RÓŻNE
TECHNIKI
MYCIA I
DEZYNFEKCJ
IRĄK

Część I

PETRA

W

JORDANII

SANITYZACJA -

DEKONTAMINACJA

ANTYSEPTYKA

DEZYNFEKCJA

STERYLIZACJA

DEZYNSEKCJA

DERATYZACJA

Antyseptyki używane przez personel
medyczny i pacjentów powinny nie tylko
charakteryzować się odpowiednią
skutecznością działania
przeciwdrobnoustrojowego, lecz także nie
mogą wykazywać:

•

działania kancerogennego,

• mutagennego,

• toksycznego,

• drażniącego,

• alergizującego

.

Preparaty stosowane przy zabiegach chirurgicznych

nie mogą upośledzać procesu gojenia się ran

,

powinny być jałowe i charakteryzować się niską
cytotoksycznością.

Lista VAH (Stowarzyszenie Higieny

Stosowanej)

•

Dezynfekcja skóry;

• Higieniczne mycie rąk;

• Dezynfekcja rąk;

• Dezynfekcja powierzchni;

• Dezynfekcja narzędzi;

• Dezynfekcja bielizny.

Ocena procedur dotyczących

przestrzegania reżimu

przeciwepidemicznego w zakładach

opieki zdrowotnej w roku 2006

Skontrolowano 667 placówek lecznictwa

otwartego.

1. w 50 placówkach

stwierdzono nieprawidłowości związane z
utrzymaniem należytego stanu technicznego
i przestrzegania reżimu
przeciwepidemicznego:

2. w 255 placówkach lecznictwa

otwartego stwierdzono brak opracowanej
procedury dotyczącej higienicznego mycia
rąk,

3. w 260 brak innych procedur, tj. mycia

i dezynfekcji sprzętu medycznego,
sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń,
postępowania z brudną bielizną i odpadami
medycznymi

Antyseptyki skóry muszą spełniać dodatkowe
wymagania w porównaniu ze środkami do
dezynfekcji rąk

:

powinny być skuteczne nie tylko wobec flory
przejściowej, ale
w szczególności, również wobec flory stałej,

Zalecane są różne zalecane czasy ekspozycji na skórę w
zależności od koncentracji gruczołów łojowych

•

z niską koncentracją

(np. ramiona, nogi) -

przynajmniej
15 sek. i/lub 30 sek. i/lub 1 min.

•

z wysoką koncentracją gruczołów łojowych

(np. głowa, obszar powyżej mostka i obszar
pomiędzy
łopatkami) przynajmniej 10 min.
Skóra w tym czasie powinna być dobrze nawilżona
środkiem dezynfekcyjnym.

SOCJALNE (ZWYKŁE) MYCIE RĄK

Jest to klasyczne mycie rąk przy pomocy wody

(najlepiej bieżącej) i zwykłego mydła
kosmetycznego (w kostkach, granulkach lub w
płynie) wykonywane w codziennych warunkach
(domowych); zapewnia zwykłą, codzienną czystość
rąk.

Cel - pozbycie się widocznych zanieczyszczeń oraz

usunięcie, w sposób fizyczny - mechaniczny,
drobnoustrojów obecnych na powierzchni skóry.

• ręce należy zmoczyć wodą, po namydleniu
zapewniającym całkowite pokrycie rąk, należy
przeprowadzić mycie - czas około 10-20 sekund.

• suszyć czystymi ręcznikami z materiału lub
jednorazowymi ręcznikami papierowymi. Stosowanie
elektrycznych suszarek jest dyskusyjne i nie zalecane
w pomieszczeniach o niskiej czystości (np. niektóre
ubikacje). Prąd powietrza może przenosić
drobnoustroje na wilgotne ręce

.

Postępowanie, zaliczane do metod sanityzacyjnych,

pozwala na obniżenie liczby drobnoustrojów przejściowo
występujących na powierzchni skóry rąk o około 60-
90%.

