Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
1
PODSTAWY
PODSTAWY
ZARZ
DZANIA
ZARZ
DZANIA
ORGANIZACJA W
OTOCZENIU JAKO OBIEKT
ZARZ
DZANIA
Andrzej Marjański
www.amarjanski.swspiz.pl
A by chronić pry watność u\
ytk ownik a, program PowerPoint uniemo\
liwił automatyczne pobranie tego zewnętrznego obrazu. A by pobrać i wyświetlić ten obraz, kliknij przy cisk Opcje na pasku komunik atów, a następnie kliknij opcję Włącz zawartość zewnętrzną.
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
2
R e f l e k s y j n i e
 Stawianie nowych pytań, ukazywanie nowych
mo\
liwości, rozpatrywanie starych problemów z
nowego punktu widzenia wymaga twórczej wyobraz
ni
i oznacza prawdziwy postęp w nauce.
Albert Einstein
(ur.1879 w Ulm w Niemczech, zm.
1955 w Princeton w USA)
1
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
3
Organizacja
Codziennie mijamy wiele budynków w ró\
nymi szyldami.
W wielu przypadkach domyślamy się, co kryje się pod ich
nazwami
Ale spotykamy równie\
nazwy ró\
nych instytucji, brzmiące
tajemniczo, które nic nam nie mówią
Często tak\
e u\
ywamy określenia  fatalna organizacja lub
 brak tu organizacji .
Pojęcie organizacji ma ró\
ne znaczenia
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
4
Czym jest organizacja?
y
ródła wyrazu organizacja
" greka  organizo  tworzyć całość, porządkowanie całości
" łacina  organum  organ, nieodrodny element
Definicji organizacji jest tak wiele, jak wielu jest autorów
akcentujących ró\
ne jej cechy i aspekty funkcjonowania.
W rezultacie, \
adna z istniejących definicji nie
jest w pełni satysfakcjonująca.
(M. Bielski)
2
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
5
Trzy znaczenia terminu  organizacja
rzeczowym (podmiotowym)  organizacja jako
charakterystyczny obiekt, niekoniecznie materialny, ale dający
się wyodrębnić (np. szkoła, sąd); rzecz zorganizowana
atrybutowym- cecha pewnych zbiorowości
(zorganizowanie) danych obiektów; szczególny rodzaj
stosunków części do siebie i do zło\
onej z nich całości:
stosunek ten polega na tym, i\
części współprzyczyniają się
do powodzenia całości.  Organizacja imprezy była udana 
oznacza właściwy sposób zorganizowania.
czynnościowym- proces organizowania, nieustanne
wprowadzanie określonego porządku lub chaosu. Tworzenie
lub przekształcanie zorganizowanych całości.
Wg J. Zieleniewskiego
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
6
Definiowanie pojęcia organizacji
M. Kostera  w tradycyjnym rozumieniu mo\
na organizację
pojmować jako:
System zło\
ony z ludzi, technologii, posiadających własną
strukturę i dą\
ący do celu; (..) jest systemem otwartym 
uczestniczy w stałej wymianie z otoczeniem
R.W. Griffin:
Organizacja to grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w
sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć
pewien zestaw celów.
3
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
7
Pojęcie organizacji
ORGANIZACJA  jest otwartym systemem
społeczno technicznym, zorientowanym celowo i
mającym określoną strukturę (sposób
uporządkowania)
(M.Bielski)
Elementy organizacji (podsystemy), wszystkie są ze sobą
powiązane i wzajemnie na siebie wpływające
cele , struktura, ludzie, technika
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
8
Kreowanie potrzeb i ich zaspokajanie
Organizacja stwarza ró\
ne warunki
kreowania potrzeb i ich zaspokojenia
organizacja zaspokaja potrzeby człowieka w
przedziale wewnętrznym (pracownicy) i
zewnętrznym (klienci)
człowiek przystosowuje się do potrzeb
organizacji (dobrowolnie lub przymusowo)
organizacje przystosowują się do otoczenia
4
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
9
Organizacja
grupa ludzi, mająca wspólny cel, zadania, plan i program
planowa koordynacja działań grupy ludzi, dla osiągnięcia
wspólnych, jasno określonych celów, za pomocą podziału
pracy i funkcji oraz hierarchii władzy i odpowiedzialności.
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
10
Trzy funkcje organizacji
OSI
GANIE CELÓW
Przezwycię\
ając granice mo\
liwości jednostek, umo\
liwia
realizację celów, których samodzielne osiągnięcie byłoby
trudniejsze lub wręcz niemo\
liwe.
PRZECHOWYWANIE WIEDZY
Gromadzi i chroni wiedzę cywilizacji, opracowuje te\
nowe i
skuteczniejsze metody działania
TWORZENIE KARIER
Zapewnia pracownikom z
ródło utrzymania, umo\
liwiając
równocześnie osiągnięcie osobistego zadowolenia i
samorealizację
5
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
11
Elementy organizacji (podsystemy)
Cele- realizowane przez organizację i wynikających
stąd konkretnych zadań
Ludzie- wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi
dą\
eniami i wzorcami zachowania.
Wyposa\
enie - materiałowo-techniczne i
technologiczne oraz określone zasady posługiwania się
nimi
Formalna struktura- przyjęte zasady podziału zadań
i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią
odpowiedzialności oraz informacji
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
12
Cechy organizacji
są tworami człowieka (artefektami), stworzonymi dla
wykonywania określonego celu (celów), a zatem są
celowo zorientowane.
w skład organizacji wchodzą ludzie, stanowiący ich
niezbędny element oraz środki rzeczowe (aparatura),
którymi ci ludzie posługują się w swych działaniach.
są systemami zachowującymi się rozmyślnie, zdolnymi do
korygowania, a nawet zmiany pierwotnie wyznaczonych
celów.
są wyodrębnione z otoczenia, a równocześnie otwarte,
czerpią z otoczenia: ludzi, materię, energię, informacje i
wartości, przekazują do otoczenia: dobra usługi,
informacje, wartości.
6
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
13
Cechy organizacji c.d.
są ustrukturalizowane i zhierarchizowane w podwójnym
znaczeniu: zawierania się podsystemów w systemie (inkluzji)
oraz podporządkowania jednych ludzi i komórek
organizacyjnych innym.
mają wyodrębniony człon kierowniczy sterujący ich
funkcjonowaniem i rozwojem.
organizacje utrwalają sposoby zachowania ludzi i zasady
ich współdziałania (strukturę) w drodze formalizacji.
są systemami samoorganizującymi się, zdolnymi do
podnoszenia stopnia swego wewnętrznego uporządkowania
(negatywnej entropii).
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
14
Cechy organizacji c.d.
są stabilne, zdolne do utrzymywania równowagi dzięki
procesom homeostazy lub ekspansji.
są ekwifinalne, zdolne do osiągania tych samych
rezultatów ró\
nymi drogami i wychodząc z ró\
nych stanów
początkowych.
(M.Bielski, Podstawy teorii organizacji i zarządzania)
7
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
15
Podział ze względu na trwałość organizacji
Pod uwagę brana jest trwałość organizacji i
trwałość realizowanych przez nie funkcji
Organizacje doraz
ne
Organizacje trwałe  instytucje
Podział ze względu na podstawę wyró\
niania
Pod uwagę brana jest podstawa ich
wyró\
niania
Organizacje formalne  akty prawne w oparciu, o
które zostały powołane
Organizacje nieformalne  więzi występujące między
uczestnikami organizacji
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
16
Podział organizacji w zale\
ności od funkcji
jaką spełniają w społeczeństwie
Administracyjne  militarne, policyjne, lokalne,
ogólnopaństwowe, globalne
Gospodarcze  nastawione na zysk działające w
oparciu o zaspokajanie potrzeb materialnych
Społeczne  stowarzyszenia, partie polityczne, związki
zawodowe
Religijne  kościoły, klasztory, związki wyznaniowe
Typu  non-profit  słu\
ące zaspokajaniu potrzeb
społeczeństwa
8
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
17
Cechy  organizacyjności
cel
łączność pomiędzy poszczególnymi podmiotami działania
współdziałanie członków organizacji do powodzenia całości
zorganizowanej
granice wyodrębnienia organizacji od innych w otoczeniu
powtarzalność działań słu\
ących realizacji celów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
18
Cechy  organizacyjności
Wadliwe działanie jednego z tych elementów
powoduje niesprawne działanie całości
organizacji
Czyli
Organizacja jest racjonalnym współdziałaniem
pewnej liczby osób, z myślą o uzyskaniu jasno
określonego wspólnego celu, dzięki specjalizacji
wykonywanych funkcji oraz ustalenie hierarchii
znaczenia i odpowiedzialności
9
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
19
Cykl \
ycia organizacji
Organizacje zostają utworzone celowo, funkcjonują,
rozwijają się, przekształcają i niekiedy znikają
W czasie swego działania realizują ró\
ne cele, zmieniają
wielkość, zakres działania, strukturę organizacyjną, ...
Proces zmian zachodzących w organizacji określamy
mianem cyklu \
ycia organizacji
Cyklowi rozwoju organizacji towarzyszą zmiany jej struktury
Najbardziej znane koncepcje cyklu \
ycia
konstrukt teoretyczny R.H. Milesa
koncepcja G.L. Lippitta i W.H. Schmita
model R.E. Quinn i K.S. Cameron
teoria rozwoju kryzysowego L.E. Greinera *
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
20
Cykl \
ycia organizacji R.H. Milesa
Czteroetapowy konstrukt teoretyczny
Narodziny  wejście na rynek
Młodość  du\
a dynamika wzrostu
Wiek średni  mniejsze tempo wzrostu
Dojrzałość  osiągnięcie stabilizacji
10
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
21
Cykl \
ycia organizacji G.L. Lippitta i W.H. Schmita
Trzy etapy rozwoju organizacji
Narodziny  ukierunkowanie na tworzenie i
przetrwanie organizacji, przy zało\
eniu określonego
poziomu ryzyka
Młodość  dą\
enie do zdobycia stabilizacji i reputacji,
przy zachowaniu dyscypliny i umiejętności delegowania
uprawnień decyzyjnych
Dojrzałość  osiągnięcie wyjątkowości, zdolności
przystosowawczej i świadczeniem na rzecz
społeczeństwa
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
22
Cykl \
ycia organizacji wg R.E. Quinn i K.S.
Cameron
Czteroetapowy model rozwoju organizacji
Przedsiębiorczość  z du\
ą ilością pomysłów
Praca zespołowa  du\
e zaanga\
owanie we
wspólne działanie
Formalizacja i stabilność
Rozszerzenie działalności i przekształcanie
struktury
11
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
23
Cykl \
ycia organizacji L.E. Greinera
Pięcioetapowy model rozwoju organizacji
Wskazuje na zmiany rewolucyjne i ewolucyjne w
dostosowaniu wewnętrznym i zewnętrznym organizacji
Pięć etapów rozwoju i pięć odpowiadających im sytuacji
kryzysowych
wzrost przez kreatywność z kryzysem
przywództwa
wzrost przez formalizację
wzrost przez delegowanie uprawnień z
kryzysem decentralizacji
wzrost przez współdziałanie z kryzysem
zwiększenia kosztów funkcjonowania
organizacji
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
24
Organizacja gospodarcza
system stale otwarty
współdziałający ze środowiskiem, z którego wyprowadza:
surowce
ludzi
energię
informację
aby wytworzyć wyroby i usługi, zwracane następnie
środowisku, zgodnie z jego potrzebami.
12
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
25
Przedsiębiorstwo
jest organizacją gospodarczą funkcjonującą w określonym
otoczeniu,
realizującą komercyjnie określone zadania (najczęściej
gospodarcze)
działające w sposób samodzielny i niezale\
ny,
funkcjonujące zgodnie z zasadą legalności i gospodarności
ekonomicznej
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
26
Organizacja jako system
ka\
da organizacja jest systemem, w którym ka\
dy element
ma swoje określone i ograniczone cele
zadanie systemu zarządzania odnosi się do integracji
składających się na ten system elementów
Podział systemów wg A.D. Halla
systemy naturalne (spotykane w przyrodzie) i zbudowane
przez człowieka
systemy fizyczne (techniczne) i niefizyczne (instytucje,
organizacje społeczne itd.)
13
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
27
Organizacja jako system społeczno-
techniczny
OTOCZENIE
misja
motywacja
cele
postawy
zadania
kwalifikacje
umiejętności
ludzie
cele i zadania
predyspozycje
stosunki
międzyludzkie
struktura technika
organizacyjna
hierarchia
know-how
schemat organizacyjny
wytwarzanie
zakres czynności
przetwarzanie
instrukcje
danych
Model organizacji wg H. Leavitta
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
28
Organizacja gospodarcza jako system
istotną cechą przedsiębiorstwa jako systemu
jest to \
e działa w otoczeniu, czyli określonym
środowisku stanowiącym całokształt warunków, na które
składa się środowisko naturalne, polityczne, ekonomiczne i
społeczno-organizacyjne. Z tym środowiskiem wchodzą w
związki, ulegają pod jego wpływem zmianom a tak\
e
oddziaływują na niego
organizacje są systemami otwartymi  stale
prowadzą wymianę energii i informacji z otoczeniem.
Wytwarzane produkty są przyjmowane przez otoczenie, a
otoczenie zaopatruje organizację w materialne i
pozamaterialne czynniki umo\
liwiające jej kontynuowanie i
ewentualne rozszerzenie działalności.
14
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
29
Organizacja gospodarcza jako system
organizacje są uporządkowanymi w określony
sposób systemami społeczno-technicznymi i
posiadają cechy:
cel (funkcja)  stanowiące podstawę ich istnienia
wejścia  surowce, materiały, informacje, energia,
zasoby finansowe, praca \
ywa
wyjścia  wyroby i usługi stanowiące rezultat
przetwarzania zasobów w toku pracy
kolejność postępowania w procesie transformacji
wejść na wyjścia wyra\
ająca się w procesach pracy
otoczenie
z
ródła fizyczne  umo\
liwiające transformację wejść
na wyjścia tj. maszyny, narzędzia, urządzenia itd.
ludzie stanowiący podstawowy czynnik współdziałania
wszystkich wy\
ej wymienionych cech systemu
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
30
Organizacja gospodarcza jako system
śadne przedsiębiorstwo nie mo\
e prawidłowo
działać bez tak istotnego komponentu jakim jest
podsystem Organizacji i Zarządzania
organizacje są systemami zło\
onymi w ró\
nych jednostek
o wielu odmianach i przeznaczeniu
zdolność przedsiębiorstwa do usprawniania i
udoskonalania w wyniku podjęcia odpowiednich działań,
wykonywanych przez specjalistów wykorzystujących
odpowiednią wiedzę i stosowane narzędzia badawcze i
projektowe, którymi są w naszym przypadku techniki
organizatorskie
15
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
31
Otoczenie organizacji
System silnie z nią powiązany, który istotnie wpływa
na organizację i na który ona oddziaływuje
Ka\
da organizacja ma otoczenie zewnętrzne
i wewnętrzne
Otoczenie organizacji to, co znajduje się na zewnątrz
Otoczenie organizacji to, co znajduje się na zewnątrz
niej, poza jej granicami i oddziałuje na nią.
niej, poza jej granicami i oddziałuje na nią.
Otoczenie podlega ciągłym zmianom.
Otoczenie podlega ciągłym zmianom.
Kto lepiej  odczyta" przyszłe stany otoczenia ten ma
Kto lepiej  odczyta" przyszłe stany otoczenia ten ma
większe szanse na odniesienie sukcesu
większe szanse na odniesienie sukcesu
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
32
Otoczenie zewnętrzne organizacji
wszystko poza organizacją, co mo\
e na nią
oddziaływać
Składają się na nie dwie warstwy
Otoczenie ogólne  czynniki bli\
ej nie sprecyzowane
ale wpływające na działalność organizacji:
Gospodarczo ekonomiczne
Techniczno-technologiczne (komputeryzacja,
automatyzacja, redukcja zatrudnienia)
Polityczno-prawne
Międzynarodowe (w tym UE)
Demograficzne
Społeczno  socjalno - kulturowe
Dostępności zasobów
16
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
33
Otoczenie zewnętrzne organizacji
otoczenie celowe  konkretne organizacje lub grupy,
które mogą wpływać na organizację
Konkurenci
Klienci
Dostawcy
Odbiorcy
Rynek pracy  pracownicy
Właściciele
Strategiczni sojusznicy
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
34
Otoczenie zewnętrzne organizacji
Organizacja nie dostosowuje się biernie do otoczenia, lecz
wpływa na nie zgodnie z własnymi interesami, w otoczeniu
mo\
na wyró\
nić tę część,
na którą organizacja mo\
e wpływać  otoczenie
sterowane,
oraz tę część na którą nie ma ona wpływu  otoczenie
niesterowane
17
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
35
Otoczenie wewnętrzne organizacji
Otoczenie wewnętrzne ( wnętrze) organizacji
składa się z:
Zarządu organizacji
Pracowników
To\
samości
Kultury  jako szczególnego elementu, którego
znaczenie jest bardzo du\
e.
Kluczowym kryterium pozwalającym ocienić, jak
organizacja radzi sobie w stosunkach z otoczeniem, jest
poziom jej skuteczności.
Typy otoczenia
Proste  zło\
one
Stałe  zmienne
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
36
Organizacja i jej otoczenie
obszar
obszar
międzynarodowy
ekonomiczny
inne podmioty konkurenci
Organizacja klienci
obszar
Otoczenie wewnętrzne
obszar
polityczno- właściciele
zarząd
społeczny
prawny
pracownicy
dostawcy
kultura
związki
zawodowe
regulatorzy
obszar
obszar
demograficzny
technologiczny
18
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
37
Model otoczenia wg K. Bolesty-Kukułki
Segment  natura
" globalne trendy rynkowe
" przyroda
Segment gra
" procesy demograficzne
" klienci
" przemiany kulturowe i świadomościowe w
skali masowej
" dostawcy
Segment
" banki
władza
" firmy usługowe
" instytucje
" firmy doradcze państwowe
Organizacja
" giełdy " właściciel (e)
" firmy "  centrale
" konkurenci i przeciwnicy
ubezpieczeniowe
" pośrednicy
Segment  walka
" akcjonariusze
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
38
Klasyfikacja warunków otoczenia
19
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
39
Otoczenie organizacji gospodarczej wg
M.E. Portera
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
40
Zmiany otoczenia, zło\
oność i niepewność
Proste
Umiarkowana
Mała niepewność
niepewność
Umiarkowna
Du\
a niepewność
niepewność
Zło\
one
Stabilne Stopień zmienności Dynamiczne
20
Stopie
ń
jednorodno
ś
ci
Materiały przeznaczone wyłącznie dla Andrzej Marjański
studentów
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
41
Zagadnienia do dyskusji
Scharakteryzuj pojęcie i cechy organizacji
Wymień elementy (podsystemy) organizacji
Jakie funkcje spełnia organizacja?
Charakterystyka cech organizacji
Pojęcie otoczenia organizacji i jego podział
Cykl \
ycia organizacji
Andrzej Marjański  Katedra Zarządzania 42
42
P y t a n i a ?
"Zmień się lub zgiń. Kiedy tempo zmian zachodzących na
zewnątrz firmy jest większe ni\
tempo zmian wewnątrz, zbli\
a
się koniec."
Jack Welch, szef General Electric
Nie ?
A szkoda !
21