyposażony' przez naturę, gdyż sam zmienił swoje położenie w przyrodzie.

Człowiek osiągnął tak wiele dzięki rozumowi i intelektowi.

2. Zwierzę rozumne- treścią faktu ludzkiego

Cechy wyodrębniające człowieka na tle przyrody- aktywność racjonalna, używanie narzędzi przez
siebie wytworzonych, doskonalenie ich.

Człowiek bytem społecznym, bytem rozumnym i wolnym
Tradycja społeczeństwa, kultura, język.

Abstrahowanie, wytwarzanie pojęć, zdobywanie wiedzy.
Czynności artystyczno- estetyczne i religijne, kontemplacja.

Zastanawianie się nad faktem swojej śmierci

3

III- PRÓBY INTERPRETACJI FAKTU LUDZKIEGO

1. Koncepcje człowieka jako tworu natury

Koncepcja człowieka na podstawie nauk przyrodniczych- najdoskonalsze stadium ewolucji.

a)Ewolucjonizm przyrodniczy

KONCEPCJA CZŁOWIEKA HUXLEYA
Zmiany postępowe. Kręgowce nadrzewne mogły ewoluować w istotę ludzką.

Myślenie pojęciowe człowieka.
Postęp priorytetem dla człowieka.

b)Ewolucjonizm przyrodniczy kierowany

TEILHARD DE CHARDIN

Koncepcja podobna do Huxleya, lecz uznaje on objawienie chrześcijańskie.
Cechy profetyzmu- wieszczenia.

Człowiek pojawił się na tle rozwoju kosmosu.
Bóg zapragnął Chrystusa, a żeby zaistniał Chrystus, musiał zaistnieć i świat duchowy, ludzki.

Aby mogło powstać życie, musiał powstać ruch.
Istnienie biosfery (czynnik duchowy) i noosfery (objawiona na powierzchni ziemi).

Między materią istnieje podobieństwo, pokrewieństwo.
Tylko Bóg stwórca może uaktywnić naszą zdolność adoracji.

Chrystus jest Centrum i Omegą kosmosu, dopełnieniem.
Pogodzenie nauki i religii- doskonała synteza.

Pochodzenie człowieka w interpretacji naukowej i chrześcijańskiej.

2. Marksistowska koncepcja człowieka
Materia i materializm z dialektycznym charakterem.

Człowiek stał się sługą i niewolnikiem ludzkich produktów.
Wyalienowanie człowieka. Tylko społeczeństwo bezklasowe może odzyskać dawny ład.

Człowiek jest najwyższą istotą dla człowieka- krytyka religii.
Komunistyczna wizja społeczności Marksa- człowiek rozwija swoje zdolności, człowiek wolnym

współtwórcą kultury, człowiek nie zagrożony i szanowany.
Człowiek jest istotą przyrodniczą.

Świadomość człowieka jest inna niż zwierzęca.
Zjawisko pracy w społeczeństwie.

Społeczne uwarunkowanie.

3. Psychoanalityczna interpretacja człowieka

FREUD
Psychologia i filozofia, pierwszy nowoczesny psycholog.

Każde zjawisko psychologiczne posiada swoją przyczynę, najczęściej nieświadomą.
To, co nieświadome, to stłumione popędy

Świadome życie psychiczne zmierza ku realizowaniu stłumionych pragnień.
Zjawiska psychiczne są aktualizacjami cech osobowości, które występowały w dzieciństwie.

Osobowość zdeterminowana przez czynniki biologiczno-seksualne,
Społeczeństwo traktowane jako ośrodek do zaspokajania potrzeb.

4

Teoria libido- zahamowana energia seksualna szuka sobie ujść zastępczych.

Histeria i nerwica wynikiem natrętnych dążeń seksualnych, zaburzeń życia płciowego.
Popęd seksualny i popęd samozachowawczy.