Etap 1

Etap 2

Etap 3

Pocieranie Pocieranie prawej wewnętrznej

Pocieranie wewnętrznych

wewnętrznych części dłoni o lewą grzbietową

części dłoni z przeplecio-

części dłoni część dłoni, a następnie lewej

nymi palcami
wewnętrznej części dłoni o prawą
grzbietową część dłoni

Etap 4 Etap 5

Etap 6

Pocieranie grzbietowych części Obrotowe pocierania kciuka

Obrotowe pocieranie prawej

złączonych palców jednej prawej dłoni o wewnętrzną ręki ze

złączonymi palcami

dłoni o wewnętrzną część część zaciśniętej na nim lewej w

przód i w tył o wewnętrzną

drugiej dłoni i odwrotnie dłoni, a następnie odwrotnie część

lewej dłoni i odwrotnie

Higieniczne mycie rąk

Celem jest skuteczne i szybkie

usuwanie i

zabijanie

drobnoustrojów przejściowo występujących na

skórze

przy użyciu preparatów myjąco-dezynfekujących,
zawierających w swoim składzie chemiczne

związki

bakteriobójcze.

Podczas higienicznego mycia rąk eliminacji nie

ulega flora

stała zlokalizowana w głębszych warstwach

skóry.

• 1- etap

:

ręce należy najpierw zmoczyć wodą,

nalać około 5 ml odpowiedniego preparatu na
dłonie ułożone w kształt kubka lub stosując
preparat stały, namydlić ręce zapewniając
całkowite pokrycie.

• 2- etap

:

standardowe mycie rąk z użyciem

takiej ilości

letniej wody, aby wytworzyła się piana.

(całkowity czas higienicznego mycia rąk jest

ograniczony do 30 lub 60 sekund)

Higieniczne mycie rąk

cd.

3.

Następnie ręce, od części zewnętrznej do

wewnętrznej, z opuszkami palców wzniesionymi do

góry, należy płukać pod bieżącą wodą przez około 15

sekund.

4.

Ręce należy suszyć za pomocą jednorazowych

ręczników papierowych lub czystych ściereczek.

5. Preparaty do higienicznego mycia rak powinny

co najmniej 1.000-krotnie redukować liczbę

drobnoustrojów występujących na skórze (redukcja

99,9%; o 3log), po 1 minucie ekspozycji na ten środek.

Niekiedy producenci deklarują, powyższą

skuteczność już po 30 sekundach stosowania

preparatu.

Higieniczna dezynfekcja rąk metodą

wcierania

Celem higienicznej dezynfekcji rąk jest

skuteczne i

szybkie zabijanie drobnoustrojów przejściowo

występujących na

skórze

, eliminacji nie ulega flora

stała zlokalizowana w głębszych warstwach skóry.

Metoda używana jest w przypadku rąk nie zabrudzonych

lub umytych zwykłym mydłem. Stosowane są

preparaty antyseptyczne, bezpośrednio nalewane lub

nakładane na ręce i następnie wcierane, zgodnie z

procedurą standardowego postępowania.

Wytwórca powinien dostarczyć informacji o objętości

produktu i częstości jego stosowania.

Całkowity czas

wcierania jest ograniczony do 30 lub 60 sekund

.

Potem ręce należy opłukać przez 5 sekund w bieżącej

wodzie i strząsnąć jej nadmiar.

Higieniczna dezynfekcja rąk metodą

wcierania - cd

Preparaty te powinny co najmniej 100.000-krotnie

redukować liczbę drobnoustrojów występujących na

skórze (redukcja 99,999%; o 5log), zwykle po 1 minucie

ekspozycji

. Niekiedy producenci deklarują powyższą

skuteczność już po 30 sekundach stosowania preparatu.

Średnia wartość redukcji uwalniania drobnoustrojów z rąk

za pomocą wcieranego preparatu powinna być

statystycznie znacząco większa niż ta uzyskana po

wcieraniu 60%

2-propanolu.

Aby skrócić czas poświęcony higienicznej dezynfekcji rąk

przez personel medyczny na sali chorych, coraz częściej

stosowane są małe (kieszonkowe) opakowania

antyseptyków, które można rozpylić na ręce i wetrzeć w

nie, bezpośrednio przy łóżku pacjenta.

