TERAPIA INTEGRACJI

SENSORYCZNEJ

A INNE METODY

REHABILITACYJNE

I PSYCHOLOGICZNO-

PEDAGOGICZNE

DR JOANNA GUZIK-IWIŃSKA

KLASYFIKACJA METOD

ODDZIAŁYWANIA

w oparciu o:

• CELE

• STOPIEŃ DYREKTYWNOŚCI

•OPARTE NA DOWODACH

• ALTERNATYWNE

(E. Pisula)

PODZIAŁ METOD ODDZIAŁYWANIA W

OPARCIU

O CELE:

1) metody terapeutyczne, np.: terapia poznawcza,

terapia behawioralna, holding, terapia integracji
sensorycznej, psychoanaliza, farmakoterapia;

2) metody edukacyjne, np.: TEACCH, Stosowana

Analiza Zachowania;

3) metody stymulacyjne (stymulacja polisensoryczna)

np.:

metoda

Delacato,

metoda

Weroniki

Sherborne, metoda „Dotyk i komunikacja
Knillów”, trening słuchowy – metoda Tomatisa,

4) metody

wspomagające,

np.:

biofeedback,

animaloterapia,

muzykoterapia,

arteterapia,

hydroterapia.

PODZIAŁ METOD ODDZIAŁYWANIA W

OPARCIU O

STOPIEŃ DYREKTYWNOŚCI

1)

metody

dyrektywne

np.:

terapia

behawioralna,
holding, metoda Lovasa, program TEACCH,
metoda rehabilitacji wg Vojty, Bobathów itp.

2) metody niedyrektywne, np. : terapia
zabawą Axline, metoda Opcji; metoda Ruchu
Rozwijającego Weroniki Sherborne, metoda
Paula Dennisona, metoda Affolter, metoda
Marii Montessori;

TERAPIA BEHAWIORALNA

Główne założenia:

•

koncentracja na zachowaniu;

• efekt oddziaływań: doprowadzenie
do tego, aby poziom rozwoju
dziecka z autyzmem zbliżył się do
poziomu

rówieśników,

którzy

rozwijają się prawidłowo;

TERAPIA BEHAWIORALNA

Główne założenia:

•

preferowanie

rozwijania

zachowań

pozytywnych i nowych umiejętności, w tym
mowy i zdolności społecznych (systematyczne
wzmacnianie);

•

redukowanie

zachowań

trudnych,

niepożądanych

(np.

samouszkadzanie,

zachowania agresywne) poprzez stosowanie
procedur wygaszania oraz pozytywnego
wzmacniania

zachowań

alternatywnych,

akceptowanych społecznie;

TERAPIA

BEHAWIORALNA

• INTENSYWNE BEHAWIORALNE

PODEJŚCIE LOVASSA

• STOSOWANA ANALIZA

BEHAWIORALNA

• PROGRAM TEACCH

INTENSYWNE BEHAWIORALNE PODEJŚCIE

LOVASSA

opiera się za założeniach TEORII UCZENIA SIĘ

CEL:

kształtowanie u dziecka jak największej

liczby
zachowań adaptacyjnych, które pozwolą
mu
na efektywne funkcjonowanie w
środowisku,
w tym na bycie niezależnym.

Cel ten można osiągnąć poprzez

systematyczne wzmacnianie coraz bardziej

zbliżonych do docelowych form zachowania

oraz ścisłe kontrolowanie sytuacji,

w których zachowanie przebiega.

INTENSYWNE BEHAWIORALNE PODEJŚCIE

LOVASSA

O. I. Lovass wraz ze współpracownikami (m.in.

z T. Smith)

opracowali następujące tezy leżące u podstaw

pracy

z osobami z autyzmem:

• Ogólne prawa uczenia trafnie wyjaśniają
zachowania
dzieci autystycznych i stanowią podstawę do
terapii
behawioralnej.
• U dzieci autystycznych występuje wiele
odrębnych
deficytów behawioralnych, a nie jeden
centralny deficyt,
którego skorygowanie prowadziłoby do
ogólnej
poprawy funkcjonowania.

INTENSYWNE BEHAWIORALNE PODEJŚCIE

LOVASSA - ZASADY

• terapia powinna być rozpoczynana wcześnie:
dzieci w
wieku 2 – 5 lat;

• powinna być niezwykle intensywna: ok. 40 h
zajęć
tygodniowo;

•

początkowo:

indywidualne

sesje

terapeutyczne,
stopniowo wprowadzanie zajęć grupowych;

• cele: rozwijanie umiejętności społecznych,
komunikowania się, samoobsługi;

•

stosowanie

wzmocnień

pozytywnych,

sporadycznie
wzmocnień negatywnych (kar);

• nauczanie głównie w domu lub w ośrodku
terapeutycznym;

INTENSYWNE BEHAWIORALNE PODEJŚCIE

LOVASSA - ZASADY

•

z

dzieckiem

pracują

wykwalifikowani

teoretycznie
i praktycznie terapeuci;

