Społeczna odpowiedzialność i etyka biznesu
mgr inż. Jakub Sosin
Odpowiedzialność społeczna
► Dotyczy sposobu w jaki organizacja oddziałuje na społeczeństwo, w którym istnieje i funkcjonuje.
► Organizacje mają do czynienia z trudnymi zagadnieniami, w których
interesy jednej organizacji naruszają interesy innych (ludzi lub
organizacji).
Etyka
► Mówi o wpływie naszych decyzji na innych.
► Mówi o prawach i obowiązkach moralnych stosowanych przez ludzi w
podejmowaniu decyzji.
► Mówi o istocie stosunków między ludźmi.
Ewangelia bogactwa Andrew Karnegie
Andrew Carnegie (1835-1919), założyciel US Steel Corporation, wydał w
roku 1899 książkę „Ewangelia bogactwa” (The Gospel of Wealth).
► Przedstawione poglądy oparte były na dwóch podstawach:
- zasada miłosierdzia
- zasada włodarstwa
► Zasada miłosierdzia – wymaga od szczęśliwych członków społeczeństwa
wspomagania tych mniej szczęśliwych (w tym bezrobotnych,
niepełnosprawnych, chorych i starszych).
► Pomoc można realizować bezpośrednio lub pośrednio (np. Wspierając
organizacje dobroczynne).
► Zasada włodarstwa – wywodząca się z Pisma Świętego, żąda od
przedsiębiorstw i od zamożnych ludzi, aby uważali się wyłącznie za
włodarzy (opiekunów) swojego majątku.
► Reszta społeczeństwa powierzyła bogatym ich majątek, aby używali go tylko do celów uważanych przez społeczeństwo za uprawnione.
► W latach 50-tych zasady miłosierdzia i włodarstwa były powszechnie
akceptowane w amerykańskich kręgach gospodarczych.
► Coraz więcej przedsiębiorstw wyznawało zasadę, że „Władza rodzi
odpowiedzialność”.
► Nawet firmy nie uznające tych zasad zdały sobie sprawę, że nawet jeżeli przedsiębiorstwa nie wezmą na siebie dobrowolnie obowiązków wobec
społeczeństwa, to państwo zmusi je do ich przyjęcia.
Argumentacja Miltona Friedmana
► W latach 70-tych nastąpił wzrostu kosztów energii oraz różnych obciążeń nakładanych przez przepisy (prawa konsumentów, ochrona środowiska,
równouprawnienie).
► Pojawiły się poglądy, że jeżeli przedsiębiorstwa mają „przeżyć”,
muszą się uwolnić od nieuzasadnionej odpowiedzialności społecznej i zająć się po prostu zarabianiem pieniędzy.
Milton Friedman (1912-2006, nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii 1976)
twierdził, że „istnieje tylko jeden jedyny rodzaj społecznej odpowiedzialności ze strony biznesu – wykorzystywać zasoby i podejmować działalność w celu zwiększenia zysków, przyjmować otwartą i wolną konkurencję, bez
podstępów i oszustw”.
► Urzędnicy organizacji nie mają żadnej możliwości oceny względnej wagi
problemów społecznych, ani ilości zasobów organizacji, które należałoby przeznaczyć na rozwiązanie określonego problemu.
► Menedżerowie decydujący o skierowaniu zasobów organizacji na cele
wynikające z ich osobistych, a może błędnych poglądów, na to co stanowi
dobro społeczne, niesłusznie obciążają kosztami tych decyzji swoich
własnych akcjonariuszy, pracowników i klientów.
► Przedsiębiorstwa powinny sprawnie wytwarzać towary i usługi, a
rozwiązywanie problemów społecznych pozostawić zaangażowanym w to
osobom i instytucjom rządowym.
Konfucjusz (Chiny 500 r. p.n.e.) sformułował swoje zasady (Konfucjonizm) na podstawie studiowania historii Chin:
► Trwałość społeczeństwa opiera się na nierówności stosunków między
ludźmi.
► Rodzina jest pierwowzorem wszystkich organizacji społecznych.
► Cnotliwe postępowanie polega na traktowaniu innych tak, jak się
samemu chce być traktowanym.
► Cnoty wiążące się z życiowymi zadaniami obejmują dążenie do zdobycia
umiejętności i wiedzy ciężką pracą, wydawaniu jedynie tylu pieniędzy ile jest konieczne, wykazanie się cierpliwością i wytrwałością. Zakazane jest wystawne życie, brak panowania nad sobą. We wszystkim wskazany
jest umiar.
► Zgodnie z filozofią Konfucjusza, Chińczycy uważają wiarygodność,
lojalność i doświadczenie zawodowe za ważne cechy i wyżej je cenią od
takich „amerykańskich” cech jak osiągnięcia i efektywność.
► Osiągnięcia gospodarcze krajów azjatyckich mogą być wynikiem
stosowania od wielu lat zasad Konfucjonizmu.
4 poziomy zagadnień etycznych
► POZIOM SPOŁECZEŃSTWA
- czy kapitalizm jest sprawiedliwym sposobem dzielenia dóbr?
- jaką rolę powinno odgrywać państwo w regulowaniu rynku ?
- czy powinniśmy tolerować znaczne różnice w zamożności, pozycji
społecznej i władzy ?
► POZIOM INTERESARIUSZY
- w jaki sposób firma powinna oddziaływać na grupy zewnętrzne, na które
jej decyzje mają wpływ ?
- jak interesariusze powinni oddziaływać na firmę ?
- jakie są obowiązki firmy wobec dostawców, akcjonariuszy, lokalnych
społeczności ?
- jakiego rodzaju umowy o pracę są sprawiedliwe ?
- jakie są wzajemne prawa i obowiązki firmy i pracowników ?
- zwolnienia z pracy, świadczenia socjalne, regulamin pracy, motywacja i przywództwo.
► POZIOM INDYWIDUALNY
- jakie powinno być wzajemne traktowanie się ludzi w organizacji ?
- jakie mamy zobowiązania zarówno jako ludzie jak i jako pracownicy
wobec przełożonych, podwładnych i kolegów ?
- czy powinniśmy być wobec siebie uczciwi bez względu na konsekwencje ?
Instrumenty etyki
► Wartości
► Prawa
► Obowiązki
► Normy moralne
► Wzajemne stosunki
Relatywizm etyczny
Dobro i zło są względne, nie ma żadnego pewnego sposobu ustalenia, która decyzja jest lepsza.
► Relatywizm naiwny – wszyscy sami dla siebie ustalają normy, według
których należy ich oceniać.
► Relatywizm kulturowy – moralność jest względna w zależności od kultur, społeczeństw, społeczności
Literatura
► J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert Jr – KIEROWANIE, Wydanie II
zmienione – przekład Andrzej Erlicht – PWE Warszawa 2001.