Chirurgiczne mycie rąk

Cel -

szybkie pozbycie się flory przejściowej oraz

obniżenie liczby drobnoustrojów bytujących stale w
skórze

a także

utrzymanie

niskiego poziomu

drobnoustrojów w ciągu

co najmniej 3 godzin

po

nałożeniu jednorazowych rękawic ochronnych.

Stosowane są preparaty myjąco-dezynfekujące,

zawierające w swoim składzie chemiczne związki o
przedłużonej do kilku godzin aktywności
bakteriobójczej.

Preparaty do chirurgicznego mycia rak powinny

co najmniej

1.000-krotnie redukować liczbę

drobnoustrojów występujących na skórze (redukcja
99,9%; o 3log), po 5

minutach ekspozycji na ten

środek. Niski poziom drobnoustrojów na skórze
powinien się utrzymywać co najmniej przez 3
godziny w przypadku osłonięcia rąk rękawicami
ochronnymi.

Chirurgiczne mycie rąk –

procedura

• Standardowa procedura mycia rąk -

czas 5 minut.

• Mycie powinno obejmować również

przeguby i

przedramiona

.

• Procedurę mycia rąk należy

powtórzyć

utrzymując je

zwilżone preparatem

przez 5 minut.

Wycieranie rąk należy przeprowadzić jałowym ręcznikiem

poczynając od dłoni w kierunku łokci, wykorzystując każdą

powierzchnię ręcznika do innej ręki. Ręce należy wznieść w

górę, aby zapobiec ściekaniu wody.

Uwaga !

Wytwórcy niektórych preparatów do

chirurgicznego mycia rąk zalecają następnie

płukanie rąk przez 15 sekund aby zmniejszyć

potencjalne działanie alergizujące. Natomiast inni

uważają, że rękawice ochronne można nakładać na

ręce bez ich płukania.

Chirurgiczna dezynfekcja rąk

metodą wcierania

Chirurgiczna dezynfekcja rąk ma na celu

szybkie

pozbycie się flory przejściowej

oraz

obniżenie liczby drobnoustrojów bytujących
stale w skórze, a także

utrzymanie

niskiego

poziomu drobnoustrojów w ciągu

co

najmniej 3 godzin

po nałożeniu rękawiczek

ochronnych.

Preparaty do chirurgicznej dezynfekcji rąk

powinny co najmniej 100.000-krotnie
redukować liczbę drobnoustrojów
występujących na skórze (redukcja
99,999%; o 5 log), po określonym przez
wytwórcę czasie ekspozycji na ten środek.

Chirurgiczna dezynfekcja rąk metodą

wcierania -- procedura

• Powinno się ją wykonywać po umyciu rąk w sposób

standardowy (także przegubów i przedramion).

Istotne jest aby skóra była czysta; wtedy wcierany środek nie

jest inaktywowany przez substancje organiczne obecne na

skórze.

• Powinna być przeprowadzona w sposób standardowy i trwać

łącznie 3-5 min.(obejmować też przeguby i przedramiona).

• Należy ją powtórzyć, utrzymując ręce zwilżone preparatem

przez cały czas. W tym przypadku nie stosuje się mycia ani

płukania rąk wodą. Stosowane są preparaty antyseptyczne,

bezpośrednio nakładane i wcierane w ręce.

Zwykle środki do chirurgicznego mycia rąk zawierają te

same związki czynne o przedłużonym działaniu

(diglukonian chlorheksydyny lub jodofor) co

alkoholowe preparaty do chirurgicznej dezynfekcji rąk

metodą wcierania.

Istotne jest w tym przypadku stosowanie preparatów

antyseptycznych o przedłużonej do kilku godzin aktywności

bakteriobójczej.

Zestawienie wymagań w stosunku do preparatów

przeznaczonych do mycia i dezynfekcji rąk

1.

Socjalne mycie rąk

- obniżenie liczby drobnoustrojów

przejściowo występujących na powierzchni skóry rąk o

około

60-90%.

2.