• nad praca terapeutów czuwa starszy
terapeuta;

• niezbędna jest superwizja, ustalenie programu
oraz kontakt z rodzicami;

• dany dzień podzielony jest na sesje; jedna
sesja trwa
ok. 2 – 3 godziny, w jej czasie dziecko ma
kilka przerw
na zabawę;

• nad danym zadaniem pracuje się przeciętnie:
2 – 5 minut,
po czym następuje ok. 1- 2 minutowa
przerwa;

• co godzinę następuje dłuższa przerwa: 10 –
20 min.,
w czasie której dziecko może coś zjeść lub
wyjść na spacer

;

INTENSYWNE BEHAWIORALNE PODEJŚCIE

LOVASSA - CELE

• rozwijanie zachowań deficytowych,
• redukowanie zachowań niepożądanych
(agresji,
autoagresji, napadów złości, autostymulacji),
•

generalizacja

(uogólnianie

reakcji,

przenoszenie
nabytych reakcji na inne sytuacje) i
utrzymywanie
efektów terapii;
pomocne techniki: praca w różnych
środowiskach,
zmiana osób nauczających, spójne programy
nagradzania i karania w domu i w szkole;

(Jaklewicz, 1993; Kozłowski, 2003; Bobkowicz –

Lewartowska, 2005;

Pisula, 2010)

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

(ABA - applied behavior analysis)

•

jedna z najbardziej skutecznych form terapii w

przypadku małych
dzieci;

• opiera się na zasadach uczenia się (przede
wszystkim
na warunkowaniu sprawczym <instrumentalnym> i
klasycznym)
oraz technikach modyfikacji zachowania;

• analiza zachowania polega na szczegółowym
określeniu bodźców
powodujących dane działanie oraz rozłożeniu nauki
określonej
umiejętności, np. ubierania się, na cele częściowe:
dziecko uczy
się ich oddzielnie, ponieważ jest to dla niego
łatwiejsze
niż opanowanie całego celu;

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

(ABA)

•

jest uważana za szczególnie skuteczną w

wygaszaniu negatywnych
zachowań takich, jak: agresja, autoagresja
(samouszkadzanie się);
uważa się bowiem, że ww. problemy są
podtrzymywane przez
funkcję, jaką pełnią w regulowaniu aktywności
dziecka;
z uwagi na to:
a) zmierza się do określenia czynników
umożliwiających
przewidywanie wystąpienia i utrzymania się
problemu,
b) opracowuje się interwencję ukierunkowaną na

zapobieganie wystąpieniu tego problemu w
przyszłości;

• identyfikacja problemu w zachowaniu;

• określenie funkcji, jaką pełni dane zachowanie i

celu, jakiemu służy;

• opracowanie

programu

nauczenia

dziecka

akceptowanego, alternatywnego zachowania i
wymaga to wnikliwej obserwacji dziecka wraz z
kontekstem, w jakim dochodzi do jego powstania.

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

(ABA - applied behavior analysis)

•

dziecko opanowuje kolejne umiejętności lub ich

elementy dzięki
metodzie wyodrębnionych prób, tj. poprzez
wielokrotne
powtarzanie prób uczenia się, które przebiegają
intensywnie
i mają charakter krótkich sesji prowadzonych wg
schematu:

bodziec – reakcja – wzmocnienie

• po opanowaniu elementów umiejętności, nauczanie
obejmuje
całe wybrane zachowanie za pomocą wielu technik;

• praca 1:1- z jednym dzieckiem pracuje jeden
terapeuta, co ułatwia
dziecku utrzymanie uwagi na obiekcie nauki;

•

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

(ABA - applied behavior analysis)

• pierwszy etap nauki: kształtowanie podstawowych
umiejętności,
np. : siedzenie na krześle i patrzenie na nauczyciela;

- wzmacnianie są wszelkie przejawy motywacji
dziecka
do opanowania danej umiejętności;

- kontrolowane są bodźce, które docierają do
dziecka,
dzięki czemu ma możliwość skojarzenia
wzmocnienia ze swoim
pożądanym zachowaniem;

- nauka przebiega w warunkach silnie
ustrukturalizowanych: dzięki
ściśle określonym poleceniom, podpowiedziom,
wzmacnianiu
dziecko jest łatwiej odnieść sukces;

•

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

(ABA - applied behavior analysis)

• kolejny etap nauki: praca nad generalizacją
zachowania;
- stopniowo sesje nauki odbywają się w warunkach
mniej
ustrukturalizowanych, w naturalnych sytuacjach,
podczas których
wykorzystywane jest uczenie się sytuacyjne;
- nauka obejmuje m.in.: komunikowanie się, w tym
werbalne,
samoobsługę, umiejętności społeczne oraz szkolne
konieczne
do nauki w szkole;
- w przypadku małych dzieci zajęcia zazwyczaj
odbywają się
w naturalnym środowisku (w domu); prowadzą je też
wyspecjalizowane ośrodki, w których dziecko
przebywa
przez wiele godzin w ciągu tygodnia; sesje są
prowadzone
przez odpowiednio wykwalifikowanych terapeutów;

