PODSTAWY FINANSÓW

PRZEDSIĘBIORSTWA

materiały do

kolokwium

10.05.23

POJĘCIE FINANSÓW

PRZEDSIĘBIORSTWA

Zjawiska i procesy

finansowe zachodzące

w przedsiębiorstwie

składają się na pojęcie

finansów firmy. Finanse

firmy można rozpatrywać

w różnych aspektach:

10.05.23

ASPEKTY FINANSÓW

•w aspekcie

funkcjonalnym

można

mówić o procesach
gromadzenia
(pozyskiwania) pieniądza
oraz o procesach jego
wykorzystywania,

10.05.23

ASPEKTY FINANSÓW

•w aspekcie podmiotowym

finanse firmy przedstawiane
są z punktu widzenia
podmiotowej i organizacyjnej
struktury zarządzania
procesami gromadzenia i
wydatkowania pieniądza,

10.05.23

ASPEKTY FINANSÓW

• w aspekcie przedmiotowym

przedstawia się zjawiska
finansowe w różnych
wyodrębnionych sferach
działalności przedsiębiorstwa, np.
w działalności bieżącej,
działalności rozwojowej,
w planowaniu działań, finansowej
analizie ich przebiegu itp.,

10.05.23

ASPEKTY FINANSÓW

•w aspekcie wewnętrznym

przedsiębiorstwa,

•w wymiarze związanym z całą

gospodarką

(np. rynkiem

kapitałowym, systemem
bankowym, systemem
instytucji finansów
publicznych),

10.05.23

ASPEKTY FINANSÓW

•w wymiarze

międzynarodowym

związanym z wymianą
gospodarczą z zagranicą,
międzynarodowymi
rynkami finansowymi.

10.05.23

FUNKCJE FINANSÓW

PRZEDSIĘBIORSTWA

Finanse w zarządzaniu

przedsiębiorstwem spełniają dwie

funkcje - bierną i czynną:

• funkcja bierna finansów

związana

jest z wyrażaniem w miernikach

pieniężnych skutków

podejmowanych decyzji

gospodarczych,

• funkcja czynna finansów

związana

jest z faktem, że zasoby finansowe

określają możliwości rozwojowe

przedsiębiorstw.

10.05.23

ISTOTA ZARZĄDZANIA

FINANSAMI

PRZEDSIĘBIORSTWA

Zarządzanie finansami polega:

• z jednej strony

na podejmowaniu

takich decyzji, by osiągnąć

najkorzystniejszą relację między

osiąganymi przez przedsiębiorstwo

efektami a ogółem poniesionych

nakładów,

• z drugiej

zaś na zapewnieniu

niezbędnych środków pieniężnych

do realizacji tych decyzji.

10.05.23

EFEKTY ZARZĄDZANIA

FINANSAMI

Efekty zarządzania finansami

znajdują

odzwierciedlenie w:

• kondycji finansowej przedsiębiorstwa

(efektywność),

• zdolności przedsiębiorstwa do

terminowego wywiązywania się
z zaciąganych zobowiązań
(płynność finansowa),

• zdolności przedsiębiorstwa do

finansowania swojego rozwoju.

10.05.23

ZADANIA ZARZĄDZANIA

FINANSAMI

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Zadania związane z zarządzaniem

finansami

przedsiębiorstwa polegają na:

•określaniu rozmiarów przedsiębiorstwa

oraz ustalaniu tempa jego rozwoju,

•kształtowaniu optymalnej struktury

majątkowej,

•kształtowaniu optymalnej struktury

kapitałowej (źródeł finansowania), tak by
można zmaksymalizować wartość zysku
netto na jednostkę kapitału własnego.

10.05.23

MODELE FINANSOWANIA

DZIAŁALNOŚCI

PRZEDSIĘBIORSTWA

W warunkach gospodarki rynkowej

przedsiębiorstwa są podmiotami gospodarczymi
funkcjonującymi na

zasadach

samofinansowania, tzn. pokrywania

wszystkich wydatków z

przychodów uzyskiwanych

ze sprzedaży

produktów, usług, towarów lub przychodów

finansowych.