Higieniczne mycie rąk

–co najmniej 1.000-krotna

redukcja liczby drobnoustrojów występujących na

skórze (redukcja

99,9%; o 3log

), po 1 minucie

ekspozycji.

3.

Higieniczna dezynfekcja rąk metodą wcierania

- co

najmniej 100.000-krotna redukcja liczby

drobnoustrojów występujących na skórze (

redukcja

99,999%;

o 5log), zwykle po 1 min ekspozycji.

4.

Chirurgiczne mycie rąk

- co najmniej 1.000-krotna

redukcja liczby drobnoustrojów występujących na

skórze (

redukcja 99,9%; o 3log

), po 5 minutach

ekspozycji.

5.

Chirurgiczna dezynfekcji rąk

- co najmniej 100.000-

krotna redukcja liczby drobnoustrojów występujących

na skórze (

redukcja 99,999%; o 5 log

), po określonym

przez wytwórcę czasie ekspozycji na ten środek.

W zależności od prowadzonej oceny badań
skuteczności działania
przeciwdrobnoustrojowego zgodnie z
określoną normą, badany preparat spełnia
wymagania normy, gdy po kontakcie w
czasie x (min) i temp y (

o

C), określonych

drobnoustrojów testowych (zawiesina lub
nośnik) z preparatem, następuje redukcja:

-

liczby wegetatywnych komórek bakterii, co

najmniej o 5 log;
- liczby komórek prątków, co najmniej o 4
log;
- liczby spor bakterii, co najmniej o 4 log;
- liczby komórek grzybów, co najmniej o 4
log;
- miana wirusów, co najmniej o 4 log.

Koniec części
pierwszej

Część II
Ilościowe
oznaczanie

antybiotyków

Aktywność (moc) antybiotyków oznaczana jest przez
porównanie zahamowania wzrostu wrażliwych
drobnoustrojów, przez znane
stężenie badanego antybiotyku i substancji porównawczej

Metody chemiczne i fizykochemiczne:

1. Pomiary ekstynkcji, absorpcji roztworów w

podczerwieni itp. –stosowane do badania czystych
preparatów otrzymanych na drodze syntezy
chemicznej.

2. Wysokociśnieniowa chromatografa cieczowa HPLC,

gazowa, : np. do oznaczeń antybiotyków beta-
laktamowych oraz polipeptydowów

w płynach ustrojowych.

3. Elektroforeza kapilarna: np. do oznaczania

aminoglikozydów i fluorochinolonów.

Do ilościowego oznaczania mikrobiologicznego
antybiotyków w lekach, tkankach, płynach ustrojowych,
pozostałościach w paszach, drobiu, mleku, jajach itp.
stosuje się następujące metody:
 

1. dyfuzyjną,
2. turbidymetryczną

,

3. rozcieńczeniowa

Uwaga! Metody 1 i 2 są metodami farmakopealnymi

Zależnie od rodzaju badanego antybiotyku do

oznaczeń używa
się różnych drobnoustrojów wzorcowych.

Oznaczenia ilościowe antybiotyków powinny być

prowadzone w dokładnie wystandaryzowanych
warunkach.
Od takich czynników, jak skład podłoża,
grubość jego
warstwy na płytce, gęstość zawiesiny
drobnoustrojów
oraz warunki inkubacji zależy wiarygodność i
powtarzalność wyników.

W m e t o d z i e d y f u z y j n e j obserwuje
się wielkości stref zahamowania wzrostu
szczepów wzorcowych drobnoustrojów w
podłożach z dyfundującym antybiotykiem. W
pewnych granicach stężeń wielkość stref
zahamowania jest proporcjonalna do stężenia
antybiotyku.

W metodach dyfuzyjnych stosuje się dwa

warianty
postępowania

:

 

1. odpowiednią ilość zaszczepionego

drobnoustrojem testowym podłoża, wylewa się
do płytek Petriego lub dużych prostokątnych
płytek (warstwa od 2 mm do 5 mm),

alternatywnie

2. podłoże może się składać z dwóch

warstw, z których tylko górna warstwa jest
zaszczepiona.