(Kozłowski, 2005, Pisula, 2010)

PROGRAM TEACCH

(Treatment and Education of Autistic and

Related Communication Handicapped

Children)

E. Schopler, M. Laansing, L. Waters

•

jest to Program Terapii i Edukacji Dzieci

Autystycznych oraz Dzieci
z Zaburzeniami w Komunikacji; jest to zintegrowane
podejście
do terapii i edukacji osób z autyzmem;

• został zapoczątkowany w 1966r. na Uniwersytecie
Północnej
Karoliny w Chapel Hill; główny twórca: Eric Schopler;

• pierwszy oddział TEACCH utworzono w 1972 r.; był
to pierwszy
stanowy program w USA dotyczący autyzmu;

• obecnie program TEACCH jest spopularyzowany nie
tylko w USA,
ale również w Europie, Japonii i Australii;

PROGRAM TEACCH

(Treatment and Education of Autistic and

Related Communication Handicapped

Children)

E. Schopler, M. Laansing, L. Waters

•

model interwencji stosowany w TEACCH jest

interdyscyplinarny
i holistyczny; osoba z autyzmem jest bowiem
traktowana
całościowo, tj. uwzględnia się jej różnorodne cechy,
umiejętności
i trudności;

• w podejściu tym łączy się różne metody
terapeutyczne
i edukacyjne, uznając, że najbardziej przydatne są
metody
poznawcze i behawioralne;

• najlepsze efekty można osiągnąć w terapii łącząc
działanie
rodziców z pracą terapeutów-profesjonalistów;

GŁÓWNE ZASADY UWZGLĘDNIONE W

MODELU TEACCH

•

CEL

INTERWENCJI:

rozwijanie

zdolności

i

umiejętności

adaptacyjnych

osób

z

deficytami

oraz

przystosowanie środowiska do ich potrzeb.

• Przygotowanie INDYWIDUALNEGO PROGRAMU
poprzedzone jest
wszechstronną oceną trudności doświadczanych
przez dziecko
i jego mocnych stron.

• Problemy doświadczane przez osoby z deficytami
najlepiej można
wyjaśnić, odwołując się do TEORII POZNAWCZYCH
i BEHAWIORALNYCH.

• ROZWIJANIE ZDOLNOŚCI, przy jednoczesnej
AKCEPTACJI
DEFICYTÓWI SŁABOŚCI występujących u dzieci i w
ich rodzinach.

MODEL TEACCH

• punktem wyjścia do opracowania indywidualnego
programu jest
ocena poziomu funkcjonowania dziecka w różnych
sferach,
dokonana za pomocą narzędzi: CARS, PEP-R (Profil
Psychoedukacyjny), AAPEP;
• indywidualne programy interwencji realizowane są
równocześnie
w domu, jak i w szkole;
• programy realizuje bardzo dobrze wykwalifikowana
kadra, która
obok pomocy dzieciom, udziela wsparcia rodzicom,
ucząc ich,
jak realizować programy; specjaliści prowadzą też
konsultacje
w szkołach i ośrodkach terapeutycznych;
• rodzice traktowani są jako wspó-łterapeuci i
uczestniczą
w tworzeniu i realizacji programu.

(Schopler i in., 1995; Mesibov, 2004; Bobkowicz –

Lewartowska, 2005;

Pisula, 2010)

Terapia NIEDYREKTYWNA

• w terapii niedyrektywnej bardzo ważną rolę odgrywa
podążanie
za dzieckiem i nawiązanie z nim kontaktu;

• terapeuta przyjmuje propozycję zabawy ze strony
dziecka,
naśladuje jego zachowanie oraz akceptuje fakt, że
dziecko może
odrzucić proponowane przez niego formy
aktywności;

• terapeuta jest partnerem, który chce się włączyć w
świat przeżyć
dziecka poprzez przyjęcie postawy ucznia, nie
nauczyciela;

• podstawowym wyznacznikiem tej metody jest
obniżenie

poziomu

lęku

u

dziecka

poprzez

uproszczenie środowiska tak, aby stało się ono
przyjazne, łatwe do przewidzenia i kontrolowania

( Sałacki, 2003)

TERAPIA NIEDYREKTYWNA HANNY

OLECHNOWICZ

ELEMENTY TERAPII WIĘZI I DIALOGU

H. Olechnowicz uważa, że niedyrektywność to przede

wszystkim powstrzymywanie się od wydawania

poleceń w sytuacji terapeutycznej i podczas zabawy.

Celem terapii jest obniżanie lęku u osób z autyzmem

oraz uczenie zachowań potrzebnych w środowisku.

