Współczesna diagnostyka w

chirurgii

I Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Naczyń

II Wydziału Lekarskiego A.M. w Warszawie

I. Metody rozpoznawania

chirurgicznych chorób układu

trawiennego

1. WYWIAD I BADANIE
PRZEDMIOTOWE

Wiele ostrych schorzeń chirurgicznych nie

pozwala na powolne wypytywanie chorego o

szczegóły jego przeszłości medycznej.

Schemat “AMPLE” dostarcza najbardziej istotnych

informacji, które mogą mieć natychmiastowe

implikacje w postępowaniu chirurgicznym.

AMPLE – schemat zbierania wywiadu:
• A – (allergies) uczulenia
• M – (medications) przyjmowane leki
• P – (past medical history) przeszłość medyczna
• L – (last meal) ostatni posiłek
• E – (events preceding the emergency) wydarzenia

poprzedzające obecną chorobę

WYWIAD – zwróć uwagę na:

• bóle (klatka piersiowa, jama brzuszna, odbytnica)
 gorączkę i dreszcze
 odbijanie, zwracanie, wymioty
 zgagę
 trudności w połykaniu
 zaburzenia w oddawaniu stolca
 krwawienie, wydalanie śluzu i ropy z odbytu
 powiększenie rozmiarów brzucha
 łaknienie
 żółtaczka
 zmiany masy ciała

BADANIE PRZEDMIOTOWE

 oglądanie: najpierw całego chorego, potem brzuch

(niedożywienie, żółtaczka, poszerzenie żył, przepukliny, guzy,
przetoki, powiększenie rozmiarów brzucha)

 badanie dotykiem: nie zapominać o: dołach

nadobojczykowych
(węzły chłonne), wrotach zewnętrznych przepuklin, tętnicach
udowych, zewnętrznych narządach płciowych.

Ogólne badanie jamy brzusznej powierzchowne i głębokie):

poszukujemy taki objawów jak:

 bolesność uciskowa
 obrona mięśniowa
 guz
 wzdęte pętle jelitowe
 powiększenie wątroby, śledziony, pęcherza moczowego i nerek
 wodobrzusze

BADANIE PRZEDMIOTOWE c.d.

 opukiwanie: stłumienie odgłosu opukowego w obrębie

guza nowotworowego, ropnia lub powiększonego
narządu

 osłuchiwanie: charakter jelitowych szmerów

perystaltycznych: tzw. cisza w brzuchu w pierwszym
okresie po operacji w jamie brzusznej i w rozległym
zapaleniu otrzewnej; natomiast głośne, dźwięczne tzw.
metaliczne w mechanicznej niedrożności jelit.

Pamiętajcie o

badaniu

per rectum!!

2. BADANIE RADIOLOGICZNE

• przełyk i klatka piersiowa: zdjęcie przeglądowe śródpiersia

(zawsze w dwóch prostopadłych projekcjach) wykonujemy, gdy
poszukujemy silnie pochłaniającego promieniowanie ciała obcego
oraz objawów powikłań (przebicie przełyku i zapalenie śródpiersia);

• w poszukiwaniu ciała obcego słabo pochłaniającego promieniowanie

(ość ryby) podaje się środek cieniujący, np. wacik nasączony
siarczanem baru;

• przy podejrzeniu przebicia przełyku lub niedrożności z przetoką

przełykowo – tchawiczą lub przełykowo – oskrzelową stosuje się
doustne środki rozpuszczalne w wodzie (Uropolina – roztwór 20 –
30%);

• badanie przełyku przy użyciu siarczanu baru jest ważne w szukaniu

przyczyn zaburzeń połykania, ucisku w klatce piersiowej związanego
z jedzeniem i połykaniem;

BADANIE RADIOLOGICZNE c.d.

Zdjęcie klatki piersiowej wykonuje się jeżeli

osłuchiwanie i opukiwanie klatki piersiowej

nasuwa podejrzenie choroby płuc i opłucnej,

a zwłaszcza, gdy chory gorączkuje a gorączki

nie można wyjaśnić innymi przyczynami;

Zdjęcie to trzeba wykonać, gdy

chory uległ urazowi

wielonarządowemu.

