4. Myśl polityczna idealizmu niemieckiego, MYŚL POLITYCZNA IDEALIZMU NIEMIECKIEGO: KANT, FICHTE, HEGEL


Myśl polityczna idealizmu niemieckiego: Kant, Fichte, Hegel

Charakterystyka ogólna

w rezultacie: kompromis, stonowany konserwatyzm

filozofowie niemieccy koncentrują uwagę na przezwyciężeniu tendencji oświeceniowych, zwłaszcza materializmu metafizycznego filozofów francuskich 2 pół. XVIII w. oraz na zmniejszeniu oddziaływań rewolucji francuskiej

idealizm niemiecki - duże osiągnięcia w zakresie

Immanuel Kant (1724-1804)

Filozofia krytyczna Kanta:

Krytyka czystego rozumu”

poznanie a priori - uwarunkowane przez pojęcia niezależne od doświadczenia, których nie można zweryfikować ani na drodze doświadczenia ani dedukcji; dzięki niemu możl. jest każde inne poznanie, są to zaszczepione w człowieku idee - np. Boga, duszy, wszechświata

poznanie a posteriori - obejmuje treści doświadczenia

konkluzja agnostyczna - RZECZ SAMA W SOBIE JEST NIEPOZNAWALNA

Kant określał swoje stanowisko jako transcendentalny idealizm

„Krytyka praktycznego rozumu”

0x08 graphic
0x08 graphic
jest to jedyne dobro wolne od jakichkolwiek ograniczeń

dobra tego nie ocenia się ze względu na jego skutki lecz ze względu na intencje

intencja jest cenna ze względu na samą siebie

0x08 graphic
W wyniku tego toku rozumiwania Kant sformułował

„Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem”

0x08 graphic
rozwinięcie znajduje wyraz w:

człowiek powinien być zawsze podmiotem, nigdy tylko przedmiotem, nie powinien być narzędziem wiodącym do celu, lecz samym celem

TEORIA WOLNOŚCI

zdeterminowana przez powszechne prawa natury

ta wolność nie jest zależna od wpływów zewn., więc w każdej syt. człowiek może zachować się zgodnie z prawami moralnymi

Rozpatrując wolę ludzką przez pryzmat dziejów powszechnych widać, że jej zakres powoli, ale systematycznie się rozszerza.

Jednostki i całe narody dążąc do zaspokojenia swoich partykularnych celów dają się bezwiednie kierować wielkim celom natury.

ZARYS PODST. TENDENCJI FILOZOFII DZIEJÓW

podejście dialektyczne - im ostrzejsza walka tym szybszy postęp społ.

K. przejął wiele idei oświecenia francuskiego, szczeg. J.J. Rousseau, Monteskiusza:

są to poglądy bliskie liberalizmowi + narzucona politykom konieczność bezwzgl. przestrzegania nakazów imperatywu kategorycznego w zakresie moralności

jest to szlachetne założenie , ale wynik z niego skłonność do przyjmowania postawy konserwatywnej - unikanie działań zbyt gwałtowanie naruszających istniejący porządek społ.

ZAŁOŻENIA USTROJOWE - nie są zbyt oryginalne

oznacza u niego rezygnację z wolności naturalnej na rzecz wolności państwowej

ta umowa to fikcja metodologiczna, hipoteza pozwalająca na racjonalne wyjaśnienie okoliczności wydarzenia niedostępnego dla poznania historycznego

poza ramami ludu: obywatele bierni:

  1. monarchia absolutna

  1. demokracja

następuje przez zagwarantowanie triumfu idei prawa, co w praktyce oznacza konieczność przestrzegania imperatywu hipotetycznego

Metodologiczny aspekt koncepcji Kanta nt. państwa i prawa sprawił, że uznano go za protoplastę NORMATYWIZMU - który wychodzi z założenia, że normy prawa są całkowicie niezależne od praw rozwoju społecznego.

normy prawa wyznaczają sferę powinności, gdzie adresatem jest wola ludzka

normy rozwoju społecznego i przyrody wyrażają to, co nieuchronne i niezależne od woli ludzkiej

Także doktryna państwa prawnego znajduje wyraz u Kanta - w założeniu, że zasadniczym celem państwa jest zagwarantowanie przestrzegania istoty prawa.

