Teoria krytyczna

• „wkład tej teorii polega na ponownej refleksji

nad nowoczesnym państwem i wspólnotą

polityczną. Tradycyjne teorie skłaniają się do

przyjmowania państwa za pewnik, natomiast

krytyczna teoria stosunków

międzynarodowych analizuje, jak zmieniają

się sposoby formowania, utrzymania i

transformacji granic wspólnoty. Krytyczna

TSM nie tylko dostarcza podejścia

socjologicznego, zapewnia także

wzmocnioną analizę etyczną praktyk inkluzji

i wykluczenia”.

• Richard Devetak

• Traktowana jako rozwinięcie

marksizmu, czasem określana jako
neomarksizm

• Rozwinięta przez niemieckich

badaczy żyjących na wygnaniu w
USA (SZKOŁA FRANKFURCKA)

• Szkoła frankfurcka dążyła do

pokazania cech współczesnego
społeczeństwa przez zrozumienie
jego rozwoju historycznego i
społecznego.

• Cel tej teorii:
• „polepszenie ludzkiego bytu przez

zniesienie niesprawiedliwości”

ODRZUCENIE 3 POSTULATÓW

POZYTYWIZMU

• Istnienia obiektywnej rzeczywistości

zewnętrznej (

bo rzeczywistość ulega

zmianie

)

• Rozróżnienia na podmiot (badacz)i

przedmiot (obiekt jego badania),

ponieważ

polityka światowa jest raczej konstruowana
niż odkrywana

• Oraz wolności od wartości nauk społecznych

• Teoretycy krytyczni uważają, że nie ma

neutralnej wiedzy, ulega ona wpływom
określonych interesów, wartości, grup,
partii, klas, narodów itp.

• Tendencyjne są teorie:

• „Teoria zawsze służy komuś lub

czemuś”

• (Robert Cox)

• Teoria krytyczna nie ogranicza się do

badania państw i systemów państw,

• Jest zainteresowana siłą i dominacją w

świecie. Są zaangażowani politycznie,
bronią postępowej ideologii
emancypacji. Nie wierzą w możliwość
akademickiej niezależności i
bezstronności

Robert Cox o teorii

krytycznej:

• Teoria krytyczna pozwala dokonać

normatywnego wyboru na korzyść odmiennego

od panującego ładu społecznego i

politycznego, ogranicza jednak możliwości

wyboru do ładów alternatywnych,

stanowiących osiągalną transformację

istniejącego świata (…). Teoria krytyczna

zawiera zatem element utopizmu w tym

sensie, że może zaproponować spójny obraz

pewnego ładu alternatywnego, jej utopizm

można jednak ograniczyć dzięki zrozumieniu

procesów historycznych. Musi ona odrzucić

nieprawdopodobne alternatywy, tak samo jak

odrzuca trwałość istniejącego ładu.

• „Teoria krytyczna nie skupia się tylko na

wyjaśnianiu i zrozumieniu istniejących

realiów polityki światowej. Jej zadaniem jest

krytyka tychże realiów, podejmowana w

celu ich przekształcenia”

• „jest zobowiązana do rozszerzania

racjonalnej, sprawiedliwej i demokratycznej

organizacji życia politycznego z poziomu

państwa na poziom całej ludzkości”

Teoria krytyczna skupia się na

normatywnych podstawach życia

społecznego

• np. przedstawiciele tej teorii zastanawiają

się, czy państwo narodowe jest

normatywnie pożądaną formą organizacji

międzynarodowej?

• Jak rozumieć „JA”? Jako państwo, jednostkę,

społeczeństwo? ( refleksja nad możliwością

zapobieżenia wykluczeniu społecznemu)

• Czy jest możliwe osiągnięcie

sprawiedliwości w kulturalnie

zróżnicowanym świecie?

Projekt totalny państwa

(państwo typu westfalskiego)

wg Linklatera

• Państwo ma monopolistyczne prawa:
• Monopol na użycie siły na obszarze własnego

terytorium

• Wyłączne prawo nakładania podatków w obrębie

jurysdykcji terytorialnej

• Prawo wymagania niepodzielnej lojalności

politycznej

• Wyłączne prawo do rozsądzania sporów między

obywatelami

• Prawo do występowania jako jedyny podmiot

praw i reprezentacji w prawie międzynarodowym

Cox analizował relacje między państwem

a społeczeństwem obywatelskim

• Rozszerzenie definicji państwa, by

mogła objąć „fundamenty struktury
społeczeństwa obywatelskiego”

• Linklater zwraca uwagę na transformację,

która dotknęła społeczeństwo:

• Popularyzacja przekonania o konieczności

upowszechniania zasad moralnych,
politycznych i prawnych; nacisk na
zmniejszenie nierówności materialnych;
żądania respektowania różnic
wynikających z odmienności kultury, rasy
i płci.

• Potrzeba dyskursu etycznego

• „dyskurs etyczny działa na rzecz

kosmopolitycznego ideału, w którym
polityczną organizację ludzkości
określa proces nieskrępowanego i
nieograniczonego dialogu”

bibliografia

• R. Devatek, Teoria krytyczna, w: S.

Burchill,R. Devatek, A. Linklater, M.
Paterson, Ch. Reus-Smit, J. True,
Teorie stosunków międzynarodowych,
Warszawa 2006, s. 202-233.