Konkurencyjność a etyka i

społeczna odpowiedzialność: Caux

Round Table (Arcturus Innovations)

Dr hab. Tomasz Dołęgowski, Prof.. SGH,
Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich
SGH

Etyka a ekonomia i biznes

Złożoność wzajemnych relacji
Etyka w życiu gospodarczym – paradoksalnie –

dyscyplinabardzo stara i bardzo młoda

Ekonomia jako nauka wyłoniła się z etyki społecznej

(Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)

 Adam Smith też był filozofem moralności („Teoria

uczuć moralnych”, nie tylko „O Bogactwie Narodów”)

 Był jednak przeciwny moralizmowi w ekonomii –

ekonomia nauką o tym co jest, nie o tym co być
powinno

 Podejście utylitarne i koncepcja homo oeconomicus
 Rynek wychowawcą do cnót
 Stockholder’s approach
 Współczesnym kontynuatorem: Milton Friedman

(społeczną funkcją biznesu jest maksymalizować
zysk - w ramach prawa i moralności)

Adam Smith

Kantyzm i neokantyzm. Stakeholder

approach

I. Kant: Traktować człowieka jako cel, nie

narzędzie

Podejście stakeholderowskie: orientacja na

prawa i potrzeby interesariuszy (właściciele,

kierownictwo, pracownicy, dostawcy, odbiorcy,

przyroda, społeczność lokalna)

Intencje jako ważne kryterium oceny

XVIII, XIX i początek XX wiek

Zasadniczo czas ten nie sprzyja refleksji
etycznej – oddzielenie etyki od ekonomii
Szkoły nawiązujące do klasycznej – nie
chcą moralizmu i wierzą w homo
oeconomicus
Marksizm – aetyczny (determinizm,
redukcjonizm)
Niebezpieczne ideologie
Specyfika szkoły historycznej (Max
Weber – refleksje o wpływie etyki
protestanckiej na rozwój kapitalizmu)

Renesans XX wieku

• W teorii ekonomii i naukach

społecznych: ordoliberalizm, nowa
ekonomia instytucjonalna oraz
teoria kapitału społecznego

• W zarządzaniu: nowe podejście do

konkurencyjności przedsiębiorstw,
koncepcja CSR (Corporate Social
Responsibility)

Teoria instytucji

• Ekonomia instytucjonalna i nowa

ekonomia instytucjonalna

• D. North: nagroda Nobla za 1993 rok
• Rola instytucji w gospodarce.

Instytucje to nie tylko organizacje,
ale też reguły gry

• Instytucje formalne (prawo i

konstytucja), ale i nieformalne
(moralność, religia, kultura zwyczaj)

Instytucje: c.d.

• Instytucje to trwałe, prawne,

organizacyjne i zwyczajowe

uwarunkowania i ograniczenia dla

powtarzalnych ludzkich zachowań i

międzyludzkich interakcji, których

główną funkcją jest zapewnienie

przewidywalności ludzkich

zachowań (reguły gry).

• Jakość instytucji determinuje

charakter i kierunek rozwoju.

Instytucje c.d.

• Instytucje a koszt transakcyjny,

czyli koszt funkcjonowania na
rynku. Koszt związany z asymetrią
informacji, brakiem zaufania,
koniecznością zapewnienia
transakcjom bezpieczeństwa.

• D. North, E. Jones: „cud europejski”

Kapitał społeczny

• Nowe spojrzenie na kapitał: kapitał ludzki

i społeczny

• Kapitał społeczny: związany z obecnymi w

społeczeństwie pokładami zaufania oraz
ze zdolnością do współpracy i budowy
relacji opartych na zaufaniu

• Twórcy: m.in.. F. Fukuyama, D. Coleman
• Kapitał społeczny i efektywne instytucje

redukują koszt transakcyjny.

Odrodzenie katolickiej nauki społecznej

• Znaczenie encyklik papieskich od

Leona XIII do Jana Pawła II i

Benedykta XVI

• Specyficzne cechy: personalizm,

dobro wspólne, solidaryzm, zasada

subsydiarności…

• Kluczowe znaczenie encyklik Jana

Pawła II (Laborem Exercens i

Centesimus Annus) dla nowoczesnej

katolickiej nauki społecznej

• Benedykt XVI –Caritas in Veritate:

rozwój integralny, zaufanie.

„Nowości” Jana Pawła II

• Praca jako współudział w dziele

Stworzenia

• Dowartościowanie przedsiębiorczości i

akceptacja dla rynku

• Akcent położony na wolność,

uczestnictwo i solidarność: wolny rynek i

demokracja w ramach prawa i moralności

• Jan Paweł II a myśl ordoliberałów i M.