Odmiany metody płytkowo-dyfuzyjnej

stosowane się do ilościowego

oznaczania antybiotyków:

a. płytkowo-cylinderkową- cylinderki

z
porcelany, stali nierdzewnej lub
innych
odpowiednich materiałów,

b, dołków w agarze,
c, papierowych, jałowych krążków z

bibuły o
odpowiedniej jakości

Metoda płytkowo-

cylinderkowa

1.

Po zestaleniu agaru, rozmieszcza się roztwory badanych

antybiotyków i roztwory substancji porównawczej w sposób

zmienny, tak aby zapobiec interakcji wywołanych przez

bardziej stężone roztwory.

2.

Inkubować ok.18 h w odpowiedniej temperaturze. Czas

dyfuzji przed inkubacją, zwykle od 1h do 4 h, w

temperaturze pokojowej lub w temp. ok. 4ºC, (może być

zastosowany w celu zmniejszenia wpływu zmian

wynikających z różnicy w czasie przy wprowadzaniu

roztworów).

3.

Zmierzyć średnicę z dokładnością co najmniej 0,1 mm i

obliczyć moc używając odpowiednich metod (także

statystycznych, przy większej ilości prób).

4.

W każdym badaniu zastosować taką liczbę powtórzeń na

dawkę, aby zapewnić wymaganą precyzję.

5.

W FP VIII badanie met. dyfuzyjną opisano dla 21

antybiotyków

Metoda dyfuzyjna – przykłady

oznaczeń

Antybiotyk

Rozpuszczalnik

Drobnoustrój
testowy

pH końcowe i
temperatura

Amfoterycyna Dimetylosulfotlen

ek OD

Saccharomyces
cerevisiae

pH-6,1; 35-37ºC

Bacytracyna
cynkowa
Ryfampicyna
sodowa

Kwas solny
0,01mol/l RM
Metanol

Micrococcus

luteus

pH-7,0; 35-39ºC

pH-6,6; 35-39ºC

Bleomycyny
siarczan

Woda OD

Mycobacterium
smegmatis

pH-7,0; 35-37ºC

Gentamycyny
siarczan

Woda OD

Bacillus pumilus
S.epidermidis

pH-7,9; 35-39ºC
pH-7,9; 35-39ºC

Nystatyna

Dimetyloformami
d OD

Candida
tropicalis
S.cerevisiae

pH-6,0; 30-37ºC
pH-6,0; 30-32ºC

W m e t o d z i e r o z c i e ń c z e n i

o w e j wykorzystuje się zjawisko
hamowania wzrostu komórek
drobnoustrojów pod wpływem
wzrastających stężeń antybiotyku.

Badanie polega na wykonaniu seryjnych

rozcieńczeń płynu ustrojowego zawierającego
nieznaną ilość badanego antybiotyku oraz (w
drugim szeregu probówek) antybiotyku
wzorcowego.

Do wszystkich prób dodaje się wrażliwy

drobnoustrój testowy i po inkubacji odczytuje
wyniki.

Jest to najstarsza metoda badania aktywności

antybiotyków, a stosowana jest często do

oznaczania

ich poziomu w płynach ustrojowych, np. w surowicy
krwi lub w moczu.

Uwaga!!! Próba może dawać wyniki przybliżone lub
bardzo dokładne. Wyniki ocenia się na podstawie
efektów obserwowanych makroskopowo, a nie
analizuje liczbę komórek przeżywających w
odpowiednich próbach.

metoda turbidymetryczna

1. Zjawisko hamowania wzrostu drobnoustrojów w

podłożach płynnych; hamowanie wzrostu wyraża się
obniżonym stopniem zmętnienia pożywki w
porównaniu z próbą kontrolną,

2. Należy stosowac znaną ilość zawiesiny, dobraną w taki

sposób, aby otrzymać łatwe do zmierzenia zmętnienie
po ok. 4h inkubacji (wtedy

obserwuje się proporcjonalną zależność stopnia

zmętnienia pożywki od ilości związku),

3. W celu walidacji badania należy użyć nie mniej niż 3

dawki substancji porównawczej i 3 dawki antybiotyku
badanego o oczekiwanej aktywności równej
aktywności substancji porównawczej.