BADANIE RADIOLOGICZNE c.d.

zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej w pozycji stojącej

lub tzw. poziomym promieniem- wskazania :

 podejrzenie ostrej choroby jamy brzusznej -

przedziurawienia (perforacji) lub niedrożności przewodu
pokarmowego

 kamicy nerkowej
 stan po połknięciu ciała obcego metalicznego

 zdjęcie takie jest mało przydatne w określaniu wielkości

narządów wewnętrznych, z wyjątkiem nerek, które są
dobrze widoczne; nie służy do wykrywania źródła krwawień
z przewodu pokarmowego, nie jest również przydatne w
różnicowaniu torbieli z nowotworem.

BADANIE RADIOLOGICZNE c.d.

Badanie kontrastowe przewodu pokarmowego: do tego badania
stosuje się mieszaninę wodną siarczanu barowego; zaletami tego typu
badań jest to, że: wiernie odwzorowują obraz wewnętrznych zarysów
ściany przewodu pokarmowego, zmiany poza światłem przewodu
uwidaczniają się dopiero po osiągnięciu znacznych rozmiarów; przez
uwidocznienie wewnętrznego zarysu i ciągłości ściany pozwalają na
ocenę zwężeń światła spowodowanych naciekiem, zwłóknieniem albo
kurczem oraz rozszerzeniem światła wywołanego niszą wrzodową,
uchyłkiem, przebiciem czy zwiotczeniem ściany; w badaniu metodą
podwójnego kontrastu uwidacznia się nie tylko zmiany w ścianach
położonych stycznie do biegu wiązki promieniowania, lecz również w
ścianach prostopadłych np. tylna i przednia ściana żołądka; zaletą tej
metody jest uwidacznianie płaskich nacieków, polipów o średnicy kilku
milimetrów, nadżerek błony śluzowej i szczelinowatych owrzodzeń.

U chorego z podejrzeniem

przedziurawienia (perforacji)

przewodu pokarmowego albo

ostrej niedrożności jelit nie

należy podawać doustnie

siarczanu baru!

Badanie kontrastowe dróg żółciowych: ze względu na

sposób wprowadzania środka cieniującego do przewodów

żółciowych dzieli się je na metody bezpośrednie i

pośrednie

 metody bezpośrednie:

• przezskórna, przezwątrobowa cholangiografia drogą nakłucia

przewodu wewnątrzwątrobowego; wskazania do tego są
ograniczone do chorych z żółtaczką, u których nie można badaniem
USG albo TK ustalić poziomu i rodzaju przeszkody w przewodach
żółciowych i do chorych, u których istnieje potrzeba założenia ta
drogą drenażu dróg żółciowych

• cholangiopankreatografia wsteczna – drogą cewnikowania brodawki

dwunastniczej przez wziernik wprowadzony do dwunastnicy;
wskazaniem do tego badania może być potrzeba uwidocznienia
zwężenia w przydwunastniczym odcinku przewodu żółciowego
wspólnego lub obwodowego odcinka niedrożności tego przewodu;

• cholangiografia śród – lub pooperacyjna przez dren Kehra; służy

głównie do wykrywania kamieni w przewodach żółciowych lub
umiejscowienia wysokiej przeszkody mechanicznej innego
pochodzenia i kontroli drożności

Metody pośrednie:

• cholecystografia doustna;
• cholecystocholangiografia dożylna

(Bilipolina)

Rzadko obecnie stosowane ze

względu na rozpowszechnienie
badania USG.

BADANIE RADIOLOGICZNE c.d.

 tomografia komputerowa: dostarcza następujących danych o stanie narządów

jamy brzusznej, takich jak:

 kształt, wielkość, położenie wątroby, śledziony, trzustki i nerek oraz stan ich

najbliższego otoczenia, a zwłaszcza istnienie guza, nacieku lub płynu;

 istnienie ogniskowych zmian strukturalnych w narządzie, jako stref

zmniejszonej lub zwiększonej w stosunku do prawidłowego otoczenia
gęstości;

 ogniska nowotworu, zawału, ropnia mają zazwyczaj osłabienie

promieniowania nieco mniejsze, a rzadko nieco większe od otaczającego je
prawidłowego otoczenia;

 zawartości jamy otrzewnej, a zwłaszcza obecności i rodzaju płynu, ropni,

przerzutów do otrzewnej

 stanu przestrzeni zaotrzewnowej, a zwłaszcza aorty, żyły głównej dolnej oraz

węzłów chłonnych w ich otoczeniu;

 wskazówek co do miejsca wykonania biopsji

Wskazania do tomografii

komputerowej jamy brzusznej

• Wątroba: wykrywanie i rozpoznawanie zmian ogniskowych

o średnicy ponad 1,5 – 2,0 cm; ocena rozległości zmian
urazowych urazowych (pęknięcie, krwiak podtorebkowy );
rozpoznania niektórych zmian rozsianych (stłuszczenie,
hemochromatosis).