Usta, odbyt i genitalia- wyposażone w libido.
Druga teoria instynktów- żołnierze z I wojny światowej. Odreagowywanie przykrych zdarzeń z

przeszłość, traum.
Eros- libido, Thanatos- śmierć (w każdym z nas istnieje wewnętrzne dążenie do śmierci, przez

atakowanie innych nie działamy destrukcyjnie na siebie)

ID- nieświadomość, procesy somatyczne, magazyn libido i popędu śmierci,
EGO- reprezentuje rozum, zdrowie, sprawuje kontrolę nad świadomością, stłumienia, kontroluje ID

SUPEROGO- funkcja EGO powstała dzięki zdolności EGO do traktowania siebie jako obiektu,
niezależność od EGO, manipuluje nim, to wymogi moralne i społeczne, poczucie winy

W procesie wychowania dzieci hamowane są przez swoich rodziców przez złym zachowaniem.

Fiksacja- zatrzymanie części libido we wcześniejszym rozwoju.

ADLER i inni

Porównanie do Freuda. Podmiot stara się udowodnić swoją wyższość nad innymi.

4. Filozoficzne implikacje strukturalizmu na terenie antropologii

5. Koncepcje człowieka jako podmiotu ujawniającego ducha

Pokartezjańskie dziedzictwo

DESCRATES
Zasadniczym elementem wyróżniającym byt od materii jest ŚWIADOMOŚĆ.

HUME

Zaprzeczył poznawalności istnienia duszy ludzkiej, a koncepcję ducha Kartezjusza zastąpił JAŹNIĄ.

KANT
Poznanie zmysłowe i umysłowe.

FICHE

Zapoczątkował koncepcję heglowskiej dialektyki. Usiłował sprowadzić światopogląd do jakiejś
naczelnej zasady. Teza i antyteza.

SCHELING

Zdwojenie podmiotu i przedmiotu ducha i natury.

HEGEL
Ponad subiektywnym i obiektywnym duchem stoi duch absolutny. Ten właśnie duch objawia się w

człowieku.
+ coś, czego za chiny nie zrozumiem.

6. Niektóre egzystencjalistyczne koncepcje człowieka

5

KIERKEGAARD

Odzyskanie siebie samego- przeżycie własnej egzystencji na linii nihilizm i chrześcijaństwo.
Człowiek skazany jest na nicość. Od nicości jest tylko krok do odzyskania siebie- uwierzenie w

Chrystusa.
Człowiek jest syntezą skończoności i nieskończoności, czasowości i wieczności, konieczności i

wolności.

HEIDEGGER
Inspiracje z Kietzschego (istnienie ludzkie jest bezsensowne, pytania o prawdę są bezsensowne,

moralność jest niewolnictwem)

DILTHEY
Przezwyciężenie myślenia mechanistycznego przez wyjaśniające myślenie psychologiczne.

KARL JASPERS

Ja, jako byt, jestem zasadniczo różny od bytowości wszelkich rzeczy, gdyż tylko ja mogę powiedzieć:
JA JESTEM.

7. MAXA SCHELLERA WIZJA CZŁOWIEKA- ODWROTNOŚĆ MOCY I WARTOŚCI

W pierwszym okresie twórczości filozoficznej silnie oddziaływał a niego światopogląd chrześcijański.
W drugim okresie pracy przedstawia stosunek człowieka do zagadnień poznawania. Możemy poznać

tylko to, co poprzednio zostało przez nas objęte w akcie miłości. Porządek miłości wyprzedza akt
poznania. Człowiek opiera się na zdolności do kochania. Poprzez kochanie człowiek stwarza most

pomiędzy swą naturą a światem nowym, światem wartości i przez to nowych możliwości. Tylko przez
miłość człowiek może stać się bytem doskonałym. Miłość odróżnia nas od zwierząt, które postępują

instynktownie i spontanicznie. Człowiek jest miejscem, w którym realizuje się Bóg.
Kolejna rzecz różniąca człowieka od zwierząt- DUCH, który jest niesprowadzalny do wszelkich

systemów biologicznych życia. Człowiek może wystąpić przeciwko swoim popędom, czego zwierze
uczynić nie zdoła. Duch nie jest podmiotem, jest czystym aktem jak arystotelesowski bóg.

