Rozwój fizyczny

Przemiany, którym
podlega organizm
dziecka, obejmują



zwiększenie rozmiarów,



zmianę proporcji ciała,



doskonalenie morfologii i funkcji
komórek, tkanek i narządów.

Pod pojęciem rozwoju rozumiemy

procesy wzrastania, dojrzewania

i kształtowania się sfery

psychicznej.

Wzrastanie jest
wypadkową działania
wielu czynników



genetycznych, warunkujących
„potencjał wzrastania",



paragenetycznych (zdrowie i wiek, tryb
życia matki, kolejność ciąży, palenie
papierosów, picie alkoholu,
przyjmowanie leków, narkotyków w
czasie ciąży),



środowiskowych (klimat, urbanizacja,
warunki socjalno bytowe, aktywność
fizyczna).

Ocena rozwoju fizycznego



Ocenie rozwoju i dynamiki wzrastania
służą pomiary antropometryczne,
ustalenie wieku kostnego, zębowego
oraz cech dojrzałości płciowej.



Najważniejsze w ocenie rozwoju są
pomiary wysoko skorelowane z wiekiem,
tj. masa i wysokość ciała, obwód głowy i
klatki piersiowej, grubość podskórnej
tkanki tłuszczowej oraz pomiary
szerokości i głębokości klatki piersiowej.



Istnieje
wiele jednostek chorobowych,
których stałym objawem jest
opóźnienie
rozwoju fizycznego, jak: choroby
mózgu, nerek, wady serca i inne.
Przewlekłe choroby ograniczają
aktywność fizyczną, zaburzają także
rozwój somatyczny. Z tego względu
ocena rozwoju fizycznego powinna
stanowić element wstępny każdego
badania klinicznego



W wadach rozwojowych układu
nerwowego, jak wodogłowie,
przepukliny oponowo-rdzeniowe,
dziurowatość i hypoplazja mózgu,
ważnym elementem diagnostycznym
są wielokrotne pomiary głowy i
wielkości ciemiączka u niemowląt.

Plan budowy ciała



Symetria ciała, płaszczyzna pośrodkowa
ciała - dzieli ustrój na dwie połowy
(zwane antymerami (gr. anti - przeciw,
meros - część), z których jedna jest
zwykle lustrzanym odbiciem drugiej.



W czasie ontogenezy ciało człowieka
wykazuje jednak asymetrię pod
względem masy i wielkości, np. prawa
połowa twarzy jest większa od lewej,
prawa kończyna górna jest nieco dłuższa
i silniejsza od lewej itd.



Wzdłuż głównej osi ciała występuje
budowa segmentalna,
metameryczna widoczna już we
wczesnych stadiach ontogenezy we
wszystkich układach, z wyjątkiem
układu pokarmowego.



W dalszym rozwoju budowa
segmentalna zaciera się, dobrze
zachowana pozostaje jedynie na
tułowiu.

Celem określenia wzajemnego położenia

narządów w anatomii przyjęto umowne

płaszczyzny i osie ciała.



Wyróżnia się 3 rodzaje osi głównych,
które przecinają się wzajemnie pod
kątem prostym:



osie pionowe lub długie z góry w dół
(łac. axes verticales),



osie poprzeczne lub poziome z prawej
ku lewej stronie ciała (łac. Axes
transversales T),



osie strzałkowe biegną poziomo w
kierunku od przodu do tyłu (łac. Axes
sagittales S).

Płaszczyzny ciała określone przez
osie dzielą ciało na części;



płaszczyzny strzałkowe na część
lewą i prawą,



płaszczyzny czołowe — na przednią i
tylną,



płaszczyzny poprzeczne lub poziome
dzielą ciało na część górną i dolną.

Sieci neuronalne w sterowaniu
motoryką człowieka



Kierowanie ruchami ciała jest uproszczone dzięki
organizacji połączeń neuronów, która sprawia, że
odpowiedzialność za koordynowanie ruchów
rozkłada się na oddzielne sieci komórek
nerwowych



Niektóre z tych wyspecjalizowanych sieci, na
przykład system sprawujący kontrolę nad
oddychaniem, są gotowe do działania od
momentu narodzin człowieka. Inne,
odpowiadające za pełzanie, chodzenie czy
bieganie, potrzebują pewnego czasu, zanim
osiągną dojrzałość.