Droga „wychodzenia z autyzmu” jest długim

procesem, w którym porażki przeplatają się z

sukcesami i który jest ogromnym

wyzwaniem dla rodziców oraz terapeutów.

Nagrodą za pełną poświęcenia pracę z dzieckiem

autystycznym jest przełamanie jego izolacji społecznej

i poprawa jego funkcjonowania w otoczeniu.

TERAPIA NIEDYREKTYWNA HANNY

OLECHNOWICZ

Zasady terapii niedyrektywnej w pracy z

dziećmi autystycznymi wprowadziła Hanna

Olechnowicz (1983).

Kontynuatorkami pracy H. Olechnowicz były:

M. Grodzka,

M. Kościelska oraz A. Czownicka.

Hanna Olechnowicz uważała, że w

początkowym okresie terapii dziecko jest

bardzo często przestymulowywane.

Jeśli dziecko będzie „bombardowane” zbyt

dużą ilością bodźców, może zacząć wycofywać

się z kontaktu lub odetnie się od tej stymulacji

w sposób dramatyczny / zdecydowany.

TERAPIA NIEDYREKTYWNA HANNY

OLECHNOWICZ

Na początku procesu terapii terapeuta powinien

„podążać

za dzieckiem” przez naśladowanie jego zachowań.

Powtarzanie form aktywności dziecka – według

Olechnowicz – umożliwia mu odczucie, że jest

sprawcą działania innej osoby

i WŁĄCZENIE SIĘ DO DIALOGU BEHAWIORALNEGO Z

DOROSŁYM.

Wiele osób pracujących z dziećmi z autyzmem podaje,

że do nawiązania kontaktu wzrokowego z dzieckiem

oraz do powstania poczucia, że jest się zauważonym

przez nie,

dochodzi najczęściej w sytuacji naśladowania jego

zachowań.

„Imitując różne formy aktywności dziecka, można je

później stopniowo zmieniać, uważając, aby nie zerwać

bezsłownego dialogu.”

(Olechnowicz, 1983, 2005; Bobkowicz – Lewartowska,

2005, s. 94)

TERAPIA ZABAWOWA

opracowana przez Virginię Axline

została oparta na koncepcji terapii niedyrektywnej

Rogersa

Rogers podkreślał, że nauczyciela powinny

cechować:

A) postawa akceptacji, zaufania i nagradzania

jako wyraz poszanowania dziecka, jego uczuć
i opinii;

B) ufność, wiara w zdolności rozwoju każdego

dziecka,
w jego umiejętności doskonalenia się i
dojrzewania.

Ww. postawa nauczyciela sprawia, że pomiędzy

nauczycielem a uczniem dochodzi do

nawiązania więzi uczuciowych.

TERAPIA ZABAWOWA

WARUNKI DO PROWADZENIA TERAPII

a) terapia nie musi być prowadzona w specjalnie

przygotowanych

do tego pomieszczeniach; wiele sesji

prowadzonych

przez V. Axline odbywało się np. w klasie szkolnej;

b) zabawki przeznaczone do terapii muszą mieć

prostą konstrukcję, aby nie stwarzały dziecku
dodatkowych trudności w trakcie operowania nimi.
Muszą być również mocne i
wytrzymałe;

c) postacie lalek powinny reprezentować wszystkich

członków rodziny: matkę, ojca, dziadków, starsze i
młodsze rodzeństwo;

d) w pokoju przeznaczonym do zabawy powinna

znajdować się też skrzynia z piaskiem;

ZASADY TERAPII ZABAWOWEJ

Virginia Axline

w oparciu o ww. założenia Rogersa sformułowała

osiem podstawowych zasad pracy z dzieckiem:

1. Ustanowienie porozumienia, wytworzenie
przez terapeutę ciepłych, przyjacielskich

stosunków pracy z dzieckiem.

2. Całkowita akceptacja dziecka – takiego, jakim
ono jest.

3. Wytworzenie atmosfery swobody, zapewnienie
dziecku
możliwości pełnego wyrażania swoich uczuć.

4. Rozpoznawanie i odzwierciedlanie uczuć
dziecka
przez terapeutę.

ZASADY TERAPII ZABAWOWEJ

Virginia Axline

w oparciu o ww. założenia Rogersa sformułowała osiem

podstawowych zasad pracy z dzieckiem:

5. Szanowanie dziecka. Terapeuta traktuje dziecko
jako zdolne
do rozwiązywania własnych problemów i za to
odpowiedzialne.

6. Dziecko kieruje przebiegiem spotkań.

7. Terapeuta nie przyspiesza terapii.

8. Przypisywanie dużego znaczenia do określonych
ograniczeń
(dziecku nie wolno niczego niszczyć, atakować
innych osób,
terapeuta nie może narażać dziecko na
niebezpieczeństwo).