4. Jednoczesnie przygotować 2 probówki kontrolne bez

antybiotyku, obie zawierające zaszczepione podłoże i
do jednej z nich dodać natychmiast 0,5 ml

formaldyhydu OD

(odczynnik farmakopealny). Tak

przygotowane próbki będą służyły do ustawienia
aparatu optycznego używanego do pomiaru wzrostu
drobnoustrojów.

metoda turbidymetryczna -

cd

5. Umieścić wszystkie probówki w sposób losowy

lub wg kwadratu łacińskiego w łaźni wodnej;
ważny jest jednakowy czas inkubacji i taka sama
temperatura,

6. Po inkubacji zatrzymać wzrost drobnoustrojów

przez dodanie formaldyhydu OD do każdej
probówki lub przez ich ogrzanie,

7. Zmierzyć zmętnienie w aparacie optycznym do 3

znaczących znaków,

8. Alternatywnie, można zastosować metodę, która

pozwala na pomiar zmętnienia w każdej probówce
po dokładnie tym samym czasie inkubacji,

9. Obliczyć moc przy zastosowaniu metod

statystycznych

Metoda trubidymetryczna

w oznaczaniu aktywności

antybiotyków

Zalety metody

:

- szybkość,
- prostota oznaczeń,
- brak ujemnych efektów

związanych

ze zjawiskiem dyfuzji,
- powtarzalność,
- dokładność.

W FPVIII tom I badanie metodą

turbidymetryczną jest polecane dla 19
antybiotyków

Antybiotyk

Rozpuszczalnik

Drobnoustrój
testowy

pH końcowe i
temperatura

Gentamycyny
Siarczan
Jozamycyna
Kanamycyna

Woda OD

Metanol OD
Woda OD

Staphylococcus
aureus

pH-7,0; 35-37ºC

pH-8,0; 35-37ºC
pH-7,0; 35-37ºC

Erytromycyny
Estolan
Streptomycyny
siarczan

Metanol OD

Woda OD

Klebsiella
pneumoniae

pH-7,0; 35-37ºC

Gramicydyna

Metanol OD

Enterococcus
hirae
Staphylococcus

aureus

pH-7,0; 35-37ºC

Ryfampicyna
sodowa

Metanol OD

Escherichia coli

pH-7,0; 35-37ºC

Metoda dyfuzyjna – przykłady

oznaczeń

Biochromatografa -

metoda nie

farmakopealna

Metody -głównie jakościowe

, chociaż istnieje w nich

pewna zależność pomiędzy powierzchnią - średnicą strefy

zahamowania wzrostu drobnoustroju testowego a

logarytmem ilości antybiotyku w próbie. Może się to stać

podstawą oznaczeń ilościowych.

Metody bioautografii znajdują zastosowanie przy

badaniu

jednorodności chemicznej

wzorców lub innych znanych

preparatów antybiotyków. Ma to duże znaczenie, gdyż

wiele antybiotyków nie jest substancjami jednorodnymi

chemicznie, lecz zespołami substancji np. pod

powszechnie używaną nazwą neomycyna kryje się

mieszanina dwóch stereoizomerów B i C oraz produktu

ich degradacji zwanego neomycyną A.

Biochromatografia - mikrobiologiczne

metody wywoływania

biochromatogramów

•

Chromatografia bibułowa i cienkowarstwowa

–

najlepsze

wyniki uzyskuje się stosując jako absorbent proszek

celulozowy

•

Uzyskane chromatogramy są wywoływane

mikrobiologicznie tzn. po osuszeniu umieszcza się

je na podłożu agarowym z posianym odpowiednim

szczepem wzorcowym.

•

Szczep musi być tak dobrany, aby mógł rosnąć

na podłożu o pH nie powodującym inaktywacji antybiotyku.

W miejscach dyfuzji antybiotyku do agaru obserwuje się

strefę zahamowania wzrostu drobnoustroju testowego.

Otrzymany obraz nazywamy bioautogramem

(biochromatogramem).

Dziękuję za uwagę;

Życzymy owocnej pracy