Sieci neuronalne, które zawiadują
specyficznymi, często powtarzalnymi
ruchami, nazywa się czasem
ośrodkowymi generatorami wzorca.
Mogą one sterować wykonaniem
specyficznych rytmicznych
czynności, nie angażując
świadomości.



Kluczowe sieci kontroli neuronalnej,
które pozwalają ludziom oddychać,
przełykać, żuć, a także poruszać oczami,
znajdują się w pniu mózgu, który
przechodzi w rdzeń kręgowy.



sieci odpowiedzialne za chodzenie czy
bieganie (jak również sterujące
wykonaniem nie których odruchów
obronnych) nie znajdują się w mózgu,
lecz w samym rdzeniu kręgowym.



Lokomocją u ludzi, jak i u wszystkich zwierząt,
kieruje ośrodkowy układ nerwowy.
Wyspecjalizowane sieci neuronalne w
kresomózgowiu wybierają wzorce spośród wielu
„programów ruchowych", pobudzając
odpowiednie części pnia mózgu. Pień mózgu z
kolei inicjuje ruchy i kontroluje ich szybkość,
aktywując sieci neuronalne (zwane ośrodkowymi
generatorami wzorca) znajdujące się w rdzeniu
kręgowym. Te lokalne sieci zawierają niezbędne
połączenia, które w odpowiednich momentach
rozpoczynają i kończą kurczenie się mięśni
zaangażowanych w lokomocję. Neuronalne sieci
pnia mózgu kontrolują również oddychanie,
przeżuwanie, przełykanie, ruchy oczu i inne
często pow tarzane wzorce ruchowe.

ROZWÓJ RUCHOWY

Rozwój ruchowy niemowlęcia opiera

się na realizacji zakodowanego w

ośrodkowym układzie nerwowym

modelu lokomocji. U prawidłowo

rozwijającego się dziecka proces ten

przebiega bez „nauki i ćwiczeń” w

miarę dojrzewania ośrodkowego

układu nerwowego.

ROZWÓJ RUCHOWY W POZYCJI NA PLACACH

0-6 tydzień (faza holokinezy)

Obrotowi głowy z policzka na policzek

towarzyszą chaotyczne ruchy rączek i nóżek.
Występuje również tzw. prymitywne kopanie –

jedną nóżkę dziecko zgina w kierunku brzuszka

we wszystkich stawach, a druga nóżka w tym

czasie układa się w wyproście we wszystkich

stawach. Noworodek leży w pozycji

asymetrycznej tzn. główka zwrócona jest w

jedną stronę, bok po tej stronie sprawia

wrażenie jakby był dłuższy. Czuwające

niemowlę potrafi obrócić głowę w drugą stronę

co powinno się łączyć z „wydłużeniem” boku po

stronie twarzy. Rączki są zgięte, a dłonie

zaciśnięte w pięści ze schowanymi w nich

kciukami.

6 tygodni – 3 miesiące



W tym okresie dziecko powoli zaczyna osiągać

symetrię ciała. Około szóstego tygodnia

niemowlę potrafi koncentrować wzrok na

twarzy, która się nad nim pochyla lub na

zabawce. Potrafi też na kilka sekund utrzymać

główkę prosto w linii kręgosłupa. Piąstki są

coraz mniej zaciśnięte z kciukami na zewnątrz.

Plecy coraz bardziej zaczynają przylegać do

podłoża. Proces wyprostu kręgosłupa kończy

się w prawidłowych warunkach pod koniec

pierwszego kwartału. Plecy na całej długości

przylegają do podłoża, rączki są otwarte,

dziecko potrafi je łączyć w linii środkowej ciała,

czemu zawsze powinno towarzyszyć uniesienie

zgiętych nóg nad podłoże.