• Drogi żółciowe: głownie u chorych z żółtaczką –

wykrywanie przeszkody w zewnątrzwątrobowych drogach
żółciowych, rozpoznanie raka pęcherzyka żółciowego.

• Śledziona: rozpoznawanie zmian pourazowych (pęknięcie,

krwiak podtorebkowy, krwiak wewnątrznarządowy).

Wskazania do tomografii

komputerowej jamy brzusznej -

c.d.

• Otrzewna, krezka, sieć: rozpoznawanie ropnia

wewnątrzotrzewnowego; wykrywanie i określenie rodzaju płynu
w otrzewnej, wykrywanie przerzutów do otrzewnej, sieci lub
krezki; ocena rozległości tworu guzowatego w krezce określenie
jego budowy.

• Przewód pokarmowy: ocena rozległości nowotworu poza

światłem jelita; rozpoznawanie nawrotu po wycięciu odbytnicy z
powodu raka u mężczyzn, rozpoznawanie nawrotów po wycięciu
nowotworu przełyku.

• Przestrzeń zaotrzewnowa: wykrycie pierwotnych nowotworów

przestrzeni zaotrzewnowej ; klasyfikacja węzłowej i
pozawęzłowej rozległości chłoniaka oraz przerzutów innych
nowotworów, ocena ściany i światła tętniaka aorty brzusznej.

• Trzustka: ocena rozległości procesu w zapaleniu; różnicowanie

przyczyn powiększenia trzustki, ocena nowotworów trzustki

Trzeba pamiętać, że TK może być pomocna w wykrywaniu zmian

w nadnerczach, nerkach, macicy i jajnikach oraz pęcherzu

moczowym i gruczole krokowym.

Badanie metodą magnetycznego rezonansu jądrowego: za
jej pomocą można dziś badać praktycznie wszystkie tkanki i
narządy ciała ludzkiego; największe znaczenia ma ta metoda w
rozpoznawaniu zmian patologicznych w OUN, następnie wymienić
należy tkanki i struktury szyi, serce, narządy miednicy mniejszej,
duże naczynia, stawy oraz określanie niektórych parametrów
hemodynamicznych układu krążenia bez uciekania się do
konieczności cewnikowania serca.

BADANIE RADIOLOGICZNE c.d.

3. ULTRASONOGRAFIA – USG

Jest to pierwsza i podstawowa metoda badania w

schorzeniach jamy brzusznej. Najważniejszym

zastosowaniem jest badanie narządów miąższowych,

dróg i pęcherzyka żółciowego, trzustki, zawartości

miednicy oraz dużych tętnic i żył.

USG dostarcza informacji o

• kształcie, wielkości i położeniu narządów wewnętrznych oraz

określa stosunek tych narządów do tworów guzowatych;

• ogniskowych zmianach rozrostowych, a zwłaszcza pozwala na

rozróżnienie tworów wypełnionych płynem (torbiel, krwiak) od
zmian litych (nowotwór, przerzut) i mieszanych (ropień);

• istnieniu w otoczeniu narządów miąższowych zbiorników

płynu;

• kształcie, wielkości aorty i żyły głównej dolnej, a zwłaszcza o

istnieniu tętniaka, czy też rozwarstwienia ściany aorty oraz
powiększeniu węzłów chłonnych w otoczeniu tych naczyń;

• wielkości, grubości ściany pęcherzyka żółciowego, obecności

kamieni żółciowych oraz istnieniu poszerzenia dróg
wewnątrzwątrobowych;

Trzeba pamiętać, że USG nie służy wykrywaniu

chorób żołądka i jelit, zmian w układzie

kostnym, chrząstkach, miąższu płucnym i

wolnego gazu w jamie otrzewnej.