(Bokus, 1979; Bobkowicz – Ciesielska, 2005)

METODA OPCJI KAUFMANÓW

• twórcami tej metody są rodzice autystycznego
dziecka –
Barry i Suzie Kaufmanowie;

• metoda opcji uznawana jest raczej za pewną
filozofię życia
niż metodą interwencji, która powstała podczas
bardzo intensywnej
rehabilitacji ich syna, u którego w dzieciństwie
rozpoznano głębokie
zaburzenia; praca ta prowadzona we
współpracy z całą rodziną przyniosła sukces w
postaci wyzdrowienia dziecka;

• Kaufmanowie założyli Instytut Opcji w Sheffield
w USA, w którym
prowadzą szkolenia dla rodziców i terapeutów;

• w Polsce Fundacja Synapsis wydała dwie
książki B. Kaufmana:
„Przebudzenie syna” (1990) i „Uwierzyć w cud”
(1991)

PODSTAWOWE ZASADY METODY OPCJI

1) Wobec dziecka należy postępować w taki

sposób, aby interakcje społeczne były dla
niego przyjemne i zapewniały mu poczucie
bezpieczeństwa.

2)

Podstawowym

warunkiem

jest

pełna

akceptacja.

3) Pozornie bezsensowne zachowanie dziecka

można

zrozumieć

przez

pryzmat

doświadczanych przez niego trudności i dążeń
do uzyskania kontroli nad
otoczeniem.

4) Podstawowa

forma

pracy:

intensywne

interakcje jeden na jeden.

5) Rodzice jako osoby odpowiedzialne za terapię

swego dziecka (prowadzą ją sami z pomocą
wolontariuszy) powinni rozwinąć
w sobie odpowiednią postawę wobec dziecka,
siebie, i świata, która zwierać będzie:
otwartość, akceptację i zrozumienie.

6) Warunek sukcesu: wyzwolenie w dziecku

własnej motywacji do angażowania
się w interakcje.

ETAPY PRACY Z DZIECKIEM WG OPCJI

KAUFMANÓW

1) zrozumienie niemożności dziecka w zakresie

komunikowania się;

2) w ślad za zrozumieniem dziecka przychodzi

świadomość, że dziecko przejawiając
chaotyczne, bezładne ruchy nadaje nam różne
komunikaty o tym, że się boi, że czuje się mało
bezpiecznie, że nie potrafi sobie poradzić z
sygnałami, które ciągle do niego docierają;

3) rodzice, rozumiejąc swoje dziecko, przyjmują jego

poziom, próbując z nim porozumienie;

4) stosując metodę odzwierciedlania polegającą na

dokładnym naśladowaniu zachowań dziecka (np.
klaśnięciem odpowiadamy na jego klaśnięcie,
krzykiem na krzyk), przekazują dziecku informacje o
swojej akceptacji, o tym, że są do niego podobni;

„W ten sposób pomagamy dziecku zauważyć nas i

rozpoznać jako niezagrażający element jego świata”

(

Kruk – Lasocka, 1999, s. 7

7)

(Bobkowicz – Lewartowska, 2005; Swenson, 2005; Pisula, 2010)

PODEJŚCIE

PSYCHOANALITYCZNE

• działania terapeutyczne proponowane
przez psychoanalityków zmierzają do
PSYCHOTERAPII
DZIECKA I JEGO RODZICÓW;

• CEL PSYCHOTERAPII: ujawnienie u matki i
dziecka

stłumionego,

wypartego,

często

nieświadomego
konfliktu;

• dzięki wyeksponowaniu owego konfliktu,
dziecko będzie stopniowo wychodzić z
autyzmu.

PODEJŚCIE PSYCHOANALITYCZNE

• psychoanalityk pomaga nie tylko dziecku, ale
także jego
rodzicom, którzy uczestniczą w tak trudnym
doświadczeniu;

• psychoanalitycy uważają, że nie są posiadaczami
„prawdy
psychologicznej”, ani też propagatorami jakiejś
określonej „metody wychowawczej”.

• psychoanalitycy uważają, że możliwe jest
zbudowanie innego
świata niż świat obrony i ochrony, w którym
pozostaje osoba poddawana terapii.

TERAPIA HOLDINGU

•

terapia wymuszonego kontaktu została

opracowana
przez Martę Welch w USA, która oparła ją na
swoich

doświadczeniach

terapeutycznych

w

kontakcie z dziećmi
z zaburzeniami relacji emocjonalnych;

• opiera się na założeniu, że przyczyną tych
zaburzeń jest silny lęk, który zaburza
równowagę emocjonalną i prowadzi
do wycofania się z kontaktów społecznych;

• w 1978r. M. Welch utworzyła Mothering
Centre
w Greenwich w USA, w którym podstawową
metodą jest
holding;

