Rozwój ruchów głowy w poszczególnych miesiącach życia

1. m. życia - odrywanie nosa od podłoża, nisko unosi głowę „dziobania”

2. m. życia - unoszenie głowy pod kątem 45 stopni

3. m. życia - unoszenie głowy pod kątem 90 stopni, utrzymuje sztywno główkę przez około jedną minutę podczas pionowego trzymania

4. m. życia - unoszenie główki pod kątem 90 stopni, podczas pionowego trzymania potrafi utrzymać sztywno głowę

5. m. życia - unosi się na przedramionach, odwraca głowę w kierunku podłoża

6. m. życia - swobodnie odwraca głowę w kierunku bodźca, utrzymuje sztywno głowę w pozycji pionowej

Rozwój umiejętności chwytania i manipulowania w poszczególnych miesiącach życia

0-2 m. życia - odruch chwytny bez kontroli woli

3 m. życia - chwytanie zabawki włożonej do rączki

4 m. życia - chwyt dowolny, chwyt prosty (zwany chwytem małpim)

5 m. życia - wyciąganie rączki po przedmiot znajdujący się nad jego głową, a następnie podawaną mu z boku. Przedmioty podawane z góry chwyta zwykle dwiema rączkami, a z boku jedną, bliższą. Przekłada zabawki z rączki do rączki, chwyt prosty. Od tego momentu dziecko doskonali umiejętność chwytania i manipulowania jedną ręką. Jeszcze będzie to ręka bliższa, a nie dominująca.

6 m. życia - utrwalanie umiejętności chwytania i manipulowania jedną ręką, sposób chwytania: chwyt dłoniowo-łokciowy, niespecyficzna manipulacja przedmiotami (wszystkie przedmioty używane w ten sam sposób)

7-8 m. życia - doskonalenie umiejętności nabytych w szóstym miesiącu życia, pojawia się chwyt nożycowy (przywodzenie kciuka do pozostałych palców)

9-12 m. życia – „rewolucja dziewiątego miesiąca”, początki manipulacji specyficznej, pierwsze oznaki kształtowania się dominacji stronnej, sposób chwytania: chwyt pęsetowy (przeciwstawianie kciuka i palca wskazującego). Dziecko wskazuje palcem.

Dopiero na początku drugiego roku manipulacje nabierają specyficznego charakteru. Początkowo poprzez naśladownictwo, dziecko zaczyna inaczej manipulować klockiem, a inaczej łyżką. Zdolność motoryczna pozwala więc kształtować i doskonalić ważną funkcję – myślenie symboliczne.

Rozwój spostrzegania wzrokowego w pierwszym roku życia

1. – skupianie wzroku na twarzy osoby dorosłej

- skupianie wzroku podczas leżenia na brzuchu na twarzy osoby dorosłej lub poruszającej się po podłożu czerwonej zabawki

- śledzenie przedmioty po łuku 90 stopni

2. - reagowanie mimiką na twarz dorosłego

- śledzenie wzrokiem osoby poruszającej się

3. - reagowanie uśmiechem na uśmiech

- śledzenie obrazu znikającego z pola widzenia (obracanie głowy za przedmiotem lub osobą)

4. - oglądanie grzechotki, podczas potrząsania nią

- oglądanie małych przedmiotów położonych na stole

5. - utrzymywanie zabawki w dłoni i koncentrowaniu wzroku na innym przedmiocie

- koncentrowanie wzroku na ustach mówiącej osoby dorosłej

6-7. - oglądanie przedmiotów, podczas manipulowania nimi

- ocenianie odległości, w jakiej znajduje się przedmiot

- spoglądanie za przedmiotem, który spadł ze stołu

8-9. - przyglądanie się przedmiotom, podczas manipulowania nimi (z przeciwstawieniem kciuka)

- poszukiwanie przedmiotu, który zniknął z pola widzenia

- śledzenie ruchu zabawek wyrzuconych z łóżeczka

- przyciąganie przedmiotu, który można dosięgnąć, zmieniając położenie ciała

- naśladowanie czynności dorosłego

10-11. – odwracanie kartek książki, oglądanie i pokazywanie obrazków

- wyjmowanie klocek z pudełka

- dotykanie palcem wskazującym szczgółów zabawek

- zamykanie pudełka

12. - kontrolowanie wzrokiem czynności wykonywanych przy użyciu narzędzi (grzebień, łyżka..)