Kant wiąże swoją konstrukcję państwa i prawa z imperatywem kategorycznym, ale nie identyfikuje ich:

np. uczciwy jest dłużnik, który zwraca dług, kierując się wewn. nakazem, a kto zwraca dług kierując się obawą przez więzieniem nie spełnia wymogu imperatywu moralnego, a jedynie nakaz prawa

ZAŁOŻENIA PRAWA KARNEGO

ZAGADNIENIA WOJNY I POKOJU

więc i prawo do zachowania neutralności w konflikcie zbrojnym

K. rozwinął te rozważania w rozprawie „O wiecznym pokoju”/względnie „Ku wieczystemu pokojowi” - tak mówił na wykładzie/

IDEA POSTĘPU

Johann Gottlieb Fichte (1762-1814)

W jego koncepcji: szczególne zespolenie idei romantyzmu niemieckiego ze spekulatywnym idealizmem

liberalne poglądy

odwoływał się do teorii umowy społecznej Rousseau jako do uzasadnienia prawomocności zmian ustroju

uznanie dla rządu rewolucji francuskiej, likwidacji przeżytków feudalnych, chociaż nie aprobował rewolucyjnych metod

wybuch rewolucji uważał za logiczne następstwo błędów absolutyzmu niewolącego ludzką myśl i swobodę wypowiedzi

- „Apel do książąt europejskich”

po 1794 (okres berliński): Fichte tworzy oryginalny system idealizmu subiektywnego

przetwarza on całe otoczenie i kształtuje jego sens oraz znaczenie zgodnie z prawem moralnym

pod koniec życia F. dodał: treścią tego procesu jest poszerzanie sfery wolności przez narodowe wychowanie, oparte na filozofii idealistycznej i szczeg. cechach niemieckiego charakteru

prowadzi to do solipsyzmu - pewne jest tylko istnienie podmiotu poznającego, reszta to imaginacja

poglądy polityczne:

3 fazy:

  1. liberalna

  1. obawa przed rewolucją

  1. nacjonalizm zrodzony w okresie okupacji napoleońskiej

dalsza ewolucja jego systemu filozoficznego:

państwo może całkowicie kontrolować osoby, towary i idee przenoszone przez granice

dalsze rozważania:

  1. zasady swoistości narodowej

  2. teorii postępu jako realizacji powszechnych i racjonalnych zasad moralnych

ale coraz większy kult swoistości narodowej

wychowanie narodowe staje się dla niego głównym czynnikiem postępu moralnego

wiąże się z tym idea mesjanizmu niemieckiego - wiara w to, że Niemcy są jedynym narodem, który jest w stanie zaprowadzić ład oparty na przesłankach rozumu, bo tylko oni są prawdziwymi idealistami

upadek Niemiec musiałby oznaczać upadek całej cywilizacji europejskiej (AHA, AKURAT )

ZATARCIE GRANICY MIĘDZY FILOZOFIĄ A POLITYKĄ, PATRIOTYZMEM A NACJONALIZMEM

Dyskusje nad wpływem poglądów Fichtego na kształtowanie późniejszych wątków ideowych

Georg Wilhelm Fryderyk Hegel (1770-1831 )

stworzył system idealizmu obiektywnego

jest to szczytowe osiągnięcie w rozwoju niemieckiej filozofii idealistycznej

Punkt wyjścia

część 1: „Nauka logiki”:

0x08 graphic
duch świata poprzedza powstanie przyrody ma byt obiektywny i pierwotny

świat materialny stanowi wytwór tego ducha jest pochodny i zależny

część 2: „Filozofia przyrody”:

część 3: „Fenomenologia ducha”:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
TEZA - ANTYTEZA - SYNTEZA

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

„Fenomenologia ducha”

ale tylko w sferze pojęć abstrakcyjnych, z których wynika raczej wizja modelu badawczego niż obraz konkretnej rzeczywistości

w tym modelu:

rezultat końcowy: spełnienie odwiecznego celu idei absolutnej - uzyskanie świadomości samej siebie (poznanie samej siebie)

3 prawa wysuwające się na pierwszy plan u Hegla:

  1. sprzeczności to źródło postępu bo działaniu odpowiada przeciwdziałanie

  2. stałe przechodzenie elementów ilościowych w jakościowe

np. skąpiec -> negatywne

oszczędny pozytywne

różnica jakościowa

  1. prawo podwójnej negacji'

demonstruje to przy karze jej funkcja to przywrócenie stanu sprzed przestępstwa

kara jest celem samym w sobie, negacją negacji

HISTORIOZOFIA HEGLA

Dzieje powszechne są zatem posuwającym się od szczebla do szczebla rozwojem zasady, której treścią jest świadomość wolności”

historia to pasmo rewolucji, w którym bohaterowie historyczni i narody stają się narzędziami ducha świata

nie do końca rozumiemy motywy dzieła bohaterów historycznych (np. Napoleon, Aleksander Macedoński), jest to coś podświadomego

kultura, sztuka, religia, moralność oraz inst. polityczne każdego narodu to formy przejawiania się idei absolutnej

z mroku dziejów wyłania się w końcu państwo jako udoskonalona wolna wola

  1. 0x08 graphic
    system wschodni - świadomość wolności posiada jedynie despotyczny monarcha