Duch jawi się poprzez ascezę, stłumienie i sublimację oraz przez możliwość powiedzenia NIE.
Za pomocą duszy człowiek jest zdolny do transcendencji.

TEORIA BEZSILNEGO DUCHA. Najniższe popędy trzeba zużytkować dla ożywienia wartości wyższych.
W człowieku duch buduje piramidę wartości, gdzie najniższa jest warstwa pracy, wyżej poznanie

teoretyczne, poznanie metafizyczne i najwyżej- warstwa poznania wybawiającego
Tylko człowiek zdolny jest wybrać śmierć samobójczą.

W człowieku istnieje centrum działania- osoba.

Przykład Buddy, jako przeciwstawienie się istnieniu. Świat jest bólem i złem (hipostaza).

6

IV- STRUKTURA BYTOWA CZŁOWIEKA

1. Analiza punktu wyjścia

W filozofii klasycznej człowiek pojmowany był jako mikrokosmos.
Filozofowie średniowiecza (Tomasz) rozumieli człowieka jako punkt syntezujący całość kosmosu.

Analizowano duszę człowieka na podstawie spekulacji teologicznych.
Osobno rozpatrywano ludzką naturę, jako wspólną ze zwierzętami.

Odróżnianie tego, co jest MOJE, od tego, czym jestem JA. Dokonywanie SWOICH aktów.

MOJE, to rezultat mojej pracy, działania, przedmioty zewnętrzne przeze mnie wytworzone,
przynależne.

JA, to centrum psychiczne rzeczy zewnętrznych. Kształtuje się od urodzenia i maleje z wiekiem, aż do
śmierci. Człowiek jest posiadaczem rzeczy zewnętrznych. JA przeciwstawia się wszystkiemu, co jest

MOJE.

Wszystkie czynności fizjologiczne i psychiczne- MOJE.
JA nie utożsamia się z żadnym organem.

Człowiek jest połączeniem JA i MOJE, funkcji fizjologicznych i duchowych.

JA jest materialne i niematerialne zarazem.

Tożsamość człowieka- JAŹĆ- JA- jest immanentna (właściwy czemuś z natury, nieodłącznie z czymś
związany,) zarówno w aktach intelektualnego poznania, jak w poznaniu zmysłowym, dokonującym się

za pomocą cielesnego organu.

2. Ja, jako podmiot samodzielnie istniejący
Człowiek jako centrum wszystkich czynności.

Jeśli ktoś nie ma świadomości siebie, nie jest człowiekiem.
Nie ma różnicy między świadomością siebie, a stwierdzeniem faktycznego istnienia.

Czynności somatyczno- psychiczne są samoistne. Ich istnienie bez podmiotu byłoby sprzeczne. Musi
istnieć człowiek, podmiot, aby istniały te funkcje

Człowiek jest bytem, w którym zbiega się JA i MOJE.
To, że JA JESTEM, jest stwierdzeniem intelektu, jest stwierdzeniem własnej egzystencji

Jeśli poznajemy bytowość, to poznajemy jej treść.
Stwierdzenie JA JESTEM nie jest tym samym, co wszelkie treści MOICH aktów, nie są one MNĄ.

3. Dusza organizująca materię (forma ciała)

Istnieje jaźń pojęta jako centrum, jako podmiot aktów fizjologicznych i psychicznych (są MOJE).
CENTRUM- JAŹŃ, zarówno materialne, jak i duchowe

Akt materialny i duchowy udoskonalano od czasów Arystotelesa.
Wskazywanie zarówno materialnej jak i niematerialnej strony jaźni.

Stosunek JA do DUSZY LUDZKIEJ.
Dusza ludzka jest czymś w rodzaju aktu Arystotelesa.

JA doświadczamy w każdym ludzkim AKCIE.
Relacje AKTU i MOŻNOŚCI, relacje egzystencjalno- bytowe.