4 – 5 miesięcy

Niemowlę w tym okresie doskonali swoją

pozycję na plecach. Potrafi włożyć złączone

rączki do buzi, chwycić zabawkę podawaną z

boku, czemu towarzyszy uniesienie zgiętych nóg

w kierunku brzuszka, stópki łączą się w tej

pozycji stroną podeszwową ze sobą.
Około4,5 miesiąca życia dziecko prowadzi

rączkę przez linię środkową w stronę podawanej

zabawki. Ta umiejętność zapoczątkowuje

obracanie się na bok, w jedną i drugą stronę.
Po piątym miesiącu spontanicznie kieruje swoje

rączki w kierunku spojenia łonowego i kolan oraz

potrafi chwytać grzechotkę podaną mu w linii

środkowej ciała.



6 – miesięcy
Niemowlę w tym okresie potrafi
obrócić się z pleców na brzuch w
obie strony.

 

7 ½ - miesiąca



Dziecko leżąc na plecach chwyta
własne stopy i wkłada je do buzi.

ROZWÓJ RUCHOWY W POZYCJI NA BRZUCHU

0 – 6 tydzień

Noworodek leży opierając swoje ciało
na jednym policzku, nadgarstkach,
mostku i zgiętych kolanach. Łokcie
są cofnięte do tyłu a miednica
uniesiona nad podłożem. Dłonie są
zaciśnięte w pięści z kciukami
wewnątrz. Jednak już w tym okresie
dziecko próbuje unosić główkę i
potrafi obrócić ją na drugi policzek.

6 tygodni – 3 miesiące

W tym okresie trwa proces fizjologicznego

wyprostu kręgosłupa, który rozpoczyna się od

górnej części ciała. Wyraża się to możliwością

podparcia na środkowych częściach przedramion,

co pozwala w prawidłowy sposób unieść główkę.

Zmniejsza się zgięcie bioder i kolan a miednica

zbliża się do podłoża. Trzymiesięczne niemowlę

podpiera się pewnie na całych przedramionach,

łokcie leżą na wysokości barków, główka w

przedłużeniu kręgosłupa uniesiona nad podłożem,

dłonie są swobodnie otwarte, tułów opiera się na

dolnej części brzucha a miednica płasko przylega

do podłoża. Do końca pierwszego trymestru

proces fizjologicznego wyprostu kręgosłupa, na

całej jego długości powinien zostać zakończony.

4 – 5 miesięcy

W tym czasie dziecko doskonali swój

podpór. Potrafi wyciągnąć rączkę od

zabawki na podłożu. Przenosi wtedy

ciężar ciała na drugi łokieć i podpiera

się na przeciwległym kolanie. Pod

koniec piątego miesiąca niemowlę

potrafi na moment podeprzeć się na

dłoniach i oderwać brzuszek od

podłoża, zaraz jednak to przerywa,

unosząc głowę, prostując rączki i

nóżki. Jest to tzw. „pływanie”.

6 miesięcy

Niemowlę podpiera się na otwartych
dłoniach, rączki są wyprostowane w
łokciach, cały brzuszek jest uniesiony
nad podłoże, a tułów podparty jest na
górnej części ud. Po szóstym miesiącu
dziecko potrafi, podpierając się na
jednej dłoni, sięgnąć drugą rączką do
zabawki nad podłożem.

7 – 8 miesiąc



Dziecko próbuje przyjmować pozycję czworaczną.

Potrafi obracać się w obie strony z brzucha na plecy

oraz zatrzymywać obrót na łokciu. Dziecko potrafi

zatrzymać się w pozycji na boku podpierając się na

przedramieniu (tzw. siad boczny). Następnie

podpierając się na wyprostowanej ręce podnosi się

do siadu na jednym pośladku - tzw. siad skośny.



Czas doskonalenia chwytu, dziecko jest w stanie

chwytać wyprostowanym kciukiem i drugim palcem

drobne przedmioty tzw. chwyt pęsetowy.



W tym okresie na krótki czas pojawia się tzw.

„foczenie”, dziecko potrafi pokonać kilka metrów,

podciągając się na przemian to na jednym to na

drugim łokciu przy tym pociąga tułów i nóżki

biernie ułożone na podłożu.

8 – 9 miesięcy



W tym okresie dziecko osiąga trzy nowe funkcje –

raczkowanie, siadanie i wstawanie. Pojawiają się one,

w prawidłowym rozwoju, w przeciągu trzech tygodni.