  2. system grecki świadomość wolności obejmuje znacznie

  3. system rzymski większe zespoły ludzkie

  4. system niemiecki ;) - pełne uświadomienie wolności (chrześcijaństwo + społeczność germańska)

dlatego geniusze historii lub narody historyczne to te czynniki i siły, które zdołały odczytać kierunki rozwojowe ducha świata

całe dzieje to pasmo rewolucji, w którym jednostki i narody działają jako narzędzie w rękach ducha świata

rew. radykalnie poszerza sferę wolności, musi być jednak zawsze utrwalana przez długotrwały proces reformacyjny, który utrwala jej zdobycze w sferze prawa i świadomości

stanowi syntetyczne zespolenie jednostki i społeczeństwa

interesy jednostkowe znajdują doskonałe zespolenie z interesami i dążeniami ogółu

ALE: państwo jest też celem samym w sobie, nie jest zależne od innych celów

Tezy te doprowadziły Hegla do BEZGRANICZNEGO KULTU DLA ORGANIZACJI PAŃSTWOWEJ, pochłaniającej jednostkę i wszelką samodzielność.

stąd apoteoza państwa pruskiego - jako stanowiącego szczytowy etap rozwoju społecznego

WOJNA

GENERALNIE: Hegel często olewał swój abstrakcyjny system i godził się z konserwatywnym i autokratycznym charakterem rzeczywistości Prus

FILOZOFIA PRAWA

dlatego prawo stanowione przez państwo jest moralne

zadaniem prawnika jest ograniczenie swoich zainteresowań do prawa pozytywnego

bo prawo jest drugą obok państwa naturą ducha świata i „tylko wola posłuszna prawu jest wolna, gdyż jest posłuszna sobie samej”

unicestwia tym samym abstrakcyjną tezę o równości wszystkich ludzi

KONCEPCJA PRAWA KARNEGO

0x08 graphic
antyteza - naruszenie prawa zaprzeczenie woli prawa schematyczne zastosowanie triady

synteza - kara przywrócenie czystości idei prawa

zaprzeczenie woli przestępcy

H. wiąże mechanicznie karę z przestępstwem, nie wnikając w specyficzne cechy konkretnej sprawy, jej okoliczności oraz względy prewencji i wychowania

Teksty źródłowe:

WYKŁADY Z FILOZOFII DZIEJÓW:

  1. Istota ducha i jego rozwój

  1. Duch narodu i jego przejawianie się w dziejach

  1. Pojęcie państwa i jego zadania

  1. Wolność, jej formy i zakres

  1. Rola tzw. postaci historycznych

KONKLUZJE

  1. Gabler, Goschel, Lasson, Bosanquet, Hobhouse - prawica heglowska, nawiązywali do wątków konserwatywnych, idealistyczne interpretacji dziejów, apoteozy silnego państwa

  2. Strauss, Bauer, Ruge - lewica heglowska, nawiązywała do dialektyki heglowskiej, odrzucała koncepcję ducha świata, umożliwiając zastosowanie dialektyki do interpretacji materialistycznej

Marks i Engels - próba dostosowania systemu heglowskiego do założeń materializmu dialektycznego i historycznego

14

K. pisze o tym w Uzasadnieniu metafizyki moralności

zespół warunków wyjściowych

to, co się przeciwstawia tym warunkom

to, co oglądamy. jest punktem wyjścia dla T1, A1, S1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Mysl polityczna sredniowiecza
Platon i Arystoteles, Politologia, Myśl Polityczna
MYŚL POLITYCZNA, Uczelnia - notatki
myśl polityczna od Demokryta do Bodina, myśl polityczna
Filipowicz - spis zawartosci tomów i rodziałów, filozofia, myśl polityczna, doktryny
mysl politycznadhlsgan
polska mysl polityczna Zestaw
98 polityka traktatowa PL wobec Niemiec w pierwszej połowie lat? tych
Niemiecka myśl ekonomiczna
Różne, mysl polityczna5-semII, Czasy nowożytne to czas
System polityczny Niemiec
Zagadnienie 5 Chrześcijańska myśl polityczna w świetle doktryny św Tomasza
POLITYKA MOCARSTW WOBEC NIEMIEC PO II WŚ, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Współczesna Myśl Polityczna new
polska mysl polityczna, kolokwium02 ms
polska mysl polityczna, kolokwium02 msa
System polityczny Niemiec

więcej podobnych podstron