Nasza DUSZA, JAŹŃ, spełnia akty o treści materialnej, jak i niematerialnej.
Dusza ludzka to AKT organizujący materię, do bycia ludzkim ciałem + AKT, który samobytuje.

Arystoteles nie znalazł w człowieku takich czynności, które byłby dziełem samej tylko formy- duszy.
Poznanie intelektualne- działanie intelektu czynnego.

Dusza to zarówno forma jak i duch.

7

Według Tomasza dusza to byt samoistnięcjący.

Istnienie jest aktem duszy.
Człowiek jest złożeniem formy i materii, gdzie dusza jest formą ciała (byt substancjonalny).

Dusza determinuje istnienie.
Człowiek jest bytem zmiennym, przemijającym.

Poznajemy i kochamy tylko za pomocą ciała.
Dusza jest w pewnym aspekcie materialna, bo jest przyporządkowana do materii.

4. Niematerialność duszy człowieka

Materia filozoficzna- Arystotelesa
Materia naukowa- pozytywizm i neopozytywizm.

Nawiązanie do filozofii Platona i Arystotelesa w kwestii bytu.

Materia utrudnia poznanie. Poznanie pozamaterialne jest najwartościowsze.
Materia jest tym, co jest poznawalne w sposób możliwy do zmierzenia.

Niematerialność do FORMA, AKT.
ISTNIENIE.

5. Aspekt nieśmiertelności

Jeżeli dusza jest bytem samoistnym, to jest nieśmiertelna.
Zniszczenie ciała nie niszczy duszy. Dusza również nie powstaje- jest wieczna.

8

V- CIAŁO JAKO WSPÓŁ-CZYNNIK KONSTYTUTYWNY CZŁOWIEKA

Ciało ludzkie- człowiek zmarły.

Ciało- człowiek, jaki jawi się na zewnątrz w swym działaniu w świecie materialnym.
Dusza- coś wewnętrznego, niewidocznego.

Dusza i ciało= człowiek pełny.
MOIM są poszczególne części ciała i jego organy, także metabolizm.

Ze względu na ciało wydajemy sądy (wiek, pochodzenie...)
Ciało jest magazynem ludzkim.

1. Fenomen ludzkiego ciała

Śmierć elementem ludzkiego bytowania.
Punktem wyjścia jest powstanie człowieka, połączenie plemnika z komórką jajową. Jest to proces

organizowania się ludzkiego ciała. Od samego początku, zalążka istnienia, połączenia gamet mamy do
czynienia z człowiekiem.

2. Funkcja ciała jako racji bytu człowieka

W momencie zapłodnienia istnieje już pełen zapis genowy.
Embrion jest już człowiekiem w pełnym tego słowa znaczeniu.

Teorie anty-aborcyjne.

3. Charakter bytowy ludzkiego ciała
Płciowość (mężczyzna lub kobieta) zdeterminowana od początku. Nie istnieje natura apłciowa.

Materializm utwierdzony poprzez narodziny. Przemijanie jednostki ludzkiej.
Człowiek istnieje dla człowieka.

4. Funkcje ciała w międzyludzkiej komunikacji osobowej

Człowiek działa przez ciało.
Ciało człowieka złożone jest z materii tego świata.

Zaistnienie człowieka jest cudem, tak jak jego dalsza egzystencja.
Człowiek bez ciała nie może wejść w interakcję z materią.

Dzięki ciału człowiek udowadnia o swoim istnieniu.

9

VI- CZŁOWIEK I POZNANIE

4. Proces intelektualnego poznania pojęciowego
Poznanie zmysłowe jest baza wszelkiego treściowego poznania człowieka

Intelekt czynny aktualizuje przedmiot intelektualnego poznania.
Intelekt posiada formę, czyli działanie intelektu.