Prowadząc działalność gospodarczą

przedsiębiorstwo może stosować jeden z dwóch

modeli finansowania swojej działalności, tj.:

• model retrospektywny,
• model prospektywny.

10.05.23

MODEL

RETROSPEKTYWNY

Charakteryzuje się uprzednim zgromadzeniem

niezbędnych środków finansowych, a

następnie ich wydatkowaniem:

• przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji

przedsiębiorstwo bada stan zasobów

pieniężnych i od nich uzależnia jej realizację,

• podmiot gospodarczy unika kredytów

i pożyczek, nie uzależnia się od kapitału

obcego – w ten sposób minimalizuje ryzyko

finansowe.

Firma rezygnuje z możliwości

pomnażania zysku poprzez angażowanie do

finansowania swojej działalności taniego

kapitału obcego,

10.05.23

MODEL

RETROSPEKTYWNY

• możliwości rozwojowe uzależnione są w

tym przypadku od wysokości

generowanej nadwyżki ekonomicznej i od

możliwości pozyskania dodatkowych

środków przez emisję nowych akcji lub

powiększenie kapitału udziałowego,

• ten model finansowania jest w

warunkach współczesnej gospodarki

rzadko stosowany. Stosują go

przedsiębiorstwa indywidualne,

prowadzące działalność gospodarczą na

niewielką skalę.

10.05.23

MODEL PROSPEKTYWNY

Jest modelem przeciwnym do retrospektywnego.

Charakteryzuje się zaangażowaniem kapitału obcego

w formie kredytów, pożyczek, leasingu.

• podejmowane przez firmę decyzje nie są

zdeterminowane stanem własnych zasobów

pieniężnych, uwzględnia się również dostępność

środków finansowych będących w posiadaniu innych

podmiotów gospodarczych.

• ten model finansowania współczesnych

przedsiębiorstw jest powszechny. Stwarza on

możliwości zdynamizowania procesów rozwojowych

wielu firm. Podmiot gospodarczy nie musi czekać z

wieloma decyzjami do momentu wygospodarowania

dostatecznej ilości własnych środków pieniężnych.

Możliwość skorzystania ze środków obcych pozwala

na utrzymywanie osiągniętej pozycji rynkowej lub jej

poprawę.

10.05.23

MODEL PROSPEKTYWNY

•

finansowanie prospektywne wiąże się jednak ze

znacznie wyższym ryzykiem finansowym

w porównaniu z modelem poprzednim. Pożyczone

pieniądze przedsiębiorstwo nie tylko musi zwrócić

w umówionym terminie, lecz również jest

zobowiązane do zapłacenia określonych odsetek,

których źródłem jest nadwyżka ekonomiczna (zysk)

osiągana z prowadzonej działalności gospodarczej.

•

w modelu tym bardzo łatwo jest przekroczyć

granicę tzw. „bezpiecznego zadłużenia”, tym

bardziej, że taką granicę trudno jest jednoznacznie

określić. Nadmierne zaangażowanie kapitału

obcego powoduje kłopoty z terminową jego

obsługą. Kary z tytułu przeterminowania

płatności powiększają zadłużenie i pogłębiają

kłopoty płatnicze.

10.05.23

FINANSOWANIE

DZIAŁANOŚCI

PRZEDSIĘBIORSTWA

Środki zaangażowane

w finansowanie
działalności przedsiębiorstwa
w modelu finansowania
prospektywnego pochodzą ze

źródeł:

• wewnętrznych
• zewnętrznych.

10.05.23

WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA

FINANSOWANIA

Do źródeł wewnętrznych należą:
• amortyzacja,
• zysk netto

–

jego źródłem jest nadwyżka

ekonomiczna uzyskiwana w wyniku sprzedaży

oferowanych dóbr po cenie wyższej od

poniesionych kosztów. Zwiększa on środki

finansowe przedsiębiorstwa w momencie, kiedy

wpływa zapłata za sprzedane produkty, towary,

usługi. Zysk netto nie zrealizowany (naliczony od

sprzedaży skredytowanej) nie jest równoznaczny

z powiększeniem zasobów pieniężnych firmy,

• spieniężenie majątku przedsiębiorstwa

rzeczowego lub finansowego

10.05.23

ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA

FINANSOWANIA

Zewnętrznymi źródłami finansowania

(pochodzącymi spoza firmy) są:

• kapitały podstawowe i ewentualne

dopłaty właścicieli do tych
kapitałów,

• kredyty i pożyczki,
• leasing,
• zobowiązania związane z bieżącą

działalnością.