USG nie wykrywa ogniskowych zmian litych o

średnicy < 2 cm oraz torbieli o średnicy

<1cm.

Główną i niezaprzeczalną zaletą tego badania

jest bardzo mała inwazyjność oraz

powtarzalność!

4. BADANIA ENDOSKOPOWE

Do endoskopii diagnostycznej zaliczyć należy wziernikowanie

górnego i dolengo odcinka przewodu pokarmowego oraz
cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW).

Badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego:
Wziernikowanie tej części przewodu pokarmowego służy do oceny

przełyku, wpustu, żołądka i dwunastnicy poniżej brodawki
większej dwunastnicy (Vatera). Badanie to wykonuje się za
pomocą elastycznego endoskopu (optyka “na wprost”) lub z
optyką boczną. Obecnie znieczula się jedynie gardło chorego
1% roztworem ksylokainy w aerozolu. Chorego układa się na
lewym boku i przystępuje do wprowadzenia wziernika. W
każdym przypadku panendoskopii powinno się wykonywać
gastroskopię odwróconą celem stwierdzenie lub wykluczenia
przepukliny rozworu przełykowego. Ostateczne rozpoznanie
rozstrzyga badanie histologiczne pobranych wycinków z
miejsca podejrzanej zmiany i jej okolicy.

Wskazania do endoskopii

górnego odcinka przewodu

pokarmowego

• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego
• zmiany patologiczne w żołądku stwierdzone radiologicznie
• zaburzenia połykania, nawet przy ujemnym badaniu radiologicznym
• bóle w nadbrzuszu o niejasnej etiologii
• stan po częściowym wycięciu żołądka z powodu choroby wrzodowej

lub nowotworu

• nawrót dolegliwości po leczeniu operacyjnym żołądka i dwunastnicy

Badania dolnego odcinka

przewodu pokarmowego

Wśród tych badań wyróżnić należy: anoskopię,

rektoskopię i kolonoskopię.

Anoskopia: to wziernikowanie bańki odbytnicy

do głębokości 7 – 12 cm za pomocą
stożkowatego lub skrzydełkowatego
przyrządu.

Wskazania do anoskopii:

 krwawienie z odbytu
 zaburzenia oddawania stolca
 patologiczne uczucie parcia na stolec

• Rektoskopia: umożliwia wziernikowanie odbytnicy

oraz początkowego odcinka esicy; wzierniki te
mają z reguły do 30cm i średnicę 2 cm.

• Kolonoskopia: jest to wziernikowanie jelita

grubego za pomocą fiberoskopu. Przyrządy te są
produkowane w czterech różnych długościach od
73,5 do 183,5 cm. Najdłuższe umożliwiają
prześledzenia całego jelita grubego, aż do
zastawki krętniczo – kątniczej.

• Wskazania do kolonoskopii:

 niejasny obraz środka cieniującego
 nawracające krwawienia z dolnego odcinka przewodu

pokarmowego, nie wyjaśnione radiologicznie i
rektoskopowo

 konieczność wykonania polipektomii

• badania kontrolne po zabiegach operacyjnych

Bezwzględnym

przeciwwskazaniem do

kolonoskopii jest ostry stan

zapalny jelita, otrzewnej,

uchyłków okrężnicy oraz

ostra niewydolność krążenia.

Badanie dróg żółciowych i

trzustkowych:

• Dzięki fiberoskopii otworzyły się nowe możliwości diagnostyczne

w chorobach dróg żółciowych i trzustki. Badanie to nazwano
wsteczną cholangiopankreatografią ERCP( endoscopic retrograde
cholangiopancreatography). Za pomocą fiberoduodenoskopu
odnajduje się brodawkę Vatera o przez kanał biopsyjny
wprowadza się wąski cewnik polietylenowy, którego końcówkę
umieszcza się w brodawce Vatera, poczym wstrzykuje się środek
cieniujący (60% roztwór Uropoliny). Wypełnianie się tym
środkiem przewodów żółciowych i trzustkowych obserwuje się na
ekranie telewizyjnym monitora aparatu rentgenowskiego.