TREŚĆ rzeczy jest obiektywna.
(niezrozumiałe biadolenie na temat rzeczy)

Intelekt dokonuje w sensie właściwym poznania rzeczy, które kończy się produkcją pojęcia.
Intelektu ludzki nastawiony jest na poznanie rzeczy przedstawionej w wyobrażeniu, w pierwszym

akcie.

5. Zasadnicze dziedziny życia intelektualego
Arystoteles: koncemplacja(poznanie teoretyczne), postępowanie, wytwarzanie.

Analiza typów poznania.

FILOZOFIA PRAKTYCZNA, TEORETYCZNA i POJETYCZNA

Typ poznania informacyjny, teoretyczny- ukierunkowanie, poznanie przednaukowe.
Typ pozniania teoretyczno/naukowe- poznanie metodyczne, poznanie teorii i swoje działanie.

Charakter koniecznościowy poznania- konieczność płynie ze struktury umysłu

Arystoteles wymienia trzy fazy rozwojowe w poznaniu: NOUS (faza wstępna), EPISTEME (nauka,

rozumowanie), SOPHIA (mądrość, uznana za filozofię)

Poznanie praktyczne, czli fonetyczne (czyń to teraz tak i tak!): poznanie naczelnych reguł
postępowania, akt sumienia (praktyczny rozum), praktyczna mądrość ludzi doświadczonych.

Poznanie pojetyczne- wytwarzanie rzeczy pięknych, poznanie twórcze lub wytwórcze.

Poznanie twórcze- tworzenie definicji.

10

VIII- CZŁOWIEK I JEGO WOLNE DZIAŁANIE

wolność w wyborze i wyznaniu religii;
wolność w dociekaniu prawdy i organizowaniu prac naukowo-poznawczych;

jest wolność w dziedzinie ludzkiego moralnego działania; jest
wolność artystycznej twórczości; jest wolność od przymusu i terroru;

jest wolność do wybrania sobie zawodu i odpowiedniego stylu życia...

1. Wolność jako fakt świadmości
Czy jesteśmy rzeczywiście wolni?

Fakt decydowania
Poznanie ukształtowało się wraz z potrzebami człowieka jako wytwórcy narzędzi.

Przedmiot zaczyna swoje istnienie w wyniku zdecydowania się.
Człowiek jest przyczyną sprawczą bytu.

Scheler- sposoby kształtowania się woli (postawa chcącego i obserwującego), fakt decydowania się.

Człowiek jest tym bardziej obliczalny, im bardziej wolny. Człowiek zdolny jest do przeciwstawienia się
wszelkiej powinności, jest zdolny złamać wszelkie prawo moralne. Alternatywa dobra i zła są

przejawem wolności. Czyn wymuszony łamie wolność. Człowiek jest jak budowla złożona z
przebiegających fazowo działań i dążeń.

2. Interpretacja faktu wolności

Brak zdeterminowania jest brakiem wolności.
Człowiek jest bytem, którego wartościami są: rozum, wola i sposób działania.

a) człowiek duchowo-materialnym bytem przygodnym

Przygodność bytu człowieka to jego złożoność, podzielność, czasowość trwania i stopnie działania.
Śmierć jako ograniczenie wolności.

Nawiązania do Platona.
Choroby psychiczne jako coś niemoralnego, utrudniającego funkcjonowanie i bycie wolnym.

Dla Arystotelesa człowiek jest zwierzęciem.

b) uczucia jako czynniki uintensywniające pożądanie
Uczucia często decydują o tym, co wybieramy.

Wzruszenia- utrata stanu obojętnego
Uczucia intelektualne, zmysłowe oraz duchowe.

Podmiot (np. ja) i ruch do niego (pożądanie).
Uczucia zmysłowe pożądawczo- psychiczne, fizjologiczne, poznawczo- zmyłsowe.

c) wola i jej wolność

Wola jako manifestacja osobowości.
Konieczność i przymus.

d) mechanizm swobodnego wyboru

Czyn ludzki jest uświadomiony i wykonany z poczuciem mniejszej lub większej wolności

e) budowanie się wolności w człowieku
Wolność jest pierwotnym faktem samoświadomościowym.