10.05.23

KAPITAŁY PODSTAWOWE

Kapitały podstawowe są wkładem właścicieli

w finansowanie majątku

przedsiębiorstwa.W

zależności

od formy prawnej mają one różne nazewnictwo:
Spółka z o.o. :

•

tworzy kapitał zakładowy podzielony na

udziały o równej wartości,

•

może tworzyć kapitał zapasowy z zysku po

opodatkowaniu. Kapitał ten przeznaczony jest

na pokrycie ewentualnych strat spółki. Kodeks

spółek handlowych zakłada fakultatywność

w odniesieniu do tego kapitału. Taka

pozycja kapitałowa może być ale nie musi być

tworzona. Zależy to od decyzji wspólników.

10.05.23

KAPITAŁY PODSTAWOWE

Spółki akcyjne:

• gromadzą kapitał zakładowy podzielony na

określoną liczbę akcji o jednakowej wartości

nominalnej. Kapitał ten może być wniesiony

bezpośrednio przez założycieli spółki bądź też

zgromadzony w drodze subskrypcji publicznej,

• mają obowiązek tworzenia z zysku czystego (zysku

po opodatkowaniu podatkiem dochodowym)

kapitału zapasowego. Wysokość tego kapitału nie

powinna być niższa od 1/3 części kapitału

zakładowego. Na kapitał zapasowy spółka powinna

przeznaczyć corocznie przynajmniej 8% zysku po

opodatkowaniu. W przypadku, gdy poziom

kapitału zapasowego osiągnął wymagane

minimum (1/3 kapitału zakładowego), można

zaprzestać przelewania części zysku na kapitał

zapasowy. Kapitał zapasowy przeznaczony jest na

pokrycie ewentualnych strat bilansowych.

10.05.23

KAPITAŁY PODSTAWOWE

Spółdzielnie:

•tworzą fundusz udziałowy (kapitał

założycielski), który jest
wielkością zmienną, jeżeli
występują zmiany w
składzie członkowskim,

•tworzą fundusz (kapitał)

zasobowy z zysków
spółdzielni.

10.05.23

KAPITAŁY PODSTAWOWE

Kapitały podstawowe, mimo, że są

własnością przedsiębiorstwa, to jednak
nie zostały one przez nie
wygenerowane

Kapitał ten może być

wniesiony w formie pieniężnej lub
rzeczowej. Do tej samej kategorii źródeł
zasilania finansowego należy
podwyższenie kapitału, które może mieć
miejsce w różnych okresach jego
funkcjonowania i rozwoju (np. poprzez
emisje nowych akcji).

10.05.23

KREDYT

Kredyt

– stanowi kwotę pieniędzy przekazanych przez

kredytodawcę (bank) kredytobiorcy na podstawie

umowy cywilno-prawnej, która przewiduje zwrot

kwoty kredytu w ściśle określonym czasie i

zapłacenie określonych odsetek stanowiących cenę

kredytu. Kredyt może być udzielony na różne cele:

•

o charakterze rozwojowym (kredyt inwestycyjny),

•

eksploatacyjnym (kredyt obrotowy, kredyt

płatniczy).

W celu uzyskania kredytu bankowego

przedsiębiorstwo musi złożyć odpowiednio

uzasadniony wniosek kredytowy oraz posiadać

odpowiednie zabezpieczenie.

10.05.23

POŻYCZKI

Pożyczki

– mają podobny charakter jak

kredyty. Udzielane są na ogół przez
inne niż banki podmioty (osoby
fizyczne lub prawne). Specyficzną
formą pożyczki są obligacje.

• Zarówno kredyty jak i pożyczki

związane są dla przedsiębiorstwa
z określonymi kosztami.