• Wskazania do ERCP:

 podejrzenie przewlekłego zapalenia lub nowotworu trzustki
 długotrwała żółtaczka mechaniczna

• utrzymujące się bóle w nadbrzuszu po cholecystectomii

UWAGA!: W pewnej liczbie

przypadków nastąpić może

jako powikłanie po ERCP ostre

zapalenie dróg żółciowych lub

ostre zapalenie trzustki.

W celu uniknięcia powikłań do

środka cieniującego dodaje

się gentamycynę

.

5. BADANIA IZOTOPOWE

• Zastosowanie izotopów promieniotwórczych stworzyło

możliwości oceny wielkości, kształtu i struktury takich
narządów jak: wątroba, trzustka, śledziona. Do
najważniejszych z tych badań należą:

 badanie wątroby i dróg żółciowych: używa się do tego

związków znakowanych technetem, a w szczególności
pochodnych kwasy iminodioctowego (Hida, Hepida)
wydzielanych z żółcią i dających się dość łatwo znakować
99Tc;

• Wskazania: żółtaczki mechaniczne oraz inne o nie znanej

etiologii, cholestaza wątrobowa, wrodzone zaburzenia
anatomii dród żółciowych, stany zapalne dróg
żółciowych, nowotwory wątroby i dróg żółciowych,
zarzucanie dwunastniczo – żołądkowe.

• Badania te są bezpieczne dla chorego, a jedynym

przeciwwskazaniem do jego wykonania jest ciąża i okres
laktacji.

Scyntygrafia wątroby: tu można

stosować dwa rodzaje związków

znakowanych izotopami

promieniotwórczymi.

Jedne to związki wychwytywane przez komórki wielokątne: należą do

nich 99Tc (Hepida) oraz czerwień bengalska 131J

Drugie to preparaty wychwytywane przez komórki układu siateczkowo

– śródbłonkowego, czyli związki koloidalne znakowane izotopem 113
IN(Ind) lub 99Tc.

Scyntygrafia wątroby pozwala na uwidocznienie wielkości, kształtu i

poożenia wątroby, a jej największa wartość polega na możliwości
wykrywania zmian ogniskowych w wątrobie, głównie
nowotworowych tak pierwotnych, jak i przerzutowych.

Ponadto scyntygrafia wątroby ma istotną wartość w rozpoznawaniu

ropni wątroby, torbieli bądź zmian typowych dla marskości wątroby.
W tym ostatnim przypadku znaczna część wstrzykniętego koloidu
gromadzi się poza wątrobą, głównie w śledzionie i częściowo w
szpiku kostnym.

Scyntygrafia trzustki: badanie trzustki, a w

szczególności:

• uwidocznienie i ocena tkanek metodami nieinwazyjnymi

nasuwa znaczne trudności.

• Jedną z takich metod jest scyntygrafia z użyciem metioniny

znakowanej 75 Se – selenometioniną wychwytywanej w
granicach 8 – 12% zastosowanej aktywności. Pomimo tego
trzustkę daje się uwidocznić w 80 – 90 % przypadków.

• Rak trzustki charakteryzuje się ogniskowymi brakami znacznika

w miąższu trzustki, brakiem obrazu części narządu bądź
zatarciem jego rysunku.

• Ostre zapalenie trzustki powoduje wyraźne obniżenie

gromadzenia podanych związków znakowanych w trzustce, a
nierzadko uniemożliwia jej uwidocznienie.

• Torbiele trzustki uwidaczniają się na scyntygramie w postaci

powiększenia narządu w całości lub jego części z ogniskowymi
zaburzeniami gromadzenia znacznika.

Badanie krwawień do światła przewodu

pokarmowego: badanie to opiera się na:

• śledzeniu losów krwinek czerwonych osoby badanej,

znakowanych uprzednio za pomocą chromu
promieniotwórczego 51 Cr ( znakowanie in vitro)
bądź za pomocą nadtechnecjanu 99 Tc ( znakowanie
in vivo). Dowodem na istnienie krwawienia jest
obecność krwinek znakowanych izotopem w świetle
przewodu pokarmowego.

• Metoda uważana jest za dokładną, bezpieczną,

bardziej precyzyjną od arteriografii i nadającą się do
badania w przypadkach nagłych.

6. BIOPSJA I BADANIE

CYTOLOGICZNE

• Biopsja: Można ją wykonać bez

wziernikowania lub w czasie badania
endoskopowego.

• Rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje

biopsji:

 gruboigłową ( oligobiopsja) z użyciem igieł typu

Menhiniego, Silvermana, Edwardsa

• o średnicy 0,6 – 0,8 mm

 cienkoigłową

Przed każdą biopsją konieczne jest wykonanie badań krwi: grupa i

czynnik Rh, czas krwawienia, liczba płytek, czas protrombinowy
i czas kaolinowo – kefalinowy.

Biopsję gruboigłową stosuje się najczęściej do pobierania

materiału tkankowego z wątroby, nerki, ślinianek, węzłów
chłonnych, z guzów sutka, tarczycy oraz z guzów powłok ciała.

Do najczęstszych powikłań po zabiegu należą: krwawienia oraz

żółciowe zapalenie otrzewnej.

Wskazaniem do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej może być każda

zmiana patologiczna w postaci guza. Przydatna jest ona do
pobierania materiału komórkowego z głęboko położonych
narządów. Zawiesina komórkowa zassana do igły strzykawką
Franzena stanowi materiał do wykonania rozmazu, którego
analiza umożliwia wykrycie złośliwego nowotworu, a nierzadko
pomaga określić również jego typ histologiczny. Zastosowanie
cienkich igieł wyeliminowało prawie całkowicie powikłania.

Badanie cytologiczne

Badanie cytologiczne polega na mikroskopowym poszukiwaniu

komórek nowotworowych w odpowiednio przygotowanych
rozmazach. W zależności skąd pochodzą komórki – czy z
powierzchni badanej zmiany, czy z jej głębszych warstw oraz
uwzględniając sposób pobierania materiału wyróżnia się:
cytodiagnostykę aspiracyjną, złuszczeniową i odbitkową.

Cytodiagnostykę aspiracyjną stosuje się w celu morfologicznej

oceny komórek zaaspirowanych z guza lub narządu.

Cytodiagnostyka złuszczeniowa służy do morfologicznej oceny

komórek, które samoistnie złuszczają się z powierzchni tkanek lub
pobierane są z ich powierzchni za pomocą wymazu lub
zeskrobania.

W cytodiagnostyce odbitkowej rozpoznania morfologiczne ustala

się na podstawie komórek uzyskanych z powierzchni przekroju
świeżo usuniętego guza.

Materiałem do badania cytologicznego mogą być też komórki

znajdujące się w wysiękach, popłuczynach z przełyku i żołądka, w
rozmazach z błon śluzowych, w plwocinie, wydzielinach, w płynach
z jam ciała i torbieli.

II. Metody badania gruczołów

wydzielania wewnętrznego.

Leczenie chirurgiczne często

odgrywa zasadniczą rolę w

leczeniu chorób tarczycy,

przytarczyc, nadnerczy i

trzustki.

TARCZYCA

• Leczenie chirurgiczne ma zastosowanie w następujących

schorzeniach tarczycy:

• wole nietoksyczne ( miąższowe i guzowate), choroba Gravesa

– Basedova, gruczolak toksyczny i nietoksyczny, rak tarczycy
oraz niektóre postaci zmian zapalnych tarczycy.

• Do badań, które w sposób najłatwiejszy, a za razem

wiarygodny służą ocenie czynności i lokalizacji istniejących
zmian należą:

 oznaczania pochłaniania jodu promieniotwórczego przez

tarczycę

 lokalizacja zmian w obrębie gruczołu tarczowego za pomocą

scyntygrafii izotopowej

 oznaczanie współczynnika wiązania trójjodotoroniny
 oznaczanie osoczowego stężenia tyroksyny całkowitej i wolnej
 oznaczanie osoczowego stężenia trójjodotyroniny całkowitej i

wolnej

 wyliczanie wskaźnika wolnej T

4

i wolnej T

3

 oznaczanie hormonu tyreotropowego TSH

TARCZYCA c.d.

Możliwości badania struktury tarczycy

uzupełniają jeszcze metody takie,
jak: ultrasonografia bardzo
pomocna w wykrywaniu torbieli
tarczycy oraz biopsja cienkoigłowa
pozwalająca na ocenę cytologiczną
zmian w obrębie tkanki tarczycy
zmienionej patologicznie.