TERAPIA HOLDINGU

• w Polsce metoda ta została rozpropagowana
dzięki
działalności naukowej i terapeutycznej prof. H.
Jaklewicz
i staraniom Fundacji Synapsis;
• założenie: jako, że do powstania autyzmu
doprowadza brak
właściwej więzi między matką i niemowlęciem,
więź tę można
przywrócić, a jedną z dróg jest bliski kontakt
fizyczny – CEL
holdingu;
• metoda ta ma równie dużo zwolenników, co
przeciwników;
nie została ona empirycznie zweryfikowana;
rodzice podają, że jej możliwe pozytywne efekty
polegają
na tym, że dziecko zaczyna wykazywać coraz
większą
akceptację dla bliskiego kontaktu fizycznego i
znacznej
poprawy kontaktu wzrokowego;

TERAPIA HOLDINGU

•

Dla krytyków metoda holdingu wiąże się ze

stosowaniem
przymusu i przemocy. Ich zdaniem nieetyczne
jest
zmuszanie dziecka do kontaktu wbrew jego
widocznemu
sprzeciwowi.

•Krytycy podkreślają również, że w świetle
współczesnej
wiedzy założenie leżące u podstaw tej metody
zostało
zakwestionowane. Obecnie wiadomo, że
zaburzona więź
dziecka z matką nie jest główną przyczyną
autyzmu.

• Często jednak w późniejszym okresie relacji
matka –
dziecko może ona ulegać zakłóceniu,
osłabieniu;

(Jaklewicz 1993; Kruk – Lasocka 1999; Bobkowicz –

Lewartowska, 2005;

Pisula, 2010)

TERAPIA HOLDINGU

Fazy holdingu wyróżnione przez M. Welch:
1) konfrontacja,
2) odrzucenie,
3) rozwiązanie.

• W trakcie całej sesji terapeutycznej matka trzyma

dziecko na kolanach, twarzą w twarz, stara się
utrzymywać kontakt wzrokowy (ukierunkowuje dłońmi
twarz dziecka), przytula dziecko, dziecko obejmuje
matkę pod jej ramionami.

• Matka może przytrzymywać ręce dziecka, gdy będzie:

usiłowało się wyrwać, uderzyć ją, zainteresowane
autostymulacją.

• W czasie sesji terapeuta zachęca matkę do wyrażania

swoich emocji. Zwraca uwagę na to, aby nie
hamowała

ekspresji

swoich

uczuć,

często

gwałtownych (płacz, podniesiony ton głosu), którymi
domaga się nawiązania z nią kontaktu.

FAZY HOLDINGU

1) FAZA KONFRONTACJI:

- na początku tej fazy matka znajduje się bardzo blisko

dziecka;

- jeśli dziecko jest bardzo niespokojne, wyrywa się

matce, może ona

uklęknąć nad nim i przytrzymać nogami ręce dziecka;

- matka musi panować nad aktywnością ruchową

dziecka;

- niektóre dzieci dość szybko nawiązują kontakt ,

zwykle jednak

koncentrują się na innych rzeczach;

- u dziecka narasta opór w sytuacji, gdy matka domaga

się,

aby dziecko patrzyło na nią i utrzymywało bliski

kontakt fizyczny -

to wszystko prowadzi do FAZY ODRZUCENIA;

FAZY HOLDINGU

2) FAZA ODRZUCENIA:

- przejawy odrzucenia: gwałtowne próby ucieczki
przed obejmowaniem przejawiane przez dziecko
(kopanie, plucie, wywijanie się, płacz, uderzanie

głową,

niespodziewane reakcje fizjologiczne, jak: wymioty,

moczenie się);

- dziecko, które potrafi wyrazić swoje emocje w sposób

werbalny,

może mówić, że nie kocha matki, woli od niej innych

członków

rodziny;

- najważniejszy moment w tej fazie: wyrażenie przez

matkę i dziecko

najgłębszego żalu, pretensji, niepokojów, które mają

charakter

oczyszczający i prowadzą do FAZY ROZWIĄZANIA;

FAZY HOLDINGU

3) FAZA ROZWIĄZANIA:

-

w miejsce walki, płaczu, wyrażonych żalów,

pojawia się

bardzo intensywna bliskość fizyczna i

werbalna;

- u podstaw tej przemiany leżą biochemiczne

mechanizmy:

podczas walki fizycznej w fazie odrzucenia

uwalniane są:

adrenalina i noradrenalina, a w fazie

rozwiązania –

endorfiny;

- w fazie tej dziecko nawiązuje kontakt w

pełnym tego

słowa znaczeniu, który może trwać do 30

minut podczas

sesji;

(Bobkowicz – Lewartowska, 2005)

TERAPIA HOLDINGU

Zdaniem H. Jaklewicz

„WARUNKIEM SKUTECZNOŚCI TERAPII

HOLDINGU

jest niedopuszczenie do przerwania kontaktu

podczas sesji i doprowadzenie dziecka do

pełnego odprężenia”.