Są to

odpłatne, zewnętrzne źródła
finansowania przedsiębiorstwa.

10.05.23

LEASING

Leasing

– jest formą upoważnienia

udzielonego przez właściciela składników

majątkowych do ich użytkowania w ściśle

określonym czasie w zamian za określone

opłaty okresowe. Opłaty te mogą

obejmować:

• jedynie odpłatność za użytkowanie

(leasing

operacyjny)

lub

• spłatę części wartości leasingowanego

obiektu i odsetki (

leasing finansowy

Leasing może być szczególnie atrakcyjną

formą finansowania działalności

inwestycyjnej w tych

przedsiębiorstwach, które mają trudności z

uzyskaniem kredytów lub pożyczek.

10.05.23

ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE

Zobowiązania związane z bieżącą

działalnością przedsiębiorstwa

– mają

charakter odroczonych w czasie

płatności. Należą do nich:

• kredyt kupiecki udzielony

przedsiębiorstwu przez dostawców

materiałów, surowców, robót i usług,

• zobowiązania wobec budżetu, ZUS,

• zobowiązania wobec pracowników.
Zobowiązania te do momentu nie

przekroczenia umówionego lub

ustawowego terminu płatności stanowią

nieodpłatne źródło finansowania.

10.05.23

FINANSOWANIE

WŁASNE I OBCE

Ze względu na

kryterium własności

źródła

finansowania przedsiębiorstwa podzielić

można na:

• własne –

kapitały podstawowe, rezerwy

i wynik netto,

• obce

– oddane przedsiębiorstwu do

okresowego użytkowania za określoną

odpłatnością lub nieodpłatnie. Należą do

nich: kredyty i pożyczki, różnego rodzaju

zobowiązania ( z tytułu dostaw, robót i usług,

leasingu, wobec budżetów, ZUS, pobranych

zaliczek na poczet przyszłych dostaw,

funduszy socjalnych, itp.).

10.05.23

FINANSOWANIE DŁUGO

I KRÓTKOTERMINOWE

Ze względu na

długość okresu

, przez który środki

pochodzące z danego źródła finansują

przedsiębiorstwo, rozróżnia się:

• długoterminowe źródła finansowania,

które

pozostają do dyspozycji firmy przez okres

dłuższy od 1 roku. Należą do nich: kapitały

własne przedsiębiorstwa (kapitały podstawowe,

rezerwy, wynik finansowy), kredyty, pożyczki i

zobowiązania, których termin płatności wykracza

poza najbliższy rok,

• krótkoterminowe źródła finansowania

które

pozostają w dyspozycji przedsiębiorstwa przez

okres krótszy od jednego roku. Należą do nich

kapitały obce, których termin płatności jest

krótszy od roku. Nazywa się je inaczej

zobowiązaniami bieżącymi

10.05.23

TRADYCYJNE I

NOWOCZESNE FORMY

FINANSOWANIA

TRADYCYJNE:

- kapitały własne,
- kredyty i pożyczki,
- leasing,
- franchising,
- publiczny rynek kapitałowy.

NOWOCZESNE:

- faktoring,
- forfaiting,
- private equity/ venture capital,
- kapitał typu mezzanine,
- anioły biznesu.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Przedsiębiorstwo staje ciągle przed

problemem wyboru najkorzystniejszych

źródeł finansowania. Wybór ten powinien

uwzględniać dwa kryteria:

• wzrost stopy rentowności kapitałów

własnych,

czyli zmaksymalizowanie

korzyści dla właścicieli,

• utrzymanie zdolności płatniczej

przedsiębiorstwa

(zdolności do

terminowej realizacji podejmowanych

zobowiązań) i ograniczenie ryzyka

finansowego do racjonalnych rozmiarów.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Wybór struktury źródeł

finansowania często jest

wyborem między poziomem
bezpieczeństwa a poziomem
ryzyka finansowego.