- pociąganie za sznurek, by przyciągnąć przedmiot

- wkładanie małych przedmiotów do dużych

Rozwój spostrzegania słuchowego w pierwszym roku życia

1 m. życia

- reagowanie na dźwięk

- zmiany aktywności (np. rytm ssania pod wpływem głosu matki)

2 m. życia

- reagowanie na głośne kroki

- reakcje ruchowe na dźwięki płonące z otoczenia

3 m. życia

- wsłuchiwanie się w wypowiedzi osób dorosłych

- zatrzymywanie ruchów na dźwięk dzwonka

4 m. życia

- słuchanie dźwięków wydawanych przez grzechotkę

- słuchanie odgłosów wywołanych przez poruszającego przedmiotami dorosłego

5 m. życia

- samodzielne wywoływanie dźwięków

- słuchanie wypowiedzi opiekunów

Szukanie źródła dźwięku przez odwrócenie głowy

6-7 m. życia

- manipulowanie przedmiotami w celu wydobycia nowych dźwięków

- słuchanie własnych produkcji (powtarzanie sylab)

8-9 m. życia

- rozumienie emocjonalne zabarwionych wypowiedzi opiekunów

10-11 m. życia

- poruszanie się w rytm muzyki

- słuchanie i rozpoznawanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych i pierwszych wyrazów

12 m. życia

- rozumienie popartych gestem poleceń słownych

Rozwój mowy w pierwszym roku życia

2m. życia

- wokalizacja pierwszych samogłosek

- wydawanie dźwięków, które nie przypominają ludzkiej mowy

4 m. życia

- doskonalenie repertuaru samogłosek

- pojawienie się pierwszych spółgłosek

6 m. życia

- powtarzanie (naśladowanie) sylab charakterystycznych dla języka narodowego

- gaworzenie samonaśladowcze

8 m. życia

- naśladowanie, powtarzanie oraz samodzielna wokalizacja sylab

- rozumienie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym

9 m. życia

- pojawienie się gestu wskazywania palcem

- początek kształtowania się pola wspólnej uwagi oraz rozumienia intencji komunikacyjnych

10 m. życia

- pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych

- rozumienie prostych słów (najczęściej rzeczowników w mianowniku)

12m. życia

- rozumienie prostych poleceń, niektórych nazw osób, przedmiotów i czynności

- samodzielne wypowiadanie kilku wyrazów

- powtarzanie sylab i słów wypowiadanych przez dorosłego

Reakcje emocjonalne dziecka w pierwszym roku życia

1 m. życia

- odpowiedź niepokojem na niepokój matki

2 m. życia

- uspakajanie się podczas spokojnego mówienia lub śpiewania przez opiekuna

3 m. życia

- odpowiedź uśmiechem na uśmiech

4 m. życia

- niepokój, jeśli matka przez dłuższy czas nie zajmuje się dzieckiem

5 m. życia

- strach, jeśli zobaczy nieznane osoby

7-8 m. życia

- płacz, gaworzenie, aby przyciągnąć uwagę opiekuna

10 m. życia

- naśladowanie ruchów dorosłego i włączenie się do zabawy

Mimiczne wyrażanie emocji w pierwszym roku życia

1 m. życia

- radość, zadowolenie

3-4 m. życia

- złość, smutek

7 m. życia

- strach

11-12 m. życia

- nieśmiałość, wstyd