Wolność jest cechą konieczną woli jako władzy psychicznej, która przez wolne akty miłości uzdalnia
nas do życia dla drugiej osoby.

Dokonując decyzji ponosimy odpowiedzialność wobec siebie, drugiej osoby i Absolutu

11

XIII- CZŁOWIEK W PERSPEKTYWIE ŚMIERCI

1. Fakt śmierci
Każdy człowiek dąży ku śmierci

Człowiek jako byt-ku-śmierci Heidegger

a) Śmierć widziana z zewnątrz
Wszystkie ludzkie procesy prowadzą do śmierci.

Tauromachia Landsberga – porównanie życia do zwierzęcia na arenie, do lwa lub byka. Nikt nie jest
zwycięzcą. Szpada- symbol śmierci, który jest znany od początku, wiadomo, że byk umrze. Tak samo

człwiek wie, że jego życie kiedyś się zakończy. Walka ze śmiercią jest daremna. Śmierć jest
nieunikniona.

Ludzie głęboko przeżywają śmierć bliskich osób, stają się inni (św Augustyn). Śmierć blisiej osoby jest
przeżywana jak śmierć własna.

Śmierć pochodzi z natury i nie jest niczym złym.

b) Fakt śmierci widziany od wewnątrz
Śmierć człowieka jest przerażająca i zagadkowa.

Śmierć jest zagłądą czegoś przeznaczonego do życia.
Myślenie o swojej śmierci nie jest możliwe. Myślenie o śmierci jest myśleniem sztucznym.

Myślenie o śmierci jest myśleniem o własnym isnieniu.

c) Bytowe podstawy faktu śmierci
Lek przed śmiercią, przed bólem konania.

Lęk przed męką pośmiertną i lęk przed nicością
Epikur twierdzi, że razem ze zgonem umiera całość człowieka, nawet dusza.

Seneka- żadne nieszczęście nie jest ciężkie, jeśłi spotyka nas jako ostatnie.
Platon- ciało jest czymś złym, przeszkadza w osiągnięciu szczęścia. Trzeba wyzwolić się do ciała.

Dusza jest racją bytową, racją istnienia.
Dusza nie jest pogrążona w materii, gdyż spełnia akty intelektualego poznania i myśli.

Dusza konieczna jest do poznania, tak jak gitara potrzebna jest muzykowi, lecz ciało również jest
koniecznie.

Istnienie przysługuje duszy.

2. Śmierć jako osobowe przeżycie

Śmierć jako konieczność
Śmierć kliniczna, śmierć biologiczna, filozoficzno- wierzeniowa (oderwanie duszy od ciała).
Śmierć człowieka jako czasowy koniec trwania, stawania się, jako początek bezczasu.
Śmierć to dopełnienie perfekcji, pełności człowieka.
Śmierć jest końcem aktualizowania się osobowości
Życie jest powolnym rozkładem ciała, a śmierć jest ostatecznym rozkładem.
Gdyby człowiek nie przeżywał śmierci czynnie, byłby przedmiotem.
Samo stwierdzenie JESTEM, jest afirmacją Boga.
Jeżeli człowiek w momencie śmierci nie poznałby sensu istnienia, to życie byłoby bez sensu.
Dobro jest naturalnym pragnieniem człowieka.
Nawet jeśli człowiek posiada wszystko, rzeczy materialne, to nie jest do końca szczęśliwy.
Człowiek dąży do dobra nieskończonego.
Bóg jest dobrem konkretnym i nieskończonym
Tylko głębokie przeżycie miłości pozwala na możliwie największe spiętrzenie się duchowych sił naszej jaźni, które są rozbite i
rozproszone.
Być, to znaczy współżyć, kochać. Poprzez ofiarowanie siebie jesteśmy pełniejszym JA.
W momencie śmierci otrzymujemy pełną możliwość ofiarowania się, darowania w miłości.
Wielka miłość łączy się ze śmiercią.

~Adrian Kieroński

12