(Jaklewicz, 1993)

Prekop uważa, że siła okazywana przez matkę

ma podstawowe znaczenie w przełamywaniu

bardzo znaczącej u dzieci autystycznego

potrzeby omnipotencji.

(za: Jaklewicz, 1993)

Metoda Marii Montessori

•Istota pedagogiki Marii Montessori  polega
na stwierdzeniu, że każde dziecko jest inne i
powinno rozwijać się według stworzonych
przez siebie indywidualnych planów
rozwojowych.

•W planach tych zapisane są jego możliwości,
kompetencje i umiejętności, umożliwiające
mu naukę samodzielną i efektywniejszą.

Metoda Marii Montessori

•Podstawową formą jest tu zabawa i
indywidualne zdobywanie doświadczeń przez
dziecko.

•Zabawa pozwala na zorganizowanie przejścia
od zabaw dziecięcych do elementów pracy.

•Opiera się na tym, co interesuje dziecko,
pobudza jego ciekawość, sprzyja jego
uniesieniom i sprawia mu satysfakcję, a tym
samym prowadzi do sukcesu.

•Maria Montessori wysuwała postulat
wychowania naturalnego, co znaczy, że w
wychowaniu należy uwzględniać naturalne
prawa rozwoju, naturalne reakcje i naturalne
tendencje występujące w zachowaniu
wszelkich istot żywych.

Metoda Marii Montessori

Maria Montessori  zwróciła uwagę na
powstawanie „wrażliwych faz”. Są to etapy
rozwojowe:

1. faza na język (mówiony i pisany), na ruch,
zachowania społeczne i porządek (od narodzin
do szóstego roku życia); nazwała ją
„absorbującym duchem”;

2. faza na moralność, sprawiedliwość, dobro i
zło , uczucia religijne, różne dziedziny nauki
( od 7 do 12 roku życia); dziecko zdobywa
umiejętność „studiowania całości poprzez
badanie detalu”;

3. faza na godność osobistą, odpowiedzialność,
wiarę we własne siły ( od 13 do 18 roku życia).

Metoda Paula Dennisona

Motto metody to myśl Alberta Einsteina:
„Uczenie się to doświadczenie. Wszystko inne
to informacja.”

•Proste ruchy aktywizują połączenia neuronalne
w ciele człowieka i służą integracji pracy
mózgu.

•Według Dennisona, problemy emocjonalne i
poznawcze wynikają z braku współpracy między
prawą a lewą półkulą mózgową.

•Każda z półkul ma do zrealizowania nieco inne
zadania, dlatego by sprawnie funkcjonować,
potrzeba dobrej synchronizacji obu półkul.
Okazuje się, że wykonując ruchy
naprzemienne, przepływ informacji między
półkulami mózgowymi następuje 28 razy
szybciej.

Metoda Paula Dennisona

Gimnastyka mózgu poprawia

koncentrację i koordynację wzrokowo-

ruchową, zwiększa zdolności manualne,

łagodzi stresy i redukuje napięcie

psychiczne, wspomaga dzieci z

trudnościami w nauce.

Ponadto, usprawnia pamięć, precyzję

wyrażania własnych myśli, zdolność

czytania i pisania oraz stymuluje twórcze

myślenie i pozytywną motywację.

Metoda Paula Dennisona

Metoda Paula Dennisona

Metoda Paula Dennisona

KRYTERIA DOBORU

WŁAŚCIWEGO PROGRAMU

ODDZIAŁYWAŃ

TERAPEUTYCZNYCH

I OCENA EFEKTÓW

KRYTERIA DOBORU WŁAŚCIWEGO

PROGRAMU ODDZIAŁYWAŃ

TERAPEUTYCZNYCH

• DLA KOGO PROGRAM JEST PRZEZNACZONY:
- dla dzieci młodszych / starszych;

- dla dzieci z małymi / dużymi trudnościami;

- dla dzieci dobrze / słabo komunikujących się;

- Czy konieczne jest duże zaangażowanie
rodziców?

- Jakie są kryteria przyjęcia dziecka na terapię, a
jakie je
wykluczają?

- Czy można wskazać czynniki ograniczające
efektywność
programu (np. problemy ze zdrowiem fizycznym
jako
ograniczenie) ?

KRYTERIA DOBORU WŁAŚCIWEGO

PROGRAMU ODDZIAŁYWAŃ

TERAPEUTYCZNYCH

•

FORMY

KOMUNIKACJI

MIĘDZY

PROFESJONALISTAMI
A RODZICAMI NA TEMAT TEGO, CO DZIEJE
SIĘ
Z DZIECKIEM:

- Czy rodzice będą mieli systematyczny
dostęp
do informacji na temat postępów w terapii
oraz stosowanych metod?
- należy unikać ośrodków, które pod hasłem
zachowania
tajemnicy zawodowej całkowicie odmawia się
rodzicom
prawa do wiedzy o tym, co dzieje się podczas
sesji
terapeutycznych;

KRYTERIA DOBORU WŁAŚCIWEGO

PROGRAMU ODDZIAŁYWAŃ

TERAPEUTYCZNYCH

• Jakie są koszty i nakłady czasu?

