Ludność miejska. Struktura

demograficzno – społeczna.

P. Rybicki, Społeczeństwo
miejskie, Warszawa 1972 r.,
s. 73 – 127 i 208 – 281.

Wielkość aglomeracji.
„Wielkość liczebna ludności jest jedną z cech
podstawowych, które odróżniają miasto od
wsi.”



Dolna granica – najmniejsza liczba ludności, jaką

ma czy może mieć miasto. Są dwa sposoby

określania tej najmniejszej wielkości:
- prawno – administracyjny

(zbiorowość

lokalna staje się

miastem, gdy zostaje formalnie uznana za miasto przez zwierzchnią

społeczność, przez państwo; gdy w stosunkach

europejskich i stosunkach

na nich

wzorowanych otrzymuje prawa miejskie)

- statystyczny

(tylko zbiorowości, które wykazują pewną

minimalną wielkość, są uznawane za miasta)



Górna granica – maksymalna liczba ludności, jaką

ma czy może mieć miasto:

-

greckie miasta – państwa

(od kilku do

kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców)

- miasta europejskie okresu późnego

średniowiecza i renesansu

(do 10-20 tys.

mieszkańców)

- XVII i XVIII wiek

(dziesiątki tysięcy mieszkańców)

- XIX wiek

(masowy wzrost wielkich miast; kategoryzacja miejskich

zbiorowości na trzy klasy: miasta małe do 10 tys. mieszkańców,

miasta

średnie od 10 do 100 tys. mieszkańców, miasta wielkie

powyżej 100 tys.

mieszkańców)

- połowa XX wieku

(miasta małe do 20 tys. Mieszkańców, a

miasta

średnie od 20 do 100 tys. Mieszkańców)

- pojawienie się czwartej kategorii: miast milionowych,

miast-olbrzymów

Największe miasta świata. Dane z 2005 roku.

1.

Szanghaj

14.609.000

Chiny

2.

Bombaj

12.692.000

Indie

3.

Karaczi

11.624.000

Pakistan

4.

Buenos Aires

11.574.000

Argentyna

5.

Nowe Delhi

10.928.000

Indie

6.

Manila

10.445.000

Filipiny

7.

Moskwa

10.381.000

Rosja

8.

Seul

10.349.000

Korea Południowa

9.

Sao Paulo

10.021.000

Brazylia

10.

Stambuł

9.792.000

Turcja

…
144. Warszawa

1.707.717

Polska

Gęstość aglomeracji.
„(…) miasto jest liczebnie większe od wsi (…)
większa liczba ludności łączy się zawsze z gęstszym
skupieniem.”



Białystok

294 193 mieszkańców

Gęstość 2887 os/km

2

Aglomeracja 395 000 (2008)



Kraków 756 583 mieszkańców
Gęstość 2315 os/km

2

Aglomeracja 1 516 000 (2007)



Warszawa

1 706 624 mieszkańców

Gęstość 3299,5 os/km

2

Aglomeracja 3 370 000 (2008)

Ruch ludności, czyli zmiany w wielkości

i składzie…



Ruch naturalny (urodzenia i

zgony)



Ruch migracyjny, inaczej ruch

wędrówkowy (napływy i

odpływy ludności). Zalicza się

do niego tylko zmiany

osiedlenia, które polegają na

tym, że poszczególne

jednostki czy grupy ludzkie

opuszczają określoną

zbiorowość terytorialną lub

lokalną jako miejsce swego

zamieszkania i przenoszą się

do innej zbiorowości.

„Ruch naturalny zachodzi w każdej

naturalnej zbiorowości ludzkiej”



Zbiorowości
zamknięte: ruch
naturalny =
rzeczywisty ruch
ludności



Zbiorowości
otwarte: ruch
naturalny + ruch
migracyjny =
rzeczywisty ruch
ludności

Jak kształtował się i kształtuje ruch

naturalny w zbiorowiskach

miejskich?

Koniec XVIII wieku: miasta

były nazywane

cmentarzyskami

ludności.

„Rewolucja

demograficzna”

nowoczesnego okresu,

której źródłem jest

spadek śmiertelności,

pociąga za sobą, jako

zjawisko towarzyszące,

spadek rodności.

Metoda współczynnika reprodukcji

Czy przy aktualnych współczynnikach

umieralności i rodności określona
generacja kobiet zostanie zastąpiona
przez liczbę kobiet tę samą, większą
czy mniejszą?

Czy w drodze ruchu naturalnego można

oczekiwać utrzymania, zwiększenia się
lub zmniejszenia danej zbiorowości?

Czynnik migracji ludności…

XIX i XX-wieczne miasta przemysłowe,

tj. Łódź, Sosnowiec, miasta
górnośląskiego okręgu
przemysłowego czy Gdynia

Miasta-olbrzymy

Rozwój demograficzny miast w Polsce
po 1945 roku.

Procesy typowe dla

społeczeństw, które

przechodzą przez

wcześniejsze stadium

urbanizacji, tj. takie, w

którym ludność

pochodząca ze wsi w

wielkich ilościach napływa

do miejskich i szczególnie

wielkomiejskich

aglomeracji.

Obecne prognozy: liczba ludności miejskiej będzie

wciąż wzrastać, a zwłaszcza wzrastać będą

wielkomiejskie aglomeracje.

Struktura demograficzna – struktura ludności

według płci i wieku.

Podziały wg płci –

rodzi się przeciętnie nieco

więcej chłopców niż dziewcząt, ale śmiertelność
osobników płci męskiej jest większa, z czego
wynika względna równowaga płci w większych
przynajmniej zbiorowościach.

Zachodzą różnice w strukturze ludności wsi i miast

pod względem płci w zależności od fazy
uprzemysłowienia ich społeczeństw i stopnia, a
jakim są w nich zaawansowane ogólne procesy
urbanizacji.

Powody podnoszenia się odsetka

ludności żeńskiej w
wielkomiejskich zbiorowościach:

-

Napływ kobiet do pracy zawodowej

-

Rozwój usług głównie gospodarczych
i socjalnych

-

Demograficzny proces starzenia się
społeczeństw

Nowa Huta i Kraków



Podziały wg
wieku –
powstanie
koncepcji
społeczeństw
młodych i
starych

Ważność właściwości struktury wieku:

1. Konsekwencje demograficzne –

przejściowe podniesienie surowych
współczynników rodności

2. Konsekwencje natury ekonomicznej –

wzrost liczby ludności czynnej w produkcji i
usługach

3. Konsekwencje socjologiczne – następstwa

w dziedzinie stosunków społecznych