PRZYTARCZYCE

W badaniu przytarczyc stosuje się:
 oznaczanie radioimmunologiczne

hormonu przytarczyc

 badanie lokalizacji przytarczyc za

pomocą izotopów
promieniotwórczych (metionina
znakowana selenem)

TRZUSTKA

Oznaczanie stężenia glukozy we krwi, jak też

zachowanie się krzywej cukrowej po obarczeniu
glukozą są nadal ważnym elementem w
diagnostyce czynności trzustki i jej wpływu na
przemianę węglowodanową.

Znaczny postęp w badaniach nad patofizjologią

trzustki wniosły odkrycia pozwalające na szerokie
zastosowanie radioimmunologicznych oznaczeń
insuliny, a obecnie tez peptydu C i glukagonu.

O badaniach USG, TK, scyntygraficznych była

mowa wcześniej.

NADNERCZA

 oznaczanie stężenia hormonów kory nadnerczy

we krwi ( metody radiokompetencyjna i
radioimmunologiczna pozwalająca na
oznaczanie takich steroidów, jak: kortyzol,
dezoksykortyzol, 17- hydroksyprogesteron,
kortykosteron i inne),

 badanie struktury i lokalizacji nadnerczy ( z

metod inwazyjnych na uwagę zasługują:
wenografia i arteriografia; metody nieinwazyjne
to: KT, scyntygrafia z użyciem 75 Se-
selenocholesterol o firmowej nazwie Scyntadren)

III. Metody badania w

chirurgicznych chorobach klatki

piersiowej.

Do ważniejszych badań należą:

RTG i TK klatki piersiowej
Bronchoskopia:
• W celach diagnostycznych bronchoskopia

jest wskazana wtedy, gdy trzeba uwidocznić
zmianę w oskrzelu lub uzyskać wydzielinę
albo tkankę do badania
histopatologicznego.

• Głównym wskazaniem do bronchoskopii

terapeutycznej jest potrzeba aspiracji
nadmiernej wydzieliny zatykającej oskrzela
oraz uwięźnięcia ciała obcego w drzewie
oskrzelowym

Mediastinoskopia:
• Służy do pobrania materiału z górnego

śródpiersia do badania histologicznego.
Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu
ogólnym, wprowadzając krótki endoskop
do górnego śródpiersia przez małe
poprzeczne cięcie tuż powyżej wcięcie
szyjnego mostka. Osiągalne dla biopsji są
węzły chłonne i guzy leżące powyżej
poziomu rozdwojenia tchawicy.

IV. Podstawy diagnostyki w

obrażeniach czaszki, mózgu i

kręgosłupa.

W następstwie urazu głowy lub kręgosłupa z

jednoczesnym uszkodzeniem mózgowia lub rdzenia
kręgowego występuje utrata czynności nerwowych:
chwilowa, przemijająca lub trwała.

Występują zakłócenia dotyczące różnych czynności:
1. Ogólnych: świadomości, przytomności i

reaktywności odruchowej, ogólnoustrojowego i
mózgowego krążenia krwi, wentylacji i procesów
oddychania, wegetatywnych – trzewnych, ciśnienia
wewnątrzczaszkowego.

2. Wybiórczych: zmysłowych – wzroku, słuchu,

równowagi i innych, ruchu, napięcia mięśniowego i
trofiki, czucia powierzchownego – dotyku, bólu,
temperatury i in., czucia głębokiego – ułożenia,
ruchu i in., mowy – jej odbioru i ekspresji (afazja) i
artykulacji (dyzartria).

Badanie i obserwacja chorego

Tylko niektóre z czynności nerwowych ocenia się we

wstępnym badaniu:

1. Częstość, głębokość i rytmiczność oddechu oraz drożność

dróg oddechowych (bezdech – ośrodkowy lub
obturacyjny, oddech Cheyne’a – Stokesa (zatrucia),
Kussmaula (kwasica metaboliczna), zwolniony).

2. Częstość i rytmiczność tętna (asystolia, brady – lub

tachycardia), ciśnienie tętnicze ( zapaść
krążeniowa, przełom nadciśnieniowy), wygląd błon
śluzowych i skóry, jej ucieplenie.

