ENZOOTYCZ

NA

BIAŁACZKA

BYDŁA

©

Tadeusz Frymus, 2011

Enzootyczna białaczka

bydła

• przewlekłe, dożywotnie zakażenie

wirusowe bydła 

• zazwyczaj subkliniczne (dobre

dopasowanie ewolucyjne)

• rzadko przebiegające z nowotworami
• szeroko rozpowszechnione na całym

świecie (też Polska)

• zwalczone tylko w niektórych krajach

(bariera handlu!)

• w Polsce zwalczana z urzędu od lat

80-tych 

• też w UE

Znaczenie

• restrykcje importowe bydła

zakażonego i pewnych produktów

• utrudnienie obrotu w kraju
• w niektórych stadach zakażonych

obniżona mleczność i płodność

• sporadycznie guzy = padnięcia lub

brakowanie (= straty mięsa)

• natomiast nie ma znaczenia dla

innych gatunków niż bydło

Etiologia

• Wirus (bovine leukemia virus - BLV)
• rodzaj Deltaretrovirus, rodzina Retroviridae
• szybko inaktywowany przez rozpuszczalniki

organiczne, środki dezynfekcyjne, ciepło,
też pasteryzację

• szybko ginie poza organizmem (56

o

C – 30

min.)

• białko p24 rdzenia – niezmienne

(diagnostyka serologiczna)

• gp51 otoczki stymuluje odporność, ale

mutacje punktowe umożliwiają „ucieczkę
antygenową” poprzez powstawanie
„pseudogatunków”

Etiologia

• wirus podobny biochemicznie,

biofizycznie, genetycznie i częściowo

antygenowo do innych wirusów białaczek

ssaków

• słaby potencjał onkogenny (brak własnego

onkogenu)

• namnaża się in vitro w komórkach bydła i

owiec

• zakaża bydło (doświadczalnie także owce i

kozy - też guzy u nich)

• niegroźny dla innych gatunków i dla ludzi
• nie stwierdzono u ludzi ani wirusa, ani

przeciwciał, a krwią ludzi z białaczkami

nie udało się zakazić cieląt

Występowanie

• dużo w krajach tropikalnych

(owady?)

• w USA też sporo, zwłaszcza u bydła

mlecznego

• urzędowo wolne liczne kraje UE

(Belgia, Czechy, Dania, Niemcy,
Hiszpania, Irlandia, Francja, Cypr,
Luksemburg, Holandia, Austria,
Słowenia, Słowacja, Finlandia,
Szwecja, Wielka Brytania)

• ale w Polsce zwalczanie jeszcze trwa

Występowanie w

Polsce

• zwalczana z urzędu od lat 80-tych,

ale początkowo mało konsekwentnie

(brak pieniędzy, niedoskonałe

przepisy), więc powolny postęp

• dopiero w 2007 przyjęto krajowy

program zwalczania i on daje efekty

• tworząc regiony kilku powiatów

udało się stopniowo uzyskać status

„urzędowo wolny od białaczki” dla

wielu województw bądź powiatów

Drogi szerzenia się

• rezerwuar – bydło (nie owce ani kozy)
• ale bydło uwalnia niewiele wolnego wirusa
• większość jego to prowirus w limfocytach
• więc istotne jest przeniesienie limfocytów:

s.c., i.m., i.v., i.p., doustne, donosowe,
domaciczne, rektalne itp.

• wystarczy 2500 limfocytów (1/100 kropli

krwi!)

• więc najczęściej - badania rektalne!, igły,

transfuzje, narzędzia, dekornuacja,
kolczykowa-nie, tatuaż, korekcja racic,
(owady?) itp.

Drogi szerzenia się

• śródmacicznie rzadko (do kilku-

kilkunastu % płodów od zakażonych
krów)

• dużo limfocytów jest w siarze, ale są w

niej też przeciwciała, więc małe
znaczenie

• nasienie, mleko, ślina itp. – małe

znaczenie (chyba że z krwią!)

• więc szerzy się dość wolno w stadzie
• wymaga długiego i ścisłego kontaktu
• zatem różny % zakażeń w różnych

stadach

Patogeneza i

odporność

• wirus namnaża się i dożywotnio

bytuje głównie w limfocytach B jako
prowirus w ich genomie

• po 1-3 miesiącach: przeciwciała

antywirusowe

• są dożywotnio (ale spadek np.

okołoporodowy!)

• one nie mogą uwolnić od zakażenia
• jednak hamują proces chorobowy,

zatem:

Patogeneza i

odporność

• bardzo często przebieg

bezobjawowy lub

• u 30-50% zakażonych: długotrwała

limfocytoza bez innych objawów,
lub

• sporadycznie chłoniakomięsaki, u

starszych niż 3-5 lat (śledziona,
wątroba, nerki, przewód
pokarmowy, serce, rdzeń) oraz
powiększenie węzłów (tzw.
węzłowica)

Zakażenie wirusem EBB (postnatalne lub

prenatalne)

Prowirus w limfocytach B

Odpowiedź immunologiczna antywirusowa

Trwała

Przebieg

limfocytoza

aleukemiczny

z bez

z

bez

P o w s t a w a n i e g u z ó w

O

K

R

E

S

I

N

K

U

B

A

C

J

I

Węzłowica

• bardzo rzadko rozpoznawana
• objawy zależne od lokalizacji – brak

apetytu, niestrawności, wzdęcia, zaburzenia
ruchu itp.

• to prowadzi do brakowania lub
• sporadycznych, nagłych upadków

(pęknięcie śledziony, wątroby)

• częściej przypadkowe rozpoznania na

rzeźni lub podczas zwalczania jałowości

• u bydła zdarzają się chłoniakomięsaki

innego tła (niezakaźne), zwłaszcza u cieląt
(ew. do 3 lat) w grasicy i skórze lub
rozsiane

Możliwości i trudności

diagnostyki

• klinicznie tylko węzłowica (też rektalnie)–

późno!

• hematologia zawodna, bo głównie

aleukemiczna

• wykrycie wirusa (IF, test syncytialny, PCR), ale

rzadko potrzebne

• bo badanie serologiczne jest bardzo

wiarygodne

• immunodyfuzja w żelu, ew. ELISA
• ale to u starszych niż 6 miesięcy i nie w okresie

okołoporodowym (4-3 tyg. przed i 3-5 dni po)

• wykrywanie przeciwciał w mleku – tańsze

pobieranie, tańsze badanie, brak zakażeń

jatrogennych, brak strat mleczności od stresu,

ale problem krów zasuszonych

Możliwości i trudności

zwalczania

• zakażenie jest dożywotnie i

nieuleczalne

Więc uwalnianie stad 3 metodami:

• badanie i segregacja (obory

białaczkowe dla zakażonych)

• badanie i odchowywanie ujemnych

cieląt od zakażonych krów

• badanie serologiczne (co 4 m-ce) i

ubój (+)

Możliwości i trudności

zwalczania

• ten krajowy czteroletni program

ma uwolnić od białaczki Polskę w
oparciu o:

• podział stad według statusu na

kilka grup

• badania i usuwanie sero(+)
• ograniczenia obrotu bydłem ze

stad, które nie są urzędowo wolne
(blokowanie w systemie
komputerowym ARiMR stad =
niemożność sprzedaży bydła z nich)

Możliwości i trudności

zwalczania

Po uwolnieniu – profilaktyka:

•okresowe kontrole

serologiczne (co 3 lata)

•nadzór nad bydłem

wprowadzanym

•higiena zabiegów krwawych
•zwalczanie owadów
•szczepionek brak