Działanie i finanse

niemieckich

fundacji

politycznych.

Akademia Sztuki Wojennej

Arkadiusz Borkowski

Fundacje polityczne w Niemczech.

Fundacje polityczne, dostarczają partiom politycznym
bazy

eksperckiej,

wsparcia

merytorycznego

a

niejednokrotnie

wykorzystywane

także

jako

instrumenty, stały się podmiotem kreowania polityki w
wielu krajach. Należą do organizacji dobrze znanych w
Stanach Zjednoczonych, w Hiszpanii czy na Węgrzech.
Stosunkowo najdłuższą historią mogą się jednak
pochwalić tego rodzaju fundacje w Niemczech, z
których pierwsza powstała już w 1925 r.

Zasady finansowania fundacji

politycznych

Niemieckie fundacje polityczne finansowane są z
funduszy publicznych a wielkość dofinansowania zależy
od wielkości reprezentacji partii politycznej w
Bundestagu. Na dzień dzisiejszy funkcjonuje w
Niemczech sześć tego typu organizacji:

Zasady finansowania fundacji

politycznych

Fundacje polityczne w 95 % finansowane są bezpośrednio z funduszy
publicznych i utrzymują ścisłe związki z ministerstwami i partiami
politycznymi. Tylko FNS można uznać za „prawdziwą” fundację, inne
posiadają status zarejestrowanych stowarzyszeń. Jak można się zatem
domyślić, fundacje polityczne w Niemczech nie posiadają żadnej
jednolitej podstawy prawnej w rodzaju Ustawy o fundacjach
politycznych projektowanej w Polsce. Choć fundacje takie w świetle
prawa są niezależnymi bytami, określa się je jako związane z partiami,
ponieważ każda partia w parlamencie, która zdobyła co najmniej 5 %
głosów w wyborach powszechnych, otrzymuje dodatkowe środki na
dotowanie takich fundacji. Od 1970 do 1990 r. fundusze przeznaczone
na finansowanie fundacji politycznych wzrosły ponad 7-krotnie (od 74
mln marek do 544 mln marek).

Geneza i ewolucja fundacji politycznych w Niemczech

Zaraz po II wojnie światowej niemieckie fundacje polityczne nastawione były na
edukację polityczną obywateli we własnym kraju, co po dwunastu latach rządów
nazistów wydawało się czymś zupełnie zrozumiałym. Niemieckie fundacje
polityczne z czasem stawały się jednak aktorami transnarodowymi, z większą
częstotliwością angażującymi się w działalność zagraniczną. Pionierskie inicjatywy
na tym polu podjęła fundacja Eberta, która w 1957 spożytkowała pieniądze
przyznane jej z ministerstwa spraw zagranicznych Zachodnich Niemiec na rzecz
współpracy z antykomunistycznymi związkami zawodowymi w Ameryce Łacińskiej .
W 1961 powstało ministerstwo współpracy gospodarczej i rozwoju. Od 1962 r.
ministerstwo to kierowało fundusze na fundacje polityczne, które miały za zadanie
wspierać projekty dotyczące rozwoju państw, ze szczególnym uwzględnieniem misji
edukacyjnej i promocji społeczeństwa obywatelskiego. Fundacje otrzymywały też
mniejsze granty z ministerstwa spraw zagranicznych, zwłaszcza na rzecz
międzynarodowej aktywności w krajach uprzemysłowionych od roku 1978.

Fundacje a inne podmioty polityczne.

Doświadczenia współpracy

Fundacje polityczne są prawnie odseparowane od niemieckich partii
politycznych i nie mogą przekazywać pieniędzy na partie. W
rzeczywistości każda fundacja jest ściśle związana z partią i jest
zarządzana przez radę, w której zasiada część partyjnego kierownictwa. W
Niemczech nie określono limitu wielkości dopuszczalnych dotacji
przeznaczanych na partie, ograniczeniom podlegają jedynie dotacje
pochodzące z innych krajów. Między połową lat 50. a latami 80. duża część
pieniędzy trafiających do kas partyjnych wędrowała najpierw przez
organizacje non-profit, bowiem wpłaty takie właściciele komercyjnych
spółek mogli odliczać od podatku, poza tym nie były one upublicznianie.
Dopiero Federalny Sąd Konstytucyjny ukrócił tą praktykę, uznając taki
proceder za niezgodny z prawem. W Niemczech nie określono limitu
wielkości

dopuszczalnych

dotacji

przeznaczanych

na

partie,

ograniczeniom podlegają jedynie dotacje pochodzące z innych krajów.

Kontrowersje w funkcjonowaniu

fundacji politycznych

Oprócz pozytywnych opinii, na przestrzeni lat - wobec działalności fundacji
politycznych w Niemczech formułowano zarzuty. Przede wszystkim wskazywano, że
uchylanie się od obowiązków podatkowych często towarzyszy działalności fundacji
politycznych. Jedna z fundacji używała środków fundacji (nie będących przedmiotem
opodatkowania) dla wspierania partii politycznej, której wpływy opodatkowaniu już
podlegają. Z tego powodu fundacja ta straciła swój uprzywilejowany status w latach
1978-1983.Druga grupa zarzutów dotyczy ukrytego finansowania kampanii
wyborczych pod pozorem finansowania działań fundacji politycznych. Fakt istnienia
wielomilionowego funduszu jednej z fundacji politycznych - pochodzącego z wpłat
biznesmenów, rzekomo przeznaczonego na wspieranie demokracji w Hiszpanii, ujrzał
światło dzienne jako jedna z rewelacji towarzyszącej „aferze Flicka” w połowie lat
80., jednego z najpoważniejszych skandali w historii RFN. Powszechne stały się
wtedy podejrzenia, iż część z tych pieniędzy zasiliła w istocie kampanijny fundusz
jednej z niemieckich partii politycznych.

Bibliografia

•http://www.isp.org.pl/uploads/filemanager/Program

%20Prawa%20i%20Instytucji

%20Demokratycznych/fundacjepolitycznewNiemczech.

PDF

Dziękuję za uwagę

Przygotował:

Arkadiusz Borkowski