W początkowej fazie, te nowo osiągnięte możliwości

są niedojrzałe. Raczkowanie w tym pierwszym

okresie jest chaotyczne, widoczna jest kifoza w

odcinku lędźwiowym (w przypadku raczkowania jest

to wygięcie kręgosłupa skierowane wypukłością ku

górze), a stopy ustawione są w zgięciu grzbietowym.

Również w siadaniu zaobserwować można pewną

niedojrzałość widoczną jako kifoza (w przypadku

pozycji siedzącej jest to wypukłość kręgosłupa

skierowana ku tyłowi). Prawidłowe wstawanie to

„raczkowanie w górę”. Dziecko z klęku, chwytając się

jakiegoś mebla, wstaje opierając najpierw jedną a

potem drugą stópkę na podłożu.

9 -10 miesięcy



To czas dojrzewania jakości raczkowania,

siedzenia oraz wstawania. Dojrzałe

raczkowanie charakteryzuje wyraźna

naprzemienność ruchów rączek i nóżek,

wyprostowany kręgosłup na całej długości,

stópki swobodnie ułożone na podłożu w linii

łydek. Pozycja siedząca wygląda w ten sposób,

że dziecko obciąża równo obydwa pośladki,

głowa jest ułożona w linii kręgosłupa,

obserwując z boku linia pleców (odcinek od

głowy do miednicy) jest prostopadła do

podłoża. Dziecko nadal wstaje przez

raczkowanie w górę ale potrafi wstać bez

podciągania się na rączkach opierając jedynie

dłonie o mebel lub ścianę.

11 -12 miesięcy

Okres przygotowań do samodzielnego
chodu. Dziecko próbuje najpierw
chodzić do boku ustawione twarzą do
ściany, opierając się o nią dwoma
rączkami. Kroczki te wykonuje z
zachowaniem wzorca naprzemiennego
-„raczkowanie bokiem”. Później
nabierając pewności, ustawia się
bokiem do ściany i trzymając się tylko
jedną rączką idzie w przód.

12 -13 miesięcy



Dziecko zaczyna chodzić samodzielnie.

Początkowo pokonuje małe odcinki, robiąc

parę kroczków od mebla do mebla. Chodzi

tylko po linii prostej i nie potrafi swobodnie

zatrzymać się ani zmienić kierunku. 

13 ½ - 18 miesięcy



Dziecko w tym czasie potrafi już w

dowolnym momencie ten chód zatrzymać,

zmienić kierunek, zwolnić lub przyspieszyć.

Taki etap chodu nazywamy chodem

społecznym. Potrafi także samo wstać bez

przytrzymywania się.

SYGNAŁY ZABURZEŃ W ROZWOJU DZIECKA
W POZYCJI NA PLECACH:



- odginanie główki do tyłu



- tendencja do skręcania główki w jedną stronę



- asymetria tułowia, często połączona z asymetrią

główki



- brak przylegania pleców do podłoża – „mostki”



- sztywne układanie ramion, przyciskanie do

podłoża, skręcanie do wewnątrz lub na zewnątrz

(bywa połączone z odginaniem główki)



- mocne zaciskanie jednej lub obu piąstek,

szczególnie po szóstym tygodniu życia



- prężenie jednej lub obu nóżek, krzyżowanie i /lub

skręcanie do wewnątrz, ułożenie „żabki”



- słabsza aktywność jednej strony ciała



- brak lub słabe wodzenie oczu za zabawką

szczególnie po drugim miesiącu życia



- „przelewanie” się dziecka

W POZYCJI NA BRZUCHU:



- brak unoszenia główki i/lub przekładania na

drugi policzek, szczególnie po szóstym tygodniu

życia



- tendencja do układania główki na jedną stronę



- unoszenie główki bez podparcia na rączkach,

unoszenie poprzez odginanie tułowia



- asymetria ustawienia główki i/lub tułowia



- podpór na wyprostowanych łokciach i

zaciśniętych piąstkach, skręcanie rączek do

wewnątrz



- prężenie jednej lub obu nóżek, krzyżowanie i /lub

skręcanie do wewnątrz, ułożenie „żabki”



- słabsza aktywność jednej strony ciała



-„przelewanie” się dziecka

Skala oceny rozwoju ruchowego Shirleya