3. Wielkość źrenic i ich reakcja na światło (bez reakcji,

szerokie, wąskie, nierówne), odruchy rogówkowe i
ruchomość gałek ocznych (przymusowe spojrzenie do
boku, ustawienie w zezie rozbieżnym, w ruchu –
pływającym, oczopląsie).

Badanie i obserwacja chorego

c.d.

4. Komunikatywność chorego: przytomny – z pełnym

kontaktem słownym bądź migowym; zamroczony –
odpowiedzi słowne spowolniałe, nieadekwatne;
półprzytomny – z żywą, celową obroną na szczypanie,
ukłucie; nieprzytomny – bez reakcji obronnych, z obecnymi
reakcjami odruchowymi; głęboko nieprzytomny – bez
reakcji odruchowych.

5. Ogólnie: dokonując oględzin głowy i innych okolic ciała

(położenie, wielkość i liczba zranień, wycieki z: ran, nosa,
ust bądź ucha, wymioty).

6. Ruchy dowolne i siłę (zachowane – unosi kończyny, ściska

dłoń, osłabione, zniesione), napięcie mięśniowe ( wiotkie,
wzmożone, prężenie toniczne), sztywność karku i drgawki
(ogniskowe – twarzy, kończyny, połowicze – po stronie
porażonej, uogólnione). Odruchy: Babińskiego i
podeszwowe (wyprostne, zgięciowe) i inne ścięgniste.

Badanie i obserwacja chorego

c.d.

7. Czucie skórne na ukłucie i szczypanie

(zniesione, osłabione, zachowane) ocenia się
symetrycznie na kończynach, tułowiu, twarzy.

8. W urazach kręgosłupa: miejscową bolesność,

wielkość zniekształcenia, zakres upośledzenia
– zniesienia czucia skórnego, określając przy
tym jego górną granicę (poziom pępka
odpowiada segmentowi – Th

10

, brodawek

sutków – Th

4

, linii pachwiny – L

1

) oraz czynność

ruchową i odruchy ścięgniste.

Badanie zestawione w punktach 1 –

4 oraz 8 przeprowadza się: podczas
udzielania pierwszej pomocy, w
ambulatorium i wielokrotnie w toku
intensywnego nadzoru.

W dalszym postępowaniu wykonuje

się badania: ogólne, neurologiczne,
dna oka, EKG i podstawowe analizy
laboratoryjne, ew. TK głowy.

RTG czaszki wykonuje się w dwóch

projekcjach: tylno – przedniej i
bocznej; u nieprzytomnych również
szyjnego odcinka kręgosłupa w
dwóch rzutach oraz klatki
piersiowej.

W urazach kręgosłupa wykonuje się

zdjęcia okolicy uszkodzenia i także
niższych odcinków kręgosłupa i
miednicy.

Inne badania:

1. Echoencefalografia: jest badaniem nieinwazyjnym,

prostym, przy łóżku chorego. Z wielu wychyleń w
echogramie będących odbiciem echa, początkowym,
środkowym, końcowym bądź dodatkowymi wyciągamy
wnioski; o patologii świadczą przesunięcie echa
środkowego i odbicia dodatkowe, np. torebki krwiaka –
echo H.

2. Elektroencefalografia: rejestruje czynność

bioelektryczną mózgu. Analizuje się amplitudę i
częstotliwość fal. Rytmy alfa i beta są prawidłowymi,
rytmy theta i delta są nieprawidłowymi. Zmiany w
amplitudzie fal świadczą: wzrost – o pobudzeniu,
obniżenie – o stłumieniu czynności elektrycznej mózgu.

Inne badania c.d.

3. Angiografia mózgu: służy do wykrywania

krwiaków, niedrożności tętniczych i żylnych,
skurczu naczyniowego, przetok tętniczo –
żylnych i innych nieprawidłowości
naczyniowych.

4. Tomografia komputerowa: Jest pomocna w

wykrywaniu krwiaków, ognisk: stłuczenia,
krwotocznych i niedokrwiennych, odmy
wewnątrzczaszkowej, ropnia. wodogłowia,
blizny i zaniku mózgu oraz innych
pourazowych następstw.

V. Podstawy diagnostyki chorób

naczyń

• Wywiad
• Badanie przedmiotowe

(badanie tętna na
obwodzie)

• USG
• TK ew. rekonstrukcje 3D
• arteriografia