Novaka („Duch demokratycznego

kapitalizmu”, „On Cultivating Liberty”,

„The Universal Hunger for Liberty”).

Wnioski dla Polski (Forum

Obywatelskie)

• Czy mamy w Polsce dobre instytucje oraz

jak oceniamy zasoby kapitału

społecznego?

• Polska krajem indywidualnego sukcesu…

a kapitał społeczny i dobro wspólne? Jak

z tego punktu widzenia wygląda

konkurencyjność kraju? Co robić?

• Tradycja a modernizacja, wolność i

konkurencyjność a solidarność.

• Co robimy i co zrobić z dziedzictwem

„Solidarności” i Jana Pawła II?

Caux Round Table

• Koncepcja uczynienia kapitalizmu

etycznym: użycie prywatnego
interesu dla dobra wspólnego oraz
przywództwo z zasadami

• Odrzucenie darwinizmu

społecznego

• Zasada Kyosei: „Żyć i pracować

razem dla wspólnego dobra”

• Zasada godności osoby ludzkiej i

dialogu

Caux Round Table

• Inicjatywa CRT powstała w

Szwajcarii w 1986 r.

• Twórcy: F. Philips oraz Olivier

Giscard d’Estaign (INSEAD)

• Orientacja na Stakeholder

Approach

• Obecnie szefem jest S. Young
• Istnieje CRT Poland

Caux Round Table

Odpowiedzialność biznesu – wobec
interesariuszy
Ku innowacjom, sprawiedliwości i
wspólnocie światowej
Od litery prawa do ducha zaufania
Poszanowanie dla reguł prawnych
Wsparcie wielostronnej wymiany handlowej
Poszanowanie środowiska
Unikanie działań sprzecznych z prawem

Principles for business:

Caux Round Table

Interesariusze:
Podstawowe obowiązki
Klienci
Pracownicy
Właściciele
Dostawcy, partnerzy i odbiorcy
Konkurenci
Społeczność

Caux Round Table –

Arcturus

macierz wyników

kategor
ia

obowią
zki

Klienci

Pracow
nicy

właścici
ele

Dostaw
cy,
odbiorc
y…

konkur
enci

społecz
ność

Odpowie
dzialnoś
ć
biznesu

Kryteriu
m 1.1

Kryteriu
m 1.2

Kryteriu
m 1.3

…

ekonomi
czne i
społ.
Oddziały
wanie
biznesu

Kryteriu
m 2.1.

…….

……..

Zachowa
nia
biznesow
e

…..

Poszano
wanie
dla reguł
prawnyc
h

Wsparcie
wielostro
nnej
wymiany

Poszano
wanie
środowis
ka

Unikanie
łamania
prawa

Caux Round Table

Wdrażanie zasad Arcturus Innovations

w korporacjach (np. NISSAN):

Macierz 49 pytań dla executives
Macierz 275 pytań dla ogółu
Odpowiedzi podlegają ocenie i analizie
Arcturus jest elementem strategii

jakości (TQM) - CSR elementem

strategii firmy

Znaczenie kodeksu etycznego i audytu

etycznego

Promocja etycznego przywództwa

Caux Round Table

• Idea połączenia troski o

konkurencyjność z troską o

odpowiedzialność i wymiar etyczny

• Przez uczynienie

odpowiedzialności elementem

strategii i konkurencyjnej przewagi

przedsiębiorstwa, elementem

również TQM (Total Quality

Management)

• Orientacja na kapitał społeczny

(zaufanie)

Caux Round Table

• Orientacja na dialog w wymiarze

lokalnym i globalnym

• Dialog między stakeholderami
• Dialog na poziomie cywilizacyjnym –

np. zainteresowanie inspiracjami
religijnymi: katolicka nauka
społeczna, protestantyzm, ale
również dialog z islamem,
buddyzmem

• Znaczenie jakości państwa oraz

dialogu z rządami

Caux Round Table a inne

inicjatywy

• Caux Round Table

• Global Compact (ONZ)

• Inne międzynarodowe kodeksy

(OECD Guidelines for MNE…)

• CSR i Sustainable Development a

Strategia Lizbońska UE

• Etyczne kodeksy postępowania

branż i firm

• Silne i słabe strony rozwiązań

• CRT Arcturus – jedną z najbardziej

kompleksowych prób integracji

etyki i biznesu