Proporcje

między kapitałem własnym
a kapitałem obcym muszą być
rozpatrywane indywidualnie.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Prowadząc działalność

gospodarczą

przedsiębiorstwo spotyka
się z dwoma rodzajami
ryzyka:

•ryzykiem wytwórcy,
•ryzykiem finansowym.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Ryzyko wytwórcy

– wiążę się ono z:

• charakterem prowadzonej działalności,
• elastycznością jego wyposażenia

technicznego,

• stabilizacją warunków rynkowych,
• stabilizacją gospodarki krajowej i światowej

(w przypadku przedsiębiorstw o

wysokim udziale eksportu lub importu).

Ryzyko wytwórcy to inaczej

niepewność co do

wyników prowadzonej przez przedsiębiorstwo

działalności gospodarczej.

Miarą tego ryzyka

jest spadek zysków i wygenerowanych środków

pieniężnych pod wpływem niekorzystnych tendencji

w otoczeniu przedsiębiorstwa.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Ryzyko finansowe – związane jest z

poziomem zadłużenia przedsiębiorstwa.

Im wyższe zadłużenie, tym wyższe

koszty jego obsługi. Przedsiębiorstwo

musi w umówionych terminach spłacać

dług oraz płacić związane z nim odsetki.

Inne konsekwencje:

- możliwość wystąpienia odsetek karnych,

- możliwość zerwania umowy kredytowej

i żądania

natychmiastowego zwrotu środków,

- możliwość wahania stopy procentowej.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Racjonalizacja decyzji finansowych polega

na dążeniu do zachowania

rozsądnej

równowagi między ryzykiem wytwórcy a

ryzykiem finansowym:

• przedsiębiorstwa o wysokim ryzyku

wytwórcy powinny unikać wysokiego

zadłużenia, czyli minimalizować ryzyko

finansowe,

• przedsiębiorstwa o niskim ryzyku

wytwórcy mogą podejmować wyższe

ryzyko finansowe, zadłużając się na

wyższą skalę lub na mniej korzystnych

warunkach.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Innymi czynnikami,

które

uwzględnia się przy wyborze

źródeł finansowania (oprócz

ryzyka i rentowności kapitałów)

są:

• wpływ emisji nowych akcji lub

powiększenia udziałów na kontrolę

nad przedsiębiorstwem,

• wpływ emisji nowych akcji na

wartość księgową akcji.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

Źle ukształtowana struktura

kapitału powodować może, że
przedsiębiorstwo funkcjonuje
na granicy wypłacalności,
której towarzyszy wysokie
zadłużenie. Głównymi
przyczynami takiej sytuacji
są:

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

• zbyt niski poziom kapitału własnego na

starcie przedsiębiorstwa –

mały wkład

kapitałowy właścicieli zmusza często
przedsiębiorstwo już w początkowym okresie
do zaciągania wysokich kredytów, które na
ogół udzielane są na mniej korzystnych
warunkach w porównaniu z
przedsiębiorstwami już znanymi. Tym samym
równowaga finansowa przedsiębiorstwa może
być zagrożona już w pierwszym etapie
funkcjonowania firmy.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

• niedobór kapitału obrotowego

– niewłaściwe

ulokowanie kapitału w majątku przedsiębiorstwa.

Często się zdarza, że firmy rozpoczynają swoja

działalność od budowy nadmiernych powierzchni

użytkowych, instalowania nadmiernego potencjału

produkcyjnego lub usługowego. To pochłania cały lub

zdecydowaną większość kapitału początkowego

przedsiębiorstwa. Wobec powyższego brakuje środków

finansowych na zakup materiałów lub towarów

niezbędnych do uruchomienia działalności na

odpowiednio wysoką skalę, określoną chociażby przez

próg rentowności. Podobna sytuacja może wystąpić

również przy przedwczesnej spłacie

długoterminowych kredytów lub pożyczek, czy też

wyprowadzeniu zysku z

przedsiębiorstwa w formie dywidend.

10.05.23

STRUKTURA KAPITAŁU

• nadmierna ekspansja

– skala

podejmowanych inwestycji
przekroczyć może możliwości
finansowe przedsiębiorstwa. W
takich przypadkach może dojść
do upadłości jeszcze przed
rozpoczęciem działalności
eksploatacyjnej.