• Jakie ograniczenia życia rodzinnego wiążą się z
uczestniczeniem w terapii?

• Co wiadomo na temat prawdopodobnych
prognoz, biorąc
pod uwagę wiek oraz aktualny poziom rozwoju
dziecka ?

• Jakie są kwalifikacje terapeutów?

• Jakie inne podejścia można wziąć pod uwagę?

• Jeśli dziecko bierze udział w innej terapii, to czy
daną
propozycję terapeutyczną można wkomponować
w jej
program tak, aby stanowiła jego wartościowe
dopełnienie?

OCENA EFEKTÓW TERAPII

GŁÓWNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTY

TERAPII:

• czas rozpoczęcia terapii – wiek dziecka w
momencie
rozpoczęcia terapii;

(Pisula, 2010)

• intensywność;

(Pisula, 2010)

• zaangażowanie dziecka w bezpośrednie
interakcje
społeczne (co najmniej 80 % czasu);

• indywidualny program;

• edukacja i wsparcie rodziny.

OCENA EFEKTÓW TERAPII

• postępy poczynione przez dziecko ocenia się,
mierząc
POZIOM ROZWOJU POSZCZEGÓLNYCH
ZDOLNOŚCI,
np. komunikowania się, umiejętności
społecznych,
intelektualnych, motorycznych.

(Pisula, 2010 za:

Sigman i wsp., 1999; Harris i

Handleman, 2000)

LITERATURA:

L. Bobkowicz – Lewartowska (2005). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia
diagnozy i terapii. Kraków Impuls.

B. Bokus (1979). Niedyrektywna terapia zabawowa. Koncepcja V. Axline.
Psychiologia wychowawcza nr 36, s. 673 – 688.

H. Jaklewicz (1993). Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg,
leczenie. Gdańsk GWP.

J. Kozłowski (2003). Zastosowanie teorii uczenia się w terapii małych
dzieci z autyzmem
na przykładzie Projektu Wczesnej Interwencji O.I. Lovassa w: D.
Danielewicz, E. Pisula (red.). Terapia i edukacja osób z autyzmem.
Wybrane zagadnienia. Warszawa Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
Specjalnej.

J. Kozłowski (2005). Zachowania trudne u osób z zaburzeniami
rozwojowymi: behawioralny model diagnozy, terapii i profilaktyki w: D.
Danielewicz, E. Pisula (red.). Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z
autyzmem. Kraków Impuls.

B. Mesibov (2004). Czym jest TEACCH? Autyzm nr 3, s. 14.

J.Miller, J. – R. Rabanel, D. Roy , A. Stevens (2013). Autyzm i
psychoanaliza. Nasze przekonania. Psychoanalityczny Instytut Dziecka,
Komisja Inicjatyw.

LITERATURA:

H. Olechnowicz (1983). Wczesny autyzm dziecięcy. Symptomatologia,
diagnostyka, etiologia i terapia w: E. Czownicka (red.). Psychologiczne
problemy wczesnego autyzmu dziecięcego. Warszawa WSPS.

H. Olechnowicz (2005). Wokół autyzmu. Fakty, skojarzenia, refleksje.
Warszawa WSiP.

E. Pisula (2010). Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia. Gdańsk
Harmonia.

M. Piszczek (1999). Typologia O. S. Nikolskiej - próba zrozumienia
dynamiki zaburzeń z kręgu autyzmu. Dziecko
Autystyczne. T VII, nr 1. Warszawa Krajowe Towarzystwo autyzmu .

B. Sałacki (2003). Jak pomóc dziecku z autyzmem. Lublin: Krajowe
Towarzystwo Autyzm.

E. Schopler, R. J. Reichler i in. (1995). Profil psychoedukacyjny (PEP – R).
Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z
zaburzeniami rozwoju, tom. 1. Gdańsk Stowarzyszenie Pomocy Osobom
Autystycznym.

E. Schopler, R. J. Reichler i in. (1995). Profil psychoedukacyjny (PEP – R).
Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z
zaburzeniami rozwoju, tom. 1. Gdańsk Stowarzyszenie Pomocy Osobom
Autystycznym.

LITERATURA:

E. Schopler, R.J. Reichler, M. Lansing (1995). Techniki nauczania dla
rodziców i profesjonalistów. Gdańsk SPOA.

K. Szeler (2007). Wybrane metody terapii osób dotkniętych autyzmem w
świetle literatury. Pedagogia Christiana 2 (20).

M. Swenson (2005). Metoda Opcji: filozofia, terapia, sposób na życie –
refleksje wolontariusza w: E. Pisula i D. Danielewicz (red.). Wybrane
